در روایتی مرحوم «نعمانی» در تفسیر خود از اسماعیل بن جابر نقل می‌کند که امام صادق علیه السلام طی یک سخن طولانی راجع به علوم مرتبط با تفسیر قرآن، آخرین علم از علوم تفسیری را آگاهی بر ارتباط آیات و وجه پیوستگی و مناسبات آن‌ها معرفی می‌کند آنجا که می‌فرماید: (والمحمول على ما قبله و على ما بعده.) یعنی: بداند آیه چه رابطه‌ای با ما قبل و ما بعدش دارد. دسته‌ای دیگر از روایات شریفه اهل بیت علیهم السلام در کتب روایی و تفسیری نقل شده است که به «روایات فضائل قرآن» معروف هستند. این روایات نیز اگر با دقت بررسی کردند می‌توانند شواهدی بر صحت نظریه ساختار هندسی سوره‌ها و وجود غرضی واحد در هر سوره محسوب شوند.
روایات فضایل به سه گروه تقسیم می‌شوند: روایاتی که در باب فضیلت قرائت قرآن وارد شده و هیچ گونه اشاره به آیه یا سورۂ خاصی ندارد؛ روایاتی که در باب فضیلت و آثار آیات خاصی از قرآن مانند آیة الکرسی یا آیه آخر سوره کهف و غیره وارد شده است و روایاتی که درباره خواص و آثار سوره‌های قرآن سخن می‌گویند.
قسم اخیر روایات برای هر سوره فضائل و خواصی را بیان کرده‌اند که مثلا اگر کسی فلان سوره را بخواند از فشار قبر در امان است یا ایمان در قلب او جای می‌گیرد و از این قبیل. اگر کسی به کتب احادیث مراجعه نماید، این گونه احادیث را که درباره خواص سوره‌ها و آیات نورانی قرآن نقل شده، فراوان خواهد دید. گرچه در کنار احادیث صحیح و مستندی که در این باره وجود دارد برخی روایات جعلی نیز در میان آن‌ها یافت می‌شود اما با استناد به همان روایات صحیح می‌توان به وجود غرض واحد در هر سوره استدلال کرد؛ زیرا اگر سوره‌های از آن جهت که یک سوره است دارای فایده و اثر خاصی باشد، بی شک باید بین اجزای آن نوعی هماهنگی و ارتباط نزدیک وجود داشته باشد تا بتوانند آن اثر و خاصیت را بوجود آورند، و در غیر این صورت از اجزای پراکنده و از هم گسیخته هرگز خاصیت واحد صادر نمی‌شود. به ویژه آنکه این اجزا از نوع سخن و کلام باشند و هریک نیز به تنهایی بتوانند معنای مستقلی را افاده کنند.
رابطه بین فضیلت و آثار سوره باغرض سوره آنچنان نزدیک و معنادار است که برخی مفسران برای تعیین غرض سوره‌ها به روایات فضایل مراجعه کرده و آن‌ها را محور تلاش های خود قرار می‌دهند؛ مثلا تفسیر گرانقدر نظم الدرر غرض سورة «الملک» را «بیان ضرورت خضوع و بندگی برای مالک مطلق هستی» می‌داند؛ زیرا در روایات متعددی وارد شده که هرکس این سوره را بخواند از عذاب قبر در امان است و کاملا طبیعی است که هرکس به حقیقت در درگاه حضرت احدیت به خضوع و بندگی قیام کند از عذاب قبر رهایی خواهد یافت.
بنابراین نفس وجود روایات فضایل از پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم و ائمه علیهم السلام نشان می‌دهد که این بزرگواران نیز بر وجود غرض واحد در هر سوره و انسجام و ارتباط ناگسستنی آیات سوره تأکید داشته و از این ارتباط برای بیان آثار مثبت سوره در جسم و جان مؤمنان سود می‌جسته‌اند.
تلفیق حکیمانه آیات برخلاف ترتیب نزول
آنچه بطور مسلم از روایات و اخبار منقول از صحابه و اسباب نزول و سیاق آیات قرآنی استفاده می‌شود آن است که ترتیب فعلی قرآن، با ترتیب زمانی نزول آیات نه تنها مطابقت ندارد بلکه تقریبا در جهت عکس نزول تدریجی می‌باشد. آیات و سور مکی، که در ابتدای بعثت حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و اله و سلم و قبل از هجرت به مدینه نازل شده‌اند اینک از نظر ترتیب در انتهای قرآن قرار گرفته‌اند و سور نازل شده در اواخر بعثت چون «برائت» و «مائده» در ابتدای کتاب قرار گرفته‌اند. بعلاوه قرار گرفتن آیات مکی در سوره‌های مدنی و بالعکس و یا مقدم شدن آیه ناسخ بر آیه منسوخ، همگی نشان دهنده آن است که چینش فعلی آیات بانزول آن کاملا متفاوت است.از سوی دیگر پراکندگی در نزول آیات که به جهت مناسبت های گوناگون بوده، طبیعتا اقتضا می‌کند میان هر دسته آیات که به مناسبتی نازل گشته با دست دیگر که به مناسبت دیگری نازل گشته است، رابطه مناسبی وجود نداشته باشد، اما در ترتیب فعلی بین آیات همجوار ارتباط و پیوستگی کاملا محسوس مشاهده می‌گردد.
اکنون با توجه به توقیفی بودن مکان آیات این سؤال رخ می نمایاند که چه امری باعث شده تا خداوند سبحان آیات متفرقه را در کنار هم در یک سوره جا دهد؟! آیا چینش آیات در سوره‌ها بدون هیچ گونه حکمت و منطقی صورت گرفته است؟ در حالی که سر زدن کار عبث و خلاف حکمت از خداوند محال است؟ تنها پاسخی که می‌توان به این سؤالات داد این است که بگوییم آیات موجود در یک سوره گرچه از لحاظ نزول متفرق بوده‌اند، اما به لحاظ وجود غرض و هدف مشترک بین آن‌ها و تناسب و سازگاری معنوی در یک جا قرار داده شده‌اند. بنابراین هر سوره هدف خاصی را دنبال می‌کند که جامع میان آیات آن سوره است.
پذیرش این استدلال چندان مشکل نیست، بلکه کافی است مجموعه‌ای از سخنان پراکنده یکی از فصیح‌ترین ادبا را در یکجا جمع کنید و سعی کنید بین آن‌ها ارتباط برقرار کرده و از آن‌ها یک مقاله کامل و متناسب بنویسید؛ خواهید دید که به هیچ وجه نمی‌توان این اجزای پراکنده را بهم متصل نمود. حتی اگر این کار را درباره سخنان گوهربار افصح الفصحاء و ابلغ البلغاء یعنی رسول اکرم صلی الله علیه و اله و سلم که هم انجام دهید بازهم به همین نتیجه خواهید رسید.
منبع: ساختار هندسی سوره‌های قرآن، محمد خامه‌گر، صص120-115، سازمان تبلیغات اسلامی شرکت چاپ و نشر بین الملل، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۵
