3 تیر 1389 / 11 رجب 1431 / 24 ژوئن 2010

1) 3 تيرماه سال 1287 هجري شمسي : « ميرزاجهانگيرخان شيرازي » از مبارزين سرسخت مشروطيت در جريان به توپ بستن مجلس شوراي ملي توسط قواي قزاق به قتل رسيد . وي كه بواسطه مديريت روزنامه صوراسرافيل به همين نام مشهور شده بود پس از اشغال مجلس توسط قزاقان با جمعي از يارانش به دستور محمد عليشاه دستگير شد . حاج ميرزانصرالله ملك المتكلمين از وعاظ و خطباي مشهور اين دوره نيز در ميان دستگير شدگان بود. اين دو تن را به همراه سلطان العلماي خراساني مدير روزنامه روح القدس درباغشاه به طرز فجيعي اعدام كردند و اجسادشان را در خندقي پشت باغشاه پنهان نمودند اما چند روز بعد به همت يكي از آزاديخواهان پيكر آنها به خاك سپرده شد . در پي اين حادثه محمد عليشاه طي دستخطي به مشيرالدوله دستور داد تا مجلس را تعطيل كند . قابل توجه است كه در همين زمان سيد عبدالله بهبهاني به كلهُر تبعيد شد و علماي آزاديخواه و مبارز ديگر نيز هريك طي حكمي به نقاط ديگر ايران و اروپا تبعيد گرديدند .

2) 3 تيرماه سال 1377 هجري شمسي : درنخستين همايش انجمنهاي علمي ايران دكتراي افتخاري رياضيات به استاد احمد بيرشك اعطاء گرديد . استاداحمد بيرشك در طول عمر بابركت خود موفق به انتشار نهصد مقاله و يكصد جلد كتاب و تربيت صدها دانشجوي پوينده علم شده است . پژوهش استاد در زمينه گاهشماري ايراني، حيرت و تعجب بزرگترين تقويم شناسان جهان را برانگيخته است . از استاد بيرشك آثار ارزنده اي چون دانشنامه بزرگ فارسي و خلاصه زندگينامه دانشمندان جهان موجود است .

3) تحصن مشروطه‏طلبان به رهبري "شيخ فضل‏اللَّه نوري" در حرم عبدالعظيم (1286ش): پس از پيروزي نهضت مشروطه و روشن شدن خطر انحراف آن، اقدامات شيخ فضل‏اللَّه نوري به عنوان يكي از عالمان بزرگ زمان، عليه مشروطه غيرمشروعه از اوايل سال 1286 ش آغاز شد. وي در روز سوم تير همان سال در رأس عده‏اي از روحانيون و طلاب و اصناف كه بالغ بر پانصد نفر مي‏شدند در اعتراض به انحراف اين نهضت به جريان غيرديني، در حرم حضرت عبدالعظيم در شهر ري متحصن شدند. وعاظ حاضر در آن تحصُّن، همه روزه ضمن ايراد سخنراني، حكومت مشروطه را خلاف شرع دانسته و تقاضاي جدّي از شاه به عمل آورده كه بايد مشروطه، مشروعه شود. در همان ايام شيخ فضل‏اللَّه نوري به تمام علماي ايران تلگراف زد و ضمن برشمردن اعمال ضداسلامي كه در قالب مشروطيت انجام مي‏گرفت، از همه علما خواست عليه اين جريان انحرافي به پا خيزند. شيخ فضل اللَّه نوري مي‏گفت: "انقلاب مشروطه از اصول اوليه خود منحرف شده و عناصر مخالف اسلام در زير لباس مشروطه‏خواهي، قصد دارند، تيشه به ريشه اسلام بزنند." اين تحصن يكي از بهانه‏هاي مهم فاتحان تهران براي اعدام شيخ فضل‏اللَّه نوري در 11 مرداد سال 1288ش برابر با 13 رجب 1327ق گرديد.

4) برقراري حكومت نظامي در تهران به دنبال به توپ بستن مجلس شوراي ملي (1287 ش): يك روز پس از به توپ بستن مجلس، محمدعلي شاه قاجار براي ايجاد رُعب در ميان مردم و تعطيلي اجتماعات و انجمن‏هاي ملي، حكومت نظامي را در تهران اعلام كرد. بر اساس اين فرمان، لياخوف روسي فرمانده نيروهاي قزاق مأمور شد تا با استفاده از نيروهاي گارد قزّاق، افراد مسلح را در شهر بازداشت كنند. طي اين فرمان، تجمع مردم در شهر ممنوع گرديد و به مأموران دستور داده شد تا با شليك گلوله مانع از اجتماع افراد شوند. همچنين براي جلوگيري از تحصُّن مردم در سفارت خانه‏ها يا حرم حضرت عبدالعظيم در ري، عفو عمومي اعلان نمودند. هدف از اين كار، فريفتن مشروطه‏خواهانِ متواري بود، چنان كه بدين وسيله، عده بسياري دستگير شدند.

5) قتل "ملك‏المتكلمين" خطيب و روشنفكر مشروطه‏خواه توسط عوامل محمد علي شاه (1287 ش): حاج ميرزا نصراللَّه مَلِكُ المُتِكَلِّمين در حدود سال 1240 ش (1277 ق) در اصفهان به دنيا آمد. در 22 سالگي به مكه رفت و در بازگشت، به هندوستان عزيمت نمود. در هندوستان كتابي به نام "مِنَ الخَلقِ اِلي الحَق" براي بيدار ساختن مسلمانان تصنيف كرد. پس از انتشار اين كتاب، انگليسي‏ها او را از هندوستان اخراج نمودند. از آن پس به ايران آمد و در بوشهر با سيدجمال الدين اسدآبادي ملاقات نمود. ملك المتكلمين از آن پس به اصفهان و تهران رفت و در جريان نهضت مشروطه با خطابه‏ها و سخنراني‏هاي خود به آگاهي بخشي مردم پرداخت. ملك‏المتكلمين كه از خطبا و وعاظ مشهور دوره انقلاب مشروطيت به شمار مي‏رود، پس از آنكه مجلس شوراي ملي، به فرمان محمدعلي شاه قاجار به توپ بسته شد، دستگير و به دستور شاه، در سوم تيرماه 1287ش در 47 سالگي به قتل رسيد.

6) پايان مرحله اول مشروطيت و آغاز استبداد صغير در دوران مشروطه (1287 ش): با به توپ بستن مجلس شوراي ملي و اعلام حكومت نظامي توسط محمدعلي شاه قاجار، مرحله اول مشروطيت كه از سيزده مهر 1285ش همزمان با گشايش اولين دوره مجلس شوراي ملي آغاز شده بود، پايان يافت. با آغاز استبداد جديد كه به دليل عمر كوتاه آن، استبداد صغير ناميده مي‏شود، بسياري از روشنفكرانِ غرب‏گرا، صحنه مبارازت را رها نموده و يكبار ديگر جنبش مردم ايران با الهام گرفتن از روح مذهب و رهبري روحانيت، در اندك مدتي به اوج خود رسيد. در اين حال، مردم، در تهران و شهرستان‏ها، دست به دفاع مسلحانه زده و در نهايت توانستند با محاصره پايتخت، آن را به تصرف خويش درآورند. انگيزه و محرك اصلي مردم در اين قيام، دستورالعمل‏هايي بود كه از طرف علماي بزرگ، به ويژه از نجف اشرف به دست مردم مي‏رسيد. اين بيانيه‏ها و روشنگري‏ها بود كه بر مبناي وظيفه شرعي، مردم را در سراسر ايران، به مقاومت در برابر استبداد برانگيخت و علي‏رغم حكومت نظامي، به دفاع مسلحانه واداشت تا اين‏كه سرانجام، استبداد براي بار دوم سقوط كرد. در اين ميان، با برافراشته شدن دو پرچم روس و انگليس بر سر در عمارت سفارت روسيه كه شاهِ فراري مستبد را پناه داده بود، براي چندمين بار ماهيت سياست‏هاي هماهنگ و مداخله‏جويانه روس و انگليس روشن گرديد. دوران استبداد صغير، يك سال و 22 روز به طول انجاميد و سرانجام با خلع محمدعلي شاه و آغاز انتخابات دوره دوم مجلس شوراي ملي پايان يافت.

7) عمليات كوچك نصر 5 در منطقه جنوب غربي شهرستان سردشت، توسط سپاه (1366ش): عمليات نصر 5 در نيمه شب تيرماه سال 1366 ش با رمز مقدس يا زهرا(س)، به منظور پاسخ‏گويي به شرارت‏هاي عراق در خليج فارس، بمباران مناطق كُردنشين عراق، تصرف و تامين بخشي از ارتفاعاتِ مسلطِ منطقه در جنوب غربي شهرستان سردشت در استان كردستان آغاز شد. طي اين عمليات، علاوه بر آزادسازي برخي روستاهاي ايران، رزمندگان اسلام بر ارتفاعات منطقه تسلط پيدا كرده، راه نفوذ عناصر ضدانقلاب به داخل مرزهاي ايران اسلامي در آن منطقه مسدود گرديد. در اين عمليات دشمن شكست خورده به طرف مرزهاي بين‏المللي عقب نشيني كرد و 20 كيلومتر از نوار مرزي تحت كنترل رزمندگان اسلام قرار گرفت.

8) درگذشت دانشمند و نويسنده معاصر، استاد "سيد مصلح الدين مهدوي اصفهاني" (1374 ش): استاد سيد مصلح الدين موسوي مهدوي اصفهاني در سال 1295 ش (1334 ق) در بيت علم و فضيلت در اصفهان‏زاده شد و در كودكي و نوجواني هم زمان با فراگيري علوم قديم، به تحصيل علوم جديد روي آورد. سيد مصلح الدين، در اصفهان از محضر حضرات آيات ميرزا محمدعلي حبيب آبادي، استاد سيد محمدكاظم عصار بهره‏ها برد و پس از اخذ ليسانس، به اصفهان بازگشت. وي در اصفهان به تدريس، تحقيق و تاليف روي آورد و در رشته‏هاي تاريخ، جغرافيا، حديث، تراجم و ادبيات اشتغال ورزيد. استاد مهدوي بر اثر تلاش وافر در علوم حديث از آيات عظام سيد شهاب الدين مرعشي نجفي، محمدعلي اراكي، شيخ آقا بزرگ تهراني، سيد مصطفي صفايي خوانساري و ديگران اجازه روايت اخبار و احاديث اهل بيت (ع) را اخذ كرد. وي بيش از پنجاه سال از عمر خود را در كار تاليف و تحقيق و احياي عالمان دين و شرح خدماتِ مفاخر روحانيت شيعه گذرانيد و از اين رهگذر، كتاب‏هاي بسياري را به عالَم علم و دانش ارزاني داشت كه اين آثار نشانگر ژرفاي تحقيق و تتبع و دقت در نقل و عشق او به اهل بيت (ع) عصمت و طهارت و علاقه‏اش به روحانيت شيعه است. زندگي‏نامه علامه مجلسي در دو جلد، بيان المفاخر در دو جلد، دانشمندان و بزرگان اصفهان، تعليمات ديني براي دبيرستان در پنج جلد و ده‏ها اثر ديگر از جمله آثار اين محقق فرزانه است. سرانجام آن مرد بزرگ پس از يك دوره بيماري در شب چهارم تير ماه 1374ش برابر با 26 محرم 1416ق در 79 سالگي دار فاني را وداع گفت و در تخت فولاد اصفهان به خاك سپرده شد.

9) تولد "ابوبكر محمد" معروف به "ابن انباري" اديب و مفسر مسلمان(271 ق): ابوبكر محمد، معروف به ابن انباري، اديب، لغت شناس و مفسر علوم قرآني در بغداد به دنيا آمد و پس از فراگيري علم لغت و علوم قرآني به آموختن حديث روي آورد. او داراي حافظه‏اي نيرومند بود و در كار تدريس، در برابر شاگردانش، بسيار فروتني نشان مي‏داد. ابن انباري به دانش بسيار و تاليفات بي‏شمار و حافظه‏ي شگفت و فضايل اخلاقيِ فراوان نام‏آور بود. وي در عين دانشمندي، سخت پارسا بود و به گناهي و حرامي آلوده نشد. ابن‏انباري علاوه بر تدريس و تربيت شاگردان، كتاب هايي از قبيل اَدَبُ الكاتِب و ضمائِرُ القرآن تاليف كرد. وفات ابن انباري در روز عيد قربان سال 328 ق در 57 سالگي روي داد.

10) درگذشت "ابن عساكر مشقي" مورخ و محدث شهير اسلامي(571 ق): ابوالقاسم علي بن حسن دمشقي معروف به ابن عساكر نزد عالمان و فقيهان عالي مقام دمشق، علوم قرآن، حديث، فقه و اصول را با اشتياق فراوان فرا گرفت. او براي تكميل دانش خود درعلوم اسلامي، سفري طولاني را آغاز كرد. ابن عساكر در مراكز و حوزه‏هاي علمي شهرهاي بغداد، كوفه، موصل، نيشابور، مرو، اصفهان و همدان حضور يافت و از محضر دانشمندان رشته‏هاي گوناگون، علوم و معارف ديني را آموخت. ابن عساكر به سبب حفظ و روايت احاديث بسيار، كثرت سفرهاي علمي و استفاده‏ي علمي و استفاده از مشايخ بزرگ در شهرهاي اسلامي و تاليف كتب مهم، در شمار يكي از بزرگ‏ترين حافظان حديث و نويسندگان تاريخ در روزگار خويش درآمد. از ابن عساكر بيش از صدو سي اثر ممتاز علمي و تاريخي به جاي مانده كه تاريخ دمشق يا تاريخ كبير در هشتاد جلد، مناقِبُ الشَّباب و الاَمالي في الحديث از آن جمله‏اند. اين شخصيت برجسته‏ي علمي سرانجام در رجب سال 571 ق در 72 سالگي در دمشق درگذشت و پس از تشييعي با شكوه، در همان شهر به خاك سپرده شد.

11) آغاز حمله بزرگ "ناپلئون بُناپارت" پادشاه فرانسه به روسيه تزاري (1812م): فرانسه در دوران امپراتوري ناپلئون بُناپارت به بزرگ‏ترين قدرت اروپا و جهان مبدل شد. قلمرو امپراتوري ناپلئون، بخش اعظم اروپا را از ايتاليا و اسپانيا تا هلند و آلمان و لهستان فرا گرفت. ولي ناپلئون كشورگشا به اين هم اكتفا نكرد و درصدد حمله به كشور پهناور روسيه برآمد. در اين ميان هرچند ناپلئون بُناپارت در سال 1807م پيمان عدم تعرض به روسيه را امضا كرده بود اما به تدريج روابط اين دو كشور تيره شد. در نتيجه، ناپلئون با بزرگ‏ترين ارتشي كه تا آن زمان به جنگ برده بود به روسيه حمله كرد. حمله ناپلئون بُناپارت به روسيه در 24 ژوئن سال 1812م، آغازِ پايانِ اقتدار ناپلئون به شمار مي‏آيد. سرعت پيشروي نيروهاي فرانسوي در آغاز اين حمله، حتي با وسايل و تجهيزات امروزي هم عجيب و باورنكردني است. او فاصله مرزهاي آن روز روسيه با لهستان تا مسكو را در كمتر از سه ماه پيمود و روز چهاردهم سپتامبر 1812م وارد مسكو شد. ناپلئون گمان مي‏كرد كه با فتح مسكو، تزار روسيه را به زانو در خواهد آورد و روسيه را به قلمرو امپراتوري خود خواهد افزود، ولي فرداي ورود سربازان فرانسوي به مسكو، شهر آتش گرفت و سربازان روسي كه ضمن عقب‏نشيني شهر را آتش زده بودند، سپاه ناپلئون را در مسكو بدون آذوقه گذاشتند، شدت آتش سوزي به حدي بود كه سه چهارم شهر مسكو به كلي طعمه حريق شد و نابود گشت. با فرا رسيدن زمستان سخت روسيه و كمبود تداركات و مواد غذايى، ناپلئون تصميم گرفت از روسيه عقب‏نشيني كند ولي در بين راه، سرما و گرسنگي از يك طرف و حملات پي‏درپي نيروهاي روسيه از طرف ديگر، صدها هزار نفر از سربازان فرانسوي را از پاي درآورد، به طوري كه از 530 هزار نفر از ارتش ناپلئون، تنها 30 هزار نفر به مبدا حركت خود بازگشتند. اين شكست پايان اقتدار بُناپارت را رقم زد و از آن پس در برابر اتحاد كشورهاي مخالف خود، ناكام ماند. شكست سنگين ناپلئون در روسيه باعث شد تا وي در جنگ‏هاي بعدي نيز شكست بخورد. در واقع نقطه آغاز فروپاشي امپراتوري ناپلئون، با شكست او در روسيه رقم خورد.

12) درگذشت "رابرت فولتُن" مبتكر امريكايي و مخترع كشتي‏بخار (1815م): رابرت فولتن مخترع امريكايى در 22 نوامبر 1765م متولد گرديد و اگرچه تحصيلات عالي و مدرك دانشگاهي نداشت، اما صنعت‏گري مبتكر و صاحب ايده بود. بر همين اساس وي اولين كسي بود كه براي حركت كشتي‏ها به فكر استفاده از نيروي بخار افتاد و چندين سال به تحقيقات و آزمايشات خود در اين زمينه ادامه داد. فولْتن در نهايت توانست در سال 1807م كشتي موسوم به "كلرمون" را بسازد كه با نيروي بخار حركت مي‏كرد. پس از به دست آمدن نتيجه مطلوب در اين آزمايش، وي موفق شد ناوگاني از كشتي‏هاي بخار را به راه اندازد. از سوي ديگر فولتن به هنگامي كه در فرانسه بود، با حمايت ناپلئون و طي مدت هفت سال موفق گرديد طرحي براي تهيه يك زيردريايى كارآمد تهيه نمايد. حمايت‏هاي ناپلئون براي به دست آوردن وسيله‏اي بود كه بتواند نيروي دريايي بريتانيا را درهم كوبد. فولتن موفق به ساختن زيردريايي "ناتيلوس" گرديد. سرانجام رابرت فولتن هنگامي كه به ساختن كشتي جنگي بخاري روي آورده بود به بيماري ذات‏الريه مبتلا گرديد و در 24 ژوئن 1815م در پنجاه سالگي درگذشت.

13) آزادي شهر "كاراكاس" در جريان جنگ‏هاي ضداستعمار اسپانيا (1821م): شهر كاراكاس پايتخت امروزي كشور ونزوئلا در امريكاي لاتين طي جنگ‏هاي آزادي بخش سيمون بوليوار قهرمان استقلال‏طلب امريكاي لاتين در 24 ژوئن 1821م به تصرف او درآمد. در اين جنگ كه كمتر از يكسال به طول انجاميد، استعمارگران اسپانيايي شكست خوردند و بوليوار، قهرمان مبارزات ضداستعماري امريكاي جنوبي پس از اين پيروزي، كلمبياي بزرگ را تشكيل داد. كلمبياي بزرگ شامل ونزوئلا، كلمبيا، پاناما و اكوادور بود و بوليوار نيز به عنوان اولين رئيس جمهوري اين سرزمين انتخاب شد.

14) اختراع كوره‏هاي ذوب فلزات توسط "هنري بِسْمِر" صنعت‏گر انگليسي (1843م): هنري بِسْمِر مخترع انگليسي و صنعت‏گر برجسته قرن نوزدهم در 11 ژوئيه 1813م به دنيا آمد. اگرچه بِسْمِر روستا زاده بود اما تحصيلات خود را در رشته مهندسي به پايان رسانيد و براي توسعه توليدات آهن، فولاد و چدن موفق به اختراع و ساخت كوره‏هاي بلند ذوب فلزات گرديد كه به "كوره‏هاي بسمر" موسوم شد. وي در اين كوره‏ها روشي اقتصادي براي حذف كربن از چدن خام را عملي ساخت. اين كوره‏هاي مرتفع كه در 24 ژوئن 1843م اختراع شد وسيله بسيار مناسبي براي تسهيل در امر ذوب فلزات و استفاده از آنها در امور صنعتي، در اختيار بشر قرار داد به طوري كه امروزه اين كوره‏ها در سراسر جهان مورد استفاده كارخانه‏هاي ذوب فلزات قرار گرفتند. هم‏چنين پس از راه‏اندازي شيوه بسمر، صنعت‏گران توانستند فولاد را با سرعت فراوان و ارزان قيمت تهيه نمايند. هنري بسمر مهندس و مخترع انگليسي سرانجام در 85 سالگي به تاريخ 28 فوريه 1898م درگذشت.