هرآنچه که باید راجع به انسولین و مقاومت به انسولین بدانیم

انسولین چیست؟

انسولین هورمونی است که توسط لوزالمعده ترشح می‌شود. نقش اصلی انسولین، تعیدل مقدار مواد مغزی است که در جریان خون در حال گردش است. اگرچه انسولین اکثرا در کنترل قند خون نقش دارد، اما کتابولیسم چربی و پروتئین را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.

زمان مصرف غذاهای حاوی هیدروکربن، مقدار قنو خون شما افزایش می‌یابد. سلول‌های لوزالمعده شما، این افزایش در قند خون را حس می‌کنند و اانسولین را در جریان خون شما ترشح می‌کنند. سپس، انسولین توسط جریان خون در کل بردن شما حرکت می‌کند، و به سلول‌ها می‌گوید که قند خون را مصرف کنند.

این فرآیند سبب گاهش مقدار قنو خون می‌وشد. بخصوص قنو خون بالا می‌تواند دارای اثرات سمی نیز باشد که سبب آسیب شده و اگر درمان نشود، بطور بالقوه سبب مرگ می‌شود. اما، سلول‌ها گاهی بطور صحیح به انسولین پاسخ نمی‌دهند.

این مورد، مقاومت به انسولین نامیده می‌شود. تحت چنین شرایطی، لوزالمعده شما حتی انسولین بیشتری را برای کاهش میزان قند خون تولید می‌کند. این امر سبب میزان قند خون بالا در خون می‌شود، که هیپرینسولینمی نامیده می‌شود. در طول زمان، ممکن است سلول‌های شما بطور روزافزون نسبت به انسولین مقاوم شود، و به افزایش انسولین و میزان قند خون می‌شود.

در نهایت، لوزالمعده شما ممکن است آسیب ببیند، که سبب کاهش تولید انسولین می‌شود. بعد از اینکه میزان قنو خون از یک مقدار آستانه می‌گذرد، ممکن است مبتلا به دیابت نوع ۲ شناخته شوید. مقاومت به انسولین دلیل اصلی این بیماری متداول است که ۹% از افراد دنیا به آن مبتلا هستند.1

انواع انسولین

انسولین‌های سریع‌الاثر مانند انسولین لیسپرو (Lispro) ساخت شرکت Eli Lilly، اسپارت (Aspart) ساخت شرکت Novo Nordisk و یا گلولایزین (glulisine) ساخت شرکت Sanofi-aventis. شروع اثر این انسولین‌ها 5 دقیقه پس از تزریق، حداکثر اثر 1 ساعت و طول اثر 2 تا 4 ساعت است.

انسولین رگولار یا کوتاه اثر

شروع اثر غالباً 30 دقیقه پس از تزریق، حداکثر اثر 2 تا 3 ساعت و طول اثر 3 تا 6 ساعت است.

انسولین متوسط‌الاثر

شروع اثر 2 تا 4 ساعت پس از تزریق، حداکثر اثر 4 تا 12 ساعت و طول اثر 12 تا 18 ساعت است.

انسولین طولانی اثر

شروع اثر 6 تا 10 ساعت و طول اثر 20 تا 24 ساعت است. دو نوع جدید طولانی اثر به بازار عرضه شده است: گلارژین (glargine) و دتمیر (detmir). این انسولین‌ها در عرض 2 ساعت اثر می‌کند. حداکثر اثر ندارد و طول اثرشان 24 ساعت است.

انسولین‌های از پیش مخلوط شده مانند انسولین‌های 30/70، 50/50 و یا نوومیکس 30، در بیمارانی که با کشیدن و مخلوط کردن انسولین از دو شیشه‌ی متفاوت، مشکل دارند و یا به کشیدن مقدار دز مناسب از هر کدام قادر نیستند کمک‌کننده است. همچنین در بیمارانی که دید کافی ندارند و یا در گذشته با این انسولین‌ها، بیماریشان حالت پایدار پیدا کرده است مصرف می‌شود.2

خصوصیات انسولین

انسولین‌ها دارای سه مشخصه است:

آغاز اثر

عبارت است از مدت زمانی که طول می‌کشد تا انسولین پس از تزریق، شروع به کاهش قند خون کند.

حداکثر اثر

عبارت است از زمانی که انسولین تزریق شده به حداکثر اثر خود در کاهش قند خون رسیده است.

طول اثر

حداکثر زمانی که انسولین تزریق شده اثر کاهنده در قند خون دارد.2

اثر انسولین در بدن چیست؟

انسولین را می‌توان یک هورمون آنابولیک در نظر گرفت چون در فرایندهای ساخت و ذخیره و برعکس، آزادسازی ترکیبات لازم جهت متابولیسم قند نقش دارد و همچنین بر روی عملکرد سایر هورمون‌ها نیز اثر می‌گذارد. بدون وجود انسولین، سلول‌ها قادر به استفاده از گلوکر خون نیستند و باید از مولکول دیگری برای تأمین انرژی خود استفاده کنند. از نمونه‌های اثر انسولین در بدن، می‌توان موارد زیر را نام برد:

افزایش گلیکوژنز و کاهش گلیکوژنولیز در ماهیچه و کبد

کاهش گلیکوژنز در کبد

افزایش گلیکولیز در کبد و بافت چربی

کاهش تخریب اسیدآمینه‌ها در کبد

افزایش ورود گلوکز به سلول‌ها و سنتز پروتئین در عضلات، کبد و بافت چربی

کاهش لیپولیز

افزایش لیپوژنزیز و استری شدن اسیدهای چرب در کبد و بافت چربی

تنظیم تولید میزان کافی سروتونین.3

مقاومت به انسولین چیست؟

گاهی انسولین، به میزان کافی در بدن ترشح می‌شود اما سلول‌ها پاسخ مناسبی به آن نشان نمی‌دهند که به این شرایط «مقاومت به انسولین» گفته می‌شود. پانکراس در پاسخ به این اختلال، میزان بیشتری انسولین تولید می‌کند تا قند خون را کاهش دهد که در نهایت به افزایش شدید انسولینِ خون می‌انجامد.

به دنبال افزایش تولید انسولین، به مرور زمان مقاومت سلول‌ها نسبت به انسولین، افزایش خواهد یافت و به دلیل فعالیت بیش از اندازه، پانکراس نیز آسیب می‌بیند. مقاومت به انسولین، یکی از علل و علائم اصلی ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند دیابت نوع دو است.3

چه چیزی سبب مقاومت نسبت به انسولین می‌شود؟

بسیاری از عوامل در مقاومت به انسولین دخیل هستند. یکی از این عوامل، افزایش مقدار چربی خون است. مطالعات زیادی نشان داده است که مقدار زیاد اسیدهای چرب آزاد در خون شما سبب متوقف شدن پاسخ به انسولین می‌شود.

علت اصلی اسیدهای چرب آزاد، خوردن مقادیر بسیار زیاد کالری و داشتن چربی مازاد بدن است. در واقع، خوردن بیش از حد، افزایش وزن، و چاقی به شدت با مقاومت به انسولین مرتبط هستند.

چربی احشایی، نوعی چربی خطرناک کمر است که در اطراف ارگان‌های بدن تجمع می‌یابند، که ممکن است اسیدهای چرب آزاد زیادی را در خون شما آزاد سازد، همچنین، هورمون‌های التهابی که سبب مقاومت به انسولین می‌شوند.

اگرچه این بیماری در بین افراد دارای اضافه وزن شایع است، اما افرادی عادی نیز مستعد این بیماری هستند.

سایر علل بالقوه مقاومت به انسولین عبارتند از:

فراکتوز

مصرف میزان بالایی از فراکتوز (برگرفته از شکر اضافه شده، نه میوه) با مقاومت انسولین در موش و انسان مرتبط است.

التهاب

استرس اکسیداتیو و التهاب افزایش یافته در بدن می‌تواند سبب این بیماری شود.

عدم تحرک

تحرک سبب افزایش حساسیت به انسولین می‌شود، در حالی که بی‌تحرکی سبب مقاومت به انسولین می‌شود.

میکروبیوتای روده

شواهد نشان می‌دهد که گسستگی در محیط باکتریایی در روده می‌تواند سبب النهاب شود که مقاومت به انسولین و سایر مشکلات متابولیک را افزایش می‌دهد.

علاوه بر موارد ذکر شده، برخی عوامل ژنتیکی و اجتماعی نیز ممکن است در ایجاد این بیماری دخیل باشند. نژاد سیاه‌پوست، اسپانیایی و آسیایی در ریسک بالاتری از ابتلا به دیابت قرار دارند.

خلاصه: علل اصلی مقاومت به انسولین ممکن است خوردن بیش از حد و افزایش وزن بدن، بخصوص در نواحی شکم و کمر باشد. سایر فاکتورها شامل مصرف شکر بالا، تورم، عدم تحرک، و ژنتیک نیز در مقاومت به انسولین دخیل هستند.1

علائم مقاومت به انسولین چه هستند؟

علائم رایج مقاومت به انسولین، عبارتند از:

خستگی مفرط

عدم تمرکز یا مه مغزی

افزایش وزن خصوصا در ناحیه شکم

حس گرسنگی دائمی

افزایش میل به خوردن شیرینی

افزایش فشار خون.3