مهارت‌های زندگی و شاد زیستن زنان خانه دار

زنان خانه دار محور خانواده هستند. بنابراین بایادگیری مهارت‌های زندگی توان و پتانسیل آنها در برخورد با مشکلات افزایش پیدا می کند. همین رشد توانمندی ها باعث میشود تا زن خانه دار تسلط و احساس کنترل اوضاع را بیشتر احساس کند.

به همین دلیل در برخورد با پدیده های محیطی به صورت فعال تر و مؤثرتری عمل می کند. این چرخه موجب می شود تا تعامل منطقی و فعال زنان خانه دار در این ارتباط افزایش یابد. پس روحیه زنان دارای مهارت‌های زندگی به دلیل توانمندیهای ادراکی، فنی و انسانی در خانواده بیشتر می شود. همین اصل حس شادکامی و کامیابی را در خانواده افزایش میدهد؛ زیرا مشکلات برای زنان خانه دار مهارت یافته پدیده های قابل حل و برطرف شونده ای هستند، علاوه بر اینکه اعضای خانواده نیز به دلیل مهارت مشارکت پذیری زنان خانه دار در بر طرف سازی مشکلات همکاری و مشارکت می کنند. همین عامل موجب می شود که فضای روانی- عاطفی خانواده از نشاط و انبساط روحی خوبی برخوردار باشد، اعضا با حس روشن تر و شادتری باهم برخورد کنند و از این رهگذر زنان خانه دار نیز احساس اعتماد به نفس بیشتری به خود و خانواده پیدا می کنند.

شادکامی و ضرورت شاد زیستن

شادکامی یک احساس درونی با منشأ باطنی است و آثار بیرونی هم دارد، اما تا قلب خود را آماده خوش رفتاری و خوشرویی نکنیم در رفتارمان تجلی نخواهد کرد.

هر یک از زوجین در شادکامی زندگی نقش برجسته ای دارند، ولی زن به دلیل مدیریت و اداره فضای خانه در این زمینه مسئولیت سنگین تری دارد. همه اعضای خانواده با او ارتباط دارند. لذا زن شادکام، خانواده شادکام هم تربیت می کند. در چنین فضایی زن باید علیه بی حالی و بی حوصلگی قیام کند و سهم خود را در شادکامی ارتقا دهد. هرگز اجازه ندهد افکار منفی و یأس آلود چون موریانه ریشه های مسرت و شادکامی را در زندگی او از بین ببرد. زن بهتر است که معیارهای شخصی خود را درباره سود و ضرر از زندگی مورد بازبینی قرار دهد. شادکامی عمدتا به ادراک صحیح واقعیت بستگی دارد. همیشه به دست آوردن چیزی سود و از دست دادن آن ضرر نخواهد بود. معیارهای سود و ضرر باید از زوایای مختلف نگریسته شوند. در چنین حالتی تعادل افراد به هم نمی خورد و در برابر مسائل و ناهمواری های زندگی مقاومت بیشتری احساس می نمایند.

جهت شاد کردن محیط منزل، لازم است که از احساس نفرت و انزجار نسبت به خود فاصله گرفت. اگر در گذشته زندگی مطابق میل تان نبود، آینده را فدای گذشته نکنید. می توان با نحوه بهتر زیستن، برخورد مثبت و عقلانی از رنج ها و ناملایمات کاست. اگر هر فردی با خود کمی مهربان تر باشد و واقع بینی را از یاد نبرد، یقینا زندگی بهتری را احساس خواهد نمود.

بهتر است جهت دستیابی به شادکامی و شادابی، خود را آماده کسب تجربه از دیگران نظیر اطرافیان موفق خود نمایید. تجارب تلخ و نامطبوع دیگران، شما را متوجه ارزشهای موجود زندگی و قدردانی از آنها و در نتیجه شادکامی بیشتر خواهد نمود. همچنین تجارب مطبوع دیگران نیز قابل انتقال به زندگی شخصی هستند و بر نشاط و شادابی زندگی می افزایند.

توجه به جهان بیرون از خویشتن راهی برای فرار از تلخ کامی و زانوی غم بغل گرفتن است. باید این واقعیت را بپذیریم که همه آنچه را که موجب نگرانی ما می شود هرگز رخ نمی دهد و آن بخشی که واقع می شود نیز غیرقابل اجتناب است.

احساس شادکامی

ارسطو می گفت که منظور از هستی، شادی و شادکامی است و نه تجاوز و ستمکاری و مطمئن ترین راه نیل به آن داشتن زندگی عقلایی است و ایجاد خصیصه کف نفس و خویشتن داری در تمام اعمال و افکار یا به عبارت دیگر داشتن زندگی معقول و آرام.

به راستی جایگاه و ارزش شادی چیست و چگونه باید آن را تأمین نمود؟ در پاسخ باید گفت که شادی و سرور مورد توجه اسلام بوده و در کتب اخلاقی نیز فصلی تحت عنوان «ایجاد سرور در دلهای مؤمنین» دیده میشود که توجه کافی را به خود اختصاص داده و بر شاد کردن دلها تأکید فراوانی دارد. در پاسخ به بخش دوم سؤال باید گفت که در ابتدا باید مادران تلاش کنند تا فرزندان شاد و با نشاطی را تربیت کنند. تنبیههای زیاد آنها فرزندان را دچار دل مردگی و گاه افسردگی می کند و با ضربه های سیلی، خنده از لبهای آنان می پرد و به جای آن اشک بر چشم هایشان می نشیند و با خنده مادران و اظهار محبت آنها اشکها فرو می نشیند و خنده بر البهای فرزندان خودنمایی می کند. پس هر جا که مادری شاد را دیدید می دانید که غالبا فرزندان او نیز می توانند متأثر از شادی باشند. هنر همسر باید این باشد که شادی همسر خود را که از خانواده خود به ارمغان آورده است حفظ کند.

چگونه شاد کردن محیط منزل

۱. باید ظاهر خود را شاد و چهره خویش را بشاش نگاه دارید.

در احادیث آمده است: "حزن انسان مؤمن در دل اوست ولی چهره او بشاش است." اگر زن این گونه باشد چهره او پیام آور شادی و شادمانی است که امکان مسرت همسر و فرزندان را فراهم می سازد. به همین دلیل بهتر است زمانی که به استقبال همسر و فرزندان می روید دارای احساس شادی باشید. در این حال یقینا شادی چهره از حزن درونی نیز می کاهد. لذا در کارهای درمانی، درمانگران به بیماران افسرده توصیه می کنند که برای درمان افسردگی، سعی کنند ظاهر خود را شاد نگه دارند و تلاش کنند که ادای انسانهای شاد را در آورند. ممکن است پاسخ دهید که چه فایده که لبانم خندان ولی دلم غمگین باشد، اما اگر دقت کنید، می توانید در عمل به خود ثابت کنید که به نتیجه مثبتی می رسید. همان گونه که نوع لباس بر روی رفتار شما تأثیر می گذارد خنده روی لب هم می تواند منجر به احساس شادمانی در وجودتان شود.

در همین زمینه امام علی (علیه السلام) می فرمایند: " کسی که خود را به قومی شبیه کند از آنان خواهد بود". پس بیاییم خود را با انسانهای با نشاط همانند سازیم تا از آنان باشیم. ما می توانیم با اخذ تصمیم چنین کنیم؛ چرا که شکل بخشیدن به حالت چهره در دست خود ماست. در امر درمان افسردگی یکی از تکنیک های مورد استفاده تکنیک دکمه فشار است. دلیل استفاده از این تکنیک هم آن است که غم و شادی مانند دو دکمه در اختیار انسان می باشد و انسان می تواند هریک از آنها را که بخواهد فشار دهد؛ یعنی، می تواند خاطرات شاد دوران زندگی خود را به خاطر آورد و خود را شاد سازد و یا بالعکس.

با این اوصاف می توان قضاوت نمود که اگر کسی نتواند خود را شاد کند، چطور می تواند دیگران را شاد و مسرور سازد.

ذات نایافته از هستی بخش
کی می تواند که شود هستی بخش
خشک ابری که بود ز آب تهی
ناید از روی صفت آب دهی

ظهور خنده در چهره سبب نشاط خود و دیگری می گردد و گفته اند که خنده بر هر درد بی درمان دواست. امروزه در روانشناسی از خنده درمانی به عنوان یک تکنیک درمانی استفاده می شود. پس سعی کنید که همراه با اعضای خانواده بخندید، نه اینکه به آنها بخندید یعنی اینکه دیگران را به تمسخر نگیرید.) از این روست که با دیدن شادی در زندگی شما دیگران نیز احساس شادمانی و رضایت می کنند و آن را پایدار تلقی می نمایند.

۲. راه دیگر شاد کردن محیط منزل و دستیابی به شادکامی رضایت خاطر همسر است (Fulfilment).

زیرا زن هنگامی احساس شادی می کند که رضایت همسر خود را فراهم آورده باشد. اما باید دانست که چه چیزهایی موجب دست یافتن به رضایت خاطر می شود. تأمین نیازهای اساسی روانی همسر می تواند به رضایت خاطر او بیانجامد؛ مثلا، همسر با دیدن صمیمیت زن به احساس امنیت می رسد و بالعکس توقعات فراوان زمینه ناامنی هر دو را فراهم می سازد. احترام گذاشتن به همسر نیز سبب شادی و مسرت زندگی می شود و از این مسیر است که افراد به خودشکوفایی می رسند و می توانند امکان بالندگی یکدیگر را فراهم سازند.

٣. راه دیگر دستیابی به شادکامی و شاد کردن محیط منزل، اخلاق نیکوی زن است.

اخلاق خوب زن سایر اعضا را شاد می سازد. شاید شنیده باشید که زوجین در آخر شبیه یکدیگر می شوند؛ زیرا شادی یا بالعکس افسردگی هر یک روی دیگری تأثیر می گذارد.

أئمه معصومین (علیهم السلام) نیز خوش خلقی را از نشانه های فرد با ایمان دانسته اند. پیامبر (ص) فرموده است که هر کس ایمانش بهتر است اخلاقش نیکوتر است. شادکامی در سایه خوش خلقی حاصل می شود و خوش خلقی جذاب و کشش آفرین است و همسر سودا زده را به سوی خود می خواند.

۴. راه دیگر شاد کردن محیط منزل، تهیه وسایل مورد علاقه برای اعضای خانواده است.

پرسش از علائق بسیار ضروری است و با کمی تأمل در پیام های ارسال شده توسط اعضای خانواده می توان به علائق آنان پی برد. اگر پیام ها را خوب درک کرده باشید یقینا میتوانید به تهیه هدیه مورد علاقه آنان بپردازید. پس از تقدیم هدیه، طراوات و شادابی را در چهره آنان می بینید و از این طریق خود نیز شاد و مسرور می شوید.

۵. سفر رفتن و مسافرت نیز به شرط امکان مالی موجب شاد نمودن اعضای خانواده می گردد

چرا که در سفر فوائد زیادی وجود دارد که یکی از آنها کسب تجربه و در آمدن از خامی است. سعدی می گوید:

بسیار سفر باید تا پخته شود خامی
صوفی نشود صافی تا سر نکشد جامی

"سفر به انسان سلامتی می بخشد." پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: "مسافرت کنید تا سلامت باشید."
پس اگر سفر سیب دگرگونی روحی و روانی می شود و زندگی را از حالت یکنواخت و ملال آفرین خارج می سازد آیا کفر نیست از این طریق شادی و شادکامی را برای خانواده خود به ارمغان نیاوریم؟

۶. نکته دیگری که شادی آفرین است و سبب شادکامی اعضای خانواده می گردد امید دادن و امید داشتن است.

اگر بتوانیم به اعضای خانواده امیدی تازه بدهیم، می توانیم شادی را در چهره آنان مشاهده نماییم؛ حال آنکه ناامیدی برق شادی را از چشمها دور می سازد. (منظور از امید، امید واقعی است نه امید واهی)

با نگاه به افراد افسرده می بینیم که اغلب آنان امید را از دست داده اند و چون امید از دست رود، آدمی از حرکت ایستاده است. به همین لحاظ است که گفته اند «ایستادن آب، مرداب است و مرداب مرگ آب».

پس انسان امیدوار در حال حرکت و تکاپوست و حرکات همراه با پیشرفت و برنامه، موفقیت را در پی خواهد داشت و دست یافتن به توفیق، نشاط بخش و شور آفرین است. حال زنی که به اعضای خانواده امیدی تازه می بخشد؛ یعنی اینکه به آنان شادی هدیه داده و دوام زندگی خود و دیگران را رقم زده است. امید دادن همیشه در کلام نیست، بلکه عمل را نیز شامل شود؛ به طور مثال، اگر شما فردی فعال و پرتلاش باشید از این طریق می توانید اعضای خانواده را به تحرک و تلاش وادار نمایید و از این طریق حتی بسیاری از مشکلات اقتصادی را نیز حل خواهید نمود.

۷. شیوه دیگر ایجاد نشاط بیان لطایف است.

آن گاه که زنی بذله گویی و مزاح کند می تواند برای همسرش شادی آفرین باشد. در اظهار شوخی و مزاح باید به گونه ای رفتار نمود که در محیط خانه، مناسب و بجا بوده و گزنده و آزاردهنده نباشد.

به تعبیر امام علی (علیه السلام) با مردم چنان مزاح کنید که از آن دلخوش شوند. از آنجا که زنان از عواطف حساس تری برخوردارند در استفاده از مزاح و شوخی باید دقت بیشتری داشته باشند. نکته قابل توجه آن است که هنگام طرح مسائل جدی نباید از شوخی و مزاح استفاده نمود؛ زیرا این امر نه تنها سبب انبساط خاطر نمی شود، بلکه موجب عصبانیت نیز می گردد.

شادی در خانواده

وقتی آمار افسردگی و آسیب های روانی- اجتماعی را مطالعه می کنیم، در می یابیم که در ایران خانواده های شاد کمتر از خانواده های غمگین و افسرده وجود دارد. بنابراین، ایجاد شادی به عنوان یکی از احساسات مثبت و انرژی زای انسانی باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد. ولی نکته مهم در این است که ما چه تعریفی از شادی داریم. دکتر محمد رضا عابدی در کتاب "شادی در خانواده" در این باره می نویسد:

مردم در تعریف شادمانی با دشواری هایی رو به رو هستند. وقتی از آنان خواسته می شود شادی را تعریف کنند کمی دستپاچه میشوند. در مصاحبه ای که از تعدادی از مردم در کشورمان انجام گرفت این کیفیت به خوبی قابل مشاهده بود.

در زیر به برخی از این تعاریف اشاره می شود

یک زن خانه: شادی یعنی خوشحالی و نشاط و اینکه زندگی بر وفق مراد باشد.
یک مکانیک: به شادابی و خنده شادی می گویند، وقتی انسان مشکل نداشته باشد احساس شادی می کند.
یک خانم دبیر آموزش و پرورش: من به احساس حاصل از رضایت شغلی، رضایت از همسر و رضایت از زندگی شادی می گویم.
یک دانشجوی دختر: شادی احساسی است که از خبر خوش در ما ایجاد میشود.
یک دانشجوی پسر: شادی یعنی احساس دوست داشتن و دوست داشته شدن.

تعریف شادی در خانواده فراتر از این تعاریف است؛ زیرا همه اعضای خانواده در آن سهیم و شریک می شوند. بنابراین، وقتی احساس نشاط، خوشحالی، مسرت و سرحالی را در خانواده به وجود بیاوریم، در حقیقت به شادی در خانواده رسیده ایم. ولی نباید نقش مهارت‌های زندگی مادر به عنوان مدیر خانه و خانواده در پیدایش انبساط روحی و حس شادابی فرزندان را نادیده گرفت. به همین دلیل است که مادر را سرچشمه عواطف و احساسات کل خانواده می دانند.

شاد کردن محیط منزل زمانی اتفاق می افتد که زن خانه دار به عنوان مدیر سازمان خانه بتواند برخی رفتارها را تسهیل و برخی دیگر را هدایت یا منع نماید؛ یعنی، وقتی فرزند سؤال کودکانه و شاد می پرسد باید بداند که کودکانه پرسش کردن یک فضای شاد و مطلوب را در خانواده ایجاد می کند. پس باید که رفتار مثبت او را در این زمینه تشویق و تسهیل کرد. علاوه بر اینکه بیان دوستانه مسائل با فرزندان و فرصت دادن به فرزندان و همسر برای بیان صحبتها و بازخوانی خاطرات شاد و روحیه بخش از جمله اقدام هایی است که می تواند فضای خانواده را شاد نماید. بنابراین، مدیریت شادی در محیط منزل بر اساس ایجاد فرصت های تبسم، خنده، خوشحالی و احساس مثبت شکل می گیرد. هر چه فرد در این رابطه موفق تر باشد بیشتر می تواند باعث پیدایش شادی در خانواده باشد.

پرهیز از صفات و رفتارهای ضد شادی

یکی دیگر از فعالیتهایی که زنان خانه دار برای شادمانی در خانواده می توانند از خود نشان دهند پرهیز دادن خود و همسر و فرزندان از صفات و رفتارهای منفی گرایی، وابستگی افراطی، کناره گیری، علاقه یک طرفه، فقدان حساسیت، بی تفاوتی عاطفی، سلطه جویی، قدرت طلبی، عدم ابراز عواطف و احساسات و بیان پیوسته عواطف و نظرات منفی، توهین، دروغ و انتقاد افراطی است؛ چرا که در این صورت فضای خانواده آن چنان سرد و غمگین می شود که دیگر فرصتی برای شاد شدن اعضا به وجود نمی آید. بنابراین، پرهیز از صفات و رفتارهای ضد شادی در حقیقت مدیریت شرایط اجتماعی- روانی برای بروز و پیدایش شادی و احساس انبساط خاطر و روحیه مثبت است. علاوه بر اینکه با عدم بروز چنین رفتارهایی خود به خود زن و مرد احساس امنیت روانی، احترام به خویشتن، آرامش روحی و احساس رضایتمندی می کنند. همین احساسات هستند که هیجانی مثبت گونه و انرژی زا به نام شادی و شادمانی را در انسان به وجود می آورند و ضریب شادی در اعضای خانواده افزایش می یابد.

منبع: مهارت‌های زندگی زنان خانه دار، نویسندگان: دکتر سوسن سیف، دکتر مه سیما پور شهریاری، مهر انگیز شعاع کاظمی، محبوبه قسامی، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه الزهرا علیها السلام، قم، 1384، صص 168-157