[آگاهی به مسائل امر به معروف و نهی از منکر]
از این رو، مسلمان باید مسائل امر به معروف و نهی از منکر را بداند تا بتواند به درستی به وظیفه اش عمل کند، در غیر این صورت ممکن است به جای نهی از منکر، کار حرامی را مرتکب شود. یا می خواهد امر به معروف کند ولی آنجا که در نظر دارد، جای امر به معروف نیست، بلکه ممکن است خود مرتکب منکری بشود. بنابراین، دانستن مسائل مربوط به امر به معروف و نهی از منکر برای آمران و ناهیان لازم است. گاهی می پرسند: چه هنگامی امر به معروف و نهی از منکر کنیم؟ شرایط آن چیست؟ در حدیثی امام صادق(علیه السلام) نیز فرمود: کسی که بدون آگاهی و بصیرت عمل کند، همانند کسی است که در بی راهه حرکت می کند، برای همین است که سرعت حرکت او نتیجه ای جز دوری از هدف برایش ندارد.اگر انسان در مکانی به دنبال رسیدن به آب است و چشمه آب در طرف شمالش واقع شده باشد، هر چه به سوی جنوب برود و بر سرعت خود بیفزاید، از چشمه دورتر خواهد شد. لذا ضرورت دارد که این مسائل را هر چند کوتاه بیان کنیم.
یکی از شرایط امر به معروف و نهی از منکر این است که آمر و ناهی باید بداند چیزی را که می خواهد از آن نهی کند، منکر است و نیز عالم باشد چیزی را که می خواهد به آن امر کند معروف است.
همه واجبات به عنوان معروف، و همه محرمات به عنوان منکرات مطرح هستند. به همین دلیل شخص آمر و ناهی باید از واجبات و محرمات شناخت لازم را داشته و از ویژگی ها و نیز موارد استثنای آنها باخبر باشد، تا بتواند به خوبی وظیفه اش را در این زمینه انجام دهد.
از سوی دیگر فردی که منکری را بجا آورده یا معروفی را ترک می کند، نیز باید بداند آنچه را انجام میدهد منکر است یا آنچه را ترک میکند معروف است. در غیر این صورت معلوم نیست نهی کردن یا امرکردن او لازم باشد. اما جهل کسی که مرتکب منکر می شود، دو نوع است:
١. جهل به موضوع:
یعنی کسی که کاری را انجام می دهد، نمی داند حرام است. آیا در این صورت نهی او واجب است یا نه؟ مثلا غذای نجس خوردن حرام است و انسان مکلف نمی تواند غذای نجس بخورد. حالا اگر انسان ببیند کسی مشغول خوردن غذای نجس است، اما خودش از نجس بودن غذا اطلاع ندارد ولی در عین حال می داند که اگر نجس باشد، خوردن آن حرام است. در چنین صورتی آیا بر دیگران که علم دارند، واجب است او را نهی کنند؟ نه، واجب نیست. پس از خوردن غذا نیز اگر از هم جدا می شوند و با هم ارتباطی ندارند، باز هم ضرورت ندارد چیزی به او بگویند. اما اگر این فرد کسی است که با خود آمر، معاشرت و ارتباط دارد، در این صورت بعد از تمام شدن غذا به او می گوید: «این غذایی را که میل فرمودید نجس بود. لطفا دست و دهانتان را آب بکشید.»در این مورد، چون کسی که این فعل را بجا می آورد، علم و اطلاع از حرمت آن ندارد، خوردن غذای نجس برایش حرام نیست، لذا نهی از منکر به او واجب نیست. البته در صورت قبل نیز اگر در زمان مناسبی یادآوری کند، شاید اشکالی نداشته باشد، اما واجب نیست بگوید.
٢. جهل به حکم:
یعنی کسی عملی را انجام می دهد، اما نمی داند که حرام است؛ مثلا کسی که غده های گوشتی بدن حیوان یا تخم گوسفند ( = دنبلان) را به اعتبار این که می گویند مفید است . می خورد و این حرام را به جا می آورد، اما در واقع مسئله را نمی داند. در این صورت انسان باید ابتدائة او را ارشاد کند و بگوید که خوردن غده ها و نیز نخاع گوسفند حرام است و سپس آگاهش کند، تا دیگر آنها را نخورد.یا طحال (اسپرز)، که خوردن آن در فقه امامیه حرام است، اگرچه حیوان حلال گوشت باشد. طحال، عضوی از اعضای داخلی بدن است که وظیفه اش به وجود آوردن خون و نابود کردن گلبول های قدیم خون است (spleen). (رساله های عملیه، خوردنی ها و آشامیدنی های اجزای حرام حیوانات حلال گوشت).
منبع: مهم ترین واجب فراموش شده: امر به معروف و نهی از منکر، آیة الله ابراهیم امینی، صص82-79، مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)،قم، چاپ دوم، ۱۳۹۲
