اندومتریوز از علل و علائم تا تشخیص و درمان

اندومتریوز یک اختلال است که در آن بافتی که رحم را تشکیل می‌دهد، خارج از حفره رحم رشد می‌کند. پوشش رحم، اندومتر نامیده می‌شود. اندومتریوز زمانی اتفاق می‌افتد که اندومتر روی تخمدان‌ها، روده‌ها و بافت‌های لگن، رشد کند.

شنبه، 9 مرداد 1400

تخمین زمان مطالعه:

موارد بیشتر برای شما

بیماری اندومتریوز یک اختلال اغلب دردناک است که در آن بافت‌های داخل رحم، در خارج از رحم رشد می‌کند. علائم اندومتریوز در هر فردی متفاوت است.در این بیماری بافت اندومتر (لایه داخلی رحم) در بیرون از محل اصلی خود (رحم) تشکیل می‌شود. این بافت می‌تواند در تمام بافت‌های بدن به جز طحال تشکیل شوند، ولی رایج ترین محل پدیدآمدن آن، لگن است. در اندومتریوز، بافت اندومتر تغییر جا داده، اما همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد و در هر دوره قاعدگی، این بافت ضخیم می‌شود و خونریزی می‌کند. این بیماری معمولاً شامل تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و بافتی است که درون لگن قرار دارد. به ندرت، بافت اندومتری ممکن است به بیش از اندام‌های لگن گسترش یابد.

در بیماری اندومتریوز، بافت اندومتری جابجا شده همچنان به طور معمول عمل می‌کند – با هر چرخه قاعدگی ضخیم شده و خونریزی می کند. برخی اوقات اندومتریوز شامل تخمدان‌ها شده و کیست‌هایی به نام اندومتریوم تشکیل می‌شوند. در این حالت بافت اطراف آن تحریک می‌شود.

اندومتریوز می‌تواند درد شکم و لگنی ( گاهی اوقات شدید)، به ویژه در طول دوره قاعدگی را ایجاد کند. مشکلات باروری نیز ممکن است توسعه یابد. خوشبختانه، درمان‌های مؤثری، برای این بیماری در دسترس است.

اندومتریوز چیست

اندومتریوز یک بیماری شایع زنانه است که تا ۱۰ درصد زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اندومتریوز یک اختلال است که در آن بافتی که رحم را تشکیل می‌دهد، خارج از حفره رحم رشد می‌کند. پوشش رحم، اندومتر نامیده می‌شود. اندومتریوز زمانی اتفاق می‌افتد که اندومتر روی تخمدان‌ها، روده‌ها و بافت‌های لگن، رشد کند.

بافت اندومتر که خارج از رحم رشد می‌کند، به عنوان یک ایمپلنت اندومتری شناخته می‌شود. تغییرات هورمونی چرخه قاعدگی روی بافت اندومتری، تأثیر می‌گذارد و موجب می‌شود که این ناحیه ملتهب و دردناک شود. در نهایت بافت رشد می‌کند، ضخیم شده و فرو می‌ریزد. با گذشت زمان، بافتی که فرو ریخته، جایی برای رفتن ندارد و در لگن به دام می‌افتد. این بافت در لگن ممکن است باعث موارد زیر شود:

* تحریک
* تشکیل بافت اسکار
* چسبندگی که در آن بافت، اندام‌های لگن شما را به هم متصل می‌کند
* درد شدید در طول دوره قاعدگی
* مشکلات باروری

علائم اندومتریوز

علائم اندومتریوز متفاوت است. بعضی از زنان علائم خفیف را تجربه می‌کنند، اما برخی دیگر علائم متوسط تا شدید دارند. شدت درد، درجه یا مرحله بیماری را نشان نمی‌دهد. شما ممکن است یک شکل خفیف از این بیماری داشته باشید، اما درد عذاب آور را تجربه کنید. همچنین ممکن است یک فرم شدید و ناراحتی بسیار کمی داشته باشید.

اندومتریوز فقط در سنین باروری ایجاد می‌شود؛ این بیماری به ویژه در خانم‌های ۳۰ تا ۵۰ ساله، روی می‌دهد. ممکن است علائم این بیماری مشخص نباشد. علائم اندومتریوز شدید الزاماً نشانه شدت بیماری نیستند و برعکس ممکن است خانمی که مبتلا به اندومتریوز شدید است، علائمی نداشته باشد یا به ناراحتی کمی دچار شده باشد. بیماری در اکثر موارد خفیف بوده و موجب ناباروری نمی‌شود. درد لگن شایع‌ترین علائم این بیماری است. علائم اندومتریوز رایج شامل موارد زیر می‌شود:

* دوره‌های قاعدگی دردناک : آندومتریوز، هنگامی رخ می‌دهد که بافت داخلی رحم، در قسمتی خارج از رحم رشد می‌کند. سلول‌هایی که وارد قسمت خارجی رحم می‌شوند، می‌توانند بر اندام‌های داخلی مانند تخمدان‌ها، لوله فالوپ، روده و… قرار بگیرند.

هنگام قاعدگی این بافت‌ها خونریزی می‌کنند و باعث درد و تورم در این ناحیه می‌شود، در این مواقع خانم احساس درد بسیاری شدید دارد که حتی با استفاده از مسکن و داروهای ضدالتهابی بهبود نمی‌یابد.

اما این توضیحات به این معنا نیست که همه خانم‌هایی که دچار این بیماری می‌شوند، چنین دردی را حتما احساس خواهند کرد، گاهی هیچ دردی با وجود آندومتریوز احساس نمی‌شود.

* درد در شکم و کمر قبل و در طول قاعدگی: چنین دردهایی قبل از شروع قاعدگی یا حین دوره قاعدگی احساس می‌شود و ممکن است تا چندین روز ادامه داشته باشد، معمولا چنین دردهایی با دارو نیز تسکین پیدا نمی‌کنند. برخی از خانم‌ها می‌گویند انگاری اندامی از داخل بدن آنها به پایین کشیده می‌شود.

* خونریزی شدید قاعدگی یا خونریزی بین دوره‌ها

* ناباروری: اگر شما جز آن دسته از افرادی هستید که دچار عدم باروری یا بارداری ناموفق بوده‌اید، ممکن است دلیل آن، وجود آندومتریوز باشد. در صورت نابارور بودن بهتر است، معایناتی را در این زمینه انجام دهید تا درمانی به‌موقع و سریع برای شما انجام گیرد.

* درد بعد از رابطه جنسی : برخی از افراد هنگامی که رابطه جنسی برقرار می‌کنند، در حین رابطه یا بعد از آن درد بسیاری را تجربه خواهند کرد.

* ناراحتی با حرکت روده: برخی مواقع ممکن است خانم‌هایی که دچار آندومتریوز هستند، علاوه بر درد، مشکلات گوارشی را نیز تجربه کنند. علائمی که نشان از مشکلات گوارشی می‌دهد، شامل موارد زیر است:

- حالت تهوع
- اسهال
- یبوست یا نفخ شکم

* کمردرد : رحم و تخمدان‌ها در نزدیکی کمر قرار دارند، به همین جهت درد شکمی منجر به کمردرد نیز می‌شود.

اولین علائم این بیماری درد لگن بوده که اغلب با دوره قاعدگی همراه است. از دیگر علائم اندومتریوز می‌توان به خستگی، اسهال، یبوست، ضعف یا حالت تهوع، مخصوصاً در دوره‌های قاعدگی را نام برد. شدت درد شما لزوماً یک شاخص قابل اعتماد از میزان بیماری نیست. علائم اندومتریوز گاهی اوقات، با سایر بیماری‌ها و شرایط پزشکی که می‌تواند باعث در لگن شود، اشتباه گرفته می‌شود؛ مانند بیماری التهابی لگن (PID) یا کیست تخمدان و سندرم روده تحریک پذیر (IBS).

در این بیماری، اعضای شکمی بیش از سایر قسمت‌ها گرفتار می‌شوند. شایع‌ترین اعضایی که اندومتریوز آنها را مبتلا می‌کند عبارت‌اند از: تخمدان‌ها، لوله‌های رحمی (لوله‌های فالوپ)، ایلئوم (قسمت تحتانی روده باریک)، روده بزرگ، رکتوم (راست روده)، آپاندیس و مثانه.

علائم این بیماری بر حسب عضو مبتلا متفاوت است. گاهی محتویات یک کیست تشکیل شده از خون در اثر پاره شدن نشت می‌کند و باعث ایجاد درد شدید می‌شود. به ندرت در صورت ابتلای مثانه یا رکتوم، خون در ادرار یا مدفوع یافت می‌شود. در زنانی که تاکنون بچه‌دار نشده‌اند، خطر بروز این بیماری بیشتر است که احتمالاً علت آن، ایجاد نشدن تغییرات هورمونی دوران بارداری است.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنم؟

اگر نشانه‌ها و علائم اندمتریوز را که در بالا به آنها اشاره کرده‌ایم را در خود می‌بینید، به پزشک متخصص زنان زایمان مراجعه کنید. اندومتریوز می‌تواند یک وضعیت چالش برانگیز برای مدیریت سطح سلامت باشد. تشخیص زودهنگام، ممکن است منجر به بهبود علائم اندومتریوز در شما شود.

علل اندومتریوز

اگر چه علت دقیق اندومتریوز مشخص نیست؛ عوامل احتمالی فرضیه های موجود، عبارت‌اند از:

برگشت خون قاعدگی به رحم: برگشت خون قاعدگی زمانی اتفاق می‌افتد که مخاط رحم (اندومتر) از طریق لوله‌های فالوپ به جای خروج از بدن به عقب بدن، یعنی به داخل حفره شکم جریان پیدا کند و پس از آن این بافت در ارگان‌های لگن تعبیه و رشد کند.

برگشت خون قاعدگی شایع‌ترین نظریه مورد قبول برای ایجاد بیماری اندومتریوز است. برگشت خون قاعدگی به رحم در بسیاری از خانم‌ها اتفاق می‌افتد، اما بسیاری از آن‌ها به طور طبیعی قادر به حذف آن از بدن بدون ایجاد مشکلی هستند.

تغییر شکل سلول‌های صفاقی: کارشناسان در آنچه که به عنوان نظریه القایی شناخته می‌شود، عنوان می‌کنند که هورمون‌ها یا عوامل ایمنی، سلول‌های صفاقی (سلول‌هایی که درون شکم قرار دارند) را به سلول‌های اندومتر تحریک و تبدیل می‌کنند.

اختلال در سیستم ایمنی بدن: اعتقاد بر این است سیستم ایمنی بدن برخی از خانم‌ها به طور مؤثر قادر به مبارزه با اندومتریوز نیست.

تاثیر عوامل محیطی: اندومتریوز ممکن است توسط سموم خاصی در محیط مانند دی اکسین ایجاد شود که سیستم ایمنی بدن و سیستم تناسلی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

جراحی: پس از عمل جراحی، مانند هیسترکتومی یا سزارین، سلول‌های اندومتر ممکن است به برش جراحی حمله کنند و منجر به این بیماری شود.
تحول سلول‌های جنینی: هورمون‌هایی مانند استروژن ممکن است سلول‌های جنینی را به سلول‌های اندومتری در طی بلوغ تبدیل کنند.

عوامل خطر

چندین عامل، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد از جمله:

* شروع دوره قاعدگی در سنین پایین
* شروع دوران یائسگی در سن بالاتر
* دوره‌های کوتاه مدت قاعدگی کمتر از ۲۷ روز است
* داشتن سطوح بالاتر استروژن در بدن
* شاخص توده بدنی پایین
* مصرف الکل
* سابقه خانوادگی اندمتریوز
* هر وضعیت پزشکی که مانع قاعدگی طبیعی در بدن شود

ناهنجاری‌های رحم

این بیماری معمولاً چند سال پس از شروع قاعدگی (منارک) ایجاد می‌شود. علائم اندومتریوز به طور موقت با بارداری به پایان می‌رسد و به طور کلی با یائسگی پایان می‌یابد، مگر اینکه شخص استروژن، مصرف کند.

عوارض جانبی اندومتریوز

ناباروری: عوارض اصلی اندومتریوز ناباروری است. تقریباً یک سوم تا نیمی از زنان مبتلا به اندومتریوز مشکل بارداری دارند. با این حال، بسیاری از زنان مبتلا به اندومتریوز خفیف تا متوسط، می‌توانند در دوران باروری، باردار شوند. پزشکان گاهی به زنان مبتلا به اندومتریوز توصیه می‌کنند تا زمان بچه‌دار شدن را به تأخیر نیندازند زیرا ممکن است وضعیت با گذشت زمان، بدتر شود.

سرطان تخمدان: نرخ سرطان تخمدان در زنان مبتلا به این بیماری بالاتر از حد انتظار است.

درمان آندومتریوز

اگر به آندومتریوز مبتلا باشید بسیار مهم است که پیگیر درمان آن شوید. چراکه در صورت عدم درمان، علائم آن تشدید شده و ادامه‌ی این وضعیت می‌تواند زندگی شما را مختل کند. البته آندومتریوز درمان قطعی ندارد ولی علائم آن کاملاً قابل کنترل است.

برای درمان آندومتریوز از دو روش درمان دارویی و جراحی استفاده می‌شود. انتخاب روش درمان بستگی به شدت علائم بیمار دارد و با تشخیص پزشک متخصص صورت می‌گیرد. گاهی اوقات ممکن است پزشک بلافاصله درمان را شروع نکند تا ببیند که آیا علائم بیمار به ‌خودی‌ خود بهبود پیدا می‌کنند یا خیر.

درمان‌های دارویی

درمان دارویی این بیماری شامل انواع مسکن‌ها و داروهای هورمونی است که اغلب در موارد دردهای شدید لگنی و پریودهای دردناک بیمار به کار گرفته می‌شود.

این مسکن‌ها معمولاً مسکن‌های ضدالتهابی مانند ایبوپروفن هستند که دردهای ناشی از بیماری را تسکین می‌بخشند. داروهای هورمونی نیز مانند آنالوگ‌های هورمون آزادکننده‌ی گونادوتروپین (GnRH)و مصرف هورمون‌های مکمل در مواردی می‌تواند درد را تسکین داده و پیشرفت آندومتریوز را متوقف کند. در واقع درمان‌های هورمونی به بدن بیمار کمک می‌کند تا تغییرات هورمونی ماهانه را که سبب پیشرفت آندومتریوز می‌شود، کنترل نماید.

تزریق مدروکسی پروژسترون (Depo-Provera) نیز در توقف رشد آندومتریوز موثر است و درد و سایر علائم را تسکین می‌دهد. البته این دارو عوارضی مانند افزایش وزن و در برخی موارد بروز افسردگی را در پی داشته و به همین خاطر ممکن است انتخاب اول شما نباشد.

در درمان هورمونی از آگونیست‌ها و آنتاگونیست‌های آزاد کننده‌ی هورمون گونادوتروپین (GnRH) برای جلوگیری از تولید استروژن تحریک کننده تخمدان استفاده می‌شود. استروژن هورمونی است که به طور عمده مسئول ایجاد خصوصیات جنسی در زنان است. جلوگیری از تولید استروژن از قاعدگی جلوگیری کرده و نوعی یائسگی مصنوعی ایجاد می کند. درمان GnRH نیز عوارضی مانند خشکی واژن و گرگرفتگی را در پی دارد. مصرف همزمان مقادیر کم استروژن و پروژسترون می‌تواند به کاهش این علائم کمک کند.

دانازول داروی دیگری است که برای جلوگیری از قاعدگی و کاهش علائم آندومتریوز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در هنگام مصرف دانازول، ممکن است بیماری به پیشرفت خود ادامه دهد. دانازول می‌تواند عوارض جانبی از جمله آکنه و پرمویی در صورت و بدن داشته باشد.

درمان با جراحی

در صورتی که بیماری به درمان‌های دارویی پاسخ ندهد به تشخیص پزشک جراحی برای برداشتن تکه‌های بافت آندومتریوز صورت می‌گیرد. نوع جراحی نیز بسته به اینکه بیمار بارداری قبلی داشته و اینکه آیا مایل به بارداری هست یا خیر متفاوت است.

لازم به ذکر است که حتی با جراحی نیز ممکن است آندومتریوز عود کند پس تصمیم برای انجام یا عدم انجام جراحی، به شرایط فرد و شدت علائم بستگی دارد.

معمولاً اینگونه است که پزشک ابتدا درمان‌های دارویی را امتحان می‌کند و در صورت عدم حصول بهبودی، جراحی را به بیمار توصیه می‌نماید.

جراحی محافظه کارانه

جراحی محافظه کارانه برای زنانی مناسب است که قصد بارداری دارند و یا درد بسیار شدیدی را تجربه می‌کنند و درمان‌های هورمونی هم بر آن‌ها موثر نیست. هدف از جراحی محافظه کارانه برداشتن بافت نابجا یا از بین بردن رشد آندومتریوز بدون آسیب رساندن به اندام‌های تولید مثلی است.

از لاپاروسکوپی که یک جراحی کم تهاجمی است، برای تشخیص آندومتریوز و همچنین برای از بین بردن بافت نابجای آندومتر استفاده می‌شود. در این روش جراح با ایجاد شکاف کوچکی در شکم بیمار، به برداشتن بافت‌های خارج از محل و یا سوزاندن یا بخار کردن آن‌ها می‌پردازد.

جراحی هیسترکتومی (آخرین گزینه)

به ندرت اگر وضعیت بیمار با سایر روش‌های درمانی هیچ بهبودی پیدا نکند ممکن است پزشک به عنوان آخرین راه حل برداشتن رحم را توصیه کند.

در طی برداشتن کامل رحم که به آن هیسترکتومی گفته می‌شود پزشک جراح، رحم و دهانه‌ی آن را به کلی از بدن خارج می‌کند. البته هیسترکتومی از درمان‌های معمول آندومتریوز محسوب نمی‌شود. زیرا بیمار پس از انجام این جراحی قادر به بارداری نخواهد بود. بنابراین برای افرادی که قصد تشکیل خانواده و فرزندآوری دارند توصیه نمی‌شود.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت زایشگاه مریم
سایت مرکزجراحی دبیر اشرافی

ارسال نظر

با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.

متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.