مشخصات
| کشور | ایران |
| استان | زنجان |
| مرکز | قیدار |
| بخش | مرکزی |
| جمعیت | ۱۶۴٫۴۹۳ نفر |
| مساحت | ۴۵۱۵ کیلومتر مربع |
| زبان گفتار | ترکی آذربایجانی |
| مذهب | شیعه |
| ارتفاع از سطح دریا | ۲۰۵۰ متر |
| شرایط آب و هوا | اقلیم معتدل کوهستانی |
| پیش شماره تلفن | 024 |
| شناسهٔ ملی خودرو | 97 ج |
| ره آورد | اردک: نوعی نان روغنی میباشد، گردو، انگور، گندم، سیب درختی، سیب گلاب |
این شهرستان در جنوب استان زنجان واقع شده است که از شمال به شهرستان های ایجرود و ابهر، از خاور و شمال خاوری به شهرستان ابهر، از جنوب خاوری به شهرستان بویین زهرا (استان قزوین)، از جنوب به استان همدان و از باختر به شهرستان بیجار (استان کردستان) محدود می شود.
شهرستان خدابنده در ۴۷ درجه و ۵۱ دقیقه تا ۴۸ درجه و ۵۷ دقیقه در ازای خاوری و ۳۵ درجه و ۳۵ دقیقه تا ۳۶ درجه و ۲۵ دقیقه پهنای شمالی قرار دارد و مرکز آن از نظر جغرافیایی در ۴۸ درجه و ۳۵ دقیقه درازای خاوری و ۳۶ درجه و ۷ دقیقه پهنای شمالی و ارتفاع ۲۰۵۰ متری از سطح دریا واقع شده است.
به طورکلی منطقه خدابنده یک ناحیه دارای اقلیم کوهستانی میباشد که از ارتفاعات و کوه های زیادی برخوردار است.
آب و هوای این شهرستان کوهستانی است و با توجه به شرایط خاص کوهستانی که دارد می توان گفت آب و هوای خدابنده اقلیم معتدل کوهستانی است.
از ویژگی های بارز این نوع آب و هوا، گرمای شدید دره ها در تابستان و معتدل بودن آن ها در زمستان و بر عکس سرمای شدید و سوزان مرتفعات در زمستان و معتدل بودن آن ها در تابستان می باشد.
شهرستان خدابنده در ایام گذشته یکی از بزرگترین شهرستان های شمال غرب کشور بود که در آن زمان این شهرستان ۳۶۰ روستای دارای سکنه داشت ولی به دلیل مهاجرت به استانهای نزدیک و همجوار برای یافتن شغل از جمعیت این شهرستان کم شده است.
شهرستان خدابنده از بخش های مرکزی، افشار، بزینه رود و سجاسرود و ۳۳ روستای خالی از سکنه و مردم تشکیل شده است.
مردم شهرستان خدابنده در زمان جنگ 393 نفر شهید و مفقودالاثر، 1176 نفر جانباز و 56 نفر آزاده برای دفاع از میهن اسلامی تقدیم کرده اند، بطوری که رزمندگان این شهرستان، جزو خط شکنان و دلیرانی بوده اند که در همه عملیات ها علیه دشمن بعثی جزء پیشگامان بوده و ارسال کمک ها و هدایای مردم انقلابی به جبهه‌ها نیز زبان زد همگان می باشد.
این منطقه از مردمانی بسیار سخت کوش، تلاشگر، مهمان نواز، شریف، متدین و پیرو راستین ولایت فقیه تشکیل شده است.
ساکنین این شهر از طریق کار در مراکز اداری، تجاری و کشاورزی و در مناطق روستایی از طریق کشاورزی، دامداری و صنایع دستی امرار معاش میکنند.
اکثر زنان این شهرستان خانه دار بوده و تنها 20% در کارهای دولتی و کشاورزی فعالیت دارند.
در سال های گذشته به دلیل رشد فرهنگی و اجتماعی جامعه این شهرستان در خصوص رشد و توسعه آموزش در تمامی زمینه‌ها حضور زنان و بانوان در قسمت های مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی افزایش یافته است.
این شهرستان شامل بخش‌های زیر میباشد:
بخش
مرکزی، افشار، بزینه رود، سجاسرودشهر
قیدار، سجاس، گرماب، شهر زرین رود و سهرورددهستان
دهستان سجاس رود، دهستان آق بلاغ،دهستان خرارود، دهستان کرسف،دهستان شیوانات، دهستان قشلاقات افشار، دهستان بزینه رود، دهستان زرینه رودروستا
ورگنجه، اوشتانیان، اولی بیک، ورجوشان، ورمانلو، وکیل قشلاق، ورون،بولاماجی، بختی، بزین، چلاخور، چنگور، کوچ تپه، کوسج‌آباد،محمدآباد، محمدخلج، محمدشاه لو و ...جای‌های دیدنی شهرستان خدابنده
دریاچه سد کرسف
سد کرسف یا سد امیر یکی از شاخه های رود قزل اوزن میباشد که در شهر خدابنده ساخته شده است.زمان ساخت این سد را به دوره ساسانیان نسبت داده اند زیرا در این سد سفال‌هایی کشف شده که کارشناسان احتمال داده اند که زمان ساخت این سد مربوط به آن دوران میباشد.
این سد طبق اسناد به دست آمده در زمان قجار بازسازی شده است.
در پشت سد دریاچه ای وجود دارد که محیط اطراف را سرسبز و دل نشین کرده و آنجا را به طبیعتی دل انگیز برای تفریح گردشگران و استراحت مردم تبدیل کرده است.
یکی دیگر از مناطق گردشگری در نزدیکی این سد بقایای شکارگاه امیر جهانشاه خان افشار، بزرگ ایل افشار، میباشد.
مسجد جامع سجاس
مسجد جامع سجاس یکی از بناهای معروف و ارزشمند برای استان زنجان و شهرستان خدابنده محسوب میشود. این مسجد در ابتدای قرن پنجم هجری قمری بنا شده است.این مسجد دارای چهار کتیبه ارزشمند میباشد که شامل: کتیبه ساقه گنبد با خط نسخ، کتیبه فیلپوش‌ها با خط ثلث و کتیبه دیگری که متن سوره تبارک را با آن نوشته‌اند زیر کتیبه فیلپوش ها قرار دارد میباشد. این کتیبه ها با عرض پنجاه متر سراسر این بنا را آراسته کرده اند.
زرین غار
این غار با نام های زرین رود، زرین آباد و دودزا معروف میباشد. به دنبال زلزله‌ای که در سال ۱۳۸۴ در استان زنجان اتفاق داد، توسط مردم پیدا شد.زرین غار از نوع غارهای خشکی است که در طول آن چند دریاچه، چشمه های آب سرد و قندیل هایی در حال رشد وجود دارند.
این غار چندین طبقه دارد که تا الان فقط دو طبقه از آن به همراه تونل های فرعی متعددی مورد شناسایی و بررسی قرار گرفته اند.
در این غار چون مسیرهای صعب العبور و سخت و دهلیزهای خطرناک وجود دارد، ورود به آن نیازمند تجهیزات کامل غارنوردی است تا با مشکلی مواجه نشویم.
مقبره قیدار نبی
آرامگاه قیدار نبی یکی از جاذبه‌های گردشگری این شهر است. قدمت بقعه به سال ۷۱۹ هجری قمری برمیگردد. این آرامگاه توسط بلغار خاتون زن ارغون شاه ایلخانی تجدید بنا گردیده است.ضریح این مقبره از چوب است که به وسیله نقاشی های دوران ایلخانی زینت داده شده است.
به ضریح چوبی طی روزهای مختلف سال پارچه های سبز رنگی توسط زائرین به آن بسته میشود که همین موضوع زیبایی چشم گیری را به آرامگاه قیدار عطا کرده است.
کوه قیدار
این کوه دارای ارتفاع 2790 متر ازسطح دریا میباشد که در شهرستان خدابنده قرار دارد و یکی از قله های مرتفع استان زنجان محسوب میگردد که همواره مورد توجه کوهنوردان استان قرار گرفته است.از دیگر مناطق گردشگری خدا بندلو بدین شرح است:
امامزاده یحیی (پسر زید نوهٔ امام سجاد) امام زاده محمد، فاطمه و پیر مقصود واقع در روستای چورون
چشمه قطور بلاغی و معدن سنگ روستای بزین
بقعه سلطان جعفر در روستای بزین
چشمه و کوه در روستای زرنداز توابع بخش سجاسرود
سجاسرود (رود سجاس)
غار کتله خور درفاصله ۸۰ کیلومتری قیدار
یکه دره محمدخلج
پنجه علی در کوه قیدار
امامزاده غفار روستای دوتپه
جنگل ها و مزارع حومه دوتپه
کوه مروه علی‌آباد
حسین‌آباد
توپقره
پارک جنگلی عالی قاپو خدابنده
سد گلابر
بالخلی بلاغ درگرماب
منظرهٔ قره قوش
آبشار طبیعی و زیبای شار شار در ارتفاعات کوه های سهرورد
کاخ ها و قلعه های خوانین کرسف
سد خاکی محمودآباد و قانلو
روستای زرند
روستای آغوزلو
مکان های باستانی دیزلیج و یازلی داش سهرورد
افراد مشهور و مشاهیر خدابنده
شیخ شهاب الدین سهروردی
ابوالفتوح شهاب الدین محمد بن یحیی حبش بن امیرک سهروردی که معروف به شیخ اشراق و شیخ مقتول و ملقب به خالق البرایا، الموید بالملکوت و قدح الزند است از فیلسوفان بزرگ جهان اسلام به شمار می آید.کتاب ها و آثار او در عربی و فارسی بر طبق فهرست شهروزی 43 کتاب است که هفده جلد آن به فارسی نوشته شده است.
تمامی دایره المعارف ها شاهکار شیخ اشراق را کتاب حکمه الاشراق نوشته اند.
شیخ اشراق یکی از بزرگان فلاسفه و حکمای اسلامی است که در فقه، حدیث و دیگر علوم متداول آن زمان، مهارت و علم داشت.
دکتر سعدالله نصیری قیداری
دکتر نصیری قیداری چهارم فروردین ماه سال 1338 در قیدار به دنیا آمد. دکتر نصیری جوایز مختلف و زیادی را در زمینه های علمی- پژوهشی کسب کرده است.از اقداماتی که ایشان انجام داده اند میتوان سی سال فعالیت علمی، تالیف و ترجمه 4 کتاب تخصصی در زمینه فیزیک، ارائه بیش از 40 مقاله علمی - پژوهشی در مجلات معتبر بین المللی و اجرای بیش از 30 طرح تحقیقاتی در زمینه های مختلف را نام برد که از آن جمله می توان به طراحی و ساخت اولین تلسکوپ رادیویی در کشور اشاره کرد.
خانم دکتر ویکتوریا جهانشاهی افشار
ایشان در سال 1314 هجری شمسی در کرسف از توابع شهرستان خدابنده ی استان زنجان متولد شد.دکتر افشار تا مقطع کارشناسی رشته نقاشی را در شهر تهران ادامه داد و فوق لیسانس و دکتری خود را در سال 1350 از دانشگاه هنرهای زیبای مونیخ آلمان گرفت.
خانم دکتر افشار وقتی به ایران بازگشت عضو هیأت علمی دانشگاه هنر شد و کار تدریس دروس تخصصی طراحی و چاپ پارچه، رنگرزی سنتی و چاپ قلمکار و باتیک را بر عهده گرفت.
وی هم اکنون نیز به فعالیت های علمی و تحقیقاتی و تدریس در دانشکاه هنر تهران مشغول است.
شیخ آقامحمد ذوالقدر
مرحوم شیخ آقامحمد ذوالقدر معروف به آقا شیخ محمد کرسفی فرزند مرحوم ملا محمد علی یکی از علما و فضلای بزرگ قرن معاصر می باشد که در سال 1301 در کرسف متولد شد و 5 شعبان سال 1381 به رحمت خدا رفت و به خاک سپرده شد.ملاقربانعلی ارقینی
ملا قربانعلی در سال ۱۲۴۶ در روستای ارغین یکی از روستاهای شهرستان خدابنده متولد شد. ایشان یکی فقهای شیعه قرن ۱۳ و ۱۴ قمری بوده اند.در دوران کودکی به زنجان رفتند و در آنجا ساکن شدند. وی حوزه علمیه زنجان را احیا کرد. ایشان در شهر زنجان سمت قضاوت داشت.
ملا قربانعلی از مخالفان نهضت مشروطه بود و طرفدارانش مدتی کنترل زنجان را به دست گرفتند اما با غلبه مشروطه خواهان، به کاظمین تبعید شده و در همان جا درگذشت.
منبع: راسخون
