چطور کارت‌های حافظه خراب می‌شوند؟
نويسنده: سيد محمد تقي رسولي
آیا پاک کردن فایل‌ها از کارت حافظه در حالی که كارت هنوز در دوربین شماست، موجب خراب شدن کارت حافظه شما می‌شود؟
شاید مطالب متفاوتی در این مورد مطالعه کرده باشید، اما قصد داریم در این مطلب قدری شما را از اين سردرگمي در این زمینه نجات دهیم.
راه‌های زیادی برای خراب شدن کارت حافظه وجود دارد که به هرکدام به طور خلاصه می‌پردازیم. علاوه بر این چگونگی اجتناب از این مشکلات را نيز بررسي خواهيم كرد، اما در ابتدا خلاصه‌ای از کارت‌های حافظه و نحوه کارکرد آنها با دوربین و کامپیوتر را با هم بررسي مي‌كنيم.
کارت‌های حافظه -که فیلم دیجیتال نیز خوانده می‌شوند- کارت‌هايی هستند که شما در دوربین‌تان جای می‌دهید و در اندازه‌ها و اشکال مختلفی یافت می‌شوند.
هفت نوع کارت در حال حاضر در دوربین‌های دیجیتال به کار می‌روند: کارت‌های فلش فشرده، کارت‌های حافظه هوشمند، کارت‌های چند رسانه‌ای، کارت‌های دیجیتال مطمئن(SD)، کارت‌های به غایت دیجیتال (XD)، حافظه الحاقی تولید سونی، و کارت‌های PCMCIA که کارت‌های پی سی نیز نامیده می‌شوند و عموماً در لپ‌تاپ به کار می‌روند.
کارت‌های حافظه، دستگاه‌های حافظه مطمئن نيز نامیده می‌شوند و دلیل این نامگذاری این است که آنها بر خلاف هارد دیسک کامپیوتر فاقد اجزای متحرک هستند و به همين دليل خيلي كم خراب مي‌شوند.
در مهندسی الکترونیک مدرن، کارت‌های حافظه در ابتدا چیپ‌های بی‌ارزشی بودند که "فرار" خوانده می‌شدند. به این دلیل که توانایی نگهداری اطلاعات را در حالتی که شارژ الکتریکی قطع نمی‌شد، مانند رم در کامپیوترها، را نداشتند.
نمونه بعدی چیپ‌ها غیر فرار بودند و اطلاعات توسط شرکت سازنده برای انجام امور معین در آنها قرار داده می‌شد(همانند ROM). با پیشرفت تکنولوژی، کارت‌ها توانایی پاک کردن و ذخیره‌سازی مجدد را پیدا کردند.
البته این کار فرایندی پر زحمت بود به این دلیل که چیپ مي‌بايست به شرکت سازنده برگردانده شود. کارت‌ها توانایی این را یافتند که با استفاده از یک شارژ الکتریکی پاک شوند که محتویات آنرا یکجا پاک می‌کرد و البته این فرایند، کند بود.
پیشرفت بعدي به کارت‌های حافظه کنونی ختم شد که می‌توانند اطلاعات را با سرعت و بهره‌وری بسیار بالاتر ذخیره‌سازی و حذف نمایند.
کارت حافظه متشكل از تعداد پیچیده‌ای مدارهای مجتمع و چیپ است، چیپ‌هایی که تأمین‌کننده فضای ذخیره اطلاعات در یک کارت حافظه هستند شامل شبکه توری شکل از سیم‌های بسيار ریز است كه این سیم‌ها که ضخامت‌شان از ضخامت موهای انسان كمتر است و "نانو-وایر" خوانده می‌شوند.
اگر از بالا به این شبکه نگاه کنید آنها را همانند کاغذ گراف که در مدرسه استفاده می‌کردیم مي‌بينيد. یک دروازه در محل تقاطع هر سیم افقی و عمودی وجود دارد که هر گاه شارژی بالاتر از یک ولتاژ معین به دروازه وارد شود، بسته شده و بسته مسی مانند که باینری 1 را تولید می‌کند.
وقتی شارژ از میزان معيني نزول کند، دروازه بسته می‌شود، ارتباط قطع شده و کد باینری 0 تولید می شود.
تمام اطلاعات که روی کارت‌ها ذخیره می‌شوند به کدهای صفر و یک بیت تبدیل می‌شوند که امکان خوانده شدن آنها توسط یک کامپیوتر را ایجاد می‌کند.
برای آنکه بدانیم چرا کارت حافظه خراب می‌شود، نیاز داریم که چگونگی کارکرد آنرا با دوربین یاد بگیریم.
دوربین شما در واقع کامپیوتر بسیار پیچیده‌ای‌است که تنها هدفش برداشت و ذخیره‌سازی نور است.
وقتی شما دکمه شاتر را فشار می‌دهید، شاتر باز می‌شود، نور حسگر دوربین را تحریک کرده و کامپیوتر دوربین‌تان این اطلاعات را در بافر خود قرار می‌دهد.
بافر دوربین عملکرد رم در کامپیوتر را دارد و حافظه موقتی‌است که کامپیوتر دوربین می‌تواند اطلاعات را تا زمان ذخیره‌سازی در کارت حافظه، آنجا نگهداری کند.
در کامپیوتر خانگی شما، وقتی روی دکمه Save کلیک می‌کنید، اطلاعات موجود در رم شما روی دیسک سخت ذخیره می‌شود.
در دوربین‌ها نیازی به این کار نیست. دوربین به طور خودکار و پیوسته اطلاعات موجود در بافر یا بسته به میزان بافر موجود، اجزاي دیگر دوربین و نرم افزار موجود در دوربین‌تان، ذخیره‌سازی می‌کند.
وقتی که بافر پر است دوربین باید پیش از اینکه به شما اجازه برداشتن عکس‌های بیشتر را بدهد، تمامی اطلاعات موجود در بافر را روی کارت ذخیره کند.
در هر صورت اگر شما دوربین را پیش از اتمام ذخیره‌سازی اطلاعات بافر در کارت حافظه خاموش کنید، اطلاعات شما از بين خواهد رفت.
خدایا ،شما چه بافر بزرگی دارید!
بدون شک داشتن یک بافر بزرگ برای دوربین، امتیاز مهمی محسوب می‌شود.
دوربین‌های متداول امروزی می‌توانند بین یک تا سه فریم در ثانیه برداشت کنند که حداکثر برای هر نه فریم، دوربین باید براي انتقال اطلاعات بافر به کارت حافظه متوقف شود.
دوربین‌های حرفه‌ای سطح بالای SLR امروزی بافر کافی برای نگهداری چهل تصویر JPEG با کیفیت بالا یا بیست تصویر RAW را پیش از نیاز به توقف برای انتقال آنها به کارت دارا هستند و از زمانی که دوربین شروع به ذخیره‌سازی اطلاعات بافر در کارت حافظه می‌کند.
عکس‌برداری با سرعتی بیش از میزانی که دوربین شما قادر به مدیریت آن است یک از دلايل اصلی خراب شدن کارت حافظه است.
سوال بعدی این است که اطلاعات چگونه در کارت سازماندهی می‌شود؟
همانند دیسک سخت کامپیوتر، کارت حافظه شما نیز یک جدول تخصیص فایل یا "FAT" دارد که لیستی از نشانگرهاست که به محل ذخیره اطلاعات معین اشاره می‌کنند.
این همانند جدولی از محتویات کارت شماست. اکثر کارت‌ها دارای دو کپی از این "FAT" هستند، هر دوی این کپی‌ها می‌توانند توسط کامپیوتر شما مورد استفاده قرار گیرند، اینجا یک امای بزرگ وجود دارد، اکثر دوربین‌ها تنها می‌توانند از کپی اول استفاده کنند.
این بدان معناست که اگر کپی اول FAT خراب شود، دوربین شما قادر به یافتن اطلاعات روی کارت نخواهد بود.
علاوه بر FAT، یک رکورد راه‌انداز اصلی نیز وجود دارد که برای برپا کردن "هندسه" کارت حافظه استفاده می‌شود.
پس از رکورد راه‌انداز اصلی، پوشه ریشه‌ای وجود دارد که قفسه قراردهی اطلاعات در کارت است. این بخش شامل زیر شاخه‌هایی‌است که اطلاعات در آنها ذخیره می‌شوند.
هر کدام از این نواحی دارای اشاره‌گرهایی هستند به مکانی که اطلاعات ذخیره شده است. برای مثال وقتی دوربین شما اطلاعات را در کارت ذخیره می‌کند نکته‌ای در FAT اضافه می‌شود که به دوربین یا کامپیوتر می‌گوید رکورد راه‌انداز اصلی برای یافتن اطلاعات کجا قرار دارد.
آنگاه رکورد راه‌انداز اصلی دوربین یا کامپیوتر را به یک زیرشاخه راهنمایی کرده و به محل اطلاعات اصلی اشاره می‌کند.
علت اینکه به تمامی این نکات اشاره کردیم این است که مشکلات اصلی که در کارت‌های حافظه یافت می‌شوند ریشه در خرابی یک یا بیش از یکی از این نواحی در کارت دارند.
حال که دانستیم چگونه کارت و دوربین به ارتباط متقابل می‌پردازند و ریشه بیشتر مشکلات کارت‌ها کجاست، اجازه بدهید پنج كابوس را درباره کارت‌های حافظه مرور كنیم:
کارت‌های حافظه نیاز به یک منبع ثابت الکتریکی برای حفظ اطلاعات دارند:
کارت‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که می‌توانند اطلاعات را در غیاب منبع انرژی ذخیره کنند.
اطلاعات پس از مدتی زایل می‌شوند!!!!
کارت حافظه با تکنولوژی ذاتی تصحیح خطا ساخته شده‌است تا این اطمینان را حاصل نماید اطلاعات شما زایل یا نابود نمی‌شود حتی پس از صد سال.
کارت اگر در معرض میدان الکتریکی یا مغناطیسی قرار گیرد خراب یا پاک می‌شود:
اطلاعات روی کارت بر اثر الکتریسیته یا مغناطیس خراب نمی‌شود مگر آنکه بسیار قوی باشند. قرار دادن کارت در زیر ماشین‌های اسکن فرودگاه کاملا عاری از ایراد است ولي قرار دادن كنار گوشي موبايل را نمي‌توانيم تضمين كنيم.
بيشتر كارت‌هاي حافظه آسيب‌ديده نتيجه از دست رفتن اطلاعات هستند. با اين وجود، اگر آسيب نتيجه صدمه فيزيكي به خود كارت باشد، اطلاعات موجود بر روي كارت، هرگز قابل بازيافت نخواهد بود.
آسيب فيزيكي به كارت‌هاي مديا به ندرت رخ مي‌دهد، و از معدود مشكلاتي است كه مردم با كارت‌هاي‌شان پيدا مي‌كنند.
شايع‌ترين دلايل آسيب فيزيكي عبارتند از:
آسيب‌هاي الكتريكي حاصل از قرار گرفتن در معرض ميدان‌هاي مغناطيسي يا ولتاژهاي بالا؛
جريان‌هاي كوتاه، نتيجه قرار گرفتن طولاني در مجاورت آب يا رطوبت بالا؛
آسيب به مدارها، نتيجه قرار گرفتن در دماي بالا (بالاي 167 درجه فارنهايت/ 75 درجه سانتي‌گراد) يا سرما (زير 13- درجه فارنهايت/ 25- درجه سانتي‌گراد)؛
آسيب‌هاي فيزيكي حاصل از ضربه به كارت، مانند خم كردن آن (اين باعث ترك خوردن و شكستن چيپ‌ها و مدارها در داخل كارت مي‌شود.)
آسيب به يك چيپ خاص در داخل كارت به اسم كنترل‌كننده اطلاعات (Controller) كه ميانجي ارتباط ميان كارت و دوربين است.
اما مشكلات ناشي از از دست رفتن اطلاعات كاملاً شايع هستند، و به شدت موجب سرخوردگي و ناراحتي مي‌شوند.
كارت‌هاي فلش مديايي كه اطلاعات آنها از دست رفته‌است، يكي از علايم زير را نشان مي‌دهند:
كارت مديا در دوربين شما كار مي‌كند، ولي در كارت‌خوانِ متصل به رايانه شما كار نمي‌كنند؛
وقتي سعي مي‌كنيد عكس‌ها را بر روي ال‌سي‌دي يا رايانه‌تان ببينيد، كاراكترهاي "خراب" ظاهر مي‌شوند؛
گفته مي‌شود كه كارت پر است اما هيچ فايلي بر روي آن وجود ندارد؛
قرار دادن كارت در دوربين باعث مي‌شود كه دوربين هنگ كند؛
كارت درون دوربين يا كارت‌خوان كار نمي‌كند، اما كارت‌هاي سازگار ديگر كار مي‌كنند؛
كارت قابل نوشتن يا پاك كردن نيست؛
وقتي كارت را وارد مي‌كنيد، كارت‌خوان به هم مي‌ريزد يا متوقف مي‌شود، اما با كارت‌هاي سازگار ديگر كار مي‌كند؛
دوربين "خطاي كارت" نمايش مي‌دهد؛(Memory Error)
وقتي كارت را داخل دوربين يا كارت‌خوان قرار مي‌دهيد، دستگاه مي‌گويد كه كارت نياز به فرمت شدن دارد؛
دوربين نشان مي‌دهد كه نسبت به هميشه فضاي كمتري براي تصاوير داريد، در حالي‌كه هيچ عكسي بر روي كارت وجود ندارد ( كارت 512 مگابايت شما به طور معمول توانايي ذخيره 150 تصوير JPEG با كيفيت بالا را دارد، اما فضا براي تنها 96 عكس نشان داده مي‌شود، و اين در حالي است كه هيچ تصويري بر روي كارت وجود ندارد.)؛
وقتي يك ابزار ديسكي، مانند اسكن‌ديسك، روي كارت استفاده مي‌كنيد، سكتورهاي خراب بر روي كارت نشان داده مي‌شوند؛
دوربين شما با قرار دادن كارت در آن، خاموش نمي‌شود؛
وقتي كارت را فرمت مي‌كنيد، ظرفيت اشتباه اعلام مي‌كند.
خاموش كردن دوربين در حالي كه بافر همچنان در حال نوشتن بر روي فلش مديا است (اين احتمالاً اصلي‌ترين دليل خراب شدن فلش مديا است. )؛
خارج كردن مديا كارت از دوربين در حالي كه بافر همچنان در حال نوشتن بر روي كارت فلش مديا است (اين احتمالاً دومين دليل عمده خراب شدن فلش مديا است. )؛
خارج كردن فلش مديا از كارت‌خوان در حالي كه هنوز فايل‌هايي را از روي كارت بر روي رايانه‌تان باز‌شده داريد؛
خارج كردن فلش مديا از كارت‌خوان، در حالي كه آن هنوز در حال كپي كردن فايل‌هايي بر روي هارد درايو رايانه شماست يا چراغ فعال هنوز چشمك مي‌زند؛
بر روي مكينتاش – خارج كردن فلش مديا بدون آنكه اول علامت دوربين يا كارت‌خوان را حذف كنيد؛
بر روي ويندوز ان‌تي، خارج كردن كارت بدون آنكه اول مبادلة ايمن را فعال كنيد؛
بر روي ويندوز ME ،2000، و XP، خارج كردن كارت بدون آنكه اول آن را متوقف كنيد؛
باز كردن، خارج كردن، پاك كردن، يا منتقل كردن فايل‌ها بر روي كارت حافظه‌تان، در حالي كه با استفاده از يك تماس USB/ فايرواير به كارت‌خوان يا دوربين، كارت را به رايانه‌تان متصل كرده‌ايد؛
استفاده از يك كارت حافظه موجود كه بدون آنكه اول در دوربين شما از نو فرمت شود، بارها مورد استفاده قرار گرفته‌است؛
فرمت دوباره كارت فلش مديا با استفاده از رايانه به جاي دوربين ( ابزار فرمت دوباره بر روي رايانه‌ها پيچيده‌تر از آنهايي هستند كه بر روي دوربين شما قرار دارند، و به همين دليل مي‌توانند باعث ناسازگاري ميان كارت و دوربين شما شوند. )؛
ادامه دادن به گرفتن تعداد زيادي عكس، وقتي كه باتري‌هاي دوربين شما ضعيف يا در حال خالي شدن هستند؛
با يك كارت در كارت‌خوان متصل به رايانه‌تان، باز كردن كارت براي ديدن آنكه چه چيزي بر روي كارت است، و بعد خارج كردن آن و قرار دادن يك كارت ديگر، بدون آنكه كارت اول ابتدا به شكل مناسبي بسته و خارج شده باشد.
قبل از آنكه كارت فلش مديا را از دوربين‌تان خارج كنيد، چند لحظه منتظر شويد تا دوربين نوشتن اطلاعات از بافر روي كارت را تمام كند، و اگر دوربين‌تان چراغ فعال چشمك‌زن دارد، مطمئن شويد كه ديگر چشمك نمي‌زند. ( اين احتمالاً ايدة خوبي است كه اول منتظر شويد دوربين نوشتن را تمام كند و بعد، قبل از خارج كردن كارت، دوربين را خاموش كنيد. )؛
قبل از آنكه دوربين‌تان را خاموش كنيد، چند لحظه صبر كنيد تا دوربين نوشتن اطلاعات از بافر بر روي كارت را خاتمه دهد، و چراغ چشمك‌زن فعال دوربين، اگر وجود دارد، از كار بيفتد؛ از ميزان پر بودن كارت خود آگاه باشيد و آن را عوض كنيد، يا اطلاعات روي آن را به رايانه، سي‌دي، يا هر ابزار ذخيرة ديگر منتقل كنيد، پيش از آنكه به عكاسي ادامه دهيد ( وقتي كارت‌ها خيلي پر مي‌شوند، مي‌توانند بر روي هِدِر كارت و FAT بنويسند، كه مي‌توانند موجب شوند دوربين/رايانه نتواند اطلاعات را بر روي كارت پيدا كند. )؛
پس از آنكه عكس‌هاي‌تان را به رايانه يا هر ابزار ذخيرة ديگري منتقل كرديد و از سلامت آنها مطمئن شديد، كارت خود را در داخل دوربين از نو فرمت كنيد. ( اين ايدة خوبي است كه پس از ريختن فايل‌هاي عكس‌هاي‌تان از روي كارت به رايانه، با ثبت آنها بر روي يك سي‌دي/ دي‌وي‌دي، نسخة پشتيباني از آنها تهيه كنيد. )؛
هميشه قبل از آنكه در طول روز براي عكاسي از خانه خارج شويد، باتري‌هاي تازه در دوربين‌تان بگذاريد – وقتي باتري‌هاي‌تان ضعيف مي‌شوند، آنها را با باتري‌هاي نو عوض كنيد، به اين ترتيب، دوربين‌تان هميشه نيرو براي نوشتن اطلاعات از بافر بر روي فلش مديا خواهد داشت. ( وقتي نزديك خانه هستيد، هميشه يك سري باتري پشتيبان همراه داشته باشيد – وقتي به تعطيلات مي‌رويد، مطمئن باشيد حداقل دو سري باتري پشتيبان و شارژر آنها را همراه خود داريد. )؛
زمان فشردن دكمة شاتر، زمان كافي در نظر بگيريد، تا به دوربين‌تان اجازه دهيد بدون پر كردن بافر، اطلاعات را بر روي كارت بنويسد. ( به خصوصيات دوربين‌تان در دفترچة راهنماي آن نگاه كنيد تا بفهميد دوربين‌تان قادر به ثبت چند فريم در ثانيه است، و چند ثانيه زمان براي يك رديف عكاسي پيش از پر شدن بافر نياز دارد. )؛
كارت‌هاي فلش مدياي خود را از منابع الكتريكي قوي ( الكتريسيتة ساكن حاصل از راه رفتن بر روي فرش در زمستان مي‌تواند شارژ ولتاژيِ بسيار بالايي توليد كند و براي آسيب رساندن به يك كارت كافي باشد ) و ميدان‌هاي مغناطيسي قوي ( دستگاه‌هاي اشعه ايكس و اسكنرهاي فرودگاه‌ها بي‌خطر هستند، اما برخي از دستگاه‌هاي اشعه ايكس قوي‌تر تازه كه براي بازرسي بار مورد استفاده قرار مي‌گيرند، مي‌توانند به كارت‌هاي شما آسيب برسانند – اگر شك داريد ياخيالتان ناراحت است، كارت‌هاي فلش مدياي خود را در هواپيما همراه خود داشته باشيد.)؛
فلش مدياي خود را تنها پس از آنكه ارتباط كارت با رايانه‌تان قطع، و چراغ فعال از چشمك زدن باز ايستاد، از كارت‌خوان خارج كنيد؛
اگر كارت تقريباً پر است، تا زمان كپي كردن عكس‌ها بر روي رايانه‌تان صبر كرده و بعد، فايل‌ها را ويرايش يا پاك كنيد. ( اگر پاك كردن يك يا دو عكس ضروري باشد، مهم نيست، اما بهتر آن است كه تا زمان انتقال كامل و ايمن فايل‌ها به هارد رايانه‌تان، صبر كنيد )
اگر بيش از يك دوربين ديجيتال داريد، سعي كنيد كارت‌هاي هر كدام را از هم جدا نگهداريد. عكاسي با يك دوربين و بعد انتقال كارت آن به دوربين بعدي و عكاسي دوباره، مي‌تواند باعث خرابي كارت شود.
اكنون شما مي‌دانيد كه چه چيزهايي باعث خرابي كارت‌هاي فلش مديا مي‌شود، و چگونه مي‌توانيد از آنها اجتناب كنيد. با اين همه، اگر كارت‌هاي شما با تمام مراقبتي كه به خرج مي‌دهيد خراب شوند، چه بايد بكنيد؟ پيش و بيش از همه، كارت خود را از نو فرمت نكنيد يا سعي نكنيد عكس‌ها را پاك كنيد.
اگرچه، فرمت دوبارة كارت‌تان، اطلاعات را به شكل فيزيكي از ميان نخواهد برد، اما اطلاعات را بر روي FAT كارت‌ها تغيير داده، و به اين ترتيب، يافتن اطلاعات بر روي كارت غيرممكن شده، و كارت، خالي خوانده مي‌شود ( اصطلاحاً، صفر شدن كارت گفته مي‌شود ).
بهترين راه براي بازيافت اطلاعات از يك كارت آسيب‌ديده، استفاده از يكي از چندين برنامه‌هاي نرم‌افزاريِ بازيافت اطلاعات است كه در بازار موجود هستند.
اين برنامه‌ها مي‌توانند تصاوير را از كارت‌هاي خراب و يا پاك‌شده، نجات دهند. بيشتر اين برنامه‌ها مي‌توانند اطلاعاتِ از دست رفته را از منبعي از ابزارهاي چندرسانه‌اي شامل اطلاعات از دوربين‌هاي ديجيتال، ام‌پي‌تري پليرها، پي‌دي‌اِي‌ها و گوشي‌هاي تلفن همراه، بازيافت كنند.
به‌علاوه، بيشتر برنامه‌هاي نجات، شامل تدابيري براي بازيافت اطلاعات كارت‌هاي كامپكت فلش ( نوع 2/1 )، ميكرودرايوهاي آي‌بي‌اِم، اسمارت مديا كارت‌ها، مولتي ـ مديا كارت‌ها، سكيور ديجيتال كارت‌ها، مموري استيك‌ها، و ابزارهاي ذخيره‌سازي ديگر همچون هارد ديسك درايوها، و ديسك‌هاي فلاپي هستند.
اگر كارت‌تان را از نو فرمت كنيد، معمولا اين برنامه‌ها بر روي شان مؤثر نخواهند بود. بسياري از توليدكنندگان هم، نرم‌افزارهاي اختصاصي‌اي دارند كه به كار بازيافت اطلاعات از كارت‌هاي همان توليدكننده مي‌آيد؛ با‌اين‌همه، اگر كارت تازه‌اي از توليدكننده ديگري مي‌خريد، نمي‌توانيد نرم‌افزار بازيافت اطلاعات كارت قبلي‌تان را براي كارت آسيب‌ديدة جديد استفاده كنيد.
در اينجا فهرست تعدادي از بهترين نرم‌افزارهاي بازيافت اطلاعات را مي‌توانيد مشاهده كنيد:
Data Rescue's PhotoRescue
PhotoOne Recovery
Zero Assumption Digital Image Recovery
Media Undelete
Digital PhotoRescue Professional
اكنون مي‌دانيد كه چگونه مي‌توانيد از كارت‌هاي فلش مدياي خود مراقبت كنيد، اگر آسيب ديدند چه رفتاري پيش بگيريد، و چه نرم‌افزاري را به كار ببريد تا آنها را ترميم كنيد.
با اتخاذ رفتارهاي كاري مناسب و به خرج دادن كمي بردباري، براي زماني طولاني از آسيب در امان خواهيد بود. تنها كاري كه باقي مانده، پيش رفتن و گرفتن عكس‌هاي زيباست !
منبع: www.hamshahrionline.ir
/س
شاید مطالب متفاوتی در این مورد مطالعه کرده باشید، اما قصد داریم در این مطلب قدری شما را از اين سردرگمي در این زمینه نجات دهیم.
راه‌های زیادی برای خراب شدن کارت حافظه وجود دارد که به هرکدام به طور خلاصه می‌پردازیم. علاوه بر این چگونگی اجتناب از این مشکلات را نيز بررسي خواهيم كرد، اما در ابتدا خلاصه‌ای از کارت‌های حافظه و نحوه کارکرد آنها با دوربین و کامپیوتر را با هم بررسي مي‌كنيم.
کارت‌های حافظه -که فیلم دیجیتال نیز خوانده می‌شوند- کارت‌هايی هستند که شما در دوربین‌تان جای می‌دهید و در اندازه‌ها و اشکال مختلفی یافت می‌شوند.
هفت نوع کارت در حال حاضر در دوربین‌های دیجیتال به کار می‌روند: کارت‌های فلش فشرده، کارت‌های حافظه هوشمند، کارت‌های چند رسانه‌ای، کارت‌های دیجیتال مطمئن(SD)، کارت‌های به غایت دیجیتال (XD)، حافظه الحاقی تولید سونی، و کارت‌های PCMCIA که کارت‌های پی سی نیز نامیده می‌شوند و عموماً در لپ‌تاپ به کار می‌روند.
کارت‌های حافظه، دستگاه‌های حافظه مطمئن نيز نامیده می‌شوند و دلیل این نامگذاری این است که آنها بر خلاف هارد دیسک کامپیوتر فاقد اجزای متحرک هستند و به همين دليل خيلي كم خراب مي‌شوند.
در مهندسی الکترونیک مدرن، کارت‌های حافظه در ابتدا چیپ‌های بی‌ارزشی بودند که "فرار" خوانده می‌شدند. به این دلیل که توانایی نگهداری اطلاعات را در حالتی که شارژ الکتریکی قطع نمی‌شد، مانند رم در کامپیوترها، را نداشتند.
نمونه بعدی چیپ‌ها غیر فرار بودند و اطلاعات توسط شرکت سازنده برای انجام امور معین در آنها قرار داده می‌شد(همانند ROM). با پیشرفت تکنولوژی، کارت‌ها توانایی پاک کردن و ذخیره‌سازی مجدد را پیدا کردند.
البته این کار فرایندی پر زحمت بود به این دلیل که چیپ مي‌بايست به شرکت سازنده برگردانده شود. کارت‌ها توانایی این را یافتند که با استفاده از یک شارژ الکتریکی پاک شوند که محتویات آنرا یکجا پاک می‌کرد و البته این فرایند، کند بود.
پیشرفت بعدي به کارت‌های حافظه کنونی ختم شد که می‌توانند اطلاعات را با سرعت و بهره‌وری بسیار بالاتر ذخیره‌سازی و حذف نمایند.
کارت حافظه متشكل از تعداد پیچیده‌ای مدارهای مجتمع و چیپ است، چیپ‌هایی که تأمین‌کننده فضای ذخیره اطلاعات در یک کارت حافظه هستند شامل شبکه توری شکل از سیم‌های بسيار ریز است كه این سیم‌ها که ضخامت‌شان از ضخامت موهای انسان كمتر است و "نانو-وایر" خوانده می‌شوند.
اگر از بالا به این شبکه نگاه کنید آنها را همانند کاغذ گراف که در مدرسه استفاده می‌کردیم مي‌بينيد. یک دروازه در محل تقاطع هر سیم افقی و عمودی وجود دارد که هر گاه شارژی بالاتر از یک ولتاژ معین به دروازه وارد شود، بسته شده و بسته مسی مانند که باینری 1 را تولید می‌کند.
وقتی شارژ از میزان معيني نزول کند، دروازه بسته می‌شود، ارتباط قطع شده و کد باینری 0 تولید می شود.
تمام اطلاعات که روی کارت‌ها ذخیره می‌شوند به کدهای صفر و یک بیت تبدیل می‌شوند که امکان خوانده شدن آنها توسط یک کامپیوتر را ایجاد می‌کند.
برای آنکه بدانیم چرا کارت حافظه خراب می‌شود، نیاز داریم که چگونگی کارکرد آنرا با دوربین یاد بگیریم.
دوربین شما در واقع کامپیوتر بسیار پیچیده‌ای‌است که تنها هدفش برداشت و ذخیره‌سازی نور است.
وقتی شما دکمه شاتر را فشار می‌دهید، شاتر باز می‌شود، نور حسگر دوربین را تحریک کرده و کامپیوتر دوربین‌تان این اطلاعات را در بافر خود قرار می‌دهد.
بافر دوربین عملکرد رم در کامپیوتر را دارد و حافظه موقتی‌است که کامپیوتر دوربین می‌تواند اطلاعات را تا زمان ذخیره‌سازی در کارت حافظه، آنجا نگهداری کند.
در کامپیوتر خانگی شما، وقتی روی دکمه Save کلیک می‌کنید، اطلاعات موجود در رم شما روی دیسک سخت ذخیره می‌شود.
در دوربین‌ها نیازی به این کار نیست. دوربین به طور خودکار و پیوسته اطلاعات موجود در بافر یا بسته به میزان بافر موجود، اجزاي دیگر دوربین و نرم افزار موجود در دوربین‌تان، ذخیره‌سازی می‌کند.
وقتی که بافر پر است دوربین باید پیش از اینکه به شما اجازه برداشتن عکس‌های بیشتر را بدهد، تمامی اطلاعات موجود در بافر را روی کارت ذخیره کند.
در هر صورت اگر شما دوربین را پیش از اتمام ذخیره‌سازی اطلاعات بافر در کارت حافظه خاموش کنید، اطلاعات شما از بين خواهد رفت.
خدایا ،شما چه بافر بزرگی دارید!
بدون شک داشتن یک بافر بزرگ برای دوربین، امتیاز مهمی محسوب می‌شود.
دوربین‌های متداول امروزی می‌توانند بین یک تا سه فریم در ثانیه برداشت کنند که حداکثر برای هر نه فریم، دوربین باید براي انتقال اطلاعات بافر به کارت حافظه متوقف شود.
دوربین‌های حرفه‌ای سطح بالای SLR امروزی بافر کافی برای نگهداری چهل تصویر JPEG با کیفیت بالا یا بیست تصویر RAW را پیش از نیاز به توقف برای انتقال آنها به کارت دارا هستند و از زمانی که دوربین شروع به ذخیره‌سازی اطلاعات بافر در کارت حافظه می‌کند.
عکس‌برداری با سرعتی بیش از میزانی که دوربین شما قادر به مدیریت آن است یک از دلايل اصلی خراب شدن کارت حافظه است.
سوال بعدی این است که اطلاعات چگونه در کارت سازماندهی می‌شود؟
همانند دیسک سخت کامپیوتر، کارت حافظه شما نیز یک جدول تخصیص فایل یا "FAT" دارد که لیستی از نشانگرهاست که به محل ذخیره اطلاعات معین اشاره می‌کنند.
این همانند جدولی از محتویات کارت شماست. اکثر کارت‌ها دارای دو کپی از این "FAT" هستند، هر دوی این کپی‌ها می‌توانند توسط کامپیوتر شما مورد استفاده قرار گیرند، اینجا یک امای بزرگ وجود دارد، اکثر دوربین‌ها تنها می‌توانند از کپی اول استفاده کنند.
این بدان معناست که اگر کپی اول FAT خراب شود، دوربین شما قادر به یافتن اطلاعات روی کارت نخواهد بود.
علاوه بر FAT، یک رکورد راه‌انداز اصلی نیز وجود دارد که برای برپا کردن "هندسه" کارت حافظه استفاده می‌شود.
پس از رکورد راه‌انداز اصلی، پوشه ریشه‌ای وجود دارد که قفسه قراردهی اطلاعات در کارت است. این بخش شامل زیر شاخه‌هایی‌است که اطلاعات در آنها ذخیره می‌شوند.
هر کدام از این نواحی دارای اشاره‌گرهایی هستند به مکانی که اطلاعات ذخیره شده است. برای مثال وقتی دوربین شما اطلاعات را در کارت ذخیره می‌کند نکته‌ای در FAT اضافه می‌شود که به دوربین یا کامپیوتر می‌گوید رکورد راه‌انداز اصلی برای یافتن اطلاعات کجا قرار دارد.
آنگاه رکورد راه‌انداز اصلی دوربین یا کامپیوتر را به یک زیرشاخه راهنمایی کرده و به محل اطلاعات اصلی اشاره می‌کند.
علت اینکه به تمامی این نکات اشاره کردیم این است که مشکلات اصلی که در کارت‌های حافظه یافت می‌شوند ریشه در خرابی یک یا بیش از یکی از این نواحی در کارت دارند.
حال که دانستیم چگونه کارت و دوربین به ارتباط متقابل می‌پردازند و ریشه بیشتر مشکلات کارت‌ها کجاست، اجازه بدهید پنج كابوس را درباره کارت‌های حافظه مرور كنیم:
کارت‌های حافظه به گرما حساسند:
کارت‌های حافظه نیاز به یک منبع ثابت الکتریکی برای حفظ اطلاعات دارند:
کارت‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که می‌توانند اطلاعات را در غیاب منبع انرژی ذخیره کنند.
کارت‌ها مستعد خرابی بر اثرافتادن هستند:
اطلاعات پس از مدتی زایل می‌شوند!!!!
کارت حافظه با تکنولوژی ذاتی تصحیح خطا ساخته شده‌است تا این اطمینان را حاصل نماید اطلاعات شما زایل یا نابود نمی‌شود حتی پس از صد سال.
کارت اگر در معرض میدان الکتریکی یا مغناطیسی قرار گیرد خراب یا پاک می‌شود:
اطلاعات روی کارت بر اثر الکتریسیته یا مغناطیس خراب نمی‌شود مگر آنکه بسیار قوی باشند. قرار دادن کارت در زیر ماشین‌های اسکن فرودگاه کاملا عاری از ایراد است ولي قرار دادن كنار گوشي موبايل را نمي‌توانيم تضمين كنيم.
بيشتر كارت‌هاي حافظه آسيب‌ديده نتيجه از دست رفتن اطلاعات هستند. با اين وجود، اگر آسيب نتيجه صدمه فيزيكي به خود كارت باشد، اطلاعات موجود بر روي كارت، هرگز قابل بازيافت نخواهد بود.
آسيب فيزيكي به كارت‌هاي مديا به ندرت رخ مي‌دهد، و از معدود مشكلاتي است كه مردم با كارت‌هاي‌شان پيدا مي‌كنند.
شايع‌ترين دلايل آسيب فيزيكي عبارتند از:
آسيب‌هاي الكتريكي حاصل از قرار گرفتن در معرض ميدان‌هاي مغناطيسي يا ولتاژهاي بالا؛
جريان‌هاي كوتاه، نتيجه قرار گرفتن طولاني در مجاورت آب يا رطوبت بالا؛
آسيب به مدارها، نتيجه قرار گرفتن در دماي بالا (بالاي 167 درجه فارنهايت/ 75 درجه سانتي‌گراد) يا سرما (زير 13- درجه فارنهايت/ 25- درجه سانتي‌گراد)؛
آسيب‌هاي فيزيكي حاصل از ضربه به كارت، مانند خم كردن آن (اين باعث ترك خوردن و شكستن چيپ‌ها و مدارها در داخل كارت مي‌شود.)
آسيب به يك چيپ خاص در داخل كارت به اسم كنترل‌كننده اطلاعات (Controller) كه ميانجي ارتباط ميان كارت و دوربين است.
اما مشكلات ناشي از از دست رفتن اطلاعات كاملاً شايع هستند، و به شدت موجب سرخوردگي و ناراحتي مي‌شوند.
كارت‌هاي فلش مديايي كه اطلاعات آنها از دست رفته‌است، يكي از علايم زير را نشان مي‌دهند:
كارت مديا در دوربين شما كار مي‌كند، ولي در كارت‌خوانِ متصل به رايانه شما كار نمي‌كنند؛
وقتي سعي مي‌كنيد عكس‌ها را بر روي ال‌سي‌دي يا رايانه‌تان ببينيد، كاراكترهاي "خراب" ظاهر مي‌شوند؛
گفته مي‌شود كه كارت پر است اما هيچ فايلي بر روي آن وجود ندارد؛
قرار دادن كارت در دوربين باعث مي‌شود كه دوربين هنگ كند؛
كارت درون دوربين يا كارت‌خوان كار نمي‌كند، اما كارت‌هاي سازگار ديگر كار مي‌كنند؛
كارت قابل نوشتن يا پاك كردن نيست؛
وقتي كارت را وارد مي‌كنيد، كارت‌خوان به هم مي‌ريزد يا متوقف مي‌شود، اما با كارت‌هاي سازگار ديگر كار مي‌كند؛
دوربين "خطاي كارت" نمايش مي‌دهد؛(Memory Error)
وقتي كارت را داخل دوربين يا كارت‌خوان قرار مي‌دهيد، دستگاه مي‌گويد كه كارت نياز به فرمت شدن دارد؛
دوربين نشان مي‌دهد كه نسبت به هميشه فضاي كمتري براي تصاوير داريد، در حالي‌كه هيچ عكسي بر روي كارت وجود ندارد ( كارت 512 مگابايت شما به طور معمول توانايي ذخيره 150 تصوير JPEG با كيفيت بالا را دارد، اما فضا براي تنها 96 عكس نشان داده مي‌شود، و اين در حالي است كه هيچ تصويري بر روي كارت وجود ندارد.)؛
وقتي يك ابزار ديسكي، مانند اسكن‌ديسك، روي كارت استفاده مي‌كنيد، سكتورهاي خراب بر روي كارت نشان داده مي‌شوند؛
دوربين شما با قرار دادن كارت در آن، خاموش نمي‌شود؛
وقتي كارت را فرمت مي‌كنيد، ظرفيت اشتباه اعلام مي‌كند.
چه چيزي موجب اين اختلالات مي‌شود؟
خاموش كردن دوربين در حالي كه بافر همچنان در حال نوشتن بر روي فلش مديا است (اين احتمالاً اصلي‌ترين دليل خراب شدن فلش مديا است. )؛
خارج كردن مديا كارت از دوربين در حالي كه بافر همچنان در حال نوشتن بر روي كارت فلش مديا است (اين احتمالاً دومين دليل عمده خراب شدن فلش مديا است. )؛
خارج كردن فلش مديا از كارت‌خوان در حالي كه هنوز فايل‌هايي را از روي كارت بر روي رايانه‌تان باز‌شده داريد؛
خارج كردن فلش مديا از كارت‌خوان، در حالي كه آن هنوز در حال كپي كردن فايل‌هايي بر روي هارد درايو رايانه شماست يا چراغ فعال هنوز چشمك مي‌زند؛
بر روي مكينتاش – خارج كردن فلش مديا بدون آنكه اول علامت دوربين يا كارت‌خوان را حذف كنيد؛
بر روي ويندوز ان‌تي، خارج كردن كارت بدون آنكه اول مبادلة ايمن را فعال كنيد؛
بر روي ويندوز ME ،2000، و XP، خارج كردن كارت بدون آنكه اول آن را متوقف كنيد؛
باز كردن، خارج كردن، پاك كردن، يا منتقل كردن فايل‌ها بر روي كارت حافظه‌تان، در حالي كه با استفاده از يك تماس USB/ فايرواير به كارت‌خوان يا دوربين، كارت را به رايانه‌تان متصل كرده‌ايد؛
استفاده از يك كارت حافظه موجود كه بدون آنكه اول در دوربين شما از نو فرمت شود، بارها مورد استفاده قرار گرفته‌است؛
فرمت دوباره كارت فلش مديا با استفاده از رايانه به جاي دوربين ( ابزار فرمت دوباره بر روي رايانه‌ها پيچيده‌تر از آنهايي هستند كه بر روي دوربين شما قرار دارند، و به همين دليل مي‌توانند باعث ناسازگاري ميان كارت و دوربين شما شوند. )؛
ادامه دادن به گرفتن تعداد زيادي عكس، وقتي كه باتري‌هاي دوربين شما ضعيف يا در حال خالي شدن هستند؛
با يك كارت در كارت‌خوان متصل به رايانه‌تان، باز كردن كارت براي ديدن آنكه چه چيزي بر روي كارت است، و بعد خارج كردن آن و قرار دادن يك كارت ديگر، بدون آنكه كارت اول ابتدا به شكل مناسبي بسته و خارج شده باشد.
اما چگونه از خراب شدن فلش مدياي خود جلوگيري كنيد؟
قبل از آنكه كارت فلش مديا را از دوربين‌تان خارج كنيد، چند لحظه منتظر شويد تا دوربين نوشتن اطلاعات از بافر روي كارت را تمام كند، و اگر دوربين‌تان چراغ فعال چشمك‌زن دارد، مطمئن شويد كه ديگر چشمك نمي‌زند. ( اين احتمالاً ايدة خوبي است كه اول منتظر شويد دوربين نوشتن را تمام كند و بعد، قبل از خارج كردن كارت، دوربين را خاموش كنيد. )؛
قبل از آنكه دوربين‌تان را خاموش كنيد، چند لحظه صبر كنيد تا دوربين نوشتن اطلاعات از بافر بر روي كارت را خاتمه دهد، و چراغ چشمك‌زن فعال دوربين، اگر وجود دارد، از كار بيفتد؛ از ميزان پر بودن كارت خود آگاه باشيد و آن را عوض كنيد، يا اطلاعات روي آن را به رايانه، سي‌دي، يا هر ابزار ذخيرة ديگر منتقل كنيد، پيش از آنكه به عكاسي ادامه دهيد ( وقتي كارت‌ها خيلي پر مي‌شوند، مي‌توانند بر روي هِدِر كارت و FAT بنويسند، كه مي‌توانند موجب شوند دوربين/رايانه نتواند اطلاعات را بر روي كارت پيدا كند. )؛
پس از آنكه عكس‌هاي‌تان را به رايانه يا هر ابزار ذخيرة ديگري منتقل كرديد و از سلامت آنها مطمئن شديد، كارت خود را در داخل دوربين از نو فرمت كنيد. ( اين ايدة خوبي است كه پس از ريختن فايل‌هاي عكس‌هاي‌تان از روي كارت به رايانه، با ثبت آنها بر روي يك سي‌دي/ دي‌وي‌دي، نسخة پشتيباني از آنها تهيه كنيد. )؛
هميشه قبل از آنكه در طول روز براي عكاسي از خانه خارج شويد، باتري‌هاي تازه در دوربين‌تان بگذاريد – وقتي باتري‌هاي‌تان ضعيف مي‌شوند، آنها را با باتري‌هاي نو عوض كنيد، به اين ترتيب، دوربين‌تان هميشه نيرو براي نوشتن اطلاعات از بافر بر روي فلش مديا خواهد داشت. ( وقتي نزديك خانه هستيد، هميشه يك سري باتري پشتيبان همراه داشته باشيد – وقتي به تعطيلات مي‌رويد، مطمئن باشيد حداقل دو سري باتري پشتيبان و شارژر آنها را همراه خود داريد. )؛
زمان فشردن دكمة شاتر، زمان كافي در نظر بگيريد، تا به دوربين‌تان اجازه دهيد بدون پر كردن بافر، اطلاعات را بر روي كارت بنويسد. ( به خصوصيات دوربين‌تان در دفترچة راهنماي آن نگاه كنيد تا بفهميد دوربين‌تان قادر به ثبت چند فريم در ثانيه است، و چند ثانيه زمان براي يك رديف عكاسي پيش از پر شدن بافر نياز دارد. )؛
كارت‌هاي فلش مدياي خود را از منابع الكتريكي قوي ( الكتريسيتة ساكن حاصل از راه رفتن بر روي فرش در زمستان مي‌تواند شارژ ولتاژيِ بسيار بالايي توليد كند و براي آسيب رساندن به يك كارت كافي باشد ) و ميدان‌هاي مغناطيسي قوي ( دستگاه‌هاي اشعه ايكس و اسكنرهاي فرودگاه‌ها بي‌خطر هستند، اما برخي از دستگاه‌هاي اشعه ايكس قوي‌تر تازه كه براي بازرسي بار مورد استفاده قرار مي‌گيرند، مي‌توانند به كارت‌هاي شما آسيب برسانند – اگر شك داريد ياخيالتان ناراحت است، كارت‌هاي فلش مدياي خود را در هواپيما همراه خود داشته باشيد.)؛
فلش مدياي خود را تنها پس از آنكه ارتباط كارت با رايانه‌تان قطع، و چراغ فعال از چشمك زدن باز ايستاد، از كارت‌خوان خارج كنيد؛
اگر كارت تقريباً پر است، تا زمان كپي كردن عكس‌ها بر روي رايانه‌تان صبر كرده و بعد، فايل‌ها را ويرايش يا پاك كنيد. ( اگر پاك كردن يك يا دو عكس ضروري باشد، مهم نيست، اما بهتر آن است كه تا زمان انتقال كامل و ايمن فايل‌ها به هارد رايانه‌تان، صبر كنيد )
اگر بيش از يك دوربين ديجيتال داريد، سعي كنيد كارت‌هاي هر كدام را از هم جدا نگهداريد. عكاسي با يك دوربين و بعد انتقال كارت آن به دوربين بعدي و عكاسي دوباره، مي‌تواند باعث خرابي كارت شود.
اكنون شما مي‌دانيد كه چه چيزهايي باعث خرابي كارت‌هاي فلش مديا مي‌شود، و چگونه مي‌توانيد از آنها اجتناب كنيد. با اين همه، اگر كارت‌هاي شما با تمام مراقبتي كه به خرج مي‌دهيد خراب شوند، چه بايد بكنيد؟ پيش و بيش از همه، كارت خود را از نو فرمت نكنيد يا سعي نكنيد عكس‌ها را پاك كنيد.
اگرچه، فرمت دوبارة كارت‌تان، اطلاعات را به شكل فيزيكي از ميان نخواهد برد، اما اطلاعات را بر روي FAT كارت‌ها تغيير داده، و به اين ترتيب، يافتن اطلاعات بر روي كارت غيرممكن شده، و كارت، خالي خوانده مي‌شود ( اصطلاحاً، صفر شدن كارت گفته مي‌شود ).
بهترين راه براي بازيافت اطلاعات از يك كارت آسيب‌ديده، استفاده از يكي از چندين برنامه‌هاي نرم‌افزاريِ بازيافت اطلاعات است كه در بازار موجود هستند.
اين برنامه‌ها مي‌توانند تصاوير را از كارت‌هاي خراب و يا پاك‌شده، نجات دهند. بيشتر اين برنامه‌ها مي‌توانند اطلاعاتِ از دست رفته را از منبعي از ابزارهاي چندرسانه‌اي شامل اطلاعات از دوربين‌هاي ديجيتال، ام‌پي‌تري پليرها، پي‌دي‌اِي‌ها و گوشي‌هاي تلفن همراه، بازيافت كنند.
به‌علاوه، بيشتر برنامه‌هاي نجات، شامل تدابيري براي بازيافت اطلاعات كارت‌هاي كامپكت فلش ( نوع 2/1 )، ميكرودرايوهاي آي‌بي‌اِم، اسمارت مديا كارت‌ها، مولتي ـ مديا كارت‌ها، سكيور ديجيتال كارت‌ها، مموري استيك‌ها، و ابزارهاي ذخيره‌سازي ديگر همچون هارد ديسك درايوها، و ديسك‌هاي فلاپي هستند.
اگر كارت‌تان را از نو فرمت كنيد، معمولا اين برنامه‌ها بر روي شان مؤثر نخواهند بود. بسياري از توليدكنندگان هم، نرم‌افزارهاي اختصاصي‌اي دارند كه به كار بازيافت اطلاعات از كارت‌هاي همان توليدكننده مي‌آيد؛ با‌اين‌همه، اگر كارت تازه‌اي از توليدكننده ديگري مي‌خريد، نمي‌توانيد نرم‌افزار بازيافت اطلاعات كارت قبلي‌تان را براي كارت آسيب‌ديدة جديد استفاده كنيد.
در اينجا فهرست تعدادي از بهترين نرم‌افزارهاي بازيافت اطلاعات را مي‌توانيد مشاهده كنيد:
Data Rescue's PhotoRescue
PhotoOne Recovery
Zero Assumption Digital Image Recovery
Media Undelete
Digital PhotoRescue Professional
اكنون مي‌دانيد كه چگونه مي‌توانيد از كارت‌هاي فلش مدياي خود مراقبت كنيد، اگر آسيب ديدند چه رفتاري پيش بگيريد، و چه نرم‌افزاري را به كار ببريد تا آنها را ترميم كنيد.
با اتخاذ رفتارهاي كاري مناسب و به خرج دادن كمي بردباري، براي زماني طولاني از آسيب در امان خواهيد بود. تنها كاري كه باقي مانده، پيش رفتن و گرفتن عكس‌هاي زيباست !
منبع: www.hamshahrionline.ir
/س
