می‌توان با فراهم آوردن کتب و امکانات مورد نیاز برای کسانی که به پژوهش و مطالعه علاقه دارند، به رشد علمی‌و فکری آنان یاری رساند، و یا با در اختیار گذاردن قرآن و کتب دعا می‌توان به معرفت و معنویت بیماران افزود. رضایت خاطر برخی دیگر را نیز که علاقه مند به یافتن اخبار و اطلاعات روز هستند، می‌توان با فراهم آوردن روزنامه، مجله، رادیو و تلویزیون تأمین کرد. برخی نیز به فعالیت‌های هنری علاقه دارند که باید وسایل لازم را برای آنان فراهم آورد.
پرستار با شناخت علاقه بیمار به هر یک از مواردی که ذکر شد، می‌تواند اوقات فراغت بیمار را به گونه ای مطلوب پرکند. با این روش، بیمار علاوه بر استفاده از وقت خویش محیط را مأنوس دانسته، از کسالت، بی حوصلگی و احساس خسران و عقب ماندگی رهایی می‌یابد و این امر به بهبود بیمار کمک میکند.
نیازهای مذهبی
ایمان و اعتقادات مذهبی از عواملی است که به روح بیمار قوت می‌بخشد و او را در مقابله با بیماری نیرومند ساخته و به سلامت و بهبود امیدوار می‌سازد. برگزاری مراسم مذهبی مانند نماز و دعا به همان اندازه برای بهبود وضع روانی بیمار مؤثر است، که دارو برای بهبود وضع جسمی‌او. از این رو کمک به بیمار در انجام مراسم مذهبی و فرایض دینی و امور معنوی، موجب آسایش خاطر بیمار و آرامش روحی و روانی اوست. پرستار موظف است زمینه ساز انجام برنامه‌های عبادی از قبیل وضو گرفتن یا تیمم ساختن و فراهم آوردن وضعیت مطلوب برای برگزاری نماز و وظایف دینی باشد تا از این رهگذر، بیمار آرامش روحی پیدا کند و نگران اختلال در انجام برنامه‌های مذهبی و عبادی خود نباشد و با ایمانی سرشار به خداوند، امید به بهبود در او افزون گردد و پرستار نیز در بهره‌های معنوی او شریک باشد. آوردیم که از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است: هنگامی‌که پدرم - امام محمدباقر - بیمار می‌شدند، ایشان را در پارچه‌ای می‌نهادند و برای وضو ساختن می‌بردند.نیازهای آموزشی
یکی دیگر از نیازهای بیمار، آموزش است. بیمار میخواهد بداند چگونه از خود مراقبت کند، تا هر چه زودتر سلامت خود را بازیابد. هنگامی‌که پرستار از بیمار مراقبت میکند فرصت‌های زیادی بدست می‌آورد که به بیمار آموزش دهد چگونه فرایند بهبود را تسریع کند. چگونه تندرستی خود را حفظ کند و چگونه به بهترین نحو فعالیت‌های روزمره را انجام دهد. آموزش به بیماران نه تنها از طریق بیان کردن و توضیح دادن مطالب به او انجام می‌گیرد، بلکه چگونگی رفتار پرستار، خود نمونه ای برای آموزش بیمار است.»(1)نکته مهم در مورد آموزش بیمار، آن است که مطالب طوری گفته شوند که برای بیمار قابل درک باشند.از بکار بردن اصطلاحات پزشکی که برای او نامفهوم است و با توضیح جزئیات غیرضروری باید اجتناب کرد؛ زیرا بیمار مغشوش میشود.»(2)
آموزش بیمار
در سیره عملی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) کل آموزش بیمار در مورد مراقبت‌های درمانی از خود بخوبی نمایان است. امیر مؤمنان طلا در روایتی چنین می‌فرماید: «چشم سلمان و ابوذر - رضی الله عنهما - رنجور شد. پس پیامبر به دیدار آن دو آمدند. هنگامی‌که به آن‌ها نظر کردند به هر یک فرمودند: مادام که به چشم درد مبتلا هستی روی سمت چپ نخواب، و تا خداوند بهبود کامل به تو عطا نکرده است، خرما نخور.»(3)نیازهای روانی - عاطفی
«بیماری تقریبا همیشه برای بیمار تجربه سختی است. شخصی که مستقل زندگی کرده است ناگهان خود را محتاج کمک دیگران می‌بیند؛ از خویشان و بستگان خود جدا شده است، احساس کسالت میکند و نگران بهبود خویش و حوادثی است که ممکن است برای افراد مورد علاقه اش اتفاق افتد.»(4) از این رو بیمار، سخت نیازمند حمایت‌های روحی و عاطفی است و همانند فردی که پناه خود را از دست داده و محروم از حمایت‌های خانوادگی و اجتماعی است، به دنبال پناهی می‌گردد تا از او حمایت کند و با برآورده نشدن این نیاز، ممکن است احساس تنهایی، بی کسی، و رانده شدگی کند و در نهایت به افسردگی و ناامیدی مبتلا شود. شاگرد مکتب انبیا، امام خمینی (قدس سره) خطاب به پرستاران و پزشکان این نیاز را گوشزد کرده و فرموده است:«اینها (بیماران) احتیاج دارند به محبت؛ بیش از آنکه احتیاج به دوا دارند. یک مریضی که از خانه اش آمده است در بیمارستان، این مریض خودش را مثل اینکه یک غریب می‌داند. اگر چنانچه این پرستارها با او با ملایمت، با رفتار انسانی، با محبت، مثل برادر و خواهر با او رفتار کنند، این حس غربت از او منفصل میشود و آرامش برایش حاصل میشود و این آرامش روحی در بهبود او کمک میکند.»۱ روایت‌هایی که به انس با بیمار و محبت و دلجویی او توصیه کرده اند و مدارا و مهربانی با بیمار و امیدوار ساختن او را به زندگی و سلامتی، امری لازم می‌دانند؟؟ همه بیانگر این نیاز عمیق و اساسی بیماران هستند. (5)
ضرورت شناخت زمینه‌های فرهنگی بیمار
برای موفقیت بیشتر پرستار در برخوردی مناسب و سازنده با بیمار، علاوه بر شناخت نیازهای جسمی‌و روحی وی، آگاهی از زمینه‌های فرهنگی بیمار نیز لازم و ضروری است. پرستار باید با فرهنگ و آداب زندگی بیمار آشنا شود و طریقة تغذیه، معاشرت، رفتار با دیگران و روش زندگی او را بشناسد؛ تا هماهنگ با فرهنگ بیمار، به برآوردن نیازهای وی بپردازد که این امر نیز یکی از عوامل مهم موفقیت پرستار در پرستاری مطلوب از بیماران است.پی‌نوشت‌ها:
۱- مهارتهای اساسی در مراقبت‌های پرستاری، ص6
۲- همان، ص ۱۸.
3- بحارالأنوار، ج ۶۲، ص ۱۴۶.
4- مهارتهای اساسی در مراقبت‌های پرستاری، ص ۱۵.
5۔ صحیفه نور، ج ۱۲، ص ۸۲
منبع: نگرش اسلامی‌به: فرهنگ پرستاری، اکبر اسدی،صص69-64، مرکز تحقیقات اسلامی‌جانبازان، قم، چاپ دوم، 1375
