بیماری سندروم روده تحریک پذیر یعنی چه؟
یکی از شایع‌ترین بیماری ها و اختلالات گوارشی بیماری سندروم روده تحریک پذیر می باشد. سندروم روده تحریک پذیر یک اختلال مزمن ناشی از اختلال عملکرد عضلات روده ای و یا الیاف عصبی این عضلات است. این بیماری خود را به صورت دردهای شکمی، تغییر اجابت مزاج، اسهال و یبوست و یا همراهی هر دو مورد یعنی اسهال و یبوست با هم نشان دهد. لازم است بدانید ۱۰ درصد از افراد جامعه در طول زندگی خود به سندروم روده تحریک پذیر مبتلا می شوند.
پزشکان و متخصصان گوارشی اذعان دارند که علت و دلیل مشخصی برای بیماری سندروم روده تحریک پذیر وجود ندارد. طی بررسی های بدست آمده این بیماری ناشی از اختلال عملکرد عضلات روده می باشد. لازم است بدانید سندروم روده تحریک پذیر در بانوان شایع تر از آقایان می باشد. این بیماری بیشتر در سن ۲۰ سالگی به بعد دیده می شود. پزشکان متخصص گوارشی اذعان دارند که دلایل ارثی در بروز سندروم روده تحریک پذیر می تواند نقش بسیار مهمی داشته باشد. یعنی اگر فردی در نزدیکان خود کسی را داشته باشد که مبتلا به بیماری سندروم روده تحریک پذیر است، شانس ابتلا او به این بیماری نیز افزایش می یابد.
همچنین لازم است بدانید عللی مانند استرس و اضطراب در بدتر شدن این بیماری می توانند نقش بسزایی داشته باشند. البته لازم است فکر کنیم که استرس و اضطراب در بروز بیماری سندروم روده تحریک پذیر نقشی ندارند و تنها در بدتر شدن آن نقش دارند.
علائم بیماری سندروم روده تحریک پذیر
بیماری سندروم روده تحریک پذیر یک بیماری مزمن است و همانطور که گفتیم مهم ترین علائم آن دردهای شکمی، یبوست و اسهال هستند. این درد ها ممکن است به صورت دوره ای نمایان و سپس ناپدید شوند. یعنی در یک دوره بیمار علائم را داشته باشد و علائم از بین بروند و سپس دوباره علائم برگردند. به عنوان مثال در بانوان ممکن است قبل از دوران پریودی علائم بدتر شوند. همچنین لازم است که بدانید سندروم روده تحریک پذیر یک بیماری خوش خیم است و سیر پیشرفتی ندارد. تنها در فواصل زمانی این بیماری عود میکند و دوباره بهبود می یابد.
البته اگر علائم بیماری سندروم روده تحریک پذیر با کاهش وزن شدید، بی اشتهایی و استفراغ های مکرر همراه باشد، بهتر است که بیمار در اسرع وقت به پزشک متخصص گوارش مراجعه نماید تا وضعیت او در رابطه با سایر بیماری‌های خطرناک مورد بررسی قرار بگیرد.
سندروم روده تحریک پذیر یا آی بی اس یک بیماری طولانی مدت بسیار رایج است که سیستم گوارش را تحت تاثیر قرار می دهد. این سندروم در زنان نسبت به مردان شایع تر است و معمولاً در اوایل بزرگسالی شروع می شود اما ممکن است در هر سنی رخ دهد. علائم اصلی آی بی اس شامل شکم درد، گرفتگی عضلات شکم که ممکن است بعد از رفتن به توالت کاهش پیدا کنند، نفخ وقتی که شکم احساس پری و تورم دارد، اسهال و یبوست هستند. این علائم با گذشت زمان مدام به وجود می‌آیند و برطرف می شوند. یعنی بیمار چند روز بهتر می شود و بعد از گذشت چند روز بدتر.
سندروم روده تحریک پذیر بیشتر روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می دهد. ابتدا اجازه دهید که به شما بگوییم دستگاه گوارش چگونه کار میکند. هنگامی که شما غذا میخورید قبل از اینکه غذا به روده بزرگ برسد، غذا از طریق معده و روده کوچک عبور می کند. در طول این مسیر مواد غذایی شکسته و جذب بدن میشوند. برای نگه داشتن مواد غذایی در حال حرکت از طریق دستگاه گوارش، دیوارهای روده فشرده می شوند و محتویات آن به آرامی هل داده می شوند. در سندروم روده تحریک پذیر دیواره روده حساس تر و تحریک پذیر تر می شود. انقباضات گاهی اوقات به سرعت رخ می دهند که موجب اسهال می شوند و یا خیلی آرام اتفاق می‌افتند که موجب یبوست میشوند. برخی از محرک های احتمالی سندروم روده تحریک پذیر استرس، عفونت ها و بعضی از داروها هستند. پزشکان می‌گویند که این عوامل در نحوه ارتباط سیستم عصبی با روده تاثیر می گذارند.
تشخیص بیماری سندروم روده تحریک پذیر
شاید برای شما سوال باشد که سندروم روده تحریک پذیر چگونه تشخیص داده میشود؟ برای تشخیص سندروم روده تحریک پذیر آزمایش و یا تست خاصی وجود ندارد. در واقع یافته های بالینی و شرح حالی که بیمار به پزشک ارائه می دهد موجب می شود تا پزشک تشخیص دهد که بیمار به سندروم روده تحریک پذیر مبتلا است یا خیر. علائمی مانند درد های شکمی، دردهای کولیکی شکمی، تغییرات دوره ای اسهال و یبوست تشخیص را برای پزشک مسجل می‌کنند. همانطور که گفتیم استرس می تواند نشانه های آی بی اس یا سندروم روده تحریک پذیر را بدتر کند و در بروز این بیماری نقشی ندارد. بنابراین کنترل استرس می‌تواند یک راه برای کنترل سندروم روده تحریک پذیر باشد.
برای تشخیص بیماری سندروم روده تحریک پذیر در بیماران جوان نیاز به کولپوسکوپی و یا آندوسکوپی نیست. تنها پزشک به بیمار توصیه میکند که با یک سونوگرافی ساده تحت بررسی قرار بگیرد. اگر پزشک در آزمایشات و سونوگرافی بیمار علائم خطر مانند کم خونی شدید و خون در مدفوع را مشاهده نماید سراغ روش های تشخیصی مانند کولپوسکوپی می‌رود.
پزشکان می توانند آی بی اس را از طریق علائم آزمایش خون و مدفوع تشخیص دهند. بیماری های دیگر روده مانند بیماری التهابی روده، بیماری سلیاک و سرطان روده نیز از این طریق تشخیص داده میشوند. اگر شما علائم مختلفی مانند کاهش وزن شدید، تب و خون در مدفوع دارید باید به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنید تا از ابتلا به دیگر بیماری های خطرناک در امان بمانید.
درمان بیماری سندروم روده تحریک پذیر
درمان بیماری سندروم روده تحریک پذیر چگونه است؟ لازم است که در ابتدا ذکر کنیم که درمانی که بتواند بیماری سندروم روده تحریک پذیر را به طور کامل از بین ببرد وجود ندارد. بنابراین فرد بیمار که مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر است باید بداند این بیماری یا اختلال همیشه با او همراه است. فرد بیمار فقط می تواند با کمک پزشک متخصص و همچنین رعایت های خود بیماری را تحت کنترل قرار دهد.
پزشکان متخصص گوارش اذعان دارند که موادی مانند پروبیوتیک ها در بهبود علائم و نشانه های سندروم روده تحریک پذیر تاثیر گذار هستند. اگرچه مطالعات قوی در این زمینه وجود ندارد اما تجربیات و بررسی‌های پزشکان نشان میدهد که این مواد نقش مهمی در بهبود علائم بیماری سندروم روده تحریک پذیر دارند. درمان اصلی که متخصص گوارش برای فرد بیمار انجام میدهد، درمان علائم بیمار است یا علامت درمانی. یعنی پزشک متخصص گوارش تلاش می کند علائمی که سبب آزار و اذیت بیمار میشوند را تحت کنترل بگیرد و یا آنها را از بین ببرد. به عنوان مثال پزشک متخصص گوارش سعی میکند با استفاده از دارو درمانی درد های شکمی را کنترل کند و یا آن ها را از بین ببرد. همچنین پزشک متخصص گوارش می‌تواند با استفاده از داروهای تجویزی اسهال و یبوست هایی که موجب اختلال در امور بیمار میشود را کنترل کند و آن ها را کاهش دهد.
همچنین در کنار این دارو درمانی پزشک متخصص گوارش به بیمار توصیه می کند از مواد غذایی استفاده کند که سبب نرم تر شدن روده می شوند مانند انجیر و یا آب. همچنین پزشک متخصص گوارش در کنار داروهای تجویز شده یک سری داروهای ضد افسردگی را نیز برای بیمار تجویز میکند. این داروهای ضد افسردگی کمک می‌کنند تا الیاف عصبی روده کمتر تحریک شود. در واقع این داروهای ضد افسردگی برای افسردگی بیمار مورد استفاده قرار نمی گیرند. بلکه تنها به بیمار کمک می‌کنند که استرس و اضطراب کاهش یابد و همچنین الیاف عصبی دیواره روده و کمتر تحریک شود. در واقع این داروها کمک می کنند از اسپاسم های عضلات روده پیشگیری شود. شما باید با مصرف دقیق و منظم به داروهایی که پزشک برایتان تجویز می کند بیماری خود را تحت کنترل بگیرید. برخی از این داروها کمک می‌کنند تا اسپاسم‌های عضلانی شما کنترل شوند و همچنین یبوست و از حال شما کاهش پیدا کند.
هیچ درمان واحدی که برای همه بیماران سندروم روده تحریک پذیر پاسخ دهد، وجود ندارد. اما راه ها و روش های گوناگونی برای کنترل سندروم روده تحریک پذیر وجود دارد. مانند پیدا کردن روش های آرامش بخش، انجام ورزش منظم و پرهیز از مواد غذایی که موجب تشدید علائم می شوند.
مراقبت های فردی بیماری سندروم روده تحریک پذیر
لازم است بدانید برخی از غذاها و مواد غذایی نیز در بدتر شدن سندروم روده تحریک پذیر نقش دارند. البته این مورد به فرد بیمار نیز بستگی دارد. یعنی فرد بیمار باید ارزیابی و بررسی کند که به چه غذاهایی حساسیت دارد و کدام مواد غذایی موجب بدتر شدن بیماری او میشوند. بعد از بررسی بیمار باید از خوردن آن مواد غذایی پرهیز و اجتناب نماید. البته لازم است ذکر کنیم در رابطه با برخی از مواد غذایی پزشکان اتفاق نظر دارند. یعنی طی بررسی‌های انجام شده اثبات شده است که برخی از مواد غذایی موجب تحریک عضلات روده و بیماری سندروم روده تحریک پذیر می شوند. برخی از این مواد غذایی به شرح زیر هستند:
- مواد غذایی حاوی لاکتولوز و فروکتور
پزشکان توصیه می کنند یک تقویم تهیه کنید و روزهایی که علائم برای شما تشدید می شوند را در آن تقویم یادداشت نمایید. در این صورت شما می توانید متوجه شوید چه عادات رفتاری و کدام غذا ها می توانند موجب بدتر شدن بیماری سندروم روده تحریک پذیر شما شوند. همچنین پزشکان توصیه می کنند برای درمان بهتر این بیماری در عادات رفتاری خود تجدید نظر نمایید. تا جایی که می توانید از استرس و اضطراب دوری کنید. همچنین در رژیم غذایی خود نیز باید تجدید نظر کنید. باید از خوردن مواد غذایی که موجب می شود علائم بیماری شما تشدید شوند اجتناب نمایید.
