بسیاری از کودکان و والدین آن‌ها با نزدیک شدن به فصل بازگشایی مدرسه‌ها احساس اضطراب فزاینده‌ای می‌کنند... ترافیک صبحگاهی، تکالیف درسی، شتاب بیشتر زندگی. هر چند این بدان معنی نیست که ما مدرسه را دوست نداریم اما تغییرات تازه‌ای که «بازگشت به مدرسه» به همراه خود می‌آورد (معلمان جدید، همکلاسی‌های جدید، موضوعات جدید) می‌تواند باعث افزایش استرس گردد. در این مقاله به راهکارهایی برای مقابله با استرس بازگشت به مدرسه در کودکان و نیز در خودتان اشاره می‌شود.

زودتر شروع کنید

اغلب خانواده‌ها در طول تابستان، فکر و خیال مدرسه را کنار گذاشته و به کارهای دیگر می‌پردازند. چند هفته زودتر شروع کردن کارهای مربوط به مدرسه ممکن است کمی تعطیلات شما را بر هم بزند امّا فرایند بازگشت به مدرسه را تسهیل خواهد کرد. از اواسط شهریور، ساعت خواب خود را با زمان مدرسه رفتن تنظیم کنید و همین طور سعی کنید وعده‌های غذایی خود را در زمانبندی مرتب‌تری صرف کنید. این توصیه تنها برای بچه‌های کوچک نیست. نوجوانان و بالغان نیز برای عملکرد مناسب روزانه به خواب مناسب و کافی نیاز دارند. زودتر شروع کردن این برنامه به شما کمک خواهد کرد که سال تحصیلی جدید را با آمادگی بیشتری شروع کنید و روز اول مهر، دچار اضطراب فزاینده نشوید.

سر زدن به مدرسه پیش از شروع کلاس‌ها

سر زدن به مدرسه پیش از شروع رسمی کلاس‌ها ایده خوبی است. این کار به کودکانی که برای نخستین بار به کودکستان می‌روند، کلاس اولی‌ها، دانش‌آموزان راهنمایی و حتی دبیرستانی‌ها کمک می‌کند که احساس راحتی بیشتری با مکان جدید پیدا کنند و آمادگی ذهنی بهتری نسبت به جایی که قرار است بروند بیابند. حتی برای دانش‌آموزانی که به همان مدرسه قبلی باز خواهند گشت نیز دانستن این که کلاس جدید کجاست و سلام و احوالپرسی با کارکنان مدرسه، بر هیجان آن‌ها درباره بازگشت به مدرسه خواهد افزود.

مشارکت در کلاس‌بندی

اگر می‌توانید در مورد کلاس‌بندی کودک خود نظر دهید، کلاسی را انتخاب کنید که حداقل یکی از دوستان بچه شما در آن باشد. و اگر نظر شما در این مورد نقشی ندارد با والدین دیگر صحبت کنید و سعی کنید قبل از شروع کلاس‌ها بفهمید که فرزندتان با چه کسی یا کسانی همکلاسی خواهد شد و در صورت امکان آن‌ها را با هم آشنا کنید. این کار، بر اشتیاق کودک شما برای رفتن به مدرسه خواهد افزود. اگر فرزند شما برای نخستین بار به کودکستان می‌رود بهتر است او را با یکی از همکلاسی‌هایش آشنا کنید و از یک هفته قبل از شروع کلاس‌ها برای آن‌ها قرار بازی‌کردن با یکدیگر بگذارید. آن‌ها با این کار احساس راحتی بیشتری در کودکستان خواهند داشت و برای رفتن به کودکستان و دیدن دوستانشان مشتاق‌تر می‌شوند.

آماده شوید

اکثر خانم‌ها می‌گویند که هیچ چیز مثل خرید کردن باعث کاهش استرس نمی‌شود! از شوخی گذشته، بردن کودک همراه خود برای خرید کیف و کتاب و سایر چیزهای لازم برای شروع سال تحصیلی، شور و اشتیاق او را برای رفتن به مدرسه افزون‌تر می‌کند.

علاوه بر این، محل مطالعه و انجام تکالیف درسی فرزندتان را نیز قبل از شروع مدرسه تعیین کنید. این نکته مهمی است که فرزند شما محل راحت و ساکتی برای این کار در اختیار داشته باشد. این مساله حتی در مورد کودکستانی‌ها هم صادق است زیرا این روزها اغلب آن‌ها نیز تکالیف خانگی دارند. همچنین بهتر است روال‌های آماده‌سازی فرزند برای رفتن به مدرسه، نظیر آماده کردن لباس از شب قبل، قرار دادن کفش‌ها جلوی در و ... ، را پیش خود مرور کنید تا برای شروع مدرسه آمادگی کافی داشته باشید و تغییر برنامه زندگی در شروع سال تحصیلی، شما را دچار استرس نکند.

با همدیگر صحبت کنید

یکی از بهترین شیوه‌های از بین بردن اضطراب «بازگشت به مدرسه» و آماده شدن برای سال تحصیلی جدید، صحبت کردن با فرزند خود درباره احساس او از مدرسه رفتن است. بگذارید فرزندتان به شما بگوید که چه چیزهایی برایش جالب و چه چیزهایی نگران کننده است. اگر فرزندتان به اظهار نظر منفی در مورد مدرسه رفتن پرداخت، فوراً به مخالفت با او برنخیزید و اجازه دهید احساسش را راحت بیان کند. سپس به او در یافتن راه حل و یا تغییر تمرکز و توجهش به چیزهای مثبت مثل دیدن دوستان، یادگیری مطالب جدید و رشد و بالندگی، کمک کنید. این کار به فرزند شما احساس آرامش و راحتی بیشتری می‌بخشد و به شما نیز کمک می‌کند تا از انتظارات او آگاه شوید و به دنبال چاره‌جویی باشید. ایجاد یک فضای ارتباطی باز و راحت بین والدین و فرزندان بسیار اهمیت دارد و هنگامی که فرزند بداند که شما همواره برای حمایت از او و ارتباط باز و آزادانه دردسترسش قرار دارید، نه تنها به یکی از مهم‌ترین توصیه‌های تعلیم و تربیت فرزند عمل کرده‌اید بلکه راه را برای موفقیت تحصیلی او نیز هموارتر خواهید ساخت.

چگونه اضطراب و استرس را شناسایی کنیم

با اینکه استرس و اضطراب بازگشت به مدرسه بسیار همه‌گیر و رایج است، اما نباید آن را نادیده بگیرید. به همین دلیل، شما باید بتوانید تشخیص بدهید که فرزندان شما با استرس و اضطراب دست و پنجه نرم می‌کنند.

علائم اضطراب

وقتی بچه‌ها مضطرب هستند، ممکن است ندانند که چگونه احساسات خود را در کلمات قرار دهند و آن‌ها را بیان کنند. به همین دلیل، مهم است که والدین بدانند چگونه علائم اضطراب فرزند خود را تشخیص دهند. در اینجا چندین شاخص وجود دارد که می‌تواند نشان دهد کودک شما دچار اضطراب است.

* تغییراتی در عادت خوردن و خواب در او مشاهده می‌شود
* گاهی اوقات گریه غیر قابل توضیح دارد
* از درد معده شکایت دارد
* تمرکز کردن برای او سخت است
* وابسته‌تر از حد طبیعی ظاهر می‌شود
* سریع‌تر ناراحت یا عصبانی می‌شود
* افکار یا نگرانی‌های منفی را بیان می‌کند
* ظاهراً بیقرار و نا آرام است

به طور کلی، اگر اضطراب فرزند شما بیش از دو هفته طول بکشد و در زندگی روزمره او اختلال ایجاد کند، می‌تواند نشانه‌ای از یک اختلال اضطراب باشد. حتما در مورد نگرانی‌های خود با پزشک فرزندتان صحبت کنید.

عدم درمان اضطراب می‌تواند بچه‌ها را در معرض خطر مشکل در عملکرد در مدرسه، مشکل در حفظ دوستی و حتی افسردگی قرار دهد. و این اضطراب درمان نشده حتی می‌تواند با بزرگتر شدن بچه‌ها منجر به سوء مصرف مواد شود.

نکاتی درباره برخورد با استرس و اضطراب

البته بهترین راه برای مقابله با استرس و اضطراب این است که فرزندتان را ترغیب کنید تا درمورد آنچه باعث ناراحتی او می‌شود با شما صحبت کند. فراموشنکنید که بدون قضاوت گوش بدهید و احساس او را تأیید کنید. گاهی اوقات ابراز احساسات به خودی خود به کودک کمک می‌کند تا احساس بهتری داشته باشد.

راه عالی دیگر برای کاهش برخی از اضطراب‌های فرزندتان در مورد بازگشت به مدرسه این است که خانه خود را برای انتقال آماده کنید. راه‌کارهایی مانند برنامه ریزی از قبل برای ناهار مدرسه یا ایجاد یک محیط راحت در خانه برای درس خواندن می‌تواند به شما کمک کند تا کودکان احساس کنترل بیشتری داشته باشند و برخی از اضطراب‌های خود را تسکین دهند. در اینجا راه‌کارهای دیگری وجود دارد که ممکن است به کاهش تنش در احساس آن‌ها کمک کند.

افزایش میزان راحتی

با نزدیک شدن به سال تحصیلی ، مهم است که به کودک خود کمک کنید تا نسبت به محیط مدرسه جدید خود احساس راحتی بیشتری داشته باشد. یکی از مواردی که می‌تواند باعث اضطراب در کودکان شود، این است که نمی‌دانند چه چیزی در انتظارشان است. شما باید برای کمک به فرزندتان وقت بگذارید تا بتواند احساس بهتری داشته باشد.

با صحبت کردن در مورد آنچه ممکن است اتفاق بیفتد به آن‌ها کمک کنید با برنامه‌های جدید و محیط‌های ناآشنا سازگارتر شوند. به آن‌ها اجازه دهید سوالات خود را بپرسند و صادقانه به آن‌ها پاسخ دهند.

گزینه دیگر برای کمک به راحتی یسشتر کودک شما این است که قبل از شروع سال تحصیلی چند بار به مدرسه برود. چه کودک پیاده به مدرسه برود، چه اتوبوس یا تاکسی بگیرد، و چه شما او را با ماشین به مدرسه ببرید، به او کمک می‌کند با مسیر آشنا شود و اضطراب بازگشت به مدرسه در او کاهش یابد.

حتی اگر کودک شما از قبل با مسیر مدرسه آشنا باشد، یک بار رفتن به مدرسه در روز قبل از شروع سال تحصیلی به او یادآوری می‌کند که مدرسه در کجا قرار دارد و همچنین کمک می کند تا در اولین روز بازگشت به مدرسه، با جایی که می‌رود ارتباط بهتری برقرار کند. این تمرین حتی برای کسانی که برای اولین بار می‌خواهند مسیری را رانندگی کنند مهم است. نوجوانان باید بدانند که چگونه به مدرسه بروند و کجا می‌توانند ماشین خود را پارک کنند.

شما همچنین باید با فرزندان خود از اصول اولیه فراتر بروید. به عنوان مثال، در مورد محل قرار دادن ژاکت و همچنین نحوه صرف ناهار صحبت کنید. حتی می‌توانید در مورد چگونگی رفتن به دستشویی مدرسه صحبت کنید. دانستن پاسخ برخی از این سؤالات به کودک شما کمک می‌کند تا در کلاس جدید خود احساس راحتی بیشتری داشته باشد.

مثبت باشید

یکی از راه‌های کمک به کاهش اضطراب و استرس در شروع مدرسه، این است که به کودکان خود یادآوری کنید که چه چیزی مدرسه را به یک تجربه عالی تبدیل می‌کند. گذشته از یادگیری چیزهای جدید و شرکت در فعالیت‌های فوق برنامه، چیزهای خوب دیگری نیز در مدرسه وجود دارد.

برای تازه واردان، وسایل و لباس‌های جدید مدرسه سرگرم کننده است. همچنین دیدن دوستانی که مدتی است آن‌ها را ندیده‌اید و چیزهایی در مدرسه که دلتان برایشان تنگ شده بود می‌تواند هیجان‌انگیز باشد. به بچه های خود یادآوری کنید که در مورد مدرسه مانند گذراندن وقت با دوستان، زمین بازی، کلاس ورزش یا حتی کلاس هنری در مورد مدرسه چه انتظاری باید داشته باشند.

به آن‌ها اطمینان دهید که تنها نیستند

به بچه‌های خود بگویید که آن‌ها تنها کسانی نیستند که ممکن است از شروع مدرسه مظطرب شوند. دانش‌آموزان دیگر نیز احتمالاً به همان اندازه اضطراب دارند. به آن‌ها اطمینان دهید که معلم می‌داند بچه‌ها استرس دارند و احتمالاً وقت کلاس را جوری مدیریت می‌کند که دانش‌آموزان احساس راحتی بیشتری داشته باشند.

اگر فرزند شما نگران ارتباط مجدد با دوستانی است که در تابستان ندیده است، می‌توانید یکسری بازی‌ها را بصورت مجازی یا حضوری ترتیب دهید. کمک به فرزندانتان برای ارتباط مجدد با دوستان قدیمی و یا تقویت رابطه با افراد جدید نه تنها اضطراب و استرس را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند به فرزندتان کمک کند که سال تحصیلی جدید را به خوبی و با انگیزه شروع کند.

به خاطر داشته باشید که این مشکل ممکن است احساس انزوا و تنهایی را در بچه‌ها برجسته کند، به خصوص اگر کل تابستان رابطه آن‌ها با همکلاسی‌های خود قطع شده باشد. به همین دلیل، شما باید کاری کنید که رابطه فرزندتان با هم‌کلاسی‌هایش دوباره برقرار شود.

در بعضی از مدارس می‌توانید یک لیست از اسامی هم‌کلاسی‌های کودک خود تهیه کنید. این کار به فرزند شما کمک می‌کند تا بداند قرار است با چه کسانی روبه‌رو شود. اما اگر منطقه مدرسه شما دسترسی به این لیست را محدود می‌کند، سعی کنید در گروه‌های آنلاین مدرسه حضور داشته باشید تا بتوانید با والدین دیگر همکلاسی‌های فرزند خود ارتباط برقرار کنید. اگر فرزند شما از اینکه با دوستان قدیمی خود در یک کلاس نباشد نگران است، به او اطمینان بدهید که هنوز هم می‌تواند با دوستان خود در تماس باشند.

تلاش کنید تا فرزند شما در مدرسه حاضر شود

وقتی زمان بازگشت کودک شما به مدرسه فرا برسد، باید تمام تلاش خود را بکنید تا فرزند شما در آنجا حضور داشته باشید، به خصوص در چند هفته اول. یکی از راه‌ها برای انجام این کار این است که اگر برایتان امکان دارد، سعی کنید در این مدت بیشتر در خانه باشید.

درست قبل از شروع سال تحصیلی و در اولین روزهای مدرسه، سعی کنید در خانه حضور داشته باشید و در این دوران انتقال از آن‌ها پشتیبانی کنید. اگر بیرون از خانه کار می‌کنید، سعی کنید ساعات کاری خود را طوری ترتیب دهید تا بتوانید فرزندتان را به مدرسه ببرید و همچنین اگر می‌توانید پس از تمام شدن مدرسه نیز در آنجا باشید.

اگر در خانه کار می‌کنید، سعی کنید بیشتر روی فرزندتان تمرکز کنید و زمانی که او در خانه است مسائل دیگر را در اولویت بعدی قرار دهید. زمانی را برای صحبت درباره اینکه فرزند شما روز خود را چگونه گذرانده است اختصاص دهید. برای مثال چیزهایی که دوست دارد و چیزهایی که ممکن است درباره آن‌ها سوال داشته باشد.

با توجه بیشتر به فرزند خود، به او کمک می‌کنید که نسبت به ارتباط خود با شما و خانه احساس امنیت بیشتری داشته باشد. این احساس به او کمک می‌کند به راحتی به مدرسه برگردد.

ترویج زندگی سالم

یکی از بهترین راه‌های مقابله با اضطراب و استرس، بهبود عادات غذا خوردن، خوابیدن و ورزش است. به عنوان مثال، مطمئن باشید که بچه‌های شما به اندازه کافی می‌خوابند و غذاهای سالم می‌خورند. خواب کافی و خوردن غذای سالم، به خصوص صبحانه، برای عملکرد مغز، خلق و خو و توانایی تمرکز و توجه در مدرسه بسیار مهم است.

بعلاوه، بچه‌های شما به زمان زیادی برای آرامش نیاز دارند. به عنوان مثال، برخی از بچه‌ها دوست دارند ورزش‌های فعال انجام دهند و برخی دیگر از مطالعه در یک بعدازظهر آرام لذت می‌برند. هر بچه‌ای متفاوت است. بنابراین فعالیت‌هایی را انتخاب کنید که واقعاً در از بین بردن استرس فرزند شما موثر باشند.

بدانید چه زمانی باید کمک بگیرید

شما بچه خود را بهتر می‌شناسید. اگر احساس می‌کنید اضطراب در مدرسه ممکن است ریشه در چیز جدی‌تری مانند اختلال اضطراب یا مشکل قلدری داشته باشد، با فرزند خود، معلم فرزندتان و مشاور مدرسه صحبت کنید.

و به یاد داشته باشید که نیاز به آرامش دارید. زمان برگشت به مدرسه می‌تواند برای والدین بسیار نگران‌کننده و استرس‌زا باشد. بنابراین مراقبت از خود با خوردن غذای سالم و خوابیدن کافی و ورزش در این مرحله انتقالی ایده خوبی است.

ضمنا، سعی کنید به خودتان یادآوری کنید که هرگونه اضطراب یا استرس شما یا کودکتان ممکن است موقتی باشد. قبل از دانستن این موضوع، خانواده به شما در جهت برگشت به مدرسه کمک می‌کند تا شما به راحتی ترم پاییز خود را شروع کنید.

کاهش استرس کودکان در مدرسه : چند راهکار عملی

بیشتر پدر و مادران امروزی قبول دارند که تربیت کودک موضوعی پیچیده است و به آموزش‌های ضروری نیاز دارد. کلید اصلی برای کنترل استرس کودکان آموزش مهارت‌های حل مسئله، برنامه‌ریزی و جرات ورزی است. در حقیقت اگر کودک بتواند به جای درگیر شدن در هیجانات منفی مسائل خود را با راهکارهای عملی و برنامه‌ریزی مناسب حل کند تا حد زیادی اضطراب‌های او کاهش خواهد یافت. هم‌چنین در بسیاری از موارد کودک از این مضطرب می‌شود که در محیط اجتماعی نظیر مدرسه نمی‌داند چه زمانی به درخواست دیگران "نه" بگوید. ناتوانی در رد کردن خواسته‌های نا به جای دیگران به میزان زیادی فشار و استرس را بر بچه‌ها تحمیل می‌کند. به همین منظور یادگیری مهارت جرات ورزی یا همان مهارت " نه" گفتن کمک بسیاری به آن‌ها خواهد کرد.

البته آموزش این مسائل به فرزندان همیشه آسان نیست و به مطالعه زیاد والدین و شرکت در جلسات مشاوره خانواده و کودک نیاز دارد. در ادامه به چند راهکار کلی برای کاهش استرس کودک در مدرسه اشاره خواهیم کرد.

1- برنامه‌ریزی‌های خشک و زمان‌بندی‌های افراطی مغایر با کاهش استرس

برخی از والدین فکر می‌کنند که برای موفقیت فرزندشان باید آن‌ها را از ابتدا به برنامه‌های سخت و فشرده عادت دهند. به همین منظور ممکن است آن‌ها طی یک برنامه زمانی مشخص، در بیشتر اوقات روز کودک را مجبور کنند تا به فعالیت‌های مرتبط با درس و مدرسه بپردازد. این در حالی است که مغز کودکان ابتدایی پس از سپری کردن 7 ساعت در مدرسه به استراحت و ریکاوری احتیاج دارد. اگر در این سنین فشار زیادی به فرزندتان وارد کنید به احتمال زیاد نتایجی متضاد با آنچه که می‌خواستید به دست خواهید آورد.

چرا که فشار زیاد، از عوامل بروز استرس و اضطراب در فرزندتان است. اضطراب زیاد به‌خصوص در مدرسه با ایجاد اختلال در حافظه و یادگیری منجر به کاهش بازدهی تحصیلی فرزندان خواهد شد. تلاش کنید برنامه و سبک زندگی انعطاف‌پذیرتری برای فرزند خود در نظر بگیرید. در کنار اهمیت دادن به تحصیل او، به فعالیت‌های غیر درسی او نیز اهمیت دهید.

2- کاهش استرس کودکان با اختصاص دادن زمانی را برای بازی

گاهی اوقات پس از ورود کودک به دبستان، دیگر خانواده‌ها برای بازی کردن با او اهمیت چندانی قائل نمی‌شوند. در حالی که بازی کردن به خصوص بازی‌هایی که با فعالیت‌های بدنی همراه باشد در ارتقای سلامت جسم و روان کودک اهمیت بسیاری دارد؛ چرا که هنگام بازی ذهن کودک تحت فشار قرار نمی‌گیرد؛ هم‌چنین با عمیق‌تر و صمیمانه‌تر شدن ارتباط والد- کودک در جریان بازی بسیاری از تنش‌ها رفع خواهند شد.

3- برای کاهش استرس خواب کودکان را در اولویت قرار دهید

خواب کافی و مناسب نقش بسیار حیاتی در کاهش استرس روزانه و بهبود عملکرد دارد. خواب ناکافی عملکرد تحصیلی کودک را تحت تأثیر قرار خواهد داد و در طول روز منجر به تنش و استرس اضافی در او خواهد شد. برای آن که به بهداشت خواب کودک کمک کنید، لازم است که شرایط خاصی را برای آن ایجاد کنید. مثلاً زمان مشخصی را برای خواب فرزندتان تعیین کنید و قبل از رفتن به رخت خواب استفاده از وسایل الکترونیکی نظیر تلویزیون، گوشی، تبلت و ... را محدود کنید.

4-کاهش استرس کودکان در گرو استرس‌های شما

استرس می‌تواند کاملاً مسری باشد. والدینی که تحت فشار، استرس و اضطراب زیادی هستند کودکان خود را نیز مضطرب می‌کنند. ممکن است کودک در محیط خانه با بودن در کنار شما و دریافت حمایت‌های عاطفی استرس‌های خود را کاهش دهد اما بیشتر کودکان در مدرسه اضطراب‌های بیشتری را از خود نشان می‌دهند. در نتیجه در وهله اول وضعیت روانی خود و همسرتان را بررسی کنید. اگر شما نیز دائماً مضطرب و نگران هستید با مراجعه به روانشناس و دریافت خدمات مشاوره خانواده این مشکل را به طور ریشه‌ای در خانواده خود حل و فصل کنید.

5- کاهش استرس کودکان در مدرسه : قبول اشتباه در فرزندان

بسیاری از کودکان از این می‌ترسند که نکند اشتباه کنند. همین امر استرس و اضطراب زیادی را در وجود آن‌ها رقم می‌زند. از همان دوران ابتدایی دائماً به فرزندتان یادآوری کنید که هیچ کس کامل نیست، همه آدم‌ها اشتباه می‌کنند. هم‌چنین به کودکتان بگویید که از او انتظار ندارید همه کارها را درست انجام دهد چون همیشه ممکن است اشتباهاتی پیش بیایند. به این ترتیب شما با استفاده از این جملات در کودک برای مواجه شدن با شکست‌ها آمادگی ایجاد می‌کنید. این مسئله تا حد زیادی ترس کودک را از اشتباه کردن از بین خواهد برد.

سخن پایانی

مهم‌ترین نکته‌ای که در مقابله با اضطراب بازگشت به مدرسه باید به یاد داشت، آمادگی (ذهنی، تدارکاتی و ...) و تأکید بر نکات مثبت (دوستان، مطالب تازه، معلمان خوب، رشد و ...) است. اگر شما علاقه‌مندی خود را به چیزهایی که سال تحصیلی جدید به همراه خود آورد نشان دهید، مطمئن باشید که فرزندتان با شما همراه خواهد شد و اضطراب و تنش جایش را به اشتیاق و هیجان خواهد داد.

منبع: سایت سیمرغ
سایت انجمن معارف
سایت حامی هنر زندگی