ازدواج و تأمین بهداشت روانی از نگاه قرآن و حدیث

بسمه تعالی

چکیده:
 

در حالیکه جهان با شتاب توصیف ناپذیری به سوی صنعتی شدن و جهانی عاری از دشواری و سختی و تحولات عمیق فن آوری در حال حرکت است، همچنان موضوع بیماری ها و مشکلات روانی، موضوعی در خور توجه و نه چندان خشنودکننده به حساب می آید.
از جمله راهکارهایی بهداشت روان فردی و اجتماعی، ازدواج است. ازدواج برای افراد و جوامع، آرامش و امنیت خاطر، انس و مودت، برکات اقتصادی و آخرتی و سلامت و امنیت اجتماعی، به ارمغان می آورد و آنان را از جایگاه خود به کمالات برتر معنوی سوق می دهد.
مکتب اسلام در خصوص این موضوع به لحاظ مبنایی و محتوایی از غنای والایی برخوردار است و نقش بسزایی در کاهش و از بین بردن فشارهای روانی دارد. اسلام، راهکارها و سفارشهایی در این بین دارد که زمینه ساز تقویت روحی و روانی افراد در اجتماع است؛ آن سان که فشارهای روانی مردم را از بین می برد و بهداشت روانی آنان را در این زمینه تقویت و یا تأمین می کند.

کلید واژگان: بهداشت روان، ازدواج، قرآن، حدیث، اجتماع.
 

مقدمه:
 

کسب آرامش و اطمینان و دوری از پریشان حالی یکی از اساسی ترین نیازهای فطری بشر است و از دیرباز جزء مسائل اساسی بشر بوده است. جوامع بشری همچنان شاهد وجود هزاران بیمار روانی و گسترش پدیده هایی نظیر فقر، جنگ، اعتیاد، خودکشی، و بزهکاری و دیگر بیماری هاست، که
چونان خوره ای ماند که روح و جان انسان ها را دربر گرفته و آن ها را به تدریج به هلاکت می رساند. از این رو یکی از اهداف و برنامه های نظام های اجتماعی، تلاش برای بالا بردن رفاه، بهزیستی و بهداشت روان افراد است؛ چرا که بهداشت روانی یکی از نیازهای ضروری افراد در جامعه تلقی می گردد و عملکرد مطلوب جامعه مستلزم برخورداری از افرادی است که از حیث سلامت و بهداشت روانی در وضعیت مطلوبی قرار داشته باشند. اما هزاره سوم میلادی در شرایطی آغاز می گردد که جهان همچنان درگیر مشکلات عدیده ای در ابعاد روانی است. و اکنون در قرن 21، انسان مضطرب افسرده و بحران زده عصر حاضر، بیش از هر زمانی دیگر خود را در آستانه ی سؤالاتی اساسی در مقوله ارزشها و سلامت روانی می یابد و عامل پیدایش بسیاری از ناسازگاریها و نابهنجاری ها را تضادهای ارزشی و عدم استقرار یک نظام ارزشی سازمان یافته شده در فرد می داند و اینک با توجه به اهمیت این موضوع، هزینه ای که کشورهای جهان بابت پیشگیری و درمان بیماری های روانی و یا مبارزه با برخی ناهنجاری های روانی پرداخت می کند، سهم قابل توجهی از بودجه کشورها را به خود اختصاص می دهد، گرچه این پژوهشها عموماً در کشورهای توسعه یافته صورت گرفته، اما با تمام تلاشهای صورت گرفته در این زمینه، وضعیت بهداشت روانی در این کشورها وخیم است. اما نکته قابل توجه در این بحث اینست که بسیاری از این کشورها، به ابعاد زیرساختی در ظهور و گسترش اختلالات روانی و اینکه چرا علی رغم بهبود وضعیت گسترش اجتماعی، توفیقی در کاهش و مهار اختلالات روانی افراد به دست نیامده، توجهی نداشته اند؟ در این میان با تأملی کوتاه در شرایط جوامع با گسترش ارتباطات انسانی در سطوح مختلف بین المللی، این نکته احساس می شود که با وجود تلاشهای فراوان در زمینه بهبود شرایط روانی افراد، عوامل برهم زننده ی تعادل روانی روز به روز افزایش یافته و احساس نیازمندی به بهداشت روانی در افراد و جوامع افزایش روز افزونی پیدا کرده است.
ادیان الهی و آیینهای کهن بشری، از دیرباز این معضل را پیش بینی کرده و ضمن تشریح علل آرامش روحی و روانی، راهکارهایی برای پاسخ به این نیاز اساسی بشر ارائه داده اند تا جوامع بشری در برابر فشارهای روانی دچار آشفتگی نگشته و افراد انسجام شخصیتی و بهداشت روانی خود را حفظ کنند. از جمله نکاتی که اسلام بدان توجه نموده است امر ازدواج است و این مهم را گوشزد می کند که ازدواج مهم ترین عامل بهداشت روان در افراد و جوامع می باشد و ازدواج زمینه ساز روابط بهتر و پیوندهای عاطفی و حمایتی در اجتماع است.

الف) کلیات:
 

1-مفهوم شناسی بهداشت روان:
تعریف بهداشت و سلامت روان، چندان ساده نیست و برخی بر این باورند که اصولاً تعریف سلامت روانی ممکن نیست و مشکل بحث بهداشت روانی هم از آنجا سرچشمه می گیرد که هنوز تعریف صحیح و قابل قبولی برای هنجار، بیماری و سلامتی در دست نیست.
اصطلاح بهداشت روانی از آن دسته از مفاهیمی است که در روان شناسی مورد مناقشه فراوانی بوده و هست و این جدال از آن جا سرچشمه می گیرد که هنوز تعریفی صحیح برای بهنجاری نداریم. از سوی دیگر تعاریفی از بهداشت روان ارائه گردیده که برخی از آنان را مورد بررسی قرار می دهیم. بسیاری از مردم طبقه بندیهای هنجار و ناهنجاری در بهداشت روان را به طور ذهنی و بدون دقت و غالباً به صورت ارزش گذارانه و در اشاره به رفتار خوب یا بد به کار می برند. مازلو در این باره می گوید: «به طور کلی کوششهای صورت گرفته برای تعریف بهنجاری، یا جنبه آماری داشته و یا به فرهنگی خاص مربوط می شده و یا جنبه ی پزشکی – بیولوژیک داشته است. اما این ها فقط تعاریف رسمی هستند، نه تعاریف معمولی و روزمره. معنای غیررسمی این واژه، صریح و روشن است. اکثر مردم هنگامیکه می پرسند، بهنجار چیست؟، همین معنای غیررسمی را در ذهن دارند. این در اکثر موارد حتی در مورد افراد حرفه ای، هنگامی که اوقات نیز رسمیشان را می گذرانند، یک سؤال ارزشی به شمار می رود و منظور از این سؤال عملاً این است که چه چیز را باید ارج نهیم؟ چه چیز برای ما خوب است و چه چیز بد؟ از چه چیز باید نگران باشیم و از چه چیز باید احساس گناه، و یا احساس تقوا کنیم. روانپزشکان، سالم بودن را نداشتن علائم بیماری روانی تلقی می کنند، به عبارت دیگر، سلامتی و بیماری را در دو قطب مخالف یکدیگر قرار می دهند و برای اینکه فرد سالمی بیمار شود بایستی از قطب سالم به قطب مخالف برود.»
تعاریفی دیگر در این موضوع مطرح گردیده است که باید آنان را از زوایای مختلف مورد نقد و بررسی قرار داد.

1-1دیدگاه نگارنده:
 

تعاریف یادشده پیرامون بهداشت روان، از جهات متعدد قابل نقد و بررسی و تکمیل است؛ چرا که این تعاریف جامع افراد نیست، تعریفی که به نظر نگارنده، جامع و کامل است بدین شرح است:
بهداشت روان، اصول، قواعد و روش هایی است که در طی چهار مرحله، فرد را از آشفتگی و پریشان حالی می رهاند و آرامش روحی، روانی و انسجام شخصیتی را برای افراد به ارمغان می آورد. آن چهار مرحله بدین ترتیب است:
مرحله اول، تأمین، ایجاد و حفظ: این مرحله بیشتر به جنبه های بهداشتی و سعی در ایجاد عوامل سلامتی و پیشگیری قضیه اشاره دارد؛ چرا که پیشگیری مقدم بر درمان است.
مرحله دوم، تعادل: بعد از سپری کردن مرحله اول، فرد باید به دنبال تعادل شخصیتی و روانی باشد.
مرحله سوم، تقویت: مهمترین مرحله در رسیدن به هدف، مرحله سوم است. در این مرحله شخص باید عواملی را که منجر به آرامش روانی می باشد به عبارت دیگر، ماحصل مراحل قبل را در خود تقویت نماید.
مرحله چهارم، تکامل: آخرین مرحله، تکامل است و آن سیر حرکت تکاملی است برای رسیدن به تکامل نفس. فرد در این بخش به ویژگیهای نهان شخصیتی خویش پی می برد و با درمان بیماری ها و کاستی های نفسانی خویش، به مرحله کمال و انسجام نائل می گردد.

2-مفهوم شناسی نکاح:
 

نکاح در لغت به معنای ضم (پیوستن) است و لغت زوج به معنای قرین و مقارن از یک جنس اطلاق شده است. «الزواج یدلّ علی مقارنه شیئ لشیء من ذلک». همچنین نکاح در اصطلاح عرب، به معانی مختلفی بیان شده است. این واژه هم بر «عقد» و هم بر «وطی» اطلاق شده است. از ظاهر بیشتر آیات قرآن استفاده می شود که نکاح به معنی عقد است.

3- اهمیت و ضرورت بهداشت روان:
 

عدم وجود سلامت و بهداشت روان در اکثریت جوامع بشری و فشارهای ناشی از برخی عوامل بازدارنده، یکی از عواملی است که ضرورت این موضوع را بر همگان گوشزد می نماید.
این مسئله مورد پذیرش تمام عقلاست که حل مسائل ملی و بین المللی تا حد زیادی به روشن بینی در زمینه روح و روان بشر و جلوه های گوناگون آن بستگی دارد؛ چرا که وجود یک جامعه سالم و جامعه ای عاری از هر گونه پریشان حالی، مشکلات و مصیبتها، منوط به داشتن افرادی سالم از لحاظ جسم و روان است. بدین ترتیب، این موضوع، از موضوعاتی است که پیش رو محققان است.
بهداشت و سلامت روانی یکی از نیازهای اجتماعی است و در شرایط کنونی جوامع و گسترش و تعمیق روابط روزافزون ارتباطات انسانی در سطوح بین المللی، این نکته احساس می شود که عوامل برهم زننده تعادل، آرامش روان و علل پدیدآورنده بحران های روانی، افزایش و پیچیدگی خاصی یافته و احساس نیاز فردی و اجتماعی به سلامت و آرامش روانی، افزایش روزافزونی یافته است. بدیهی است هر گونه تلاش در زمینه دستیابی به آرامش و سلامت روان، مستلزم پژوهشها و تحقیقات وسیع پژوهشگران و محققان و به کار بستن نتایج پژوهشها توسط
دستگاههای اجرایی است.
رابطه بهداشت روان افراد با دیگر بخشها و عوامل تأثیرگذار جامعه، رابطه مستقیم است و اینان لازم و ملزوم یکدیگرند. چون شرایط مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و... متأثر از بهداشت روان افراد جامعه است.
سازمان جهانی بهداشت (1990)، ضمن توجه دادن مسئولان کشورها به تأمین سلامت و بهداشت روانی افراد، همواره بر این مهم تأکید دارد که میزان شیوع اختلالات روانی در کشورهای صنعتی و کشورهای در حال توسعه، رو به افزایش است و این در حالی است که در برنامه ریزیهای توسعه اجتماعی و اقتصادی پائین ترین اولویت به آنها داده شده است. دلیل این افزایش را تا حدّ زیادی می تواند وابسته به رشد روزافزون جمعیت، تغییرات سریع اجتماعی همچون شهرنشینی، فروپاشی خانواده های گسترده و مشکلات اقتصادی دانست.
تأمین سلامتی اقشار جامعه یکی از مسائل اساسی هر کشور است که باید آن را از سه بعد جسمی، روانی و اجتماعی مد نظر قرار داد. با توجه به افزایش بیماران روانی در سراسر جهان، زیانهای مالی و معنوی ناشی از این بیماری ها و همچنین کمبود تسهیلات، امکانات و نیروهای تخصصی لازم برای ارائه خدمت به آن ها به نظر می رسد که انجام خدمت پیشگیرانه در این زمینه ضروری است و تأمین بهداشت روانی افراد به عنوان یک اقدام مثبت اجتماعی، اقتصادی، پزشکی و بهداشتی برای تمام کشورها و ملت ها جنبه الزامی دارد.

ب) نقش ازدواج در تأمین بهداشت روانی:
 

1- تأمین آرامش روحی و امنیت خاطر فردی در سایه ی ازدواج:
فطرت و طبیعت انسان، احساس نیاز به آسایش، آرامش جسمی و روحی و انس و مودّت دارد و یکی از مهم ترین راهکارهای نیل به آرامش و آسایش، امر ازدواج می باشد و در سایه سار ازدواج، افراد به آرامش و امنیت خاطر فکری رسیده و از تشویش و اضطراب روحی و روانی دور خواهند بود.
ازدواج نه تنها موجب آرامش و امنیت خاطر فرد می گردد بلکه پوچ گرایی، بیهودگی و احساسی تنهایی را در افراد از بین برده و پناهگاه عاطفی و روانی خاصی را برای ایشان فراهم می آورد.
این نیاز که در سرشت انسان ریشه دارد، چنان قابل توجه است که آیات و روایات متعددی را به خود اختصاص داده است. خداوند متعال می فرماید:
هُوَ الَّذی خَلَقَکُم مِّن نَّفْسٍ وَاحدَه وَ جَعَلَ منْهِا زَوْجَها لِیَسْکُنَ إِلَیْها فَلَمَّا تَغَشَّئَهَا حَمَلَتْ حَمْلاً خَفیفاً فَمَرَّتْ به فَلَمَّا أثْقَلَت دَّعَوَا اللهَ رَبَّهُماً لَئِنْ ءَاتَیْتَنَا صَالِحاً لَّنَکُونَنَّ مِنَ الشَّاکِرِینَ؛
او خدایی است که (همه) شما را از یک فرد آفرید و همسرش را نیز از جنس او قرار داد، تا در کنار او بیاساید. سپس هنگامی که با او آمیزش کرد، حملی سبک برداشت، که با وجود آن، به کارهای خود ادامه می داد و چون سنگین شد، هر دو از خداوند و پرودگار خود خواستند «اگر فرزند صالحی به ما دهی، از شاکران خواهیم بود!»
و در جای دیگر می فرماید:
وَ مِنْ ءَایَاتِه أنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أنفُسِکُمْ أزْواجاً لِّتَسْکُنُواْ إلَیْهَا وَ جَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّةً وَ رَحْمةَ إِنَّ فیُ ذَالِکَ لَایَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ
و از نشانه های او این که همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودّت و رحمت قرار داد در این نشانه هایی است برای گروهی که تفکّر می کنند!
جهت روشن شدن معنای آیه لازم است واژه سکون وسکونت ازنظر اهل لغت بررسی شود.
«سکن» در لغت به معنای استقرار و ثبوت است که در مقابل حرکت قرار می گیرد و این شامل استقرار و ثبوت مادی و معنوی، ظاهری و باطنی می شود و گاه از آن به طمأنینه و رفع اضطراب تعبیر می کنند و اگر با «الی» متعدی شود به معنی اعتماد و اطمینان است.
سکن الیه به معنی مال الیه و گاهی از آن تعبیر کلی می کنند؛ السکن کل ما سکنت الیه من محبوب و سکن الیه شامل سکون جسمی و روحی می شود. از این رو «لتسکنوا» و «لیسکن» مطلق است و شامل هرگونه آرامش و سکون می شود.
از تعلیل آیه ی
خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا الیها
این نکته به دست می آید که علت خلق زن برای مرد و بالعکس، همان سکونت و آرامش است و از آیات قبل برداشت می شود که ازدواج موجب آرامش زن و مرد می شود. و همسر شایسته لازمه این آرامش و آسایش است.

2- مصونیت از گناه؛ تقویت و تثبیت صفای جنسی:
 

در اثر ازدواج غریزه جنسی که یکی از قوی ترین غرائز انسانی است در مسیر طبیعی خود قرار می گیرد و این پدیده موجب می گردد تا انسان از گناهانی که به خاطر میل جنسی انجامی می دهد تا حد زیادی مصون بماند و هیچ گاه دامن خود را به روابط نامشروع جنسی، آلوده نسازد و همچنین موجب می گردد انسان در مسیر کمال و خودسازی معنوی بیشتر قدم بگذارد. البته واضح است که مسیر طبیعی و فطری غریزه جنسی جز با برقرار شدن ارتباط جنسی با جنس مخالف ارضاء نمی شود؛ لکن مسلّم است که غریزه جنسی خود به خود راه صحیح ارضاء را به انسان نشان نمی دهند؛ مثل گرسنگی که انسان آن را احساس می کند و با خوردن برطرف می شود، آن را نیز درک می کند، اما این که چه چیز بخورد، دیگر آن را طبیعت گرسنگی بیان نمی کند.
قرآن کریم، راه های انحرافی را گوشزد نموده و این گونه روش ها باطل شمرده و راهکارهای صحیح را معرفی می کند:
وَ الَّذینَ هُمْ لِفُرُجِهِمْ حَافِظُونَ * إِلَّا عَلیً أزْواجِهِمْ أوْ مًا مَلَکَتْ أیْماَنهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیرٌ مَلُومُین؛
و آنها که دامان خود را (از آلوده شدن به بی عفتی) حفظ می کنند تنها آمیزش جنسی با همسران و کنیزانشان دارند، که در بهره گیری از آنان ملامت نمی شوند.
این آیه و آیات مشابه، رابطه با جنس مخالف را محدود به چهارچوب قانون و شرع می نماید.
ناگفته پیداست که هنگامی که فرد در طوفان جنسی خود غوطه ور است و راهی برای ارضاء این غریزه ندارد، پیوسته در اضطراب و تشویش روحی و روانی به سر می برد ولی با ازدواج، این نیازها برطرف گشته و آرامش روحی و جسمی را برای فرد به ارمغان می آورد.

3-دریچه ورود به برکات و توسعه اقتصادی:
 

یکی از مهم ترین بیماری های روانی که امروزه دامنگیر جوامع گشته، بیماری های ناشی از فقر و نبود امکانات مالی است. اصولاً بسیاری از مردان و زنان برای فرار از زیر بار مسئولیت ازدواج، فقر و نبود امکانات مالی و در پی آن مشکلات جسمی و روحی را عنوان می کنند ولی قرآن کریم صریحاً متذکر می شود که دریچه روزی و برکات در ازدواج قرار داده شده است:
وَ أنکِحُواْ الْأیَامَی مِنکُمْ وَ الصَّالِحینَ مِنْ عِبَادِکُمْ وَ إِمَائکُمْ إِن یَکُونُوا فُقَرَاءَ یُغْنِهِمُ اللهُ مُن فَضْلِهِ وَ اللهُ وُاسُعٌ عَلِیمٌ؛
مردان و زنان بی همسر خود را همسر دهید، همچنین خادمان صالح و صالحه و درستکارتان را اگر فقیر و تنگدست باشند خداوند از فضل خود آنان را بی نیاز می سازد خداوند گشایش دهنده و آگاه است!.
در این آیه نه تنها به والدین بلکه به همه کسانی که می توانند مقدمات ازدواج زنان و مردان را فراهم نمایند به تعاون امر می نماید و برای اطمینان خاطر آن ها در زمینه رفع مشکلات مادی می فرماید که اگر تنگدست و فقیر باشند خداوند متعال از فضل خود روزیشان می دهد. دلیل آن هم روشن است؛ زیرا انسانی که ازدواج ننموده کمتر احساس مسئولیت کرده و تمامی استعداد خود را برای کسب درآمد مشروع بسیج نمی کند ولی پس از ازدواج به یک شخصیت اجتماعی تغییر یافته و در مقابل همسر و خانواده احساس مسئولیت می کند و از تمام هوش و استعداد خود بهره می گیرد و با صرفه جوئی و ابتکار و با کمک همسر و دیگران بر مشکلات فائق می آید.
امام صادق (ع) می فرماید: «من ترک التزویج مخافه الفقر فقد اساء الظن بالله عزوجل؛ کسی که برای ترس از فقر ترک ازدواج کند به خداوند بد گمان شده است».
علاوه بر این دلائل مادی، امدادهای غیبی و نیروی معنوی الهی به کمک افرادی می آید که برای حفظ کرامت و پاکی خود اقدام به ازدواج می کنند.

4- رشد و شکوفایی عوامل معنوی:
 

ازدواج در فرهنگ اسلامی، پیوندی مقدس است که موجب حفظ دین، افزایش ثواب عبادت و به وجود آورنده مودت، رحمت و محبت است. ازدواج همچنین عاملی مؤثر در حفظ پاکدامنی و طهارت دل هاست و آدمی را از حضیض حیوانیت به کمالات برتری معنوی سوق می دهد. چونانکه رسول گرامی اسلام (ص) فرمودند: من احب ان یلقی الله طاهراً مطهراً فلیتعفف بزوجه؛ هرکس می خواهد خدا را در حال پاکیزگی و طهارت ملاقات کند به وسیله ازدواج عفت پیشه سازد».
ازدواج با مهار یکی از سرکش ترین نیروها یعنی غریزه جنسی از یک سو و از سوی دیگر با رحمت و مودت الهی که بر زوجین جاری می شود، کمال نفس و نورانیت دل را برای زوجین به ارمغان می آورد.

5- تأمین سلامت روانی و امنیت اجتماع:
 

یکی از مهم ترین راهکارهای سلامت روان در اجتماع، ازدواج می باشد. ازدواج و تأسیس کانون گرم خانواده، زمینه جرم و بزه کاری را در جامعه کاهش می دهد. آماری که توسط محققان علوم اجتماعی ارائه می گردد، مؤید این مطلب است. در یک تحقیق میدانی که بر 500 تن از جوانان انگلستان انجام گرفت، این نتیجه به دست آمد که جوانان پس از ازدواج و تشکیل خانواده، کمتر به انجام اعمال مجرمانه روی می آورند و خلاف کاری و جرم در آنان کاهش می یابد و در مقابل، افرادی که مبادرت به ازدواج نورزیده اند، به اعمال خلاف و بزه کاری اجتماعی، بیشتر روی می آورند و زمینه کارهای ناهنجار در آنان بیشتر است.
پیامبر اکرم (ص) در این باره می فرمایند: «واکثروا اهل النار العُزاب؛ بیشتراهل جهنم، مجردین هستند».
این حدیث شریف به روشنی دلالت می کند بر اینکه گناه و ناهنجاری در میان افرادی که ازدواج ننموده اند، بیشتر است و به همین دلیل گرفتار آتش شده اند و هنگامی که گناه و ناهنجاری توسط این دسته از افراد بیشتر شود، امنیت اجتماعی و سلامت روانی اجتماع به مخاطره می افتد. در مقابل افرادی که ازدواج نموده اند از آرامش روانی و جسمانی برخوردارند و جامعه کمتر از سوی این افراد دچار ناهنجاری می گردد.

نتیجه:
 

یکی از نیازهای ضروری افراد در نهاد خانه و خانواده و جامعه بهداشت روانی است که موجب گسترش ارتباطات انسانی در سطوح مختلف گردیده و امنیت اجتماعی، فردی و فرهنگی را به همراه خواهد داشت. اهمیت و ضرورت بهداشت روان به ویژه در جوامع صنعتی و در حال پیشرفت وقتی بیشتر مورد توجه ما قرار می گیرد که نتایج پژوهش ها و تحقیقات پژوهشگران زمینه های دست یابی به آرامش و سلامت روان را مطرح ساخته و فعالیت های پیشگیرانه را بهترین راهکار تأمین بهداشت و سلامت روان می دانند . قرآن کریم با تبیین صحیح و اصولی این موضوع ازدواج را از مهمترین عوامل تأمین کننده بهداشت روان در افراد جوامع دانسته و آن را زمینه ساز آرامش و امنیت خاطر فرد مطرح، که با آن پوچ گرائی، بیهودگی و احساس تنهائی در افراد از بین رفته و افراد پناهگاه عاطفی و روانی خاصی می نمایند. قرآن کریم آثار پیشگیرانه ازدواج را سلامت روانی، امنیت خاطر فردی، مصونیت از گناه، ساماندهی ارتباطات و غرائز جنسی به صورت مشروع دانسته و علاوه بر این امور ازدواج را موجب برکات و توسعه اقتصادی و رشد شکوفائی عوامل معنوی در نهاد خانه و خانواده دانسته است که موجب حفظ و تعالی شخصیت خانوادگی و اجتماع آحاد جامعه می گردد و احیاء روح مسئولیت پذیری و تلاشگری برای حفظ و حراست از خانواده و تأمین معیشت زندگی مشترک از جمله نتایج این راهکار مؤثر و پیشگیرانه قرآن است.
منابع:
1.Mental Health
2- میلانی فر، بهروز، بهداشت روانی، چاپ پنجم، نشر قومس، میلانی فر، 1379، 35.
3-Normalit
4- Maslow
5-احمد بن فارس، مقاییس اللغة، مصر مکتبه المصطفی البابی المجلسی، چاپ دوم، 1389 ق. ذیل لغت الزواج.
6-نور، آیه 32؛ نساء، آیه 6؛ احزاب، آیه 49.
7.World Helth Organization
8- اعراف، آیه 189.
9- روم، آیه 21.
10- مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، تهران، انتشارات بنگاه ترجمه و نشر، 1360، ج 5، ص 189.
11- احمد بن فارس، مقاییس اللغة، پیشین، ج 3، ص 89.
12- فخرالدین رازی، تفسیر الکبیر، بیروت، دارالاحیاءالتراث العربی، بی تا، ج 25، ص 110.
13- محمد بن حسن حرالعاملی، وسائل الشیعه، قم، انتشارات آل البیت، چاپ اول، 1409 ق، کتاب النکاح، باب 14 ح 7.
ر. ک: حسن اعراف، آیات 80 – 81.
14- مومنون، آیات 5 – 6.
15- نک: ناصر مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، 1372 ش، ج 17، ص 289.
16- حسین نوری طبرسی، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت، 1408 ق، ج 14، ص 150. نور، آیه 32.
17- نک: ناصر مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، 1372 ش، ج 17، ص 289.
18- حسین نوری طبرسی، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت، 1408 ق، ج 14، ص 150، نور، آیه 32.
19- ر. ک: محمد سبزواری، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، بیروت، دارالتعارف، 1402 ق، ج 5، ص 111؛ محمد بن عمر فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، مصر، مطبعه البهیه المصریه، بی تا، ج 23، ص 214؛ محمود بن عمر زمخشری، الکشاف عن الحقائق غوامض التنزیل، قم، ادب الحوزه، بی تا، ج 3، ص 235؛ ابوالفضل رشیدالدین میبدی، کشف الاسرار و عدة الابرار، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1361 ش، ج 2، ص 118.
20- علی بن جمعه حویزی عروسی، تفسیری نورالثقلین، مطبعه علمیه، قم، 1382 ق، ج 3، ص 597. به نقل از من لا یحضر الفقیه شیخ صدوق.
21- نک: ناصر مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، پیشین، ج 14، ص 464 – 465.
22- محمد بن حسن حر العاملی، وسائل الشیعه، قم، انتشارات آل البیت، 1412 ق، ج 20، ص 17، ح 11.
23- محمد بن حسن حر العاملی، وسائل الشیعه، پیشین، ج 29، ص 18، ح 1.
24- حسین نوری طبرسی، مستدرک الوسائل، پیشین، ج 14، ص 150، باب 1، ح 25.
25- حسین محبوبی منش، تغییرات اجتماعی ازدواج، مجله کتاب زنان، شماره 26، 1383 ش، ص 183.
26- محمد بن حسن حر العاملی، وسائل الشیعه، پیشین، ج 20، ص 20، باب 2، ح 7.
27- برای مطالعه بیشتر ر. ک: سید اسحاق حسینی کوهساری، پژوهشی قرآنی در خصوص جایگاه خانواده در اسلام، فصلنامه علمی پژوهشی، پژوهش های دینی، سال اول، شماره دوم، ص 139 – 160؛ هادی اسلامی پناه، ازدواج پژوهی در آیات الهی، فصلنامه کتاب زنان، سال هفتم، شماره 27، ص 11 – 47.
منبع:فصلنامه قرآنی کوثر / شماره 33
/ن