سرطان ریه چیست؟
سرطان ریه نوعی سرطان است که ریهها را درگیر میکند. ریهها اندامهای اسفنجی در قفسه سینه هستند که در هنگام تنفس اکسیژن را گرفته و در حین بازدم دیاکسید کربن را پس میدهند.سرطان ریه، یکی از شایعترین انواع سرطانها در جهان است و عمده مرگومیرهای ناشی از سرطان نیز به علت بروز سرطان ریه اتفاق میافتند. آمارها نشان داده که شمار مرگومیر ناشی از سرطان ریه بیش از سایر سرطانها است و کسانی که بر اثر ابتلا به سرطان ریه جان خود را از دست میدهند، از جانباختگان سرطانهای روده بزرگ، پروستات، تخمدان و پستان روی هم بیشتر است.
افراد سیگاری بیشترین خطر ابتلا به سرطان ریه را دارند. اگرچه، سرطان ریه در افراد غیر سیگاری نیز بروز پیدا میکند. خطر ابتلا به سرطان ریه با مدت استعمال سیگار و میزان آن ارتباط مستقیمی دارد و هر چه فرد سیگار بیشتری را برای مدت زمان بیشتری استعمال کرده باشد، خطر ابتلا به سرطان ریه در او بیشتر میشود. با این حال، حتی اگر فرد سالها سیگاری بوده باشد، ترک سیگار میتواند خطر ابتلا به سرطان را به نحوِ چشمگیری کاهش دهد.
انواع سرطان ریه
پژوهشگران بر اساس ظاهر سلولهای سرطانی، سرطان ریه را به انواع اصلی دستهبندی میکنند. انواع اصلی سرطان ریه عبارتند از:سرطان ریه با سلولهای کوچک: سرطان ریه با سلولهای کوچک تقریبا منحصرا در افراد سیگاری سنگین یا کسانی که سیگار زیادی مصرف میکنند بروز پیدا میکند. این نوع سرطان از سرطان ریه با سلولهای غیرکوچک کمتر شایع است.
سرطان ریه با سلولهای غیرکوچک: سرطان ریه با سلولهای غیرکوچک اصطلاح کلی است که برای چندین نوع سرطان ریه به کار میرود که تشابهاتی با هم دارند. سرطان ریه با سلولهای غیرکوچک میتواند شامل موارد دیگری از سرطان از جمله کارسینوم سلول سنگفرشی(سرطان سلول سنگفرشی)، آدنوکارسینوم و کارسینوم سلول-بزرگ شود.
مزوتلیوما (Mesothelioma): نوع دیگری از سرطان ریه است که با قرارگیری در معرض آزبست (پشم شیشه) ارتباط دارد.
علائم سرطان ریه
سرطان ریه عموما در مراحل اولیهی خود علائم و نشانههای خاصی ندارد. اما علائم آن در مراحل پیشرفتهی بیماری بروز پیدا میکنند. علائم سرطان ریه ممکن است شامل موارد زیر باشند که عبارتند از:سرفههای مکرر و طولانی مدت
برخی افراد مبتلا به سرطان ریه که بیماریشان تشخیص داده شده است به یاد میآورند که در گذشته دچار تغییر در صدا یا سرفههای مکرر طولانی چند ماهه یا بیشتر بودند و آن را به آلرژی یا بیماری دیگری ربط داده بودند؛ در این موارد فرد مرتب به صاف کردن صدا نیاز پیدا میکند؛ تولید بزاق افزایش پیدا میکند؛ صدا کمی خشن میشود.
سرفه خونی یا خلط خونی، حتی به میزان بسیار اندک
سرفهها خشک یا همانند هنگام سرماخوردگی است؛ رنگ خلط ممکن است کمی قهوهای باشد؛ گاهی در بزاق دهان کمی خون مشاهده میشود؛ با ایجاد انسداد در لوله برونشیت یا ریه به علت تومور در حال رشد خلط متراکم میشود؛ تومورهای ریه ممکن است روی تارهای صوتی و حنجره ها فشار وارد کند در صورت مشاهده سرفههای مزمن یا خونی حتماً باید به پزشک مراجعه شود.
تنگی نفس
حدود 15 درصد موارد سرطان ریه، در افراد غیر سیگاری مشاهده میشود و علت آن هم قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا یا مواد شیمیایی است؛ اگرچه نفس تنگی یکی از شایعترین نشانه های سرطان ریه است، اغلب مردم به آن توجه نمیکنند یا اینکه آن را به بیماری دیگری ارتباط میدهند؛ سرطان میتواند در کیسههای هوایی یا لوله برونشیتی که به ریه راه پیدا میکند به وجود بیاید؛ رشد تومور در ورود و خروج هوا به ریه مشکل ایجاد میکند.
درد در ناحیهی قفسه سینه
تغییر صدا (گرفتگی یا خشن شدن صدا)
کاهش بیعلت وزن
اگر بدون تغییر در شیوه زندگی دچار کاهش وزن شدید یا اینکه به غذاهایی که قبلاً دوست داشتید تمایلی ندارید جای نگرانی دارد؛ سرطان ریه با علایمی مانند کاهش وزن و از دست دادن اشتها، تنگی نفس و کم اشتهایی خود را نشان میدهد؛ درد معده باعث حالت تهوع می شود؛ از دست دادن اشتها هنگامی رخ میدهد که سرطان به کبد سرایت کرده است؛ به علایم توجه کنید تا مطمئن شوید ناشی از ناراحتی رودهای، مسمومیت غذایی، نفخ یا قاعدگی نیست؛ اگر بیاشتهایی و کاهش وزن ادامه پیدا کند بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
شکننده و دردناک شدن استخوانها
سردرد
ضعف عضله
خستگی در هنگام انجام کارهای ساده مانند حمل خرید منزل یا کارهای فیزیکی میتواند علایم اولیه برخی انواع سرطان باشد؛ کارهایی مانند بالارفتن از پلهها، انجام کارهای منزل سختتر یا غیر قابل انجام به نظر میآید؛ ورزشهایی را که قبلاً خوب انجام میدادید نمیتوانید کامل انجام دهید؛ سلولهای سرطانی ماده شیمیایی رها میکند که در فعالیت طبیعی گلبولها اختلال ایجاد میکند و باعث کم خونی یا کاهش میزان سدیم و افزایش میزان کلسیم خون میشود؛ گسترش سرطان ریه به مغز میتواند در یک طرف بدن ضعف ایجاد کند.
درد معده، کمر، شانه و سینه
درد سینه یا کمر که به علت رشد تومور به وجود میآید یا درد در قسمت سینه یا ریه به راحتی با درد عضله اشتباه گرفته میشود و ممکن است از نشانههای ابتلا به سرطان ریه باشد؛ گاهی نیز درد در معده حس و با ناراحتی گوارشی اشتباه گرفته میشود؛ سرطان ریه با وارد کردن فشار به طور مستقیم از طریق تومور یا با تحریک اعصاب که از این قسمت عبور میکند به طور غیر مستقیم درد ایجاد میکند؛ گاهی مواقع که مغز از تومور پیغام دریافت میکند فرد در سینه، گردن و شانه احساس درد میکند؛ سلولهای سرطانی میتواند در قفسه سینه درد ایجاد کند؛ تومور روی اعصاب فشار وارد و در نتیجه درد در شانه، زیر بغل یا قسمت پایین دست ایجاد میکند؛ به محض احساس درد بیدلیل در سینه، شانه، کمر یا معده فوراً به پزشک مراجعه کنید؛ درد سینه علامتی است که در یک چهارم بیماران مبتلا به سرطان ریه دیده میشود.
افسردگی یا تغییرات خلق و خو
به تازگی محققان ارتباط شگفتانگیزی بین اولین تشخیص افسردگی، اضطراب و علایم روانی با سرطان ریه پیدا کردهاند؛ در موارد زیادی، افراد در مرحله اول پیشرفت سرطان ریه و بدون آگاهی از آن پس از ارجاع به بخش مراقبتهای روانی در مییابند که تومور دارند؛ علایم روانی که در این افراد دیده میشود شامل خستگی مفرط، خواب آلودگی، افسردگی، بیقراری و حملههای عصبی بیدلیل است؛ اگر چه هنوز ارتباط بین اضطراب، افسردگی و سرطان ریه روشن نیست اما مشخص شده است که مبتلایان به سرطان ریه بدون دلیل احساس غیرعادی پیدا میکنند.
بیماریهای مکرر
بیماریهای مکرر مانند سرماخوردگی، آنفلوانزا، برونشیت یا ذاتالریه به ویژه در زنان سیگاری میتواند به علت ضعف سیستم دفاعی یا سرطان ریه باشد؛ این بیماریها در بیماران مبتلا به سرطان ریه پس از فروکش کردن علایم بیماری دوباره بروز میکند؛ سرطان ریه با ساکن شدن در بافتهای ریه و لولههای برونشیتی، علایم مشابه به سرماخوردگی یا آنفلوانزا ایجاد میکند؛ این سرطان، ریه را به بیماریها و عفونتها مستعدتر میسازد و سیستم دفاعی بدن که مشغول مقابله با سرطان است کمتر میتواند خود را در برابر میکروبها محافظت کند و در نتیجه دچار عفونتهای جدی از جمله برونشیت و ذاتالریه میشود.
خستگی مفرط
مورد دیگر علائم سرطان ریه، خستگی مفرط و ضعف بدون دلیل است، این احساس خستگی مانند زمانی است که به تب، سرماخوردگی یا آنفلوانزا مبتلا شدهاید و قادر به بلند شدن از جا نیستید؛ علت این خستگی رها شدن مادهای در خون است که از طریق تومورهای سرطانی روی میزان اکسیژن و سلامت گلبولهای قرمز و عملکرد غده فوق کلیوی تأثیر میگذارد؛ غده فوق کلیوی به طور مستقیم تحریک کورتیزول را کنترل میکند از آنجا که خستگی مفرط میتواند به علت بیخوابی و کار بیش از حد باشد، از علت آن مطمئن شوید و سپس به پزشک مراجعه کنید.
ضخیم و دردناک شدن نوک انگشتان
ضخیم شدن نوک انگشتان دلایل زیادی دارد اما شایعترین آن سرطان ریه است؛ بیشتر مردم به اشتباه این علایم را به آرتریت ربط میدهند؛ ناخنها متورم، قرمز یا کمی گرم میشود و فرد در برداشتن اشیاء مشکل پیدا میکند؛ علت این علایم، رهایی «سیتوکینز» یا ماده شیمیایی دیگری در خون است که باعث رشد بافت و استخوان در زیر ناخن میشود.
تعیین مرحلهی سرطان
برای تعیین مرحلهی سرطان از آزمایشهای تشخیصی مانند ام آر آی، سی تی اسکن و اسکن PET استفاده میشود. مراحل سرطان ریه بر اساس اندازهی تومور و گسترش آن، به شرح زیر هستند:نهفته یا پنهان: سرطان در اسکنهای تصویربرداری مشخص نمیشود، اما سلولهای سرطانی در خلط وجود دارند و ممکن است به قسمتهای دیگر بدن نیز رسیده باشند.
مرحلهی ۰: سلولهای غیرطبیعی تنها در لایههای بالایی سلولهای پوششی راههای هوایی پیدا میشوند.
مرحلهی ۱: اندازهی تومور در ریه، کمتر از ۵ سانتیمتر است و به سایر قسمتهای بدن متاستاز نداده است.
مرحلهی ۲: اندازهی تومور کوچکتر از ۵ سانتیمتر است و به گرههای لنفاوی ریه گسترش یافته است و یا اندازهی تومور کوچکتر از ۷ سانتیمتر است و تنها به بافتهای مجاور گسترش یافته و گرههای لنفاوی را درگیر نکرده است.
مرحلهی ۳: سرطان به به سایر قسمتهای ریه، بافتهای اطراف آن و گرههای لنفاوی گسترش یافته است.
مرحلهی ۴: در این مرحله، سرطان در قسمتهای مختلف بدن مانند استخوان یا مغز پخش شده و متاستاز داده است.
زمان مراجعه به پزشک
در صورتی که علائم و نشانههایی مانند موارد بالا باعث نگرانی شد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. اگر سیگاری هستید یا اینکه نتوانستهاید سیگار را ترک کنید، با پزشک معالج خود مشورت کنید. معمولا راهکارهایی مانند بهرهمندن شدن از مشاوره، داروها و برخی فرآوردههای جایگزین نیکوتین میتواند در این مورد کارساز باشد.
علل بروز سرطان ریه
استعمال دخانیات و سیگار، یکی از علل اصلی ابتلا به سرطان ریه است. علاوه بر اینکه ممکن است که خود فرد سیگاری باشد، دود ثانویه یا مواجهه با دود سیگار سایرین میتواند موجب بروز سرطان خون شود. اگرچه، افرادی که هیچوقت سابقهی استعمال سیگار را نداشته یا حتی در مواجهه با دود سیگار نیز نبودهاند بازهم ممکن است به علل دیگری به سرطان ریه مبتلا شوند. در این موارد، ممکن است علت بروز سرطان کاملا مشخص نباشد. استعمال سیگار چگونه موجب بروز سرطان ریه میشود؟
به عقیدهی پزشکان، نه تنها دود سیگار حاوی صدها و هزاران مادهی شیمیایی سرطانزا است، بلکه سیگار به مرور موجب آسیب به مژکهای درون مجاری تنفسی میشود.این مژکها در خارج کردن مواد سمی، باکتریها و ویروسها از ریه نقش مهمی را ایفا میکنند. در ابتدا ممکن است بدن بتواند این آسیب را ترمیم کند. اما با مصرف مداوم سیگار یا مواجهه با دود سیگار سایرین، این سلولها بیشتر و بیشتر آسیب میبینند و با گذشت زمان و استعمال مکرر سیگار، این سلولها آسیب دیده و باعث میشوند که عوامل سرطانزا در مجاری تنفسی تجمع پیدا کنند. از این رو، این سلولها ممکن است که عملکرد طبیعی خود را از دست دهند و موجب ایجاد سلولهای سرطانی شوند.
عوامل خطر برای ابتلا به سرطان ریه
برخی عوامل میتوانند خطر ابتلا به سرطان ریه را در فرد بهطور فزایندهای افزایش دهند. برخی از این عوامل مانند استعمال سیگار را میتوان با ترک سیگار کنترل کرد. اما عوامل دیگری مانند سابقهی خانوادگی ابتلا به سرطان ریه قابل کنترل نیستند.عمدهترین عوامل خطر ابتلا به سرطان ریه شامل موارد زیر میشوند:
سیگار کشیدن: خطر ابتلا به سرطان ریه با تعداد نخهای سیگاری که فرد روزانه میکشد و مدت زمان استعمال سیگار افزایش مییابد. با این حال، ترک سیگار در هر سنی و حتی برای افرادی که سابقهی طولانی مدت مصرف سیگار را داشتهاند نیز میتواند خطر ابتلا به سرطان ریه را بهطرز چشمگیری کاهش دهد.
مواجهه با دود ثانویه: حتی اگر فرد سیگاری نباشد، مواجهه با دود سیگار سایرین یا همان دود ثانویه، میتواند موجب افزایش احتمال ابتلا به سرطان ریه در او شود.
قرار گرفتن در معرض گاز رادون: رادون با تجزیه طبیعی اورانیوم در خاک، سنگ و آب پدید میآید و میتواند وارد مجاری تنفسی فرد شود. میزان خطرناک رادون میتواند در هر محلی از جمله منزل یا محل کار تجمع یابد. مواجهه با گاز رادون بعد از استعمال دخانیات، دومین عامل ابتلا به سرطان ریه در جهان است.
مواجهه با آزبست و سایر عوامل سرطانزا: قرار گرفتن در معرض آزبست یا همان پنبهنسوز و سایر مواد سرطانزا مانند آرسنیک، کروم و نیکل نیز میتواند خطر ابتلا به سرطان ریه را خصوصا برای افراد سیگاری به شدت افزایش دهد.
سابقه خانوادگی: در کسانی که یکی از بستگان درجهی یک آنان مانند والدین، خواهر و برادر یا فرزند به سرطان ریه مبتلا شدند، خطر ابتلا به سرطان ریه بیش از سایرین است.
سن: سرطان ریه بیماری سالمندان است؛ تقریبا ۷۰٪ از افراد مبتلا به آن بیشتر از ۶۵ سال سن دارند (سن متوسط کارسینوم ریه ۷۰ سال است)، در حالی که کمتر از ۳٪ موارد این سرطان در افراد زیر ۴۵ سال رخ میدهد.
بیماریهای ریوی: وجود برخی بیماریهای ریه، مانند بیماری مزمن انسدادی ریوی (COPD)، خطر ابتلا به سرطان ریه را ۴ تا ۶ برابر افزایش میدهند. ابتلا به فیبروز ریوی با افزایش هفت برابری خطر سرطان ریه همراه است.
آلودگی هوا: آلودگی هوا ناشی از وسایل نقلیه، وسایل صناعی و نیروگاهها میتواند موجب ایجاد سرطان ریه در افراد در معرض خطر شود.
تاریخچهی سرطان ریه: کسانی که سابقهی ابتلا به سرطان ریه دارند، نسبت به سایر افرادی که تا به حال به این بیماری مبتلا نشدهاند، بیشتر در معرض خطر مجدد این سرطان هستند.
قرار گرفتن در معرض دود ماشینهای دیزلی: دود خروجی از موتورهای دیزلی شامل گاز و دوده (ذرات معلق) است. بسیاری از مشاغل، مانند رانندگان کامیون، کارگران باجههای دریافت عوارض جادهای، اپراتورهای ماشین آلات سنگین، کارگران راه آهن و اسکله، معدنچیان، کارگران گاراژ و مکانیکها و کارگران مزرعه اغلب با ماشین آلات دیزلی سر و کار دارند. مطالعات نشان میدهد افرادی که در معرض دود ماشینهای دیزلی هستند با افزایش خطر کم اما قابل توجه ابتلا به سرطان ریه قرار دارند.
بررسیهای تشخیصی در سرطان ریه
غربالگری سرطان ریه در افراد بالای ۵۵ سال و افرادی که سالهاست به شدت سیگار میکشند صورت میگیرد. پزشکان ریه برای تشخیص سرطان ریه از طیف گستردهای از روشهای تشخیصی و آزمایشات استفاده میکنند. این روشهای تشخیصی عبارتند از:بررسی پیشینهی پزشکی و معاینهی فیزیکی: در صورتی که پزشکان به سرطان ریه مشکوک باشند، علاوه بر معاینهی بالینی، سوالاتی در مورد علائم و عوامل خطر پیشرفت سرطان مانند سیگار کشیدن، علائم تنفسی، انسداد مجاری هوایی یا عفونت ریهها خواهند پرسید. از علائم تشخیصی بیماری مزمن ریوی، سیانوز (رنگ آبی پوست و غشاهای مخاطی ناشی از نبود اکسیژن کافی در خون) و کلابینگ یا چماقی شدن انتهای انگشتان است.
آزمایشات تصویربرداری: هرگونه ضایعهی غیرطبیعی توسط عکس سادهی اشعهی ایکس، ام آر آی، سی تی اسکن و اسکن PET قابل تشخیص است. این اسکنها جزئیات بیشتری از توده را فراهم میکنند و ضایعات کوچکتر را نیز پیدا میکنند.
آزمایش خلط: در صورت وجود سرفهی خلط دار، بررسی میکروسکوپی خلط میتواند در تشخیص سلولهای سرطانی کمک کند.
بیوپسی: نمونه برداری از بافت ریه یا دیگر ارگانهای بدن مانند کبد، میتواند در تایید سرطانی بودن سلولهای توموری و متاستاز سرطان کمک کند. نمونهها برای تجزیه و تحلیل به پاتولوژیست ارسال میشوند. در صورت مثبت بودن نتیجه، برای بررسی گسترش سرطان، تستهای بیشتری مانند اسکن استخوانی استفاده میشود. نمونهی بافتی میتواند طی روشهای زیر تهیه شود:
برونکوسکوپی: در حالی که فرد داروی آرامبخش دریافت کرده است، لولهای مجهز به لامپ کوچکی در انتها، به گلوی وی فرستاده میشود و امکان بررسی دقیقتر ریهها را فراهم میکند.
مشاهدهی فضای سینهای: پزشک در پایین گردن برشی ایجاد میکند و به وسیلهی آندوسکوپ از گرههای لنفاوی نمونهبرداری میکند. این روش معمولا در بیمارستان و تحت بیهوشی عمومی انجام میشود.
نمونهبردای سوزنی: با کمک روشهای تصویربرداری به عنوان راهنما، از طریق دیوارهی قفسهی سینه، سوزن نمونهبرداری وارد شده و از بافتهای مشکوک ریه و گرههای لنفاوی نمونه گرفته میشود.
آزمایش خون: اگرچه آزمایش خون معمولی قادر به تشخیص سرطان ریه نیست اما با کمک آن میتوان متاستاز به سایر ارگانها را تشخیص داد. برای مثال سطوح بالای آنزیمهای کبدی علامتی از متاستاز به کبد است، متاستاز به استخوان باعث افزایش سطح آلکالین فسفاتاز و کلسیم در خون میشود. گسترش سرطان به استخوانها از طریق اسکن استخوانی نیز قابل تشخیص است.
مدیریت و درمان
درمان سرطان ریه نیاز به رویکرد تیمی دارد که این تیم متشکل از متخصصان مختلفی از جمله انکولوژیست، پاتولوژیست، جراح قفسهی سینه، جراح عمومی، متخصص رادیولوژیست و متخصص ریه است. درمان سرطان ریه میتواند ترکیبی از جراحی، شیمی درمانی، شیمی درمانی هدفمند، ایمونوتراپی و پرتودرمانی باشد که انتخاب هریک از این روشها به محل و مرحلهی سرطان و نیز وضعیت کلی سلامت فرد بستگی دارد. در این قسمت، در مورد هر کدام از این روشها توضیحات بیشتری را ارائه میکنیم:جراحی: جراحی اولین گزینهی درمانی سرطان ریه است. برای از بین بردن بافتهای سرطانی ریه و بافتهای اطراف آن که سرطان به آنها گسترش یافته است، جراحی گزینهی مناسبی است. این عمل جراحی شامل برداشتن یک لوب یا بخش بزرگی از ریه طی روشی به نام لوبکتومی است. در موارد شدید، جراح ممکن است کل ریه را خارج کند، فرد بدون ریه میتواند زندگی کند، اما انجام این عمل جراحی به وضعیت عمومی فرد بستگی دارد.
شیمی درمانی: این روش درمانی با استفاده از داروها باعث کاهش تعداد یا ریشه کنی سلولهای سرطانی میشود. همانطور که گفته شد، در سرطان سرعت تکثیر سلولها افزایش مییابد و این داروها سلولهایی که به سرعت در حال تقسیم هستند را هدف قرار میدهند، همین موضوع باعث میشود که شیمی درمانی برای سرکوب سلولهای سرطانی مخصوصا در موارد متاستاز سرطان به سایر قسمتهای بدن، انتخاب مناسبی باشد. شیمی درمانی یک درمان قدرتمند است و میتواند عوارض جانبی مانند تهوع شدید و کاهش وزن داشته باشد.
رادیوتراپی: در این روش از پرتوهای پر انرژی برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میشود. قبل از عمل جراحی، پزشک با استفاده از رادیوتراپی اندازهی تومور را کاهش میدهد. پرتودرمانی عمدتا در درمان سرطانهایی مفید است که به یک محل محدود هستند و گسترش نیافتهاند. ترکیب شیمی درمانی و رادیوتراپی قبل و بعد از عمل جراحی، به میزان زیادی باعث موفقیت درمان میشود.
درمان هدفمند: این روش شامل استفاده از داروهایی است که سلولهای سرطانی خاصی را هدف قرار میدهند. برای مثال داروهایی که تقسیم شدن سلولهای سرطانی را متوقف میکنند.
ایمونوتراپی: ایمونوتراپی از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سرطان استفاده میکند. سیستم ایمنی بدن ممکن است به سلولهای سرطانی حمله نکند، زیرا سلولهای سرطانی پروتئینهایی تولید میکنند که سلولهای سیستم ایمنی را نابود میکنند. ایمونوتراپی با دخالت در این روند، عمل میکند.
پیشگیری از سرطان ریه
اگرچه راه حل دقیقی برای پیشگیری از سرطان در دسترس نمیباشد اما رعایت موارد زیر ریسک ابتلا به سرطان ریه را کاهش خواهد داد:ترک سیگار: با پزشک خود مشورت کنید تا با دارودرمانی و معرفی گروههای پشتیبانی، به شما در ترک سیگار کمک کند.
اجتناب از قرارگیری در معرض دود سیگار: اگر با فردی سیگاری زندگی یا کار میکنید، از او بخواهید که سیگار را ترک کند یا حداقل خارج از محیط خانه و کار سیگار بکشد. از مناطقی که مردم سیگار میکشند، مانند کافهها و رستورانها اجتناب کنید.
سنجش سطح رادون در خانه: اگر در مناطقی زندگی میکنید که غلظت گاز رادون بالا است، برای سنجش سطح گاز رادون از مراکز بهداشت محل خود کمک بگیرید.
اجتناب از مواد سرطانزا در محل کار: برای محافظت از خود در برابر مواد شیمیایی سمی در محل کار اقدامات احتیاطی را انجام دهید. به عنوان مثال، اگر ماسک صورت برای حفاظت به شما داده شده، همیشه آن را استفاده کنید. سیگار کشیدن، خطر ابتلا به عوارض ریوی ناشی از مواد سرطانزا در محل کار را افزایش میدهد.
رژیم غذایی مناسب: رعایت رژیم غذایی سرشار از میوهها، سبزیجات، ویتامینها، مواد مغذی و فیبر فراوان بهترین گزینه جهت پیشگیری از سرطان است. از مصرف زیاد قرصهای ویتامین با دوز بالا خودداری کنید.
ورزش: اگر تا به حال ورزش نکردهاید، همین امروز بهترین فرصت است. از ورزشهای سبک شروع کنید و به تدریج میزان ورزش روزانه را افزایش دهید. سعی کنید بیشتر روزهای هفته را ورزش کنید.
منبع: سایت دکتردکتر
سایت عصرایران
سایت دکترتو