هویت چیست؟
هویت از نظر روان شناسی یعنی اینکه شما خود را به عنوان یک موجود منحصر به فرد چگونه تعریف می‌کنید. افراد در مرحله نوجوانی می‌خواهند به ماهیت وجودی خود پی ببرند و بدانند چه هستند و از کجا آمده‌اند؟ ارزش‌های اجتماع و فرهنگ چیست و فرد باید چه نوع از جهت گیری در مقابل این ارزش‌ها داشته باشد؟ هویت جنسی و ارتباط با جنس مخالف باید به چه صورتی باشد؟ ممکن است پاسخ دادن به این پرسش‌ها سردرگم کننده باشد و چند سال طول بکشد.1عوامل موثر بر شکل گیری هویت در نوجوانان
- عوامل شناختی: مانند رشد تفکر انتزاعی (منظور از تفکر انتزاعی، توانایی استنباط و درک مفاهیم از موقعیت های کلی است).- والدین: نوع ارتباط آنها با نوجوان.
- مدرسه: موفقیت‌های درسی، نوع ارتباط با همسالان و معلمان.
- خیال پردازی نوجوان: که منبعی است برای ایفای نقش‌ها و رفتارهای او.
- عوامل اجتماعی، فرهنگی (بخشی از هویت نوجوانان در پذیرش نقش و جایگاه اجتماعی شکل می گیرد و همچنین ریشه در فرهنگ دارد).
- ترتیب تولد و فاصله سنی فرزندان در خانواده.
- رفتارهای نوجوان و بازخوردهای دیگران.2
هویت چگونه شکل می گیرد؟
در مرحله شکل گیری هویت، نوجوان کلیه باورها و باید و نبایدهایی که در دوران کودکی بر اساس آموزش والدین و افراد مهم زندگی خود مانند معلمان و مربیان شکل گرفته را بر اساس واقعیت های موجود در زندگی فعلی خود مجدداً بررسی می-کند. در واقع نوجوان تلاش می کند که با رشد هویت بین آنچه او بر اثر رشد فکری و تجارب شخصی اش در این زمان به دست آورده و آنچه در گذشته به او آموخته شده نوعی هماهنگی بر قرار کند، به همین دلیل مرتب سؤال می کند و همه چیز را با دیده تردید می نگرد. پس می توان گفت هویت از طریق تعامل تجربات گذشته فرد با تجارب فعلی او شکل می گیرد.تلاش های یک نوجوان، برای کسب هویت در زمینه های اجتماعی، مذهبی و فرهنگی با ترس ترد شدن از طرف پدر توصیفی برای هویت است. اکتشافات فلسفی و شخصی این نوجوان به تدریج منجر به طغیان می شود. این امر نشان می دهد که چگونه این مسأله تحت تأثیر روابط بین فردی و موقعیت های اجتماعی است که او در آن زندگی می کند.
رشد هویت ناشی از تلاش های نوجوانان برای برخورد با فشارهای اجتماعی در جهت انتخاب یک زندگی معنادار است. شکل گیری هویت به طور خاص در سال های نوجوانی صورت می گیرد و شامل مجموعه ای از عمکردها نظیر یک پارچه و دائمی کردن و ایجاد پیوستگی درونی بین باورها و ارزش هاست. هویت یابی موفق موجب محافظت از فرد در مقابل تجارب ناشی از تغییرات ناگهانی مربوط به رشد جسمی یا محیط زندگی می شود.
هویت فرد خودشناسی است، به طوری که اگر فردی نتواند به یک هویت موفق دسترسی پیدا کند دچار آشفتگی در نقش ها و وظایفی می شود که از او به عنوان یک بزرگ سال انتظار می رود و در نتیجه او مستعد بیماری از اختلالات روانی خواهد شد. با توجه به پیشرفت فن آوری در جوامع امروزی و به تبع آن پیچیدگی زندگی شهری، کسب مهارت های شغلی، انتخاب همسر و به طور کلی داشتن یک زندگی مستقل بسیار مشکل است، از این رو گاهی کسب آن ها تا اواسط دوره جوانی به تعویق می افتد.
به این ترتیب شاید دیگر نمی توان انتظار داشت یک نوجوان هجده ساله که معمولاً در مرحله گذر از دوره نوجوانی به جوانی است بتواند به یک هویت مستقل دست یابد و گاهی دوره نوجوانی حتی تا سنینی که در حال حاضر به عنوان دوره جوانی در نظر گرفته می شود، یعنی تا حدود بیست و پنج سالگی ادامه می یابد.3
حالت های مختلف شکل گیری هویت در نوجوانان
در مسیر تدیجی شکل گیری هویت چهار حالت به وجود می‌آید.1- کسب هویت
فرد به راحتی گزینه‌های مختلف را بررسی می‌کند و سپس یکی از آنها را برای خود برمی‌گزیند. این افراد حس می‌کنند که بحران را پشت سر گذاشته‌اند و می‌دانند که ادامه مسیر چگونه است و مقصد کجاست.2- وقفه هویت
این افراد در فرایند ایجاد هویت دچار وقفه می‌شوند و ارزش خاصی را برای خود انتخاب نمی‌کنند.3- ضبط هویت
این افراد به ارزش‌های قبلی خود اتکا می‌کنند و گزینه‌های مختلف را بررسی نمی‌کنند و عمدتا ارزش‌های والدین و یا یک سری ارزش‌های قالبی و انعطاف ناپذیر را پذیرفته‌اند و عموما افراد متعصبی هستند.4- پراکندگی هویت
فرد مسیر مشخصی در مورد پایبندی به ارزش‌ها ندارد و به مسائل بی‌تفاوت است.1
عوارض بحران هویت
- اختلال در احساس زمان
دسته ای از نوجوانان وقت را به بطالت می گذرانند و در مقابل این دسته، برخی نوجوانان نیز احساس می کنند که زمان به سرعت می گذرد و هیچ گاه وقت و زمان و مجال کافی برای انجام امورشان نخواهند داشت.- از خودبیگانگی
بیگانگی به معنی رد و انکار عمیق ارزش‌های اجتماعی ودوری و جدایی ازدیگران است که از حد بدبینی های نوجوانان معمولی بسیار فراتر می رود.- اعتیاد به مواد مخدر
نوجوانانی که هنوز هویت کسب نکرده اندممکن است برای فرار از تعاضهای روان به مواد مخدر روی آورند. ممکن است نوجوان در واکنش به احساس نا امنی، آشفتگی روانی، احساس حقارت، وطردشدگی وبیگانگی، تعارض باوالدین ویامشکلات زندگی روزمره به مواد مخدر روی آورد.- واکنشهای اضطراب
نوجوانی که دچار اضطراب حاد است احساس ترس ناگهانی براو چیره می شود، گویی قرار است برایش حادثه بدی رخ دهد. ممکن است بی‌قرار و نا‌آرام شود، به سادگی ازجا بپرد وعلائم جسمانی مثل تهوع، سردرد، سرگیجه، واستفراغ در اوظاهر می شود، فراخنای توجه وحواسش منحرف می شود، دچار اختلال خواب می گردد.- افسردگی نوجوانان
بسیاری ازنوجوانان افسردگی خود رابه صورت خستگی وبی قراری وتظاهر به بیماری نشان می دهند و درحالت افراطی به صورت فعالیت های جنسی، پرخاشگری ونیز رفتار بزهکارانه بروز می کنند. افسردگی نوجوانان معمولاًدو حالت دارد.اول اینکه نوجوان احساس تهی بودن وبی احساسی می کند. گویی که دوران کودکی سپری شده، بی آنکه بزرگسال رشد یافته ای جای آن را بگیرد. این نوع افسردگی ناپایدار است و معمولاً حل شدنی.نوع دوم افسردگی نوجوان به دشواری ازبین می رود. ریشه های آن درتجربه شکستهای مکرردر طی زمان طولانی است. نوجوان ممکن است واقعاً برای حل مشکلات ورسیدن به اهداف شخصی تلاش کرده باشد، ولی به موفقیتی دست نیافته باشد. در این نوع افسردگی نوجوان رابطه اش رابا والدین، دوست یا کسی که به شدت به او علاقه داشته ازدست می دهد.
-خود کشی
خودکشی نوجوان معنای آن است که برای او زندگی مشکل ترازمرگ جلوه کرده است. درصدقابل توجهی ازنوجوانانی که به مراکز درمانی ارجاع می شوند کسانی هستندکه یادست به خودکشی زده،یا نقشه خودکشی درسرداشته اند. این افراد عموماًدرفاصله سنی 15-25سالگی هستند.آشکارترین دلیل خودکشی نوجوان، احساسات منفی و ناامیدی وازدست دادن کنترل خود است. احساس گناه شدید، احساس تنهایی وبی کسی و بی‌پناهی، فقدان حمایت از نوجوان، ناتوانی درکنترل فشارهای وارده، ناتوانی درکنترل احساسات و رشد نیافتگی وعدم آمادگی برای مقابله بامشکلات پیش روی نوجوان مهمترین دلایلی است که ممکن است اورابه فکر یاعمل خود کشی وادارمی سازد.2
توصیه هایی به والدین در جهت کمک به حل بحران هویت
- در برخورد با نوجوان ملایم و منطقی باشید.- نظرات خود را به آنان تحمیل نکنید.
- تجارب موفقیت آمیز نوجوان را افزایش دهید.
- نوجوان را با الگوهای رفتاری مطلوب آشنا کنید.
- نسبت به عواطف و احساسات آنها بی تفاوت نباشید.
- توجه داشته باشید که مشاجرات لفظی در خانه در روحیه و رفتار نوجوان منعکس می شود.
- به بهانه گفت و گو با نوجوانان اهداف خود را به آنها القا نکنید.
- تحمل نوجوانان را برای مواجه شدن با ناکامی های اجتماعی افزایش دهید.
- برای پر کردن اوقات فراغت نوجوانان اهمیت بسیاری قائل شوید.
- به بحث مهم تفاوت های فردی در هریک از نوجوانان توجه داشته باشید.
- ویژگی های فردی در دختر و پسر نوجوان متفاوت است.2
پینوشتها
1.www.honarehzendegi.com
2.www.beytoote.com
3.www.farzandportal.ir
