بهداشت جهانی در حال حاضر با بحران مقاومت آنتی بیوتیکی رو به رو است. مقاومت آنتی بیوتیکی و عدم پاسخ به این داروها، پزشکی مدرن را در معرض خطر قرار می‌دهد زیرا داروهایی که تاکنون به عنوان آنتی بیوتیک‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفتند، دیگر در درمان بیماری‌ها مؤثر نیستند و این یک تهدید است.
در چند سال گذشته باکتری‌های مقاوم به انواع داروها افزایش چشمگیری داشته‌اند. برای مثال بیماری‌هایی مانند گنوره در جامعه و برخی میکروب‌های مقاوم به آنتی بیوتیک‌ها در بیمارستان، به طور تقریبی یا کامل غیر قابل درمان هستند. در حال حاضر سالیانه 700000 نفر در سال بر اثر میکروب‌های مقاوم به آنتی بیوتیک‌ها می‌میرند. در صورتی که اقدامی صورت نگیرد، این رقم به 10 میلیون نفر تا سال 2050 می‌رسد.
فشار شدیدی بر پزشکان و پرستاران برای تجویز آنتی بیوتیک‌ها از سمت مردم وجود دارد.انتشار نظر سنجی سازمان بهداشت جهانی از چندین کشور، آگاهی عمومی در مورد مقاومت آنتی بیوتیکی و باورهای غلط رایجی را که منجر به این بحران شده است، نشان می‌دهد. در اینجا به هفت مورد از آنها می‌پردازیم.
1.اگر آنتی بیوتیک‌ها را درست مصرف کنم، باعث مقاومت دارویی نمی‌شوند.
این باور اشتباه است.
مقاومت آنتی بیوتیکی با نظریه‌ی انتخاب طبیعی داروین قابل توضیح است. برای هزاران سال مردم از مواد طبیعی با خاصیت ضد میکروبی برای از بین بردن باکتری‌ها استفاده می‌کردند و باکتری‌ها مجبور به محافظت از خود در برابر مواد شیمیایی آزاد شده توسط سایر باکتری‌ها و قارچ‌های ضد میکروبی بودند. از سال 1928 که الکساندر فلمینگ پنی سیلین را کشف کرد، این مواد ضد میکروبی را تحت عنوان آنتی بیوتیک‌ها می‌شناسیم.
باکتری‌هایی که قادر به مقاومت هستند، زنده می‌مانند و در صورتی که از آنتی بیوتیک‌ها علیه آنها استفاده کنیم، از بین نمی‌روند. باکتری‌ها ژن‌های مقاوم را به هم و به باکتری‌های حساس منتقل می‌کنند و باعث مقاومت آنها می‌گردند. در صورت استفاده از آنتی بیوتیک‌ها، تنها باکتری‌های حساس که دارای مکانیسم مقاومت نیستند، از بین می‌روند و سایر باکتری‌های مقاوم باقی می‌مانند.
در شرایط مناسب، باکتری‌های مقاوم تکثیر می‌یابند و باعث عفونت در فرد یا ایجاد کلونی در پوست و سطوح بدن می‌گردند. پس از تکثیر، این باکتری‌ها قادر به انتقال از فردی به فرد دیگر هستند. یکی از راه‌های انتقال باکتری‌های مقاوم به آنتی بیوتیک‌ها، به خصوص در محیط‌های بیمارستانی، انتقال از طریق لمس است و در صورتی که مراقبین سلامت، بهداشت دست خود را به خوبی رعایت نکنند این میکروب‌ها از فردی به فرد دیگر منتقل می‌گردند.
انواع بسیار مختلفی از آنتی بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های مختلف وجود دارند، و این نشان می‌دهد در صورت استفاده از آنتی بیوتیک نادرست، عفونت شما به خوبی درمان نخواهد شد و احتمال مقاوم شدن باکتری عامل عفونت نیز بالا می‌رود.حتی اگر آنتی بیوتیک‌ها را درست هم مصرف کنید، باز هم می‌تواند منجر به مقاومت دارویی شود.
2. بدن ما نسبت به آنتی بیوتیک‌ها مقاوم می‌شود.
درست نیست. باکتری‌ها نسبت به آنتی بیوتیک‌ها مقاوم می‌گردند.
بنا بر این، ما نمی‌توانیم در بدن خود تغییری ایجاد کنیم که بتواند مقاومت آنتی بیوتیکی در باکتری‌ها را از بین ببرد.
3. آنتی بیوتیک‌ها درمان سرما خوردگی و آنفلونزا هستند.
اشتباه است.
آنتی بیوتیک‌ها تنها علیه باکتری‌ها اثر می‌کنند. سرماخوردگی و آنفلونزا توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شوند و آنتی بیوتیک‌ها بر ویروس‌ها تأثیر نمی‌گذارند. هر چه بیشتر از آنتی بیوتیک‌ها استفاده کنیم، باکتری‌های مقاوم تری نیز انتخاب می‌گردند و تعداد آنها افزایش می‌یابد.
استفاده‌ی نادرست و بیش از حد از آنتی بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های ویروسی، یکی از بزرگترین عوامل افزایش مقاومت آنتی بیوتیکی در سطح جهانی است. در صورت استفاده از آنتی بیوتیک برای سرماخوردگی، عوارض جانبی این داروها به شما آسیب می‌رساند و همچنین با افزایش مقاومت دارویی، به خود، خانواده، دوستان و جامعه آسیب می‌رسانید.
اکثر افرادی که از 12 کشور دنیا در نظرسنجی سازمان بهداشت جهانی شرکت کردند (64 درصد آنها)، اشتباهاً اعتقاد دارند که ویروس‌هایی مانند سرماخوردگی و آنفلونزا قابل درمان با آنتی بیوتیک‌ها هستند. نزدیک به 70 درصد از 1002 شرکت کننده از آفریقای جنوبی این عقیده‌ی غلط را داشتند، و به دلیل همین باور نادرست، بیماران در هنگام بیماری به پزشکان و پرستاران برای تجویز آنتی بیوتیک فشار وارد می‌کنند.
استفاده‌ی نادرست و بیش از حد از آنتی بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های ویروسی، یکی از بزرگترین عوامل افزایش مقاومت آنتی بیوتیکی در سطح جهانی است.به طور کلی در بین کشورهای شرکت کننده در این نظرسنجی، مصرف آنتی بیوتیک گزارش شده در کشورهایی با درآمد پایین، بیشتر بوده است. 42 درصد افراد در این کشورها مصرف آنتی بیوتیک در یک ماه گذشته داشتند، در حالی که این رقم در کشورهایی با درآمد بالاتر ، 29 درصد بوده است.
4. اگر حالم بهتر شود، می‌توانم مصرف آنتی بیوتیک‌های خود را قطع کنم.
نادرست است.
باید به شما در مورد این نکته هشدار داد، در صورتی که به اشتباه برای عفونت ویروسی آنتی بیوتیک مصرف می‌کنید، هر چه مدت زمان مصرف آن کوتاه‌تر باشد، بهتر است. اما اگر برای عفونت باکتریایی که نیاز به درمان آنتی بیوتیکی دارد، در حال مصرف دارو هستید، شما بایستی دوره‌ی درمان با آنتی بیوتیک‌ها را طبق تجویز پزشک کامل کنید. معمولاً علائم بیماری پیش از نابودی کامل باکتری‌ها در بدن، از بین می‌روند و بهبود می‌یابند.
در این حال اگر آنتی بیوتیک‌های خود را زود قطع کنید و دوره‌ی درمان را کامل نکنید، یا این که دوز آن را فراموش کنید، مقدار آنتی بیوتیک در بدن برای از بین بردن باکتری‌ها کافی نیست و آنها همچنان به تکثیر خود ادامه می‌دهند. در صورتی که مقدار آنتی بیوتیک بسیار کم باشد، مقاومت باکتریایی راحت‌تر ایجاد می‌گردد. بنابر این همیشه دوره‌ی درمان خود را کامل کنید و با بهبود حال عمومی خود، مصرف آنتی بیوتیک را قطع نکنید.
5. می‌توانم داروهای باقی مانده از درمان‌های قبلی یا داروهای مربوط به خانواده و دوستان را مصرف کنم.
اشتباه است.
شما هیچ گاه نباید آنتی بیوتیک‌هایی که از درمان‌های قبلی باقی مانده است، یا داروهای مربوط به دوستان و خانواده را مصرف کنید. تنها داروهای تجویز شده توسط پزشک یا پرستار خود را مصرف کنید. استفاده از داروهای سایر افراد، به دو دلیل اشتباه است:
-آنتی بیوتیک‌های تاریخ گذشته به دلیل خراب شدن ماده‌ی فعال آنها، بیشتر باعث مقاومت دارویی می‌گردند.
-آنتی بیوتیک‌هایی که مربوط به سایر افراد است، ممکن است برای بیماری شما انتخاب درستی نباشند. انواع بسیار مختلفی از آنتی بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های مختلف وجود دارند، و این نشان می‌دهد در صورت استفاده از آنتی بیوتیک نادرست، عفونت شما به خوبی درمان نخواهد شد و احتمال مقاوم شدن باکتری عامل عفونت نیز بالا می‌رود.
ما نمی‌توانیم در بدن خود تغییری ایجاد کنیم که بتواند مقاومت آنتی بیوتیکی در باکتری‌ها را از بین ببرد.6. مقاومت دارویی در اثر استفاده‌ی مکرر اتفاق می‌افتد.
مقاومت آنتی بیوتیکی می‌تواند هر زمان که آنتی بیوتیک مصرف می‌کنید، در دوره‌ی اول استفاده یا دوره‌های مکرر رخ دهد. هر چه بیشتر آنتی بیوتیک مصرف کنید، امکان مقاومت بیشتری وجود دارد. اما این به آن معنی نیست که با مصرف یک دوره، امکان مقاومت وجود ندارد. مهم‌تر از آن، مصرف یک دوره آنتی بیوتیک می‌تواند منجر به بروز عوارض جانبی تهدید کننده‌ی حیات شود و همچنین باعث تغییرات فاجعه آمیز در باکتری‌های طبیعی می‌گردد که در روده‌های ما زندگی می‌کنند. از بین رفتن این باکتری‌های طبیعی و عدم تعادل سبب غلبه‌ی باکتری‌های خطرناکی مانند کلستریدیوم دفیسیل و ابتلا به اسهال‌های شدید می‌شود.
7. این مسأله اشتباه حرفه‌ی پزشکی است.
منطقی است که حرفه‌ی پزشکی نتوانسته اعتماد عامهی مردم را به دست آورد و مردم تصور می‌کنند به وجود آمدن مقاومت آنتی بیوتیکی به دلیل اشتباهات پزشکی است. ما برای آموزش و افزایش آگاهی عمومی درباره‌ی مسأله‌ی مقاومت آنتی بیوتیکی و استفاده‌ی صحیح از آنتی بیوتیک‌ها نیاز به اقدامات زیادی داریم.
باکتری‌هایی که قادر به مقاومت هستند، زنده می‌مانند و در صورتی که از آنتی بیوتیک‌ها علیه آنها استفاده کنیم، از بین نمی‌روند.اما حقیقت این است که همه‌ی ما در این امر با هم سهیم هستیم. فشار شدیدی بر پزشکان و پرستاران برای تجویز آنتی بیوتیک‌ها از سمت مردم وجود دارد. عملکرد درست اغلب به دلیل عدم اطمینان یا کمبود دانش و آگاهی و نبود تشخیص‌های بالینی، تضعیف می‌شود. فشار بیمار برای تجویز آنتی بیوتیک مشکل را پیچیده می‌کند.
در نتیجه همه‌ی ما مسئول آینده‌ی خود هستیم. آنتی بیوتیک‌ها کالای مشترک جهانی هستند. آنها به همه تعلق دارند، بنابر این هر اقدام فردی می‌تواند دیگران را تحت تأثیر قرار دهد. زمان آن رسیده است که همگی از آنتی بیوتیک‌ها محافظت کنیم و با اصلاح استفاده‌های نادرست از این منبع حیاتی، جلوی افزایش بی وقفه‌ی مقاومت باکتریایی را بگیریم.
منبع: مارک مندِیسون، University of Cape Town
