تجلي «قاف» در شعر فارسي (2)

3- پاکي و تقدس کوه قاف:
گفت نتوان شد به دعوي و به لاف
هم نشين سيمرغ را در کوه قاف

لاف عشق او مزن در هر نفس
کو نگنجد در جوال هيچ کس

گر نسيم دولتي آيد فراز
پرده اندازد ز روي کار،باز

پس تو را خوش درکشد در راه خويش
فرد بنشاند به خلوتگاه خويش

گر بود اين جايگاه دعوي تو را
مغز آن دعوي بود معني تو را

دوستداري تو آزاري بود
دوستي او تو را کاري بود

در جايي ديگر از زبان هدهد به ساير پرندگان مي گويد:

پس شما با من اگر همره شويم
محرم آن شاه و آن درگه شويد

وارهيد از ننگ خود بيني خويش
از غم و تشوير بي ديني خويش

هر که در وي باخت جان، از خو برست
در ره جانان ز نيک و بد برست

جان فشانيد و قدم در ره نهيد
پاي کوبان سر بدان درگه نهيد

هست ما را پادشاهي بي خلاف
در پس کوهي که هست آن کوه، قاف

نام او سيمرغ و سلطان طيور
او به ما نزديک و ما زو دور دور

در حريم عزت است آرام او
نيست حد هر زباني نام او ...
(منطق الطير/ عطار)

4- مکاني مقدس که لاف و ادعا در آن جايي ندارد:
چون شنيدند اين سخن مرغان همه
آن زمان گفتند ترک جان همه

برد سيمرغ از دل ايشان قرار
عشقشان در جان يکي شد صد هزار

عزم ره کردند عزمي بس درست
ره سپردن را باستادند چست

جمله گفتند اين زمان ما را به نقد
پيشوايي بايد اندر حل و عقد

تا بود در راه، ما را رهبري
زان که نتوان ساختن از خود سري

در چنين ره حاکمي بايد شگرف
بود که بتوان رست ازين درياي ژرف

حاکم خود را به جان فرمان بريم
جز به حکم و امر او ره نسپريم

تا بود آخر ازين ميدان لاف
گوي ما افتد به چوگان گاه قاف

ذره در خورشيد والا اوفتد
سايه ي سيمرغ بر ما اوفتد
(منطق الطير / عطار)

5- قربت و نزديکي به خدا :

گذاري کن ز کاف و نون کونين
نشين بر قاف قرب قاب قوسين
(شبستري / گلشن راز)

سيمرغ مطلقي تو بر کوه قاف قربت
پرورده هر دو گيتي در زير پر و بالت
(ديوان/ عطار)

هماي قاف قربي اي برادر
هما را جز همايي مصلحت نيست
(غزل / مولوي)

6- تشبيه جسم انسان به قاف:

هم چو سيمرغ رازهاي جهان
در پس قاف قالبت پنهان
(جام جام/ اوحدي)

7- قاف قلم :

چو شد قاف قلم ز آن کاف موجود
گشاد از چشمه اش فواره ي جود
(هفت اورنگ / جامي)

8- تشبيه قاف به قناعت :

چون عنقا من و کوه قافم قناعت
که چون قاف شد جز عنايي نبينم
(ديوان/ خاقاني)

9- دوري و تنهايي :

چنان پهن خوان کرم گسترد
که سيمرغ در قاف قسمت خورد
(بوستان/ سعدي)

10- سنگيني و استواري :

سپاهي به هم کرد چون کوه قاف
همه سنگ فرساي و آهن شکاف
(شرف نامه / نظامي)

باد سبک روح بود در طواف
خود تو گران جان تري از کوه قاف
(مخزن الاسرار / نظامي)

11- بزرگي و پهنا :

اهل نار و اهل نور آميخته
در ميانشان کوه قاف انگيخته
(مثنوي معنوي / مولوي)

12- محيط بر زمين :

ظل او اندر زمين چو کوه قاف
روح او سيمرغ بس عالي طواف
(مثنوي معنوي/ مولوي)

13- ارزش پيدا کردن از آمدن سوي قاف:

جان هر مرغي که آمد سوي قاف
جمله ي عالم ازو لافند لاف
(مثنوي معنوي / مولوي)

14- کفر کوه قاف :

کي طفيل من شوي در اعتراف
چون تو را کفريست هم چون کوه قاف
(مثنوي معنوي / مولوي)

15- سبز بودن قاف :

رفت ذوالقرنين سوي کوه قاف
ديد او را کز زمرد بود صاف
مثنوي معنوي / مولوي

16- کوه هاي ديگر شهرها رگهايي از کوه قاف هستند :

گرد عالم حلقه گشته او محيط
ماند حيران اندر آن خلق بسيط

گفت تو گوي دگر ما چيستند
که به پيش عظم تو باز يستند

گفت رگهاي من اندر آن کوهها
مثل من نبودند در حسن و بها

من به هر شهري رگي دارم نهان
بر عروقم بسته اطراف جهان

حق چو خواهد زلزله ي شهري، مرا
گويد او من بر جهانم غرق را

پس بجنبانم من آن رگ را به قهر
که بدان رگ متصل گشتست شهر

چون بگويد بش، شود ساکن رگم
ساکنم و ز روي فعل اندر تگم

نزد آن کس که نداند عقلش اين
زلزله هست از بخارات زمين
(مثنوي معنوي / مولوي)

17- حرف قاف و تنهايي آن:

همرهند اين پنج تن چون کاف و ها و يا عيم و صاد
يک تنه چون قاف و القرآن من اينجا مانده ام
(قطعات / خاقاني)

18- آن سوي قاف :

ساقي مي توبه را برده پس کوه قاف
بلکه ز کوه عدم ز آستر انداخته
(ترکيب بند/ خاقاني)

19- قدرت :
نقطه ي قاف قدرتت گر قدم و دمي زند
.هر قدمي و احمدي هر نفسي و آدمي
(غزل / عطار)

20- ارزش قاف :

چون مگس آلوده باشد بي خلاف
کي رسد سيمرغ را در کوه قاف؟
(منطق الطير/ عطار)

21- قاف محل تجلي :

ويرانه به جغدان بگذار و سفري کن
بازآ به که قاف تجلي، که همايي
(ترجيح بند / مولوي)

22- اعتکاف و دامن چيدن از جهان :

گر شهرياري خواهي و اقليم جان از خاکيان
چون قاف دامن باز چين، زير پر عنقا ببين
(غزليات / شهرياري)

23- پشت کوه قاف جايي هست که هر فکري بدان دست نمي يابد:

جاي سيمرغان بود آن سوي قاف
هر خيالي را نباشد دست باف
(مثنوي معنوي / مولوي)

ما را مطار زان سوي قاف است در شکار
ما قصد صيد مرده چو کرکس نمي کنيم
(غزليات / مولوي)

24- جايگاه سيمرغ :

پا بنهد بر کمر کوه قاف
تا بزند بر پر عنقا نظر
(غزل/ مولوي)

25- عظمت و ارزش قاف:

گفت نتوان شد به دعوي و به لاف
هم نشين سيمرغ را بر کوه قاف
(منطق الطير / عطار)

26- محل تجلي حقايق :

موج درياي حقايق که زند بر که قاف
زان ز ما خوش برآورد که ما کار يزيم

27- جايگاه امتحان عاشقان :

در کفن پيچيد بينيد اي عزيزان کوه قاف
چشم بند است اين عجب يا امتحان عاشقان

28- قاف يقين و ساکن و بي لرزه بودن :

چون که قاف يقين را رخ و بي لرزه بود
در گماني تو مگر که چو کمان مي لرزي

29- کوه قاف گنجشک را عنقا مي کند :

از درد به صاف آييم و ز صاف به قاف آييم کز قاف صيام اي جان عصفور شود عنقا

30- قاف عاشق :

در داستان نيايد اسرار عشق بازان
کانجا که قاف عشق است دستان چه کار دارد

عنقاي قاف عشقم و عشق تو گوئيا
مرغي است هر دو کون در آورده زير پر

31- قاف بقا را بايد کنار گذاشت تا به سيمرغ رسيد :

اي سراپرده به دستان زده و بر ملک فنا
علم از قاف بقا برکش و عنقا را بين

32- شرري از قاف قهر دل دريا را به جوش مي آورد :

يک شرر از قاف قهرش در دل دريا فتاد
جوش زد چندان که از وي شد گهر چون آبله

33- سنگيني و وقار قاف :

اي سرت از قاف گرانتر بسي
کوه به اين سنگ نيابد کسي

34- تنهايي قاف :

بيا وحشي که عنقاي گزينيم
وطن درقاف تنهايي گزينيم

35- حرف قاف در عشق :

بر نظم عشق مهره فرو باز بهر آنک
از عين و شين و قاف تبه شد قوام عشق

عين و شين و قاف را آنجا که در عاشقي است
جز که عين و شين و قاف آنجا دگر تفسير نيست

36- قاف فقيري و قاف فقيهي را بايد کنار گذاشت تا محرم شوي:

خواهي که شوي محرم غين غم معشوق
بي وفاي فقيهي شو و بي قاف فقيري

در خاتمه براي همه انسان ها سير معنوي به اين قله ي رفيع را که جايگاه آن پادشاه
مطلق است،آرزو مي کنم.

بر خاستن و به قله ي قاف شدن
همراز و حريف بزم اسلاف شدن

آري که ميسر است امروز، ولي
بايد که چو شيخ عشق، دل صاف شدن
(کامران شرفشاهي)
 

پی نوشت ها :
 

*دانشگاه آزاد اسلامي واحد نيشابور