ذات الریه یا همان پنومونی، عفونتی است که باعث التهاب کیسه‌های هوای موجود در یکی از ریه‌ها یا هر دو ریه میشود. به دنبال این رویداد، ممکن است کیسه‌های هوایی پر از مایع یا عفونت شوند و سرفه خلط دار، عفونت، تب، لرز و دشوار شدن تنفس ایجاد شود. انواع متفاوتی از میکروارگانیسم‌ها مانند باکتری، ویروس و قارچ می‌توانند باعث ایجاد ذات الریه در فرد شوند. ذات الریه در کودکان و نوزادان اهمیت بالاتری نسبت به بزرگسالان دارد و این موضوع در صورتی که کودک دچار مشکلات سلامت یا اختلالات سیستم ایمنی باشد، چند برابر میشود.
علائم و نشانه‌های سینه پهلو در کودکان با توجه به نوع عامل ایجاد کننده عفونت، سن کودک و سلامت کلی او از خفیف تا شدید متغیر است. علائم و نشانه‌های ذات الریه یا همان سینه پهلو اغلب به علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا شباهت دارند، با این تفاوت که مدت زیادی طول می‌کشد تا به درمان پاسخ داده و کاملا بهبود یابند.
به طور کلی هر گونه علایم سرماخوردگی و شبه سرماخوردگی در کودکان اهمیتی چند برابر پیدا می‌کند. بنابراین اگرعلائم ذات الریه را در کودک خود مشاهده کردید هر چه زودتر او را به متخصص اطفال نشان دهید تا مورد معاینه دقیق قرار گیرد. زیرا در صورتی که ذات الریه درمان نشود می‌تواند یک عامل تهدیدکننده برای زندگی کودک شما باشد و عوارض مختلفی مخصوصا عوارض ریوی را ایجاد کند.
درمان ذات الریه شامل درمان عفونت و جلوگیری از عوارض بعدی است. کودکانی که دچار ذات الریه میشوند معمولاً با مصرف دارو در منزل بهبود می‌یابند. معمولاً ظرف مدت چند روز یا چند هفته اکثر علائم بهبود می‌یابند. با این حال ممکن است کودک تا یک یا چند ماه احساس خستگی داشته باشد. درمان‌های ویژه به نوع و شدت ذات الریه کودک، سن کودک و سلامت کلی او بستگی دارد.
.png "ذات‌الریه یک علت مهم مرگ و میر در کودکان")
عوامل ایجادکننده ذات الریه در کودکان
همان طور که گفتیم میکروارگانیسم‌های مختلفی در ایجاد ذات الریه نقش دارند. برای مثال باکتری‌ها و ویروس‌های موجود در هوایی که در آن تنفس می‌کنیم، از شایع‌ترین علل ابتلا به ذات الریه محسوب میشوند. همه انسان‌ها در بدن خود از سیستم ایمنی برخوردار هستند که با مکانیسم‌های مختلف مانع ورود این میکروارگانیسم‌ها به بدن میشود و در صورت وارد شدن، با آنها مقابله کرده و مانع بیماری‌زایی آنها میشود.اما متاسفانه دو سر طیف سنی، یعنی کودکان و سالمندان سیستم ایمنی ضعیف‌تری داشته و مقاومت کمتری در برابر بیماری‌ها دارند. بنابراین بیشتر در معرض ابتلا به انواع بیماری‌ها هستند. بنابراین گاهی این میکروارگانیسم‌ها بر سیستم ایمنی بدن کودک غلبه می‌کنند و موجب بیماری‌زایی میشوند. ذات الریه بر اساس نوع میکروارگانیسم‌های ایجاد کننده آن و محلی که در آن عفونت ایجاد می‌کنند، دسته‌بندی میشوند.
ذات الریه به سه دسته، ذات الریه اکتسابی از جامعه (CAP)، ذات الریه اکتسابی از بیمارستان (HAP)، ذات الریه اکتسابی از ونتیلاتور (VAP) تقسیم میشود. ذات الریه اکتسابی از جامعه شایع‌ترین نوع ذات الریه است و عمدتا در خارج از بیمارستان یا مراکز مراقبت از سلامت بروز پیدا می‌کند.
میکروارگانیسم‌هایی که سبب ذات الریه میشوند
باکتری
در میان انواع باکتری‌ها، باکتری استرپتوکوکوس، شایع‌ترین علت ابتلا به سینه پهلو باکتریایی است. این نوع از ذات الریه ممکن است کاملا مستقل یا بعد از ابتلاء کودک به سرماخوردگی یا آنفولانزا به وجود آید که حتی می‌تواند باعث عفونت یک بخش از ریه کودک شود. به این شرایط ذات الریه لوبر گفته میشود.میکروارگانیسم‌های باکتری مانند
برخی میکروارگانیسم‌های باکتری مانند همچون مایکوپلاسما می‌توانند باعث ذات الریه شود. با این تفاوت که در مقایسه با سایر انواع ذات الریه، علائم آن خفیف‌تر است. تا جایی که ذات الریه سرپایی نامیده میشوند. چرا که علائم آن تا حدی شدید نیست که بیمار نیاز به استراحت در رختخواب داشته باشد.قارچ
نوعی از ذات الریه، که به علت عفونت‌های قارچی ایجاد میشود، شایع‌ترین نوع ذات الریه در افرادی است که سیستم ایمنی بدن آنها به هر دلیلی ضعیف است یا دچار مشکلات مزمن سلامت هستند. قارچ‌هایی که عامل سینه پهلو هستند در خاک یا فضولات پرندگان وجود دارند و بر اساس موقعیت جغرافیایی افراد متغیر است.ویروس‌ها
برخی از ویروس‌هایی که سرماخوردگی و آنفولانزا در کودک ایجاد می‌کنند، می‌توانند در کودکان منجر به ذات الریه شوند. ویروس‌ها شایع‌ترین عامل ایجادکننده سینه پهلو در کودکان زیر ۵ سال هستند. معمولاً ذات الریه ویروسی از انواع باکتریایی و قارچی خفیف‌تر است ولی با این حال در بعضی موارد می‌تواند با علایم بسیار حاد بروز پیدا کند.عوامل پرخطر
بستری شدن در بیمارستان: کودک به هر دلیلی که در بیمارستان بستری باشد، به ویژه کودکانی که از ماسک‌های تنفسی استفاده می‌کنند یا به دستگاه ونتیلاتور وصل میشوند، بیشتر در معرض ابتلا به ذات الریه قراردارند.بیماری‌های مزمن: کودکانی که دچار بیماری‌های‌های مزمن مانند آسم، بیماری قلبی، یا بیماری مزمن انسدادی ریه هستند یا کوکانی که به دلایلی همچون لنفوم‌ها یا سایر سرطان‌ها تحت شیمی درمانی هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به ذات الریه قرار دارند.
علائم و نشانه‌های ذات الریه در کودکان، عبارتند از درد قفسه سینه هنگام سرفه یا نفس کشیدن، سرفه‌ای که با خلط همراه است، خستگی، تب، لرز و عرق، استفراغ، تهوع و اسهال، کوتاه شدن تنفس.
البته ممکن است نوزادان و اطفال هیچ گونه علامتی مبنی بر عفونت نشان ندهند یا ممکن است هر یک از علایم فوق را نشان دهند.
.png "ذات‌الریه یک علت مهم مرگ و میر در کودکان")
ذات الریه آسپیراسیون :
ذات‌الریه عفونتی است که بر اثر ورود اجرام به درون ریه‌ها و راههای هوایی ایجاد میشود.در پنومونی آسپیراسیون این اجرام بدان دلیل وارد ریه‌ها میشوند که فرد به جای بلعیدن، آنهارا تنفس می‌کند. ریههای سالم به طور معمول می‌توانند از پس این باکتری‌ها برآیند و در حد امکان با ایجاد سرفه در فرد وی را از شر آنها خلاص کنند.
مردمی که دچار مشکل در سرفه کردن هستند، پیشتر مریض شدهاند، یا افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف بیشتر در معرض خطر ابتلاء به پنومونی آسپیراسیون قرار دارند.
پنومونی آسپیراسیون بیشتر در مردم سالمند و نیز کودکان خردسال شایع است اما به طور بالقوه هر کسی ممکن است به آن دچار شود.
عوارض احتمالی ذات الریه کودک
گاهی با وجود اینکه کودک به طور کامل این بیماری درمان میشود ولی باز هم برخی علایم را از خود نشان می‌دهد. مثلا سپتی‌سمی یا انتشار باکتری در جریان خون، مشکلاتی در تنفس که تا سال‌ها با کودک همراه میشود، ادم ریوی یا تجمع مایع در اطراف ریه و عفونت‌های ریوی از این عوارض هستند.چه زمانی باید کودک خود را نزد پزشک ببریم
در صورتی که کودک شما هر یک از نشانه‌های زیر را نشان داد باید حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید:- تب ۳۹ درجه یا بالاتر
- سرفه مداوم
- از درد قفسه سینه رنج می‌برد
سرفه خلط دار
همچنین اگر کودک شما در گروه کودکان پرخطر قرار می‌گیرد باید نسبت به این موضوع حساس‌تر باشید و در صورت مشاهده علایم جزیی‌تر و خفیف‌تر فورا به پزشک مراجعه کنید. کودکانی که در گروه‌های پرخطر قرار می‌گیرند شامل موارد زیر هستند:* کودکان زیر دو سال که علائم و نشانه‌های سینه پهلو را دارند.
* کودکانی که دچار مشکلات مربوط به سلامت یا اختلالات سیستم ایمنی بدن هستند.
* کودکانی که شیمی درمانی میشوند یا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی (کورتون، پردنیزولون و …) دریافت می‌کنند.
تشخیص پنومونی توسط پزشک چگونه صورت می‌گیرد
قدم اول در تشخص ذات الریه معاینه فیزیکی بر بالین بیمار است که مهمترین بخش آن سمع ریه کودک توسط استتسکوپ است. در صورت سمع صداهای ناهنجار یا هر گونه شک پزشک به پنومونی در کودک، پاراکلینیک برای قطعی کردن تشخیص وارد عمل میشود.آزمایش خون: برای تایید عفونت و شناسایی میکروارگانیسمی که عامل عفونت بوده، انجام آزمایش خون تجویز میشود. با این حال همیشه امکان شناسایی دقیق نوع میکروارگانیسم وجود ندارد.
عکسبرداری از قفسه سینه (Chest X Ray): عکسبرداری برای تشخیص سینه پهلو و تعیین اندازه و محل عفونت انجام میشود. با این حال در عکسبرداری از قفسه سینه، تنها می‌توان عوارض احتمالی پنومونی را مشاهده کرد و میکروارگانیسم عامل ذات الریه (پنومونی) را نمی‌توان شناسایی کرد.
سنجش سطح اکسیژن: در این آزمایش، سطح اکسیژن موجود در خون کودک یا به عبارتی درصد اشباع اکسیژن خون کودک اندازه‌گیری میشود. چرا که ذات الریه باعث میشود که اکسیژن کافی از طریق جریان خون وارد ریه‌ها نشود.
آزمایش خلط: در این آزمایش از کودک خواسته میشود سرفه کند و از انجایی که سرفه‌ها در پنومونی خلطی است، نمونه مایع و خلط ریه او جمع آوری و آنالیز میشود تا به این شکل بتوان علت عفونت را پیدا کرد.
درمان ذات الریه
درمان این بیماری با توجه به عامل به وجود آورنده آن، متفاوت است. ولی اغلب دارویی که تجویز میشود آنتی‌بیوتیک‌ها هستند. ممکن است اندکی زمان ببرد تا نوع باکتری تشخیص داده شود و آنتی‌بیوتیک مناسب آن تجویز شود. همچنین اغلب پزشک برای کودکتان شربت ضدسرفه نیز تجویز می‌کند زیرا این شربت به نرم شدن سینه و خلط کودک کمک می‌کند و به این شکل کودک راحت‌تر می‌تواند خلط موجود در راههای هوایی وریه‌ها را تخلیه کند و درنتیجه احساس بهتری دارد. این موضوع خود را به تسریع روند درمان کمک می‌کند. همین طور این شربت‌ها استراحت را برای کودک در این شرایط تسهیل می‌کنند.به کودکتان کمک کنید که آب فراوان بنوشد. برای مثال برای وی آبمیوه‌های طبیعی تهییه کنید، شیر گرم و سوپ گرم فراهم کنید و به وی کمک کنید تا آنها را بخورد. این کار سبب میشود که خلط کمی آبکی شده و خروج راحتتری داشته باشد.
در این شرایط استراحت کافی یکی از مهمترین مواردی است که والدین کودک باید به آن توجه خاصی مبذول دارند. دقت کنید تا زمانی که تب کودک کاملا قطع نشده و سرفه‌ها کاملا بهبود پیدا نکرده نباید کودک از رختخواب برخاسته و به مدرسه یا مهدکودک برود زیرا امکان بازگشت مجدد سینه پهلو وجود دارد و چه بسا که این بار شدیدترین و با عوارض بسیار بیشتری از دفعه قبل باشد.
جلوگیری از ابتلا به ذات الریه
اغلب پزشکان برای کودکان زیر دو سال و کودکان ۲ تا ۵ ساله که در معرض ابتلا به ذات الریه (پنومونی) قرار دارند، برای مثال کودکانی که در مهدکودک‌ها و مراکز نگهداری کودکان هستند؛ تزریق واکسن ذات الریه را تجویز می‌کنند. همچنین تزریق واکسن آنفولانزا نیز برای کودکان بزرگتر از ۶ ماه توصیه میشود زیرا همان طور که پیشتر گفتیم میکروارگانیسم ایجاد کننده پنومونی ممکن است با ابتلا کودک به آنفلونزا و تضعیف شدن سیستم ایمنی شرایط را برای لانه‌گزینی و بیمار ساختن کودک مناسب ببیند.رعایت بهداشت یکی از ساده‌ترین و در عین حال مهمترین مواردی است که با رعایت آن می‌توانید از ابتلا کودکتان به انواع بیماری‌های قارچی، باکتریایی، ویروسی و … جلوگیری کنید. بنابراین برای پیشگیری از ابتلا به عفونت‌های تنفسی که گاهی باعث مبتلا شدن کودک به سینه پهلو میشود، به طور مرتب دست‌های کودک را بشویید و برای این کار سعی کنید بیشتر از شوینده‌های بر پایه اتانول قرار استفاده کنید.
راهکارهای سازمان بهداشت جهانی برای مبارزه با این بیماری!
سازمان بهداشت جهانی همواره تلاش می کند تا اطلاعات مردم را در مورد انواع بیماری ها و روشهای مبارزه با آنها بالا ببرد. بیماری های مختلفی وجود دارند که مردم فکر می کنند دیگر از بین رفته اند. به طور مثال سل یکی از بیماری هایی است که بسیاری از افراد فکر می کنند دیگر کسی بدان دچار نمی شود.اما این سازمان هشدار داده است که سل هنوز در صدر بیماری های کشنده قرار دارد. همین موضوع در مورد بیماری ذات الریه نیز صدق می کند.
سازمان بهداشت جهانی در پست اینستاگرام خود هشدار دارد که این بیماری هنوز جان بسیاری از افراد را تهدید می کند و سالانه افراد زیادی را به کام مرگ می کشاند.
این سازمان اعلام کرد بیماری ذات الریه به تنهایی بیش از 800000 هزار کودک را در سال 2017 را به کام مرگ کشانده است.
بر طبق آمار 15 درصد از این کودکان زیر 5 سال بودند این آمار هشدار قابل توجهی است که باید در نظر گرفته شود!
سازمان بهداشت جهانی در پست اینستاگرام خود اعلام کرد ذات الریه تنها و بزرگترین بیماری عفونی است که سبب مرگ کودکان می شود و برای جلوگیری از آن راهکارهایی باید اندیشید.
چگونه از بروز این بیماری جلوگیری به عمل آوریم؟
سازمان بهداشت جهانی به عنوان سازمانی پیشرو در امور مبارزه با بیماری ها به این امر توجه کرده است و راهکارهایی را برای مبارزه با بیماری ذات الریه ارایه داده است.این راهکارها تا به حال هزاران بار مطرح شده اند و تمامی افراد با آنها آشنایی دارند. اما این سازمان با مطرح کردن آنها در پست اینستاگرام خود سعی دارد اهمیت این راهکارها را در جلوگیری از ابتلا به این بیماری گوشزد کند.
این راهکارها به شرح زیر هستند:
* برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری سعی کنید کمتر در معرض آلودگی هوا قرار گیرید.
* تغذیه مناسب یکی از عواملی هستند که از بروز این بیماری جلوگیری به عمل می آورند.
* واکسینه شدن و تقویت سیستم دفاعی بدن مقاومت در برابر ابتلا به این بیماری را بالا می برد.
* هرگز فرزندان خود را در محیط آلوده به دود سیگار قرار ندهید.
* سعی کنید شرایط زندگی را به سطحی استاندارد و نرمال برسانید.
عوارض ذات الریه در بزرگسالان:
برخی از افراد مبتلا به ذات الریه ، به ویژه افراد گروه پرخطر ، ممکن است عوارضی از جمله:باکتریهای موجود در جریان خون: باکتری هایی که از ریه های شما وارد جریان خون می شوند می توانند عفونت را به اندامهای دیگر منتقل کنند ، به طور بالقوه باعث نارسایی اندام می شوند.
تنفس دشوار : اگر ذات الریه شما شدید باشد یا به بیماری های مزمن ریوی مبتلا هستید ، ممکن است در اکسیژن کافی در تنفس مشکل داشته باشید. ممکن است نیاز باشد که در بیمارستان بستری شوید و در حالی که ریه شما بهبود می یابد از دستگاه تنفسی استفاده کنید.
تجمع مایع در اطراف ریه ها (افیوژن پلور): ذات الریه ممکن است باعث ایجاد مایعات در فضای نازک بین لایه های بافتی شود که ریه ها و حفره سینه را تراز می کند. اگر مایع آلوده شود ، ممکن است لازم باشد که آن را از طریق لوله سینه تخلیه کرده یا با عمل جراحی خارج شود.
آبسه ریه : در صورت تشکیل چرک در حفره ای در ریه ، آبسه ایجاد می شود. آبسه معمولاً با آنتی بیوتیک درمان می شود. بعضی اوقات ، عمل جراحی یا زهکشی با یک سوزن یا لوله بلند که در آبسه قرار دارد ، برای از بین بردن چرک مورد نیاز است.
درمان ذات الریه :
درمان ذات الریه شامل درمان عفونت و جلوگیری از عوارض است. افرادی که ذات الریه دارند ، معمولاً در منزل با دارو قابل درمان هستند. اگرچه بیشتر علائم در چند روز یا چند هفته آسان می شود ، اما احساس خستگی می تواند برای یک ماه یا بیشتر ادامه یابد.درمان های خاص به نوع و شدت سینه پهلو ، سن شما و سلامت کلی شما بستگی دارد. گزینه ها عبارتند از:
آنتی بیوتیک ها: این داروها برای درمان ذات الریه باکتریایی استفاده می شوند. ممکن است زمان لازم به شناسایی نوع باکتری های ایجاد کننده ذات الریه و انتخاب بهترین آنتی بیوتیک برای درمان آن انجام شود. اگر علائم شما بهبود نیابد ، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک دیگری را توصیه کند.
داروی سرفه: این دارو ممکن است برای آرام کردن سرفه شما باشد تا استراحت کنید. از آنجا که سرفه به شل شدن و جابجایی مایعات از ریه های شما کمک می کند ، این ایده خوبی است که سرفه خود را به طور کامل از بین نبرید. علاوه بر این ، باید بدانید که مطالعات بسیار کمی در مورد اینکه آیا داروهای ضد سرفه بدون نسخه ، سرفه ناشی از ذات الریه را کاهش می دهند ، بررسی شده اند. اگر می خواهید یک داروی سرکوب کننده سرفه را امتحان کنید ، از کمترین دوز استفاده کنید که به شما در استراحت کمک می کند.
کاهش دهنده تب / تسکین دهنده درد: ممکن است برای تب و ناراحتی این موارد را مصرف کنید. این داروها شامل آسپرین ، ایبوپروفن و استامینوفن است.
بستری شدن :
در صورت نیاز به بستری شدن در بیمارستان:- شما بیشتر از 65 سال سن دارید
- شما در مورد زمان ، مردم و یا مکان ها گیج هستید
- عملکرد کلیه شما کاهش یافته است
- فشار خون سیستولیک شما زیر 90 میلی متر جیوه (میلی متر جیوه) یا فشار خون دیاستولیک شما 60 میلی متر جیوه یا پایین تر است
- تنفس شما سریع است (30 نفس یا بیشتر از دقیقه)
- شما به کمک تنفس احتیاج دارید.
- دمای شما پایین تر از حد طبیعی است.
- ضربان قلب شما زیر 50 یا بالاتر از 100 است.
.png "ذات‌الریه یک علت مهم مرگ و میر در کودکان")
در صورت نیاز به دستگاه تنفس یا در صورت شدید بودن علائم ، ممکن است در بخش مراقبت های ویژه بستری شوید.
کودکان ممکن است در بیمارستان بستری شوند:
آنها از سن 2 ماه کمتر هستند.
آنها بی حال و یا بی خواب هستند.
آنها در تنفس مشکل دارند.
آنها سطح اکسیژن خون کمی دارند.
بدن آنها به نظر می رسد کم آب هست.
منبع: سایت دکتر دکتر
سایت داروخانه انلاین
سایت بیتوته
