مشخصات
| کشور | ایران |
| استان | کرمانشاه |
| شهرستان | سرپل ذهاب |
| بخش | مرکزی |
| جمعیت | ۸۵٬۳۴۲ نفر |
| مساحت | ۱٬۲۱۱ کیلومتر مربع |
| زبان گفتار | زبان کردی و لهجه ی کلهری و لهجه ی سورانی جافی |
| مذهب | شیعه و سنی و اهل حق |
| ارتفاع از سطح دریا | ۵۵۰ متر |
| شرایط آب و هوا | گرم و خشک |
| پیش شماره تلفن | ۰۸۳ |
| شناسه ملی خودرو | ایران۲۹ د |
| ره آورد | چیغ، حصیر، گیوه، دوخت لباس‌های محلی و نیز لبنیات متنوع و محصولات و فرآورده‌های باغی مانند گردو، انار، سیب، رب انار، سرکه سیب و… |
این شهرستان در 45 درجه و 52 دقیقه طول شرقی و 34 درجه و 24 درجه عرض جغرافیایی در غرب کشور واقع شده است و مساحتی بالغ بر ۱٬۲۱۱ کیلومتر مربع دارد. این شهرستان از سمت شمال به شهرستان جوانرود، از سمت غرب به شهرستان قصرشیرین و کشور عراق، از سمت شرق به شهرستان اسلام آباد و از سمت جنوب به شهرستان گیلان غرب محدود گردیده است. ارتفاع این شهرستان از سطح دریا 550 متر می باشد و دارای اقلیم گرم و خشک است. زبان مردم این شهر کردی می باشد و مذهب آن ها شیعه و سنی و اهل حق است. این شهر به خاطر آب و هوای گرم و خشکی که دارد دارای تابستان های بسیار گرم است. بهترین زمان سفر به این شهرستان فصل بهار است. از سوغات این شهر میتوان به چیغ، حصیر، گیوه، دوخت لباس‌های محلی و نیز لبنیات متنوع و محصولات و فرآورده‌های باغی مانند گردو، انار، سیب، رب انار، سرکه سیب و… اشاره کرد.
این شهرستان شامل بخش‌های زیر میباشد:
بخش ها:
مرکزی، دشت ذهاب، قلعه شاهیندهستان:
حومه سرپل، بشیوه پاطاق، پشت تنگ، جگیران، سرقلعه، سراب قلعه شاهینروستاها:
امامیه سفلی، رشیدعباس، ریزوندنجف، سلمان تپه، کوهالی، گورجوی رشید، لواسانی، مله رولان، نرامان نقاره کوب، ورکورک، هنیدرمفروضه و ....جای های دیدنی شهرستان سرپل ذهاب
سراب گرم
سراب گرم یکی از منطقه های دیدنی و طبیعی شهرستان سرپل ذهاب است. این چشمه در واقع هم فایده گردشگری و هم فایده مصرفی برای این شهرستان دارد چرا که آب آشامیدنی مردم این شهر از این چشمه تامین میشود. منبع اصلی این چشمه را به وسیله دیوار محصور کرده اند تا آسیبی به سلامت آب وارد نشود ولی اطراف آن به وسیله دریچه ای که ساخته اند مکانی برای آبتنی و تفریح به وجود آمده است. یکی از جای های شلوغ در فصل تابستان در این شهر این چشمه می باشد. اگر میخواهید در تابستان های داغ سرپل ذهاب به مکانی خوش آب و هوا و خنک بروید پیشنهاد ما به شما چشمه سراب گرم است. این چشمه حتی در فصول کم باران هم جوشان است و یکی از دلایل معروفیت آن همیشه جوشان بود آن می باشد.
سرخه دیزه
یکی از مناطق دست نخورده و بکر که با سرپل ذهاب 25 کیلوکتر فاصله دارد سرخه دیزه می باشد. این منطقه کوهستانی و دارای دره های عمیقی است که پوشش گیاهی منحصر به فردی دارد. وجود درختانی همچون درخت بلوط، درخت ون و درخت ارجن زیبایی دو چندانی را برای این منطقه به ارمغان آورده است. این منطقه با عنوان ییلاق تابستانی در شهرستان سرپل ذهاب شناخته میشود. مردم سرخه دیزه به صورت سنتی زندگی میکنند و مشغول به کار باغداری و بافت صنایع دستی هستند. 
قلعه منیژه
یکی از بناهای تاریخی مهم که در مسیر جاده اصلی کرمانشاه به سرپل ذهاب قرار گرفته قلعه منیژه می باشد و براساس سبک معماری گفته میشود که قدمت آن به دوره ساسانی باز میگردد. این قلعه در منطقه با نام زیج منیژ معروف است. این قلعه از لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده و با توجه به معماری اش حدس زده میشود که محل سکونت بوده و دور تا دور آن را نگهبانان محافظت میکرده اند. یکی از دلایل معروفیت این قلعه سیستم آبرسانی پیشرفته آن است که هنوز هم در آن آب جریان دارد. در هر ضلع از این قلعه 30 اتاقک به چشم میخورد و هر اتاق دارای طاق گهواری شکل است.
طاق گرا یا طاق شیرین
طاق گرا یکی از دیگر از مکان های دیدنی سرپل ذهاب به شمار می رود. این بنا نیز جزو فهرست آثار ملی ایران می باشد. طاق گرا که نام دیگر طاق شیرین نیز است، جزء مهم‌ترین آثر تاریخی ایران و استان کرمانشاه محسوب میگردد. این بنا در فاصله 15 کیلومتری شهرستان سرپل ذهاب و کنار مسیر باستانی سنگ فرش قرار گرفته است. این مسیر باستانی، ایران را در گذشته به بین النهرین متصل می کرد. طاق گرا کوتاه شده عبارت «طایفه گراوند» است. این طایفه یکی از طایفه های لک و لر زبان بودند که وظیفه آنها محافظت از مرز‌های غربی ایران بوده است. طبق یافته ها قدمت این طاق به دوران اشکانی و ساسانی باز می گردد و حتی برخی معتقد هستند که در دوره حکومت خسرو پرویز دوم ساخته شده است. این طاق فاقد هرگونه کتیبه تاریخی یا سنگ نوشته می باشد؛ اما احتمال می دهند از آن برای مرزبانی و نگهبانی در گذشته استفاده می کردند.
گوردخمه دکان داوود
در کتب تاریخی، در کنار طاق گرا اسمی از دکان داوود نیز برده شده است. گور دخمه دکان داوود از جاهای دیدنی سرپل ذهاب به حساب می آید. این مکان نشان دهنده آیین سنتی و نحوه تدفین در گذشته دارد. در آیین زرتشت روح آدمی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در این آیین معتقدند وقتی روح از بدن خارج شد جسم بی جان دیگر ارزشی ندارد و حتی نباید دفن گردد و در خاک قرار بگیرد زیرا خاک را هم نجس میکند. به همین خاطر در این آیین پیکر بی جان را داخل دخمه ای قرار میدهند تا خوراک حیوانات وحشی و پرندگان لاشخور شود. قدمت این گوردخمه به دوره هخامنشاین باز میگردد و بعضی معتقدند که این گوردخمه به ضحاک تعلق دارد. در کنار این گوردخمه کتیبه ای وجود دارد که فقط از نزدیک قابل مشاهده می باشد.
نقش برجسته آنوبانینی
نقش برجسته یا همان کتیبه آنوبانینی، جزو قدیمی ترین کتیبه های ایران محسوب میشود. به طوری که کتیبه معروف بیستون نیز 2هزار سال بعد، از روی همین کتیبه کپی برداری شده است. قدمت این کتیبه به 4.800 سال قبل باز میگردد و به یکی از چهار عنصر قومی زاگروس نشین هزاره سوم پیش از میلاد مسیح یعنی لولوبیان تعلق دارد. این قوم در این منطقه زندگی میکردند و یکی از اقوام آبا و اجدادی ما به حساب می آیند. محتوای این نقش برجسته، تصویر شاه در مقابل ایزدبانو ایشتار می باشد. این کتیبه مشخص میکند که ستاره ای سبب پیروزی پادشاه در مقابل دشمانان گردیده است. پادشاه نیز پس از پیروزی، پای خود را بر پیکر بی جان دشمانان شکست خورده گذاشته. ملکه نیز حلقه ای در دست دارد و دست دیگر زنجیر یا طنابی گرفته است و دو اسیر در بند او هستند. در کنار شاه و ملکه، 90 اسیر برهنه در بند نیز به چشم می خورند.افراد مشهور و مشاهیر شهرستان سرپل ذهاب
خانای قبادی
یکی از افراد نامدار سرپل ذهاب خانای قبادی می باشد. وی از طایفه پاشایان باجلان و نواده ی قباد بیگ بن عمر بیگ حاکم دره تنگ سرپل زهاب بوده است . ایشان از شعرای نامدار و برجسته کردی گویی می باشد. در حدیقه سلطانی چنین ذکر شده است: منظومه خسرو شیرین خانای قبادی جزو شاهکارهای ادبیات کردی محسوب میگردد و تا به الان هیچ کدام از شعرای داستان سرای کرد نتوانسته اند اثری همچون این منظومه را به وجود آورند، وی در زمینه های فلسفی، فقهی، ادبی و عرفانی اطلاعات زیادی داشته است.مفتی زه هاوی
فیضی زه هاوی ملقب به «مفتی زه هاوی» در سال 1208 هجری .قمری در سرپل ذهاب چشم به جهان گشود و پس از چندین سال زندگی در این شهر به همراه خانواده به بغداد رفت و در همان جا ساکن شد. او پس از مدت زمان کمی در شهر بغداد به عنوان «مفتی بزرگ بغداد» انتخاب شد و سالهای سال در این مقام باقی ماند. ایشان مردی فقیه، فاضل، حکیم و عارف بود و در سرودن انواع شعر تبحر زیادی داشت و مسلط به چهار زبان کردی، فارسی، عربی و ترکی بود و به این زبان ها شعر سروده است.منبع: راسخون
