آسیب دیدگی دنبالچه

آسیب دیدگی دنبالچه ، آسیبی است که موجب ایجاد درد و ناراحتی در ناحیه‌ دنبالچه می‌شود. این آسیب‌دیدگی، درد دنبالچه یا coccydynia نامیده می‌شود.

دنبالچه، انتهایی‌ترین بخش ستون فقرات انسان در زیر استخوان خاجی قرار دارد. آسیب‌دیدگی ممکن است علائمی مثل کبودی، دررفتگی یا شکستگی دنبالچه را به دنبال داشته باشد. بیشتر آسیب‌ها و دردهای دنبالچه گرچه در مدتی طولانی ترمیم شده، معمولا با رعایت احتیاط و نکات مرتبط با درمان، مدیریت می‌شوند.

دنبالچه، ساختاری استخوانی و مثلثی‌شکل در انتها ستون فقرات است. دنبالچه از سه تا پنج بخش استخوانی تشکیل می‌شود که از طریق مفاصل و رباط‌ها به هم متصل می‌شوند.

بیشتر دردها و آسیب‌های دنبالچه در زنان شایع است چرا که لگن خاصره در زنان، عریض‌تر است و دنبالچه بیشتر در معرض آسیب قرار می‌گیرد.

دلایل درد دنبالچه

* بیشتر آسیب‌های دنبالچه بر اثر برخورد و ضربه شدید به آن ایجاد می‌شوند.
* سقوط روی دنبالچه در حالت نشسته، به خصوص در هنگام برخورد با جسم سخت، رایج‌ترین دلیل آسیب دیدگی دنبالچه است.
* وارد شدن ضربه مستقیم به دنبالچه مثلا در حین ورزش، می‌تواند آسیب دیدگی دنبالچه را به دنبال داشته باشد.
* در زمان زایمان، امکان شکستگی و آسیب در دنبالچه وجود دارد.
* فشار زیاد و سایش بیش‌ازحد دنبالچه، در ورزش‌هایی مثل دوچرخه‌سواری یا قایق‌رانی، ممکن است به دنبالچه آسیب بزند.
* گاهی اوقات، دلیل آسیب رسیدن به دنبالچه، ناشناخته است.

از کم رواج‌ترین دلایل آسیب رسیدن به دنبالچه می‌توان به استخوان‌رُست یا رشد استخوان زائد روی استخوان طبیعی، فشردگی ریشه‌های عصبی، آسیب در سایر قسمت‌های ستون فقرات، عفونت موضعی و تومور اشاره کرد.

علائم آسیب ‌دیدگی دنبالچه

* دردهای موضعی شدید یا حساسیت به درد در ناحیه دنبالچه

* اگر آسیب بعد از سانحه باشد، ممکن است کبودی در اطراف دنبالچه مشاهده شود.

* درد معمولا در زمان نشستن به مدت طولانی، بدتر می‌شود یا در صورت فشار مستقیم به دنبالچه، درد افزایش پیدا می‌کند.

* اجابت مزاج، سخت و دردناک می‌شود.

* بعضی از زنان در موقع برقراری رابطه جنسی، درد را تجربه می‌کنند.

* حالت نامناسب بدن : نشستن در حالت نامناسب به مدت طولانی در محل کار یا پشت فرمان می‌‌تواند فشار بسیار زیادی را به ناحیه دنبالچه وارد کند. این امر باعث بروز درد و ناراحتی می‌‌شود و در صورتی که مدت زیادی در این حالت قرار بگیرید به تدریج وضعیت دنبالچه بدتر می‌شود.

* چاقی و لاغری مفرط : چاقی مفرط یا اضافه وزن هنگام نشستن فشار بسیار زیادی را به ناحیه دنبالچه وارد می‌کند. این مسئله به تدریج باعث بروز درد دنبالچه یا بدتر شدن وضعیت آن می‌شود. لاغری مفرط نیز می‌‌تواند باعث بروز درد دنبالچه شود. در این حالت باسن فاقد چربی کافی است و نمی‌‌تواند از اصطکاک استخوان دنبالچه با بافت‌های مجاور پیشگیری نماید.

* پیری و بالا رفتن سن : با بالارفتن سن دیسک‌های غضروفی کوچکی که ( بافت منعطف و سفت بین مهره‌ها) استخوان دنبالچه را در جای خود نگه می‌دارند، از بین می‌روند. استخوان‌هایی که دنبالچه را به وجود آورده‌اند به یکدیگر متصل می‌‌شوند که این وضعیت فشار بسیار زیادی را به دنبالچه وارد می‌کند و باعث بروز درد می‌شود.

* عفونت : در برخی موارد نادر ممکن است قسمت انتهای ستون فقرات یا بافت نرم آن عفونی شود و باعث درد دنبالچه یا بروز کیست مویی ( یک توده عفونی دردناک که معمولاً در شکاف باسن ایجاد میشود) خواهد شد.

* سرطان : سرطان یکی از دلایل بروز درد دنبالچه است که شیوع چندانی ندارد. احتمال بروز سرطان استخوان در درد دنبالچه، یا سایر نقاط بدن وجود دارد که می‌‌تواند استخوان را نیز درگیر کند به این نوع سرطان، متاستاز دهنده گفته می‌شود.

چرا درد دنبالچه در بین زنان شایع تر است؟

بیشتر آسیب های دنباله در زنان اتفاق می افتد چون:

–   استخوان دنبالچه در خانم ها به شکل خمیده است که آن را بیشتر مستعد آسیب می کند
–   استخوان لگن خانم ها پهن تر از آقایان است و این باعث می شود هنگام نشستن فشار بیشتری روی استخوان دنبالچه باشد
–   زایمان یکی از دلایل شایع درد دنبالچه است

چه زمانی به درمان دارویی نیاز است؟

اگر نشانه‌ها و علائم آسیب دیدگی دنبالچه را مشاهده می‌کنید، یا در ناحیه دنبالچه احساس ناراحتی بی‌دلیل دارید با پزشک تماس بگیرید. باید به پزشک اطلاع دهید که این درد بر اثر سانحه و ضربه شدید ایجاد شده است یا دلایل جدی‌تر و دیگری دارد.

آسیب‌های ناحیه دنبالچه معمولا به ندرت به خدمات اورژانس پزشکی نیاز دارند. با وجود این، اگر در مورد علائم خود نگران هستید، می‌توانید با پزشک تماس بگیرید یا خود را به نزدیک‌ترین بیمارستان برسانید.

تست‌های تشخیص

دلایل آسیب دیدگی دنبالچه معمولا از طریق بررسی سوابق پزشکی و تست‌های فیزیکی صورت می‌گیرد. گاهی از عکسبرداری با اشعه ایکس برای پیدا کردن دلیل آسیب دیدگی و درد استفاده می‌شود.

ممکن است پزشک، تمام قسمت‌های ستون فقرات را بررسی کند. ممکن است تست‌های نورولوژیک یا عصب‌شناسی نیز انجام شود. معاینه رکتوم، یکی دیگر از تست‌هایی است که ممکن است مورد نیاز باشد.

برای انجام این معاینه، پزشک انگشت خود را وارد رکتوم می‌کند تا محل آسیب‌دیدگی را لمس کند. به این ترتیب، پزشک تشخیص می‌دهد که آیا دررفتگی یا شکستگی قابل احساس وجود دارد یا خیر. همچنین مشخص می‌کند که آیا فشار مستقیم باعث افزایش درد می‌شود یا خیر.

به ندرت پیش می‌‌آید که در صورت نامشخص بودن دلیل آسیب‌دیدگی، از بی‌حس‌کننده‌های موضعی استفاده شود. با این روش، پزشک متوجه می‌شود که آیا منبع درد و ناراحتی، استخوان دنبالچه است یا درد از جای دیگری از ستون فقرات به دنبالچه منتقل می‌شود.

برای تشخیص وجود هر نوع شکستگی یا دررفتگی از عکسبرداری با اشعه ایکس استفاده می‌شود. با وجود این، این روش عکسبرداری، همیشه نمی‌تواند آسیب‌دیدگی را آشکار کند. بعضی از پزشکان توصیه می‌کنند که عکسبرداری، هم در حالت نشسته هم در حالت ایستاده انجام شود. به این ترتیب، بهتر می‌توان وجود شکستگی یا دررفتگی را مشاهده کرد.

درمان آسیب دیدگی دنبالچه

راهکارهای متعددی برای درمان این عارضه وجود دارد. البته بهتر است حتما مشورت با پزشک را نیز برای انتخاب هر کدام از این راه های درمان در برنامه خود قرار دهید.

درمان‌های خانگی

آسیب‌دیدگی دنبالچه، معمولا بسیار دردناک است بنابراین، درمان‌های خانگی فقط برای کنترل درد و جلوگیری از آسیب‌های بعدی انجام می‌شود.

از نشستن برای مدت طولانی، خودداری کنید. موقع نشستن، سعی کنید که روی سطوح سخت ننشینید. سعی کنید وزنتان را روی دو طرف بدن پخش کنید و به مرکز بدن فشار وارد نکنید. کمی به جلو خم شوید تا وزن‌تان به جلو منتقل شود و فشار از روی دنبالچه برداشته شود.

در آسیب‌هایی که بر اثر سانحه ایجاد شده است، در ناحیه آسیب‌دیده از کمپرس یخ برای مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه استفاده کنید. چهار بار در روز این کار را تکرار کنید. تا چند روز بعد از آسیب‌دیدگی، کمپرس یخ را انجام دهید.

داروهای غیراستروئیدی ضدالتهابی مثلا آسپیرین و ایبوپروفن برای کاهش درد و بهبود توانایی حرکت، مصرف کنید. اگر بیماری‌های کلیوی یا سابقه‌ خونریزی گوارشی دارید یا دارهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنید، قبل از مصرف این داروها حتما با پزشک خود مشورت کنید.

در این شرایط، برای شما بهتر است که از داروهایی مثل استامینوفن استفاده کنید که به کاهش درد کمک می‌کند ولی التهاب را کاهش نمی‌دهد.

می‌توانید بالش‌ها و کوسن‌های مخصوص بخرید و روی آن بنشینید. این بالش‌های مخصوص، سوراخی در مرکز دارند که از تماس دنبالچه با سطح زیرین، جلوگیری می‌کند و بین آنها فاصله می‌اندازد.

غذاهای سرشار از فیبر بخورید تا مانع از یبوست شود و درد دنالچه را موقع اجابت مزاج، کمتر کند.

ورزش کردن

انجام دادن برخی از تمرینات ورزشی می‌تواند به رفع درد دنبالچه کمک کند. ممکن است نتایج حاصل از ورزش به سرعت ایجاد نشود بنابراین باید سعی کنید به طور مستمر به ورزش کردن بپردازید.

تمرین ورزشی مخصوص کشش و چرخش کمر
برای انجام این تمرین باید بایستید و پاهای خود را به عرض شانه باز کنید و کمرتان را صاف نگه دارید. کمی ‌زانوهای خود را خم کنید و وزن خود را به پاهای‌تان منتقل کنید و دست‌های خود را کنار بدن‌تان قرار دهید و سرتان را صاف نگه دارید.

به آرامی ‌بدن و سر خود را به سمت راست بچرخانید تا بتوانید به طور مستقیم پشت سر خود را. مشاهده کنید. در این حالت دست و بازوهای شما نیز به طور طبیعی حرکت خواهند کرد و نیروی حاصل از چرخش بدن باعث حرکت آنها خواهد شد. در حین تمرین باید پاهای شما کاملاً صاف باشند و فقط بالا تنه شما بچرخد. برای صاف نگه داشتن بدن خود در حین ورزش و پیشگیری از خم شدن به سمت جلو و عقب یا حرکت پاها، تصور کنید که یک ستون محکم در امتداد بدن شما و از سر تا ستون فقرات و پاهای‌تان را پوشانده است، با این تصور شروع به چرخش بدن خود کنید.

به آرامی بدن خود را به نقطه شروع برگردانید سپس به سمت چپ بچرخید. تا بتوانید پشت سر خود را مشاهده کنید به آرامی ‌به نقطه شروع برگردید و حرکت به سمت راست و چپ را شروع نمایید. به خاطر داشته باشید که حین انجام تمرین دست‌های شما از بدن‌تان فاصله نگیرد. در حین تمرین مکث نکنید. به تدریج سرعت چرخش لگن و بالا تنه خود را افزایش دهید و سعی کنید این حرکت را با هر یک از طرفین خود ۱۰ تا ۱۵ بار انجام دهید. سپس به آرامی سرعت خود را کم کنید و به نقطه شروع برگردید تا دست‌های شما به طور طبیعی از حرکت بایستد و کنار بدنتان قرار بگیرد. قبل از شروع سایر تمرینات مخصوص کشش کمر، چند بار نفس عمیق بکشید.

فیزیوتراپی

انجام زودهنگام درمان های فیزیوتراپی می تواند در درمان درد دنبالچه بسیار موثر باشد و نه تنها درد را تسکین میدهد بلکه از بروز مجدد آن جلوگیری می کند چرا که فیزیوتراپ راهکارها ، تمرینات و توصیه های درمورد عادات حرکتی به بیمار می دهد که باعث می شود در طول روز از فشار وارد شده بر استخوان دنبالچه کاسته شود . فیزیوتراپ همچنین از مدالیته های درمانی غیر فعال برای تسکین درد استفاده میکنند. روش های درمانی فیزیوتراپی عبارتند از:

–   الکتروتراپی – اوالتراسوند
–   انجام درمان های دستی برای جا به جایی استخوان دنبالچه
–   ماساژ بافت نرم
–   تمرین درمانی
–   آموزش عادات حرکتی صحیح به بیمار
–   اموزش ورزش هایی برای تقویت عضلات اطراف ستون فقرات
–   سرما درمانی و گرما درمانی
–   طب سوزنی

تزریق

در صورتی که درد دنبالچه با مسکن های خوراکی تسکین پیدا نکرد ممکن است پزشک تزریق ماده بی حسی به خود دنبالچه را تجویز کند. انواع روش های تزریق در ادامه آمده:

تزریق کورتیکواستروئید
کورتیزون ماده ای است که درد ، التهاب و ورم را کاهش می دهد. گاهی کورتیزون با بی حسی موضعی ترکیب می شود تا اثر بخشی آن بیشتر شود. این تزریق علائم ناشی از آسیب دنبالچه را خوب میکند اما این اثر چند هفته ای دوام دارد. بنابراین تزریق کورتیزون آسیب دنبالچه را برای همیشه درمان نمیکند از طرفی تکرار زیاد تزریق کورتیزون به دنبالچه و ستون فقرات آسیب میزند و تنها میتوان یک یا دو بار در سال این تزریق را انجام داد.

تزریق بلوک عصبی گاتگلیون ایمپار
گانگلیون ایمپار به دسته ای از رشته های عصبی کفته می شود که در اطراف دنبالچه قرار دارند. درد از طریق این عصب ها است که به مغز فرستاده می شود. تزریق بلوک با ماده ی بی حس کننده به طور موقتی این عصب ها را از کار می اندازد تا دیگر سیگنل های درد را منتشر نکنند. در بعضی از افراد انجام این تزریق نتایج دائمی به دنبال دارد و در دیگران بعد از چند هفته یا چند ماه عود میکند هرچند دردی که بازگشت می کند شدت کمتری از درد اولیه دارد.

بر خلاف کورتیزون ، تزریق ماده بی حسی در این رشته های عصبی بیخطر است و تکرار عمل تزریق مانعی ندارد.

تزریق در مفصل ساکروکوکسیژال
دو مفصل کوچک در انتهای ستون فقرات به نام مفاصل ساکروکوکسیژال هستند که دنبالچه را در محل خود نگه می دارند. در مواردی که پزشک تشخیص داده است که منشا درد این مفاصل است و آسیب به این مفاصل وارد شده ، ترکیبی از کورتیزون و داروی بیحسی به این مفاصل تزریق می شود.

درمان‌های دارویی

علاوه بر درمان‌های خانگی، پزشک با استفاده از داروهای دیگر می‌تواند درد را کاهش دهد. به ندرت، عمل جراحی برای درمان آسیب دیدگی دنبالچه نیاز است. با تجویز پزشک می‌توانید مسکن‌های قوی‌تری مصرف کنید. داروهای مسهل برای پیشگیری از یبوست ممکن است برایتان تجویز شود به خصوص اگر یبوست مزمن داشته باشید. همچنین تزریق بی‌حس‌کننده‌های موضعی در ناحیه دنبالچه گاهی برای کاهش دردهای ممتد، تجویز می‌شود. خارج کردن دنبالچه از طریق عمل جراحی نیز یکی از راهکارها است که معمولا به ندرت تجویز می شود.

پیگیری بعد از آسیب دیدگی دنبالچه

بسته به میزان آسیب دیدگی، باید دستورات پزشک را بعد از آسیب دیدگی دنبال کنید و درمان را پیگیری کنید. روند پیشرفت و بهبود آسیب‌دیدگی باید زیر نظر پزشک طی شود. بیشتر افراد وقتی از درمان‌های خانگی نتیجه می‌گیرند، آسیب‌دیدگی خود را نزد پزشک متخصص پیگیری نمی‌کنند.

افرادی که درد مزمن دنبالچه دارند و کسانی که درمان‌های دارویی پاسخگو نیست، معمولا به پیگیری‌های بعدی بیشتری نیاز دارند. گاهی برای کشف علت درد و درمان آن، ممکن است فرد به پزشکان و متخصصان دیگر ارجاع داده شود.

پیشگیری از آسیب دیدگی دنبالچه

بیشتر آسیب دیدگی‌های دنبالچه بر اثر سانحه و اتفاقی ایجاد می‌شوند مثلا سرخوردن روی یخ. به همین دلیل نمی‌توان کاملا از آن پیشگیری کرد. فقط همیشه باید جانب احتیاط را رعایت کنید. در هنگام انجام ورزش‌های مختلف، تجهیزات ایمنی و لباس‌های مناسب را بپوشید تا از آسیب دیدگی‌های شدید پیشگیری کنید.

نتیجه‌گیری

کشف علت آسیب دیدگی دنبالچه به فاکتورهای مختلف بستگی دارد:

* دلیل اصلی مشکل (ممکن است بر اثر سقوط یا ضربه شدید، تومور یا عفونت باشد)
* شدت آسیب دیدگی، اگر آسیب دیدگی دنبالچه بر اثر سانحه باشد، معمولا علایمی مثل کبودی، شکستگی و دررفتگی دارد.
* میزان اثرگذاری درمان‌های خانگی
* توانایی طبیعی بدن در ترمیم و بهبودی

بیشتر موارد آسیب دیدگی دنبالچه که بر اثر سانحه است. درنتیجه، در عرض چند هفته بعد از سانحه با درمان‌های دارویی صحیح، بهبود پیدا می‌کند.

تعداد کمی از افراد، باوجود درمان‌های دارویی صحیح، از ناراحتی مزمن رنج می‌برند. این مشکل دائمی، معمولا باعث ناتوانی و ناامیدی فرد می‌شود. البته موارد آن بسیار محدود است و معمولا درد، دلیل دیگری دارد که باید در ستون فقرات جست‌وجو شود.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت کلینیک یادمان
سایت دکتر فرخانی