مسابقه ها نيز متحول مي شوند!
نويسنده:سيما آبي
گذشت زمان معمولاً به بسياري از اتفاقات رنگ و بويي شيرين مي دهد، حتي اگر آن اتفاقات تلخ باشند و اگر ندهد، حتماً تلخي آن اتفاقات را مي گيرد.
از همين رو اين اتفاقات كه خاطره هاي ما را تشكيل مي دهند، اغلب بسيار شيرين بوده و يادآوري شان موجب مسرت و شادي است؛ به خصوص براي ما ايراني ها كه نسبت به ديگران حس نوستالژيك بيشتري به گذشته هايمان داريم و داشتن تعلق خاطر در خون و ذاتمان نهفته است. براي همين است كه خاطره ها بخش بزرگي از ذهنمان را پر مي كنند.
برنامه «نقره» با شناخت از اين موضوع و بر پايه خاطره پي ريزي شده است؛ برنامه اي كه پنجره اي است رو به خاطره ها و حسن ختام آن جمله اي است كه همواره در برنامه تكرار مي شود با اين مضمون كه اگر ... بوديم ما را ببخشيد، چون ما آدم هاي خاطره بازي هستيم.
اين برنامه كه با نويسندگي و كارگرداني منصور ضابطيان ساخته به بخش قسمت هايي از برنامه هايي مي پردازد كه در محدوده زماني بيست الي چهل سال پيش ساخته شده اند، «نقره» در برنامه اي به مسابقات پرداخت مسابقاتي كه در دهه هاي شصت و هفتاد شمسي ساخته و پخش شده بودند. اين مسابقات در دوره اي ساخته مي شدند كه در آن دوره توليد سريال بسيار كم بود و تعداد شبكه هاي راديويي و تلويزيوني هم محدود بود.
در دهه شصت يكي از مسابقاتي كه بسيار مهم معروف و پرطرفدار بود، مسابقه «نام ها و نشانه ها» بود كه اجراي آن را رضا معيني بر عهده داشت. «نام ها و نشانه ها» پنج شنبه شب ها پخش مي شد و بسياري را پاي تلويزيون مي نشاند. اين مسابقه كه از شبكه يك روي آنتن مي رفت، يكي از مهم ترين برنامه هاي تلويزيون آن زمان بود. اما هم زمان اين شبكه دو مسابقه داشت به نام مسابقه «جدول» كه شنبه شب ها پخش مي شد و مجري آن حسين باغي بود. اين مسابقه ها در يك موضوع اشتراك داشتند و آن محتواي آن ها بود و بيشتر جنبه اطلاع رساني داشتند و معمولاً خالي از هيجان بودند. اين برنامه ها دكورهاي بسيار ساده و كم هزينه با طرح هاي گرافيكي بسيار ساده داشتند كه در طراحي شان خبري از نورپرداري هاي خاص هم نبود و كل دكور آنها متشكل بود از چند ميز و صندلي بسيار ساده براي شركت كننده ها، مجري ها و ميهمان ها، كه اغلب استادان دانشگاه و طراحان سوال براي كنكور بودند، مانند آقاي خالصي، آقاي بهدادفر و آقاي آزاد كلاه و يك تلويزيون قديمي، يك ساعت زنگ دار و يك گلدان در انتهاي صحنه، بعدها تيم «جدول» اقدام به ساخت مسابقه اي ديگر به نام «يك مسابقه، سي سؤال» كردند كه اجراي آن نيز حسين باغي برعهده داشت و دقيقاً شبيه همان سوال ها و همان دكورهاي «جدول» بود، بدون ايجاد خلاقيت يا اضافه كردن كمترين هيجاني، سوال هاي مطرح شده نيز معمولاً سوال هاي فرهنگي و بيشتر در مورد احكام و معارف ديني بودند.
اين مسابقه ها به تدريج برنامه هاي كودك نيز راه يافتند و كم كم دكورها و طراحي هاي گرافيكي آن ها از سادگي در آمده و رنگ و لعاب بيشتري پيدا كردند كه ماندگارتر نيز شدند. از جمله اين مسابقه ها كه براي كودكان و نوجوانان ساخته شدند، مسابقه «از مدرسه تا مدرسه» بود كه اجراي آن را مجيد قناد عهده داربود و اتفاقاً قناد در اين برنامه با شمارش خاص خود كه مي گفت: ده و ده و ده وده ... معرف شد.
يكي ديگر از مسابقات آن دوران كه بعد از «از مدرسه تا مدرسه» ساخته و پخش شد، مسابقه «هوشيار و بيدار» بود كه در زمان خود پيشرفت زيادي در طراحي سوال ها، مسابقه ها، اجرا، بازيگري و حتي در دكور داشت. بازيگرهاي اين مسابقه كه بيشتر از مجري آن در يادها ماندند، عليرضا خمسه و محسن يوسف بيك بودند و شعري هم كه در ابتداي اين مسابقه خوانده مي شد در يادها ماندني شد با اين مضمون كه «هميشه بيداريد زرنگ و هوشياريد به اين سوال خود چه پاسخي داريد چه پاسخي داريد.» اين مسابقه در ميان برنامه هاي ديگر به شدت تحول ايجاد كرد.
با گذشت زمان سازندگان برنامه هاي سرگرم كننده و مسابقه ها در همه موارد به تجارب زيادي دست پيدا كردند. به همين خاطر برنامه ها پخته تر شدند و دكورها شكيل تر و پرزرق و برق تر، با اين حال همچنان هاله اي از سادگي در آنها موج مي زد. «مسابقه هفته» در اين دوره ساخته شد با اجراي زنده ياد منوچهر نوذري كه واقعاً تماشايي و پرطرفدار بود. اجراي خاص و منحصر به فرد نوذري يكي از عوامل جذابيت اين مسابقه بود. قبل از آن، اين مسابقه با اجراي زنده ياد كمال الحق سلامي كليد خورده بود. مرحوم سلامي از پردانش ترين مجري هاي تلويزيون بود كه براي همه سوال ها توضيح كامل و جامعي داشت.
هم زمان مسابقه هاي صرفاً علمي هم به تلويزيون راه يافتند. در دوره اي كه دسترسي به اينترنت امكان نداشت، مردم اطلاعاتشان را از مجله هاي علمي مانند «دانستنيها» و «دانشمند» به دست مي آوردند. اطلاعات اين مجله ها پايه هاي سوالات اين مسابقه ها را تشكيل مي داند. «مسابقه علمي» يكي از انواع مسابقه ها بود كه اجراي آن را آقاي مهربان برعهده داشت، اما همه اين مسابقه ها چيزي براي جذب بيشتر بيننده ها كم داشتند؛ چيزي به نام هيجان.
هيجان از دهه هفتاد به بعد به مسابقه ها پاگذاشت و در اين دهه مسابقه هايي طراحي و توليد شدند كه علاوه بر داشتن دكورهاي عظيم با طراحي هاي عجيب غريب و گرافيكي متفاوت كه با نورپردازي هاي خاصي تلفيق شده بودند، مهارت علمي شركت كننده ها را محك مي زدند. در اين مورد براي نمونه مي توان به مسابقه «راز سيب» اشاره كرد كه فرهاد جم آن را اجرا مي كرد. در كنار آن مسابقه هايي مانند «مسابقه بزرگ» با اجراي محمد حسيني و كاظم احمد زاده توليد شد كه بيشتر از آنكه به ميزان اطلاعات عمومي شركت كننده ها بپردازند، به توانايي آن ها و واكنش هاي شان در برخورد با موانعي كه در اين مسابقه ها بود، مي پرداختند. اين مسابقه ها كه هزينه هاي زيادي صرف ساختنشان شده بود، با شيرين كاري هاي مجري هايشان همراه بود و اين جذابيت آن را براي بينندگاني كه به خنديدن احتياج داشتند چند برابر مي كرد. كم كم ايجاد تغيير وتحول در نحوه ساخت و اجراي مسابقه ها تبديل به يك رسم شد و مسابقه ها با انواع و اقسام مختلف سر بر آوردند كه اتفاقاً در همه جا با صرف هزينه فراوان در توليد همراه شدند و در كنار اين موضوع به تعداد شركت كننده ها نيز افزوده شد. چنانچه مسابقه اي به نام «101» متولد شد كه اجراي آن را دوبلور با سابقه تلويزيون، ناصر ممدوح با صداي گرم خود عهده داشت.اين مسابقه بعدها در برهه اي به مسابقه «303» تغيير نام داد.
يك تحول ديگر نيز در كنار اين مسابقات پرهزينه ايجاد شد كه آن توليد مسابقه هايي با كمترين هزينه بود كه معروف به مسابقات تلفني شدند. اين مسابقه ها نه دكورهاي عظيم دارند و نه طراحي خاص. فقط يك مجري دارند و يك شركت كننده كه از طريق تلفن ارتباط برقرار مي كند و از طريق رايانه و بازي هاي رايانه اي قدرت هوش و مهارت خود را به نمايش مي گذارد. البته طراحي همين بازي هاي رايانه اي مسلماً براي سازندگان مسابقه هزينه بر است. مسابقه هاي تلفني احتياج به اجراي خاص مجري ها دارند چرا كه مجري ها شركت كننده را به طور مستقيم نمي بينند و بدون ديدن آن ها مجبور هستند با شركت كننده ارتباط برقرار كرده و به آن ها كمك كنند.
كشف مسابقات جديد و توليد آن ها كه خيلي وقت ها تقليدي از مسابقه هاي ماهواره اي اند همچنان ادامه دارد. ناگفته نماند همه مسابقه هايي كه به آن اشاره شد، در برنامه «نقره» بررسي نشدند و تنها چند مسابقه اول در ده هاي شصت و هفتاد در اين برنامه يادآوري و نشان داده شدند و بحث ما خود به خود و ناخودآگاه به اينجا كشيده شد كه بحث و بررسي كاملي هم نيست و تنها نگاهي گذرا به اين نوع برنامه سازي در تلويزيون دارد.
منبع:نشريه سروش شماره1406
/خ
از همين رو اين اتفاقات كه خاطره هاي ما را تشكيل مي دهند، اغلب بسيار شيرين بوده و يادآوري شان موجب مسرت و شادي است؛ به خصوص براي ما ايراني ها كه نسبت به ديگران حس نوستالژيك بيشتري به گذشته هايمان داريم و داشتن تعلق خاطر در خون و ذاتمان نهفته است. براي همين است كه خاطره ها بخش بزرگي از ذهنمان را پر مي كنند.
برنامه «نقره» با شناخت از اين موضوع و بر پايه خاطره پي ريزي شده است؛ برنامه اي كه پنجره اي است رو به خاطره ها و حسن ختام آن جمله اي است كه همواره در برنامه تكرار مي شود با اين مضمون كه اگر ... بوديم ما را ببخشيد، چون ما آدم هاي خاطره بازي هستيم.
اين برنامه كه با نويسندگي و كارگرداني منصور ضابطيان ساخته به بخش قسمت هايي از برنامه هايي مي پردازد كه در محدوده زماني بيست الي چهل سال پيش ساخته شده اند، «نقره» در برنامه اي به مسابقات پرداخت مسابقاتي كه در دهه هاي شصت و هفتاد شمسي ساخته و پخش شده بودند. اين مسابقات در دوره اي ساخته مي شدند كه در آن دوره توليد سريال بسيار كم بود و تعداد شبكه هاي راديويي و تلويزيوني هم محدود بود.
در دهه شصت يكي از مسابقاتي كه بسيار مهم معروف و پرطرفدار بود، مسابقه «نام ها و نشانه ها» بود كه اجراي آن را رضا معيني بر عهده داشت. «نام ها و نشانه ها» پنج شنبه شب ها پخش مي شد و بسياري را پاي تلويزيون مي نشاند. اين مسابقه كه از شبكه يك روي آنتن مي رفت، يكي از مهم ترين برنامه هاي تلويزيون آن زمان بود. اما هم زمان اين شبكه دو مسابقه داشت به نام مسابقه «جدول» كه شنبه شب ها پخش مي شد و مجري آن حسين باغي بود. اين مسابقه ها در يك موضوع اشتراك داشتند و آن محتواي آن ها بود و بيشتر جنبه اطلاع رساني داشتند و معمولاً خالي از هيجان بودند. اين برنامه ها دكورهاي بسيار ساده و كم هزينه با طرح هاي گرافيكي بسيار ساده داشتند كه در طراحي شان خبري از نورپرداري هاي خاص هم نبود و كل دكور آنها متشكل بود از چند ميز و صندلي بسيار ساده براي شركت كننده ها، مجري ها و ميهمان ها، كه اغلب استادان دانشگاه و طراحان سوال براي كنكور بودند، مانند آقاي خالصي، آقاي بهدادفر و آقاي آزاد كلاه و يك تلويزيون قديمي، يك ساعت زنگ دار و يك گلدان در انتهاي صحنه، بعدها تيم «جدول» اقدام به ساخت مسابقه اي ديگر به نام «يك مسابقه، سي سؤال» كردند كه اجراي آن نيز حسين باغي برعهده داشت و دقيقاً شبيه همان سوال ها و همان دكورهاي «جدول» بود، بدون ايجاد خلاقيت يا اضافه كردن كمترين هيجاني، سوال هاي مطرح شده نيز معمولاً سوال هاي فرهنگي و بيشتر در مورد احكام و معارف ديني بودند.
اين مسابقه ها به تدريج برنامه هاي كودك نيز راه يافتند و كم كم دكورها و طراحي هاي گرافيكي آن ها از سادگي در آمده و رنگ و لعاب بيشتري پيدا كردند كه ماندگارتر نيز شدند. از جمله اين مسابقه ها كه براي كودكان و نوجوانان ساخته شدند، مسابقه «از مدرسه تا مدرسه» بود كه اجراي آن را مجيد قناد عهده داربود و اتفاقاً قناد در اين برنامه با شمارش خاص خود كه مي گفت: ده و ده و ده وده ... معرف شد.
يكي ديگر از مسابقات آن دوران كه بعد از «از مدرسه تا مدرسه» ساخته و پخش شد، مسابقه «هوشيار و بيدار» بود كه در زمان خود پيشرفت زيادي در طراحي سوال ها، مسابقه ها، اجرا، بازيگري و حتي در دكور داشت. بازيگرهاي اين مسابقه كه بيشتر از مجري آن در يادها ماندند، عليرضا خمسه و محسن يوسف بيك بودند و شعري هم كه در ابتداي اين مسابقه خوانده مي شد در يادها ماندني شد با اين مضمون كه «هميشه بيداريد زرنگ و هوشياريد به اين سوال خود چه پاسخي داريد چه پاسخي داريد.» اين مسابقه در ميان برنامه هاي ديگر به شدت تحول ايجاد كرد.
با گذشت زمان سازندگان برنامه هاي سرگرم كننده و مسابقه ها در همه موارد به تجارب زيادي دست پيدا كردند. به همين خاطر برنامه ها پخته تر شدند و دكورها شكيل تر و پرزرق و برق تر، با اين حال همچنان هاله اي از سادگي در آنها موج مي زد. «مسابقه هفته» در اين دوره ساخته شد با اجراي زنده ياد منوچهر نوذري كه واقعاً تماشايي و پرطرفدار بود. اجراي خاص و منحصر به فرد نوذري يكي از عوامل جذابيت اين مسابقه بود. قبل از آن، اين مسابقه با اجراي زنده ياد كمال الحق سلامي كليد خورده بود. مرحوم سلامي از پردانش ترين مجري هاي تلويزيون بود كه براي همه سوال ها توضيح كامل و جامعي داشت.
هم زمان مسابقه هاي صرفاً علمي هم به تلويزيون راه يافتند. در دوره اي كه دسترسي به اينترنت امكان نداشت، مردم اطلاعاتشان را از مجله هاي علمي مانند «دانستنيها» و «دانشمند» به دست مي آوردند. اطلاعات اين مجله ها پايه هاي سوالات اين مسابقه ها را تشكيل مي داند. «مسابقه علمي» يكي از انواع مسابقه ها بود كه اجراي آن را آقاي مهربان برعهده داشت، اما همه اين مسابقه ها چيزي براي جذب بيشتر بيننده ها كم داشتند؛ چيزي به نام هيجان.
هيجان از دهه هفتاد به بعد به مسابقه ها پاگذاشت و در اين دهه مسابقه هايي طراحي و توليد شدند كه علاوه بر داشتن دكورهاي عظيم با طراحي هاي عجيب غريب و گرافيكي متفاوت كه با نورپردازي هاي خاصي تلفيق شده بودند، مهارت علمي شركت كننده ها را محك مي زدند. در اين مورد براي نمونه مي توان به مسابقه «راز سيب» اشاره كرد كه فرهاد جم آن را اجرا مي كرد. در كنار آن مسابقه هايي مانند «مسابقه بزرگ» با اجراي محمد حسيني و كاظم احمد زاده توليد شد كه بيشتر از آنكه به ميزان اطلاعات عمومي شركت كننده ها بپردازند، به توانايي آن ها و واكنش هاي شان در برخورد با موانعي كه در اين مسابقه ها بود، مي پرداختند. اين مسابقه ها كه هزينه هاي زيادي صرف ساختنشان شده بود، با شيرين كاري هاي مجري هايشان همراه بود و اين جذابيت آن را براي بينندگاني كه به خنديدن احتياج داشتند چند برابر مي كرد. كم كم ايجاد تغيير وتحول در نحوه ساخت و اجراي مسابقه ها تبديل به يك رسم شد و مسابقه ها با انواع و اقسام مختلف سر بر آوردند كه اتفاقاً در همه جا با صرف هزينه فراوان در توليد همراه شدند و در كنار اين موضوع به تعداد شركت كننده ها نيز افزوده شد. چنانچه مسابقه اي به نام «101» متولد شد كه اجراي آن را دوبلور با سابقه تلويزيون، ناصر ممدوح با صداي گرم خود عهده داشت.اين مسابقه بعدها در برهه اي به مسابقه «303» تغيير نام داد.
يك تحول ديگر نيز در كنار اين مسابقات پرهزينه ايجاد شد كه آن توليد مسابقه هايي با كمترين هزينه بود كه معروف به مسابقات تلفني شدند. اين مسابقه ها نه دكورهاي عظيم دارند و نه طراحي خاص. فقط يك مجري دارند و يك شركت كننده كه از طريق تلفن ارتباط برقرار مي كند و از طريق رايانه و بازي هاي رايانه اي قدرت هوش و مهارت خود را به نمايش مي گذارد. البته طراحي همين بازي هاي رايانه اي مسلماً براي سازندگان مسابقه هزينه بر است. مسابقه هاي تلفني احتياج به اجراي خاص مجري ها دارند چرا كه مجري ها شركت كننده را به طور مستقيم نمي بينند و بدون ديدن آن ها مجبور هستند با شركت كننده ارتباط برقرار كرده و به آن ها كمك كنند.
كشف مسابقات جديد و توليد آن ها كه خيلي وقت ها تقليدي از مسابقه هاي ماهواره اي اند همچنان ادامه دارد. ناگفته نماند همه مسابقه هايي كه به آن اشاره شد، در برنامه «نقره» بررسي نشدند و تنها چند مسابقه اول در ده هاي شصت و هفتاد در اين برنامه يادآوري و نشان داده شدند و بحث ما خود به خود و ناخودآگاه به اينجا كشيده شد كه بحث و بررسي كاملي هم نيست و تنها نگاهي گذرا به اين نوع برنامه سازي در تلويزيون دارد.
منبع:نشريه سروش شماره1406
/خ
