سامانه پدافند ضد موشكي آمريكا و روابط ايران و روسيه

یکی از موارد اختلاف و رقابت آمریکا و روسیه خصوصاً در مقطع زمانی دولت نهم برپايی سامانه پدافند ضد موشکی در جمهوری چک و لهستان می باشد. ایالات متحده دو سامانه موشکی را بی توجه به نگرانی های امنیتی روسیه در جمهور چک و لهستان دایر کرد که این اقدام به شدت مورد انتقاد روسیه قرار گرفت و باعث تنش در روابط روسیه و غرب شد و این اقدام از آن جهت که آمریکا علت آن را مقابله با خطر موشکی ایران و کره شمالی عنوان نمود حائز اهمیت بوده و این اقدام آمریکا نیز به عنوان یک تهدید مشترک برای دو کشور ایران و روسیه قلمداد می شود .
دولتمردان آمریکایی هدف اصلی از برپایی سامانه پدافند موشکی در اروپای شرقی را رویارویی با حملات موشکی احتمالی دولت های دشمن به ویژه ایران عنوان می کنند. به گفته دست اندرکاران آمریکایی, ایران تا سال 2015 به تکنولوژی موشک های دوربرد دست خواهد یافت که می تواند کشورهای اروپاییو قاره آمریکا را آماج حملات خود قرار دهد. مقامات ایرانی نیز بارها اعلام کرده اند که گسترش سامانه موشکی ایران اقدامی پدافندی است و توان موشکی ایران بسیار کمتر از آن است که آمریکایی ها می پندارند.(1)
هواداران سامانه پدافند موشکی بر آنند که یک ایران یا کره شمالی مسلح به موشکهای بالستیک باکلاهک هسته ای می تواند تهدیدی اساسی برای آمریکا و هم پیمانانش باشد و این سپرآنها را از خطر آفرینی برای جهان غرب باز می داد .اين در حالي است كه ايران هيچ گاه تهديدي براي امنيت و ثبات در منطقه نبوده است و تمامي فعاليت هاي هسته اي ايران صلح آميز و در چارچوب مقررات آژانس بوده و عامل بر هم زننده ثبات وامنيت را حضور و نفوذ آمريكا در منطقه مي داند.
روس ها دلیل اعلام شده ازسوی آمریکا برای بر پایی این سامانه یعنی رویارویی با خطر موشکی ایران و کره شمالی را واقعی ارزیابی نکرده و بر این باورند که سامانه پدافند ضد موشکی ، تازه ترین حرکت در تجاوز نظامی گام به گام و نرم به مرزهای روسیه از سوی ایالات متحده و هم پیمانانش است که می تواند در برابر موشکهای بالستیک روسیه بکار گرفته شود . ولی دست اندر کاران آمریکایی این سخن را نمی پذیرند و می گویند روسيه نباید کمترین نگرانی از جهت سامانه پدافند ضد موشکی داشته باشد و این سامانه پدافندی تنها برای جلوگیری از موشک های بالستیک دولتهای باصطلاح (سرکش) بکار خواهد رفت . (2)

رئیس جمهور روسیه آمریکا را متهم کرد با طرح خود برای استقرار سپر دفاع موشکی در اروپای شرقی روابط با کشورش را به خطر مي اندازد . تام کیسي ، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در واکنش به صحبت های پوتین مبنی بر اینکه کشورش به هر نوع به افزایش توان تسلیحاتی آمریکا پاسخ می دهد ، ادعا کرد برنامه سپر موشکی در تضاد با مسابقه تسلیحاتی جنگ سرد است . کیسی در این باره گفت : بطور حتم این برنامه نقطه مقابل انواع سلاح هايی است که در گذشته شاهد بوده ایم . وی ادعا کرد این سامانه جدید و محدود است و ماهیت آن واقعاً هیچ خطری برای منافع راهبردی روسیه تحمیل نمی کند . (3)
با این حال کاملا روشن است که هدف آمریکا ، از یک سو انباشت حداکثر قدرت و ارتقای جایگاه خود در منطقه و از سوی دیگر جداسازی روسیه از حوزه سنتی و جلوگیری از ظهور یک رقيب جهانی جدید است . (4)
روسیه پیگیری طرح سامانه پدافند ضد موشکی را به معنای تضعیف نظام بازدارندگی در جهان می داند كه به ناامن شدن محیط بین المللی خواهد انجامید . دست اندرکاران روسی تصمیم آمریکا در زمینه برپا کردن سپر پدافند موشکی را اقدامی یکجانبه بی توجه به منافع دیگر کشورها و رفتاری فراتر از رژیم های بين المللي از سوی آمریکا می دانند . دولتمردان روسیه برپایی سامانه پدافند موشکی در اروپای شرقي را مرز بندی میان اروپا و روسيه از سوی آمریکا می دانند. از دید روس ها ، سامانه پدافند موشکی و پذیرش احتمالي آن از سوی دیگر کشورها ، مشروعیت بخشی به رفتارهای یکسويه آمريکا در سیاست جهان است . سخنان پوتین در کنفرانس مونیخ در خور توجه است : « تنها تصمیماتی که در چار چوب سازمان ملل متحد گرفته شود قانونی است ». پوتین با خرده گیری آشکار از یکجانبه گرایی آمریکا گفت: «نباید سازمان ملل متحد را با ناتو و یا اتحادیه اروپا تعویض کرد». (5)
پوتین در کنفرانس امنیتی مونیخ دولت بوش را متهم کرد که سیاست (تنها یک فرمانروا در جهان) را در پیش گرفته است . پوتین همچنین در واکنش به طرح سامانه پدافند ضد موشکی آمریکا در 14 ژوئیه 2007 با صدور فرمانی ، عضویت روسیه در پیمان کاهش نیروهای متعارف در اروپا را به حال تعلیق در آورد . (6)
نتيجه بحث اينكه هر چند که آمریکايي ها هدف از استقرار این سامانه را مقابله با تهدیدات ایران اعلام کرده اند ولی استقرار این سامانه در لهستان نشان می دهد که آمریکا علاوه بر ایران در پی دست یابی به اهداف دیگری است . ایران تا به حال هیچ تهدیدی برای اروپا نداشته و نخواهد داشت ، پس هدف آمریکا علاوه بر ايران، مقابله با سیاست های روسیه و منزوی کردن این کشور در منطقه و معرفی خود به عنوان هژمون منطقه است. به هر حال استقرار این سامانه باعث بر هم خوردن نظم و امنیت درمنطقه شده که هر دو کشور ایران و روسیه از آن متضرر خواهند شد . اگر چه تصمیم اوباما برای کنار گذاشتن این طرح با انتقاد از سوی برخی کشورهای اروپایی و برخی محافظه کاران آمریکایی همراه بود اما مسکو از این اقدام واشنگتن استقبال کرد و این اقدام دولت اوباما می تواند در بهبود روابط کرملین کاخ سفید تأثير زیادی بگذارد و حتی ممکن است منجر به همکاری نزدیک آمریکا و روسیه در مورد برنامه هسته ای ایران شود . دولت ایران نيز ، بایستی از این تنش موجود در روابط آمریکا و روسیه حداکثر بهره برداری را کند و با افزایش همکاری و روابط خود با روسیه ، مناقشات منطقه ای را که بر امنیت هر دو کشور تاثیر گذار خواهد بود کاهش داده و مانع از افزایش نفوذ و اقدامات یکجانبه آمریکا در منطقه بشوند .

پي نوشت ها :

1- سيد رضا مير طاهر ، «استقرار سپر دفاع موشكي ايالات متحده در اروپا و تأثير آن بر امنيت ج.ا. ايران »، اطلاعات راهبردي ، سال 5 ، تيرماه 1386 ، صص 24-23 .
2 - فرشاد رومي ، « هدفهاي آمريكا از برپايي سامانه پدافند ضد موشكي در خاور اروپا »، اطلاعات سياسي – اقتصادي ، سال 23 ، ش 2و1 ، مهر و آبان 1387 ، ص 122 .
3- www.hamshahrionline.ir ، 15/4/1388 .
4 - بهمن شعيب ، « روسيه بازيگري ميان ايران و آمريكا » ، كتابخانه ديجيتالي ديد ، 11/4/1388 .
5 - مصطفي ملكي ، « سپر دفاع موشكي و شكاف در رژيم امنيتي »، همشهري ديپلماتيك ، سال دوم ، شماره 20 ، آذر 1386 ،
6- عنایات الله یزدانی, مجتبی تویسرکانی, "جنگ سرد دوم در هارتلند تازه؛ژئو استراتژِی قدرت ها در پهنه ژئوپولتیک خزر - خلیج فارس", اطلاعات سیاسی - اقصادی, سال 23, ش 4 و 3, 1387,ص 28.

منبع:اندیشکده روابط بین الملل