بیماری پارکینسون نوعی اختلال پیشرونده سیستم عصبی است که بر روی حرکت تأثیر می گذارد. علائم به تدریج شروع می شود گاهی اوقات با یک لرزش کوچک در یک دست که فرد به سختی متوجه آن می شود شروع می شود. علاوه بر لرزش ها که بسیار رایج هستند، این اختلال معمولاً باعث خشکی یا کند شدن حرکت نیز می شود.

علائم و نشانه های بیماری پارکینسون

علائم و نشانه های بیماری پارکینسون برای هر کسی می تواند متفاوت باشد. علائم اولیه ممکن است خفیف و غیر قابل توجه باشد. علائم اغلب از یک طرف بدن شروع می شود و معمولاً حتی بعد از ایجاد علائم در هر دو طرف ، در سمت اول شدیدتر خواهد بود.

علائم و نشانه های پارکینسون ممکن است شامل موارد زیر باشد:

لرزش. لرزش معمولاً از یک اندام شروع می شود، اغلب دست یا انگشتان دست. ممکن است فرد انگشت شست و سبابه را به هم بمالد که به آن لرزش پیل رولینگ گفته می شود. ممکن است لرزش در هنگام استراحت وجود داشته باشد.

حرکت آهسته (برادی کینزی). با گذشت زمان بیماری پارکینسون ممکن است حرکت را کند کرده و کارهای ساده را دشوار و وقت گیر کند. قدم های فرد هنگام راه رفتن کوتاه تر می شود. بلند شدن از صندلی دشوار می شود. فرد هنگام راه رفتن پاهای خود را روی زمین می کشد .

سفتی عضلات. سفتی عضلات می تواند در هر قسمت از بدن رخ دهد. عضلات سخت می تواند دردناک باشد و دامنه حرکت را محدود کند.

اختلال در قامت و تعادل. فرد می تواند قامت خمیده پیدا کند یا ممکن است دچار مشکل تعادل شود.

از دست دادن حرکات اتوماتیک. ممکن است توانایی انجام حرکات ناخودآگاه از جمله چشمک زدن ، لبخند زدن یا حرکت دست ها هنگام راه رفتن کاهش پیدا کند.

تغییرات تکلم. تکلم ممکن است آرام، سریع، مبهم یا با تردید باشد و بیشتر حالت یکنواخت و بدون بالا و پایین های معمول داشته باشد.

تغییرات نوشتار. نوشتن می تواند دشوار شود و دست خط فرد کوچک به نظر برسد.1

عوامل و ریسک فاکتورهای موثر در ابتلا به بیماری پارکینسون

کاهش پیشرونده‌ی دوپامین در مغز: در مغز ماده‌ای به نام دوپامین وجود دارد که به عنوان پیام رسان بین دو ناحیه‌ی مغز به نام‌های توده‌ی سیاه (Substantia Nigra) و جسم مخطط (Corpus Striatum)، عمل می‌کند تا حرکاتی هموار و کنترل شده را تولید کنند. بیش‌تر علائم حرکتی پارکینسون ناشی از کمبود دوپامین،‌ به علت از دست دادن سلول‌های تولید کننده‌ی دوپامین در توده‌ی سیاه است. هنگامی که مقدار دوپامین خیلی کم شود، ارتباط بین توده‌ی سیاه و جسم مخطط ناکارآمد می‌شود و حرکت بدن مختل می‌گردد. هرچه کمبود دوپامین بیش‌تر باشد، علائم حرکتی شدیدتر خواهند بود. سایر سلول‌های مغز نیز تا حدودی از بین می‌روند که این امر منجر به علائم غیر حرکتی بیماری پارکینسون می‌شود. مطالعات ژنتیکی و پاتولوژیکی نشان داده اند که فرآیند‌های سلولی مختلف، التهاب و استرس می‌توانند موجب آسیب سلولی شوند.

اجسام لویی و ارتباط آن‌ها با پارکینسون: در سلول‌های مغز افراد مبتلا به بیماری پارکینسون توده‌های غیر طبیعی موسوم به اجسام لویی (Lewy Bodies) که حاوی پروتئین آلفا سینوکلین هستند، یافت می‌شوند اما عملکرد این توده‌ها در مورد بیماری پارکینسون هنوز قابل درک نیست.

کاهش نوراپی نفرین در مغز: نوراپی نفرین یکی دیگر از انتقال دهنده‌های عصبی مغز است که در کنترل بسیاری از عملکردهای غیرارادی بدن مانند گردش خون نقش دارد. در بیماری پارکینسون، پایانه‌های عصبی که این انتقال دهنده‌ی عصبی را تولید می‌کنند، از بین می‌روند. سطوح پایین نوراپی نفرین توضیح می‌دهد که چرا افراد مبتلا به بیماری پارکینسون نه تنها مشکلات حرکتی را تجربه می‌کنند بلکه دچار خستگی، یبوست و افت فشار خون وضعیتی (زمانی که فشار خون هنگام ایستادن کاهش می‌یابد و منجر به سرگیجه می‌شود) نیز می‌شوند.

عوامل خطر

به طور کلی، دانشمندان معتقدند که از دست دادن دوپامین در بیماری پارکینسون از ترکیب عوامل ژنتیکی و محیطی رخ می‌دهد. عوامل خطر بیماری پارکینسون عبارتند از:

سن: جوانان به ندرت بیماری پارکینسون را تجربه می‌کنند. این بیماری معمولا در میانسالی یا سنین بالاتر شروع می‌شود و خطر بروز آن با بالا رفتن سن، افزایش می‌یابد. بسیاری از موارد بیماری پارکینسون معمولا در سن ۶۰ سالگی یا بیش‌تر ظاهر می‌شود.

وراثت: وجود بیماری پارکینسون در یکی از افراد نزدیک خانواده خطر ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهد. اما این عامل زمانی تاثیرگذار خواهد بود که تعداد افراد زیادی در خانواده به این بیماری مبتلا باشند.

جنسیت: احتمال ابتلا به بیماری پارکینسون در مردان بیش‌تر از زنان است.

قرار گرفتن در معرض سموم: قرارگیری در معرض علف کش‌ها و آفت کش‌ها خطر بیماری پارکینسون را به میزان کمی افزایش می‌دهد.

صدمات جمجمه‌ی سر: در بررسی‌های مختلف دیده شده است که ضربه به سر و دیگر بیماری‌های جدی نیز می‌توانند خطر ابتلا به پارکینسون را افزایش دهند.2

تشخیص بیماری

در حال حاضر هیچ تست تشخیصی یا علامت بیولوژیکی که وجود بیماری پارکینسون را تأیید کند وجود ندارد. تشخیص بر سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی استوار است، که توسط یک پزشک باتجربه انجام می‌شود. ثابت شده است که ملاقات با یک پزشک متخصصِ مراقبت از بیماران مبتلا به پارکینسون (متخصص مغز و اعصابی که متخصص اختلالات حرکتی است و یا یک متخصص مغز و اعصاب عمومی)، بهترین نتایج را برای یک بیمار فراهم می‌کند.

درمان بیماری پارکینسون

دارو

داروهای مورد استفاده در ابتدای دوره بیماری پارکینسون

در مراحل اولیه‌ی بیماری، اغلب پزشکان یک یا چند داروی شناخته شده با نام آگونیست‌های دوپامین را تجویز می‌کنند. این داروها علائم پارکینسون را توسط پیروی کردن از عمل دوپامین در مغز کنترل می‌کنند؛ دوپامین یک ماده شیمیایی است که مغز بیماران مبتلا به پارکینسون فاقد آن است.

این داروها به کنترل برخی از حرکات غیرطبیعی مرتبط با علائم پارکینسون و در هنگامی که این علائم هنوز نسبتاً خفیف هستند، کمک می‌کنند. با این حال این داروها به بهبود علائمی که وضع و حالت بیمار را تحت تأثیر قرار دادند کمک نمی‌کند و می‌تواند باعث بروز عوارض جانبی مانند مشکلات خواب، توهم و خیال، میل به رفتارهای پُرخطر مانند قمار و حرکات بدون فکر جنسی شود.

داروهایی برای بهبود موقتی بیماری پارکینسون

اکثر بیماران پارکینسون بعد از اینکه چند سال از بیماری آن‌ها گذشت و دیگر آگونیست‌های دوپامین پاسخ خوبی به بیماری آنها نمی‌دهد، به سمت مصرف ترکیبی از داروهای لوودوپا و کاربیدوپا (Sinemet Parcopa, or Atamet) می‌روند. ماده فعال در Sinemet و Parcopa و Atamet در مغز به دوپامین تبدیل می‌شود. این داروها به مدت بیش از 30 سال است که برای کنترل علائم بیماری پارکینسون استفاده شده است.

ورزش درمانی

از آنجا که بیماری پارکینسون هر شخصی را به طور متفاوت تحت تأثیر قرار می‌دهد، درمانگر فیزیکی با شما همکاری می‌کند تا موقعیت خاص شما را مدیریت کند تا شرایط شما تغییر کند و بهبود یابد. او همراه شماست و تنها نیستید!

بعد از اینکه درمانگر فیزیکی شما را کامل ارزیابی کرد، برنامه درمانی شما گسترده‌تر خواهد شد. ارزیابی شامل سؤالات زیادی در مورد چگونگی تأثیر پارکینسون روی زندگی شما خواهد بود. تست‌هایی روی شما اجرا می‌شود تا استقرار، قدرت، انعطاف‌پذیری، راه رفتن، تعادل و هماهنگی شما مورد بررسی قرار گیرد.

درمانگر فیزیکی به شما کمک خواهد کرد تا جایی که ممکن است به صورت فعال و مستقل باشید. تمرینات و تکنیک‌های ویژه‌ای به شما آموزش داده خواهد شد تا با علائم پارکینسون مبارزه کنید. بسته به ماهیت و شدت وضعیت شما، ممکن است تمرکز برنامه‌ی درمانی روی روش‌هایی باشد که به شما کمک کند به موارد زیر دست یابید:

بهبود سطح تناسب اندام، قدرت و انعطاف‌پذیری
توسعه روش‌های مؤثرتر برای انجام دادن در داخل و خارج از تخت خواب، صندلی و اتومبیل
به آسانی روی تخت خواب غلتیدن
ایستادن و چرخیدن برای تغییر جهت‌ها به صورت کارآمدتر
بهبود همواری و هماهنگی در راه رفتن
بهبود توانایی برای انجام حرکات دست
کاهش خطر افتادن
بالا رفتن و پایین آمدن از پله‌ها و لبه‌ی پیاده‌روها
انجام بیش از یک کار در یک زمان به صورت کارآمدتر
شرکت در فعالیت‌هایی که برای بیمار مهم هستند

ممکن است برخی از داروهایی که برای کنترل علائم بیماری پارکینسون استفاده می‌شوند، اثری فوری داشته باشند. برای مثال، بعد از مصرف داروهای مخصوص بیماری پارکینسون، معمولاً حرکت کردن برای مدت زمان کوتاهی بسیار آسان می‌شود. درمانگر فیزیکی بر اساس برنامه‌ی درمان، ورزش و فعالیت و برنامه‌ی مصرف داروها طوری برنامه‌ریزی می‌کند که شما به بهترین نتایج دست یابید.

بیماری پارکینسون می‌تواند انجام فعالیت‌های روزانه را به نظر خسته‌کننده و وقت‌گیر کند. درمانگر فیزیکی با شما و خانواده‌تان همکاری می‌کند تا به شما کمک کند با علائم پارکینسون مبارزه کنید و آن‌ها را مدیریت کنید. وقتی که وضعیت شما تغییر کرد، برنامه درمانی‌تان طوری تنظیم می‌شود که به شما کمک کند مستقل باشید و همچنین تا جایی که ممکن است فعالیت کنید.

برخی افراد مبتلا به بیماری پارکینسون از عصا، واکر چرخدار یا واکر همراه با پرتوافکن لیزری استفاده می‌کنند. درمانگر فیزیکی می‌تواند با شما کار کند و مشخص کند که آیا هیچ‌کدام از این وسایل برای شما مفید خواهد بود یا خیر. اگر شما برای حرکت کردن در تخت خواب یا برخاستن از روی صندلی به کمک فیزیکی احتیاج داشته باشید، درمانگر فیزیکی می‌تواند با شما و خانواده‌تان تیمی تشکیل دهد و روش‌هایی را به شما آموزش دهد که حرکت کردن را آسان‌تر کند و از وارد آمدن آسیب به شما جلوگیری کند. علاوه بر این درمانگر فیزیکی می‌تواند پیشنهادهایی در مورد ایجاد تغییراتی در محیط منزل بدهد تا عملکردهای روزانه‌ی شما را ایمن و کارآمد کند.

تحریک عمیق مغز

تحریک عمیق مغز (DBS)، درمانی برای بیماری پارکینسون است که از یک دستگاه مانند دستگاه تنظیم ضربان قلب استفاده می‌کند تا پالس‌های الکتریکی را به بخش‌هایی از مغز که در انجام حرکات دخالت دارند، برساند. سیستم DBS دارای کابل‌های اتصالی است که به طور دقیق داخل یک ناحیه خاص مغز جایگذاری می‌شوند، دارای تحریک‌کننده اعصاب (دستگاه تنظیم‌کننده ضربان قلب) است که روی قفسه سینه قرار می‌گیرد و دارای سیم‌های طولانی است که به کابل‌ها و دستگاه تحریک‌کننده اعصاب وصل می‌شوند. اگرچه جایگذاری سیستم به یک عمل جراحی مغز و اعصاب نیاز دارد، اما این روش خودش شامل تحریک الکتریکی طولانی مدت است. مزایای استفاده از DBS شامل این موارد است:

توانایی در کاهش مصرف بالای داروها (دوری کردن از عوارض جانبی خودکار دارو)

امکان تنظیم آن (تنظیمات تحریک کردن با استفاده از یک برنامه‌نویس بدون سیم توسط پزشک یا برنامه‌نویس بیمار به صورت غیرتهاجمی برنامه‌ریزی می‌شود)

امکان برگشت آن (می‌توان آن را روشن و خاموش کرد).

کاردرمانی

کاردرمانی چیست؟

تمرکز کاردرمانی روی توانایی افراد برای انجام فعالیت‌های زندگی روزمره خود است.

کاردرمانی چگونه می‌تواند به افراد مبتلا به پارکینسون کمک کند؟

کاردرمانی به افراد روش‌های جایگزینی را برای انجام کارهای روزانه آموزش می‌دهد؛ کارهایی که ممکن است به عنوان یک چالش مطرح شوند مانند غذا خوردن و لباس پوشیدن. این آموزش‌ها می‌تواند به افراد مبتلا به پارکینسون کمک کند که استقلال خود را حفظ کنند.

متخصص کاردرمانی می‌تواند خانه شما را بررسی کند و پیشنهادهایی بدهد که انجام فعالیت در خانه را ایمن‌تر و آسان‌تر کند. برای مثال متخصص کاردرمانی می‌تواند مساعدت‌ها و چاره‌های خاصی بیندیشد که به فرد بیمار اجازه می‌دهد لباس پوشیدن، حمام کردن و غذا خوردن را خودش انجام دهد و موارد ایمنی برای حمام و آشپزخانه را نیز رعایت کند. مثلاً بیمار دکمه‌های لباس‌های خود را به ولکرو (نام پارچه‌ای نایلونی به هم چسب که به جای زیپ یا چفت یا دکمه به کار می‌رود) تغییر دهد و از بند کفش الاستیکی که لازم نیست به هم وصل شوند استفاده کند.

آن‌ها همچنین می‌توانند محیط کار شما را ارزیابی کرده و از تکنولوژی‌هایی مانند کامپیوتر استفاده کنند و پیشنهادهایی ارائه دهند. متخصصان کاردرمانی می‌توانند به مراقبان شما نیز کمک کنند.3

پی نوشت:
1.www.darmankade.com
2.www.doctoreto.com
3.www.darmanedard.ir