اهمیت و جایگاه زنان در فرهنگ انتظار
جامعه زنان یکی از مهمترین و با ارزش‌ترین عناصر و ارکان جامعه انسانی به شمار می‌آیند که نقش بی‌بدیل و کلیدی در فرهنگ انتظار برعهده دارند. حضور هوشمندانه زنان در جامعه موجب شده است آثار و برکات فراوانی را در فرهنگ انتظار به بار آورند، وقتی سخن از فرهنگ و مسئولیت منتظران در جامعه مهدوی به میان می‌آید، به هیچ وجه نمی‌توان جایگاه و نقش زنان را در این خصوص نادیده گرفته و در خصوص این قشر تأثیرگذار جامعه سخنی به میان نیاورد. با اندکی دقت و تأمل در حرکت‌های فرهنگی و انقلابی که در طول تاریخ به وقوع پیوسته به خوبی می‌توان آثار و برکات وجودی جامعه زنان را مشاهده کرد. در مسأله انتظار نیز وضع به همین منوال است. اگر بخواهیم به طور واقع بینانه به حضور زنان در جامعه نگاه کنیم دو کار کرد مثبت و منفی را می توان برای آنها برشمرد.جایگاه مثبت و اثر بخش
در واقع باید اعتراف کرد اگر جامعه زنان را از حرکت‌های فرهنگی و اجتماعی حذف کنیم، چه بسا آن حرکت به نتیجه مطلوب و اهداف مورد نظر دست نیابد. از ابتدای شکل‌گیری آیین مقدس اسلامی شاهد حضور بی‌بدیل ارزشمند زنانی نمونه همچون حضرت خدیجه کبری(سلام الله علیها) در کنار رسول(صلی الله علیه و اله) بودیم، در آخر زمان و زمان ظهور ولی عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز شاهد یارانی از جنس زنان در کنار یاران امام زمان هستیم. این موضوع به خوبی گواه و شاهدی برنقش کلیدی آنها در بهره‌های حساس حیات بشری است. در روایتی در خصوص نقش زنان در یاری امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) دلائل الإمامة؛ با سندش به نقل از مفضّل بن عمر: شنیدم که امام صادق (علیه السلام) مىفرماید: «سیزده زن همراه قائم‌اند».گفتم: با کمک آنها، چه مىکند؟فرمود: «زخمىها را مداوا مىکنند و بیماران را نگاه مىدارند، همان گونه که با پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله) بودند».[1]
جایگاه منفی و تخریبی
همان گونه که زنان نمونه و پارسا می‌توانند زمینه ساز تمدن نوین مهدوی و اسلامی باشد، به همان اندازه نیز می‌توانند نقش تخریبی و مخربی را در جامعه بازی کنند، کم نیستند روایاتی که نوع عملکرد غیر اسلامی زنان را به تصویر کشیده، نقش منفی که موجب ابتذال فرهنگی جامعه شده و بحران فحشا و منکرات را در جامعه تشدید می‌کنند، قاعدتاً زنانی که از فطرت الهی فاصله گرفته‌اند و گوهر وجودی خود را فراموش کرده و به نوعی گرفتار در بحران هویت ستیز شده‌اند در دام این چنین بلایای آخر زمانی گرفتار می‌شوند، زنانی که خود پسندیده‌اند که از آنها به عنوان یک کالای تبلیغاتی و شهوانی استفاده شود: مسعدة بن صدقه گوید: امام صادق (علیه السّلام) فرمود: «پیامبر (صلّى اللّه علیه و اله) فرمود: چه حالى خواهید داشت، وقتى که زنان‌تان فاسد شوند و جوان‌هایتان فاسق و بدکار شوند و امر به معروف و نهى از منکر نکنید؟! عرض کردند: اى رسول خدا! آیا واقعا چنین اتّفاقى خواهد افتاد؟فرمود: آرى، و بدتر آن نیز خواهد شد. چه حالى خواهید داشت هنگامى که دستور به کار منکر و زشت بدهید».[2]حضور زنان منتظر و مسئولیت‌مدار در جامعه بسیار متفاوت با فرهنگ اجتماعی غربی و سکولار است؛ چرا که زنان منتظر و مسئولیت‌مدار به طور ضابطه‌مند در عرصه فعالیت‌های اجتماعی حاضر می‌شوند.
اهداف و مأموریت‌های زنان در جامعه مهدوی
1-نقش همسری و هدایت‌گری
یکی از مهمترین و با ارزش‌ترین رسالت‌های دینی و اخلاقی همسران در جامعه مهدوی به عهده گرفتن مسئولیت همسرداری است، هر چند فرهنگ منحط غربی همواره سعی داشته با شیوع و تبلیغ تفکر فمینیسمی این وظیفه طبیعی و اخلاقی زنان را به نوعی تضعیف نموده و نسخه‌ی آزادی بی‌قید و شرط و ولنگاری اخلاقی را به جامعه زنان ارائه دهد، ولی با این وجود همواره زنان متعهد و اخلاق‌مدار در طول تاریخ، با بصیرت و آگاهی به مسئولیت دینی و اخلاقی خود در قبال همسرانشان سربلند بیرون آمده‌اند، بانوانی مکرمه و ایثارگر همچون«دلهم بنت عمرو» همسر«زهیر ابن قین بجلی» که نقش هدایت‌گری نیز در محیط خانه و خانواده داشته باشند و علاوه بر رستگاری خود زمینه سعادت تربیت همسری منتظر و جامعه ساز را به دنیا ارائه داده‌اند.[3]
2-نقش مادری و تربیت‌گری
در خصوص اهداف و مأموریت‌های زنان در عصر غیبت به نکات و مطالب فراوانی می‌توان اشاره کرد، ولی به طور قطع و یقین با توجه به کارکرد و جامعه سازی در حوزه مهدویت و پیش از هر مطلبی باید به موضوع مربی‌گری و جامعه سازی دینی زنان و تأثیر‌گذاری آنها در پرورش نسل اشاره کرد. البته باید به این موضوع توجه داشت در فرهنگ قرآن خودسازی مقدم بر جامعه سازی است.[4] برای دست‌یابی به حیات طیبه و تمدن نوین اسلامی، این جامعه زنان هستند که با پذیرفتن نقش مربی‌گری و استادی، فرزندانی را با شیره جان پرورش و آموزش می‌دهد و با نشان دادن الگوی مناسب بندگی و اخلاق مداری دامن پر مهر و محبت خود منتظرانی، دغدغه‌مند، مسئولیت‌مدار و کارآمد را به جامعه مهدوی تحویل می‌دهند.
3-مسئولیت‌های اجتماعی و جامعه سازی
قبل از هر چیز به این موضوع اشاره داشته باشیم جامعه زنان چه زمانی که در منزل به مسئولیت پرورش، مربی‌گری و تربیت فرزند مشغول هستند و چه زمانی که با تعهد و اخلاق‌مداری به همسرداری می‌پردازند در واقع گام در عرصه جامعه سازی دینی گذاشته‌اند، ولی فراتر از مواردی که ذکر شده همواره در طول تاریخ زنان مؤمن و پرهیزکار حضور فعالانه و مجاهدانه‌ای در عرصه فعالیت‌های اجتماعی داشته‌اند، خدمات آموزشی و تربیتی آنها تنها معطوف به محیط خانه و خانواده نبوده از این رو با حضور اثر بخش در تعلیم و تربیت دانش آموزان و سایر مسئولیت‌های اجتماعی همچون بهداشت و سلامت حضور چشم‌گیر و اثر بخشی داشته‌اند، حضور قشر تأثیرگذار جامعه در بحران‌های اجتماعی همچون جنگ تحمیلی در لباس امدادگر و همچنین در زمان کنونی در لباس مدافعان سلامت را تاریخ هیچ‌گاه به فراموشی نخواهد سپرد.حضور زنان منتظر و مسئولیت‌مدار در جامعه بسیار متفاوت با فرهنگ اجتماعی غربی و سکولار است؛ چرا که زنان منتظر و مسئولیت‌مدار به طور ضابطه‌مند در عرصه فعالیت‌های اجتماعی حاضر می‌شوند، از جمله شاخص‌های رفتاری و دینی آنها در جامعه، با برخورداری از متانت و وقار[5] همراه بوده و روابط اجتماعی آنها توأم با حجاب ، حیا و پارسایی بوده است،[6] موضوعی که موجب صیانت و پاکدامنی آنها شده و آنها را از گزند انسان‌های شیطان‌پرست دور می‌نماید. «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنینَ یُدْنینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ ذلِکَ أَدْنى أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحیما؛[7] اى نبىّ اکرم (صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم) به زن‌ها و دختران خود و زن‌هاى مؤمنین بگو (وقت بیرون آمدن از خانه) بخود نزدیک کنند خمار و چادرهاى خود را تا اینکه (به عفّت و نجابت) شناخته شوند و از مردمان هوسرانان اذیّت نکشند و همیشه خداوند آمرزنده و مهربان است».
پی‌نوشت‌ها:
[1]. دلائل الإمامة: ص 484 ح 480. «مَعَ القائِمِ علیه السلام ثَلاثَ عَشرَةَ امرَأَةً. قُلتُ: وما یَصنَعُ بِهِنَّ؟ قالَ: یُداوینَ الجَرحى، ویَقُمنَ عَلَى المَرضى کَما کَانَ مَعَ رَسولِ اللَّهِ صلى الله علیه».
[2]. الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج5 ؛ ص59،ح14«... کَیْفَ بِکُمْ إِذَا فَسَدَتْ نِسَاؤُکُمْ وَ فَسَقَ شَبَابُکُمْ وَ لَمْ تَأْمُرُوا...».
[3]. مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج ۲، ص ۷۲- ۷۳. همسر زهیر از محبّین خاندان پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بود و در پیوستن زهیر به امام حسین (علیه‌السلام) نقش مهمّى را ایفا کرد. زهیر به علّت دشمنى با امام علی (علیه‌السلام) و خاندانش، هنگام بازگشت از حجّ سعى داشت با اباعبدالله (علیه‌السلام) ملاقات نکند. ولى پس از دیدار با فرستاده سیّدالشهدا (علیه‌السلام) مات و مبهوت شد و در فکر فرو رفت. دلهم که شاهد ماجرا بود فریاد زد: سبحان الله ! پسر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) تو را مى‌طلبد و تو امتناع مى‌ورزى؟
[4]. سوره مبارکه تحریم، آیه6. «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلیکُمْ».
[5]. سوره مبارکه احزاب، آیه 32. «فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذی فی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفاً؛ پس به گونه اى هوس انگیز سخن نگویید که بیماردلان در شما طمع کنند و سخن شایسته بگویید!».
[6]. سوره مبارکه قصص، آیه 25. «تَمْشِی عَلَى اسْتِحْیَاءٍ ».
[7].سوره مبارکه احزاب، آیه59.
