(وودي آلن Woody Allen)

متولد 1935، آمريکا
 

وودي آلن يکي از فعالترين فيلمنامه نويسان و فيلمسازان هاليوودي است که بي ترديد مي توان او را يک فيلمساز مؤلف قلمداد کرد. فيلمهاي او اعم از درام يا کمدي به خوبي نمايانگر دغدغه هاي آلن در مفاهيمي نظير عشق، هنر و مذهب است. اگر چه کمديهاي مفرح و درامهاي جذاب او با جزئيات کامل به بررسي روابط ميان انسانها مي پردازد، اما اغلب فيلمهاي او آشکارا به تمايل شديد آلن به داشتن چهره اي زيبا، جذابيت مردانه و هوش سرشار اشاره دارد.
آلن در تاريخ اول دسامبر سال 1935 در بروکلين آمريکا به دنيا آمد. او زندگي سختي را گذراند تا بالاخره توانست وارد دانشکده فيلم شود،اما از گذراندن واحدهاي تحصيلي خود عاجز ماند و در نيمسال اول از دانشگاه اخراج شد. پس از اخراج از دانشگاه، او جذب نويسندگي براي شبکه N.B.C تلويزيون شد. همچنين او شغل دوم پرسودي نيز داشت و براي بازيگران صحنه يا کمدينهاي کلوبهاي شبانه نمايشنامه نويسي مي کرد، در تک گوييهايي که او مي نوشت، به همه چيز اشاره مي شد؛ از سکس و ازدواج گرفته تا مذهب و سياست. کم کم آثار آلن مشهور شد. او در سال 1965 فيلمنامه کمدي تازه چه خبر پوسي کت؟ را نوشت و خود نيز در آن بازي کرد. اين فيلم توسط کليودانر کارگرداني شد. سوژه هاي ارتجاعي به وضوح در اين اثر موج مي زد: طرح مسائل عشقي به بن بست رسيده و مراجعه به روانکاو. کمي بعد داستاني درباره يک تريلر جاسوسي ژاپني با ديالوگهاي انگليسي نوشت که نتيجه آن ساخت فيلم تازه چه خبر تايگر ليلي؟ در سال 1966 بود. يک سال بعد او در نوشتن فيلمنامه کازينورويال به سبک فيلمهاي جيمزباند همکاري کرد. اين فيلم يکي از موفقترين آثار آلن نام گرفت. در نيمه دوم دهه 1960 آلن فعاليت خود را روي نمايشنامه نويسي براي برادوي متمرکز ساخت. آب را ننوش در سال 1966 و دوباره بزن سام در سال 1969 از جمله اين نمايشنامه ها بودند. نمايشنامه دوم در سال 1972 به فيلم تبديل شد و اين فيلم سرآغازي بود براي آشنايي آلن با بازيگري به نام دايان کيتون.درسال 1969 آلن دو فيلم کوتاه براي تلويزيون ساخت. در همان سال او فيلمنامه بلند پول را بردار و فرار کن را نوشت و علاوه بر کارگرداني در آن بازي کرد. اين اثر به شيوه اي مستند از فيلمهاي گنگستري تقليد شده بود. اگر چه هيچ کدام از فيلمهاي او به فروش چشمگيري دست نيافتند، اما همين سود اندک حاصل از آنها براي آلن کافي بود تا بتواند کيفيت آثار خود را ارتقا بخشد. او در سال 1973 فيلمنامه خواب آلود را نوشت. داستان اين فيلمنامه درباره صاحب يک فروشگاه مواد غذايي بود که توسط دانشمندان در دستگاههاي مخصوص فريز مي شود و دويست سال بعد به ميان مردم مي آيد. فيلمنامه عشق و مرگ در سال 1975 يک جهش بزرگ براي آلن قلمداد شد. اين فيلمنامه ملغمه اي از موقعيتهاي گوناگون کمدي بود که با پيش کشيدن دوران جنگهاي ناپلئوني علاوه بر تمسخر فرهنگ و ادبيات روسي باعث به وجود آمدن چند نکته مبهم فلسفي نيز شد. اين فيلم نمودي از اشتياق فراوان آلن براي انگاشته شدن در جرگه فيلمسازان بزرگ بود.
کمدي تلخ و شيرين آني هال در سال 1977 جهش بزرگتري براي رسيدن به اين خواسته بود. اين فيلم موفق به دريافت چهار جايزه اسکار در رشته هاي بهترين فيلم، بهترين بازيگر زن (دايان کيتون)، بهترين کارگردان (آلن) و بهترين فيلمنامه اصيل ( آلن و مارشال بريکمن) شد. از اين به بعد آثار آلن قدري دراماتيک تر شدند. فيلمنامه صحنه هاي داخلي در سال 1978 نوشته شد و به سرکوب گروه WASP اشاره داشت. اين فيلم موفق به دريافت پنج عنوان نامزدي جايزه اسکار شد و واکنشهاي متقاضي را از سوي منتقدان برانگيخت. يک سال بعد او به طور مشارکتي با مارسال بريکمن فيلمنامه منهتن را نوشت که به نظر خيليها بهترين اثر آلن است. در اين فيلم با بازگشت به مضامين کمدي، آلن بخشي از زندگينامه خود را در قالب عناصر رمانتيک به تصوير کشيده است. فيلمنامه خاطرات استارداست که تقليدي از آثار فليني بود، در سال 1983 نوشته شد. رزارغواني قاهره در سال 1985 يکي از آثاري بود که تمامي دغدغه هاي آلن (شهرت، رومانس، تخيل و هنر) را در خود نهفته داشت و مورد پسند منتقدان قرار گرفت. در دهه هشتاد به غير از فيلم نوستالژيک روزهاي راديو بقيه آثار آلن تمي کمدي دراماتيک داشتند. فيلمنامه اصيل و درخشان هانا و خواهرانش (1986) سومين جايزه اسکار را براي آلن به ارمغان آورد. زني ديگر (1988) که به سبک فيلمهاي اينگمار برگمن ساخته شده بود، نمايشگر دنياي مأيوسانه نيويورکي هاي وسپي بود، با جنايت و جنحه در سال 1989، آلن دهه هشتاد را نشان دادن چهره سياه قتل و کشتار به پايان رساند. اما در سالهاي اوايل دهه نود او با نگارش فيلمنامه هاي آليس، زنان و شوهران، سايه ها و مه از سياهي فيلمهاي گذشته خود فاصله گرفت.
آلن جزو معدود فيلمسازاني بود که به طور مستقل و با سرمايه شخصي خود فيلمسازي مي کرد. او علاوه بر فيلمنامه نويسي و کارگرداني در فيلمهايي که توسز ديگران کارگرداني مي شد نيز ايفاي نقش مي کرد. فيلمهاي جسارت [بدل] (1976) و Scence from a mall از اين دست هستند. فيلمنامه هاي آخر آلن به نحوي انعکاسي از زندگي واقعي او هستند. دزدان خرده پا (2000)، نفرين عقرب يشمي (2001) و پايان هاليوودي (2002) فيلمنامه هايي هستند که در آن درگيري رمانتيک آلن مشهود است. فيلم شناسي: خنده ساز (1962)، تازه چه خبر پوسي کت؟ (1965)، تازه چه خبر تايگر ليلي (1966)، کازينو رويال (1967)، پول را بردار و فرار کن (1969)، آب را ننوش (1969)، پوسي کت، پوسي کت، دوستت دارم (1970)، موزها (1971)، دوباره بزن سام (1972)، همه چيزهايي که هميشه مي خواستيد درباره سکس بدانيد، اما مي ترسيديد بپرسيد (1972)، خواب آلود (1973)، عشق و مرگ(1975)، آني هال (1977)، صحنه هاي داخلي (1978)، منهتن (1979)، خاطرات استارداست (1980)، کمدي جنسي شبي نيمه تابستاني (1982)، زليگ (1983)، دني رز برادوي (1984)، رز ارغواني قاهره (1985)، هانا و خواهرانش (1986)، WA Meetin (1986)، روزهاي راديو (1987)، سپتامبر (1987)، زني ديگر(1988)، داستانهاي نيويورکي [يک اپيزود] (1989)، جنايت و جنحه (1989)، هر کس يا ظهور و سقوط فلسفه (1989)، آليس (1990)، سايه ها و مه (1992)، زنان و شوهران (1992)، راز قتل منهتن (1993)، گلوله ها بر فراز برادوي (1993)، آفروديت توانا (1995)، همه مي گويند دوستت دارم (1996)، هري ساختار شکن (1997)، کونت مرکوري به حومه مي رود (1977)، شهرت (1998)، رذل و شيرين (1999)، دزدان خرده پا (2000)، نفرين عقرب يشمي (2001)، پايان هاليوودي (2002)، هر چيز ديگر(2003).
منبع:نشريه فيلم نگار ،شماره 17
/ن