شناسایی سرگیجه وضعیتی حمله ای خوش خیم، علائم و راه های درمان آن

سرگیجه وضعیت خوش خیم چیست ؟

سرگیجه وضعیت خوش خیم شایع ترین علت سرگیجه است به این صورت که فرد در سر احساس چرخش دارد که می تواند آزاردهنده باشد. در صورت داشتن سرگیجه وضعیت خوش خیم ابتدا دوره مختصری از سرگیجه خفیف و سپس شدید تجربه خواهد شد. تغییر دادن موقعیت سر می تواند این دوره را بیشتر تحت تاثیر قرار دهد.

ساختار گوش(ear anatomy) انسان دارای پیچیدگی های زیادی است. این ساختار علاوه بر شنوایی وظیفه تعادل بدن را نیز بر عهده دارد. داخل گوش، کانال های نیم دایره ای گوش داخلی به همراه مایعی که در داخل این کانال ها در جریان هستند در حفظ تعادل بدن نقش دارند.

علاوه بر مجاری نیم دایره ای، دو ارگان اتولیت به نام های اوتریکول و ساکول نیز در گوش داخلی وجود دارند که در حفظ تعادل و درک جاذبه موثر هستند. در ارگان های اتولیتی ما ذرات کریستالی بسیار کوچکی قرار دارند که ممکن است در اثر عوامل مختلف، از جای اصلی خود کنده شده و به درون مجاری نیم دایره ای وارد شوند. ورود این ذرات کریستالی عمدتا از اوتریکول به مجرای نیم دایره ای خلفی موجب به حرکت در آمدن غیرطبیعی مایعات درون مجرا و ایجاد سرگیجه(vertigo) برای بیمار می شود. این بیماری را سرگیجه وضعیتی حمله ای خوش خیم یا BPPV می نامند.

علت ایجاد سرگیجه های وضعیتی حمله ای خوش خیم چیست؟

سرگیجه وضعیتی حمله ای خوش خیم (BPPV) عارضه ای است که طی آن، بیمار پس از حرکات سر یا تغییرات سریع وضعیتی، از سرگیجه های کوتاه مدت شکایت دارد. علائم BPPV خصوصاً هنگام جابجا شدن به سمت دیگر در حین خواب یا خمیدن سر به عقب رخ می دهد. دوره زمانی رخ دادن علائم بسیار کوتاه است و اگر بیمار بدون حرکت باشد، علائم به سرعت مرتفع می شوند. معمولاً پس از برطرف شدن علائم، فرد می تواند فعالیت های روزمره خود را ادامه دهد و همراه با بیماری، نشانه دیگر عصبی یا شنوایی وجود ندارد.

ارگان های وستیبولار در گوش داخلی ما که وظیفه حفظ تعادلمان را بر عهده دارند شامل اوتریکول و ساکول (اتولیت ها) و سه مجرای نیم دایره ای هستند. ارگان های اتولیتی حاوی ذرات بسیار ریز کریستالی شکلی هستند که شما را نسبت به نیروی جاذبه حساس می کنند.

به دلایل زیادی، این بلورها می توانند از صفحه نگهدارنده شان جدا شوند. هنگامی که آنها از جای خود کنده می شوند، می توانند به یکی از کانال های نیم دایره منتقل شوند (به خصوص در حالی که دراز کشیده اید). این امر باعث می شود که تعادل مایع درون کانال نیم دایره به هم بخورد و فرد نسبت به تغییر وضعیت سر حساس شود و همین امر باعث احساس سرگیجه می شود.

سرگیجه وضعیتی حمله ای خوش خیم غالباً در افراد 50 سال به بالا رخ می دهد، اما در هر سنی ممکن است دیده شود. BPPV در زنان بیشتر از مردان است. آسیب به سر یا هر اختلال دیگر در اندام های تعادل گوش شما ممکن است شما را مستعد ابتلا به BPPV کند.

چه کسی به BPPV مبتلا می شود؟

BPPV تقریبا شیوع زیادی دارد. برآورد شیوع آن 107 در 100000 در سال می باشد. تصور می شود که این مورد در کودکان بسیار نادر است اما بزرگسالان را در هر سنی به ویژه افراد مسن را درگیر می کند. در اکثر موارد این مشکل، بدون دلیل مشخصی اتفاق می افتد. بسیاری از مردم بیان می کنند که آنها یک روز صبح برای بلند شدن از رختخواب دچار مشکل شده اند و احساس کرده اند که اتاق در حال چرخش است. با این حال این مسئله با تروما (به ویژه ضربه به سر )، میگرن، عفونت گوش داخلی یا بیماری هایی همچون دیابت، پوکی استخوان، فروکردن لوله در حنجره (به دلیل طولانی بودن مدت بستری در بیمارستان یا خانه) و کاهش جریان خون ارتباط دارد. همچنین امکان دارد که با سمت ترجیحی خواب فرد ارتباط داشته باشد.

از کجا باید کمک بگیرم؟

پزشک خانواده شما امکان دارد که BPPV را از علائمی که توصیف می کنید تشخیص دهد. زیرا این بیماری معمولاً در اثر مواردی همچون غلتیدن در رختخواب، داخل و خارج شدن از رختخواب، چرخاندن سر به سمت بالا، خم شدن و حرکات سریع سر ایجاد می شود. با این حال، آنها ممکن است با آزمایش یا درمان BPPV آشنا نباشند یا امکان دارد فقط با مدیریت رایج ترین شکل BPPV آشنا باشند و در مورد انواع نادر آن اطلاعاتی نداشته باشند. پزشکان عمومی معمولاً بیماران را به یک متخصص که جهت مقابله با اختلالات وستیبولار آموزش دیده اند ارجاع می دهند. معمولاً یک درمانگر توانبخشی وستیبولار یک شنوایی شناس آموزش دیده است. اما گاهی اوقات به یک متخصص مغز و اعصاب یا یک متخصص گوش و حلق و بینی که بر روی اختلالات وستیبولار تمرکز دارند نیز ارجاع داده می شوند. متاسفانه برخی از پزشکان از درمان های موثر این بیماری آگاه نیستند و به بیماران می گویند که باید با این شرایط زندگی کنند و امیدوار باشند که این بیماری به خودی خود کاهش یابد یا برطرف شود که این گفته با بهترین روش های موجود مطابقت ندارد.

تشدید سرگیجه وضعیتی خوش خیم

اقدامات دیگری که محرک این وضعیت می شوند، عبارتند از :

* کج کردن سر به بالا و پایین
* دراز کشیدن
* چرخیدن
* خم کردن سر به سمت عقب
* بلند شدن
* جابه جا شدن موقع خواب

سرگیجه وضعیت خوش خیم می تواند باعث احساس ناراحتی شود اما به ندرت جدی شده وسبب افتادن فرد نیز خواهد شد.

دوره زمانی این علائم بسیار کوتاه خواهد بود، طوری که اگر بیمار حرکت نداشته باشد، علائم رفع خواهند شد و چنانچه در بخش سلامت نمناک اشاره شده است می تواند به فعالیت های روزانه خود ادامه دهد.

چه عواملی سبب سرگیجه وضعیت خوش خیم می شود ؟

1. سرگیجه وضعیت خوش خیم در اثر اختلالی در گوش داخلی ایجاد می شود به این صورت که کانال های نیم دایره و یا لوله ای داخل گوش که حاوی مایعات هستند هنگام تغییر وضعیت حرکت کنند زیرا این کانال ها بسیار حساس هستند.

2. سرگیجه وضعیت خوش خیم هنگامی ایجاد می شود که کریستال های کوچک کربنات کلسیم که در ناحیه دیگری از گوش هستند آزاد شده و وارد کانال های نیم دایره ای شوند.

3. همچنین ممکن است زمانی رخ دهد که این بلورها در کانال های نیم دایره ای تشکیل شوند. این عمل باعث می شود مغز در پاسخ به تغییر موقعیت های بدن پاسخ های گیج کننده ای را دریافت کند.

چه کسانی در معرض خطر سرگیجه وضعیت خوش خیم قرار دارند ؟

هیچ فاکتور خطر عمده ای برای سرگیجه وضعیت خوش خیم وجود ندارد اما برخی از نشانه های آن از عوامل ژنتیکی منشا می گیرند زیرا بسیاری از افرادی که این سرگیجه را تجربه می کنند سابقه خانوادگی داشته اند.

این مشکل در افراد مسن نیز وجود دارد که طبیعی بوده و روند افزایش سن است.

همچنین شرایط دیگری نیز وجود دارد که باعث می شود شخص به سرگیجه وضعیت خوش خیم مبتلا شود.

این شرایط عبارتند از:

* صدمات قبلی به سر
* پوکی استخوان
* دیابت
* صدمه به گوش در طول جراحی
* بیماری گوش داخلی

علائم سرگیجه وضعیت خوش خیم چیست ؟

برخی از علائم سرگیجه عبارتند از:

* سرگیجه
* استفراغ
* تاری دید
* حالت تهوع
* گیجی
* حواس پرتی
* سبکی سر
* از دست دادن تعادل
* احساس ناپایداری

این علائم سرگیجه وضعیت خوش خیم بعد از قطع شدن مجددا باز خواهند گشت و کمتر از یک دقیقه طول خواهند کشید.

باوجود علائم ذکر شده در بخش سلامت نمناک، این نوع از سرگیجه بیشتر زمانی رخ می دهد که موقعیت سر تغییر کند. حرکات غیر طبیعی چشم که به آن نیستاگموس گفته می شود معمولا علائم سرگیجه وضعیت خوش خیم را به همراه دارد. اگر چه این موارد بسیار نادر هستند اما این سرگیجه می تواند درهر دو گوش نیز اتفاق بیفتد. در برخی از سرگیجه های حاد به دلیل استفراغ ، بدن نیز دچار کم آبی می شود.

اگر سرگیجه با علائم ذیل همراه بود ، حتما به پزشک مراجعه کنید :

* از دست دادن شنوایی
* سر درد های شدید
* ایجاد مشکل در تکلم
* از دست دادن بینایی یا دوبینی
* پایین آمدن سطح هوشیاری
* احساس ضعف در دست ها و پاها
* ایجاد مشکل در راه رفتن
* درد سینه همراه با ضربان نامنظم قلب
*بی حسی و سوزن سوزن شدن اعضای بدن

اگر سرگیجه با علائم ذکر شده همراه شود، ممکن است که نشان دهنده تومور مغزی، سکته مغری ، ام اس ،قلبی – عروقی ، پرکینسون یا عروق خونی باشد.

چگونه سرگیجه وضعیتی خوش خیم تشخیص داده می شود ؟

1. پزشک باانجام یک مانور به نام تست دیکس هالپایک می تواند آن را تشخیص دهد.

2. در حالتی دیگر، پزشک از شما می خواهد تا سریعا برروی تختی دراز بکشید و سپس سر را در موقعیت های خاصی قرار می دهد که در طی این تست حرکات غیر طبیعی چشم را در نظر می گیرد و ممکن است از شما سوال کند که آیا تا بحال تجربه چرخش چشم داشته اید یا خیر.

3. در حالتی دیگر پزشک یک معاینه بدنی نیز انجام می دهد و برای تشخیص هرگونه اختلال و یا بیماری یک آزمایش عصبی توصیه خواهد کرد.

سایر آزمایشات اضافی عبارتند از :

* تحریک کالری که شامل گرم کردن و خنک کردن گوش داخلی با آب یا هوا برای چرخش مایعات است.
* ام.آر.ای از سر
* آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی از سر که شبیه ام. ار.ای می باشد.
* سی تی اسکن از سر
* تست ارزیابی شنوایی
* الکترونیستاکوگرافی برای ثبت حرکات چشم
* آزمایش صندلی چرخان :فرد را بر روی صندلی که مجهز به موتوری است م ینشانند و در جهات مختلف حرکت می کند و حرکات چشم او را طوری که به یک نور خیره شده است ، بررسی می کنند.
* الکتروانسفالوگرام برای اندازه گیری فعالیت مغز
* مانور ایپلی : برخی از پزشکان مانور ایپلی را موثرترین درمان می دانند. این عمل یک تمرین ساده است که نیاز به تجهیزاتی نداشته و در خانه نیز می توان انجام داد . در این مانور به منظور انتقال قطعات کوچک کربنات کلسیم سر در موقعیت های خاصی قرار می گیرد.

درمان های سرگیجه وضعیتی خوش خیم

درمان های خانگی
مراحلی وجود دارد که می توانید سرگیجه وضعیت خوش خیم را توسط آن ها مدیریت و کنترل کرد. حفظ کردن تعادل هنگام قدم برداشتن و نشستن حین از دست دادن تعادل می تواند از ایجاد صدمات بیشتر به سر هنگام افتادن فرد جلوگیری کند.

پر نور کردن خانه و داشتن یک عصا نیز موثر می باشد.

دارو درمانی
گاهی اوقات پزشک برای تسکین این سرگیجه و حالات چرخشی در سر ممکن است داروهایی را تجویز کند از جمله:

* داروهای آرام بخش و یا خواب آور
* آنتی کولینرژیک که استیل کولین انتقال دهنده عصبی را مسدود می کند.
* آنتی هیستامین ها.

بااین وجود ،مصرف دارو غالبا در درمان سرگیجه موثر واقع نمی شود.

چشم انداز های طولانی مدت برای مبتلایان به سرگیجه وضعیت خوش خیم چیست ؟
زندگی با سرگیجه وضعیت خوش خیم می تواند چالش برانگیز باشد که بر روابط کاری- دوستان و خانواده و کیفیت زندگی نیز تاثیر می گذارد . هیچ درمانی برای این سرگیجه وجود ندارد و می تواند حتی پس از درمان های موفقیت امیز نیز مجدد رخ دهد . در حالی که سرگیجه وضعیت خوش خیم گاهی اوقات می تواند ناراحت کننده باشد اما قابل کنترل بوده و معمولا با گذشت زمان بهبود خواهد یافت.

برخی از عوارض جانبی سرگیجه

گیجی ناشی از سرگیجه می تواند باعث افتادن روی زمین و آسیب شود که اگر این اتفاق موقع رانندگی و یا کار با ماشین های سنگین رخ بدهد ، احتمال تصادف بسیار بالا خواهد رفت.

درصورت بروز ضعف، مشکلات گفتاری و بینایی و موثر نبودن درمان های دارویی سرگیجه وضعیت خوش خیم به پزشک مراجعه کنید. به خاطر داشته باشید که علائم سرگیجه در بعضی اوقات می تواند باعث ایجاد شرایط حادتر نیز شود.

سایر نکات

* بلافاصله پس از احساس سرگیجه، بنشینید و یا بخوابید.
* زمان سرگیجه تعادلتان را از دست خواهید داد بنابراین مراقب زمین خوردن خود باشید.
* اگر به طور مکرر به سرگیجه دچار می شوید، رانندگی نکنید.
* بلافاصله بعد از بیدار شدن، از جای خود بلند نشوید.
* روی گوش مشکل دار خود نخوابید.
* هنگام بلند شدن، به آرامی حرکت کنید.
* برای بلند کردن وسیله ای از روی زمین به طور کامل خم نشوید.
* در افراد مسن استفاده از عصا الزامی است.
* موقع خواب، از دو تا سه بالشت زیر سرتان استفاده کنید.
* شب ها برای انجام کارهای خود از نور استفاده کنید.
* با پزشک خود برای تشخیص علائم همکاری کنید.
* تا حد ممکن از مصرف سیگار و کافئین اجتناب کنید.

بعد از درمان چه اتفاقی میفتد؟

مطالعات زیادی در مورد اثربخشی مانورهای درمانی BPPV انجام شده است. این نتایج نشان می دهند که در 90 درصد مواقع، میزان دقت نتایج در محدوده خوبی قرار دارد، به خصوص پس از ضربه امکان دارد که بیش از یک کانال درگیر باشد. در این صورت درمانگر وستیبولار شما مجبور است که آنها را یکباره درمان کند. ممکن است به شما توصیه شود که تا چند روز پس از درمان، سر خود را در برخی از موقعیت ها قرار ندهید. با این حال، تحقیقات فعلی نشان می دهد که محدودیت های پس از مانور تأثیر قابل توجهی بر نتایج ندارند. حتی پس از بازگشت کریستال ها به مجرای صحیح و توقف احساس سرگیجه، اغلب افراد از حرکت و عدم ثبات خفیف باقی مانده شکایت می کنند. بنابراین مهم است که با درمانگر وستیبولار خود در ارتباط باشید که آن ها قادر به ارزیابی این موارد باشند و تکنیک تمرین های خانگی را که به سرعت این مشکل را اصلاح کند؛ در اختیار شما قرار دهند.

آیا دوباره برمی گردد؟

متاسفانه BBPV شرایطی است که امکان دارد؛ به صورت دوره ای با احتمال عود بیش از 50 درصد در طول پنج سال اتفاق بیفتد؛ به خصوص در افرادی که BPPV مربوط به تروما (ضربه) است. اگر این چنین به نظر می رسد که عود مجدد همیشه در یک کانال یکسان رخ می دهد ؛ درمانگر شما امکان دارد که انجام یک درمان مشخص را به شما آموزش دهد. با این حال، انجام مانور توسط خود فرد امکان دارد که چالش برانگیز باشد. بنابراین بسیاری از افراد ترجیح می دهند که برای اینکه مشکل مشابهی را تجربه نکنند؛ به درمانگر وستیبولار خود مراجعه کنند. در این صورت مانور و درمان مناسب به درستی انتخاب می شود. بیماری های دیگری نیز وجود دارند که BPPV را تقلید می کنند و از آن جهت که انواع مختلفی از BPPV وجود دارند؛ لزوما حرکتی که یک بار مفید بوده است در دفعات بعدی موثر نخواهد بود.

در پایان

سرگیجه وضعیتی حمله ای خوش خیم (BPPV) یکی از مهمترین دلایل سرگیجه و احساس چرخش است.BPPV باعث ایجاد سرگیجه های خفیف تا شدید می شود. معمولاً با تغییراتی خاص در موقعیت سر شما ایجاد می شود. این حالت ممکن است هنگام حرکت سر به بالا یا پایین، هنگام دراز کشیدن، یا هنگام برگرداندن یا نشستن در رختخواب رخ دهد.

اگرچه BPPV می تواند آزار دهنده باشد، اما به ندرت جدی است مگر اینکه احتمال افتادن را افزایش دهد.

منبع: سایت نمناک
سایت سمعک البرز
سایت تهران کلینیک