نهي از پرخوري و اسراف در قرآن کريم
نويسنده: ويدا صيفوري
يکي از دريچه هاي اعجاز علمي قرآن، توصيه هاي قرآن در باب مسايل طبي و پزشکي است. توصيه هايي که حکمت هاي آن تا مدت ها بر مسلمانان و دانشمندان جهان مخفي بوده و گذشت زمان روز به روز وجه تأکيد يا تحريم آن را روشن تر ساخته است.
برخي از توصيه هاي طبي قرآن در شکل منهيات بوده و مخاطبين خود را از برخي امور بر حذر داشته و در حقيقت نقش « پيش گيري» را دارد. يکي از اين دستورات، نهي از پر خوري و اسراف است. اين اسراف شامل همه موارد خوردن، خوابيدن، پوشيدن و ... مي گردد. و کلوا واشربوا و لا تسرفوا إنه لا يحب المسرفين اعراف/ 31؛ بخوريد و بياشاميد، ولي اسراف نکنيد که خداوند مسرفان را دوست نمي دارد! دانشمندان علم پزشکي ضررهاي فراواني را براي پرخوري بر شمرده اند که به برخي از آن ها را فهرست مي کنيم.
1. سوء هاضمه و گشاد شدن معده که بزرگ شدن شکم را در پي خواهد داشت.
2. سوزش معده به ويژه اگر غذا چرب باشد.
3. پرخوري باعث عبور برخي ميکروب ها و ويروس هاي بيماري زا از معده و نفوذ به ساير اجزاء و در نتيجه ابتلاي شخص به بيماري هايي از قبيل: وبا، تيفوئيد و ... مي گردد.
4. تصلب شرائين
5. سنگ کليه، نارسايي هاي کبد و انواع سکته ها
علاوه بر آن چه گفته شد اسراف در بعضي غذاها، نظير گوشت ها و مواد قندي خود مرض هاي خاصي را به همراه دارد.( طب در قرآن، 138) پرخوري علاوه بر آثار سوءجسمي، آثار روحي و رواني بدي نيز به دنبال دارد، مانند سستي اراده، کودني و ميل به خواب. لقمان خطاب به فرزندش مي فرمايد: فرزندم! اگر معده پر گرديد، تفکربه خواب مي رود و حکمت لال مي شود و اعضاي بدن از عبادت باز مي مانند ( همان، 139).
قرآن کريم از جمله گوشت چهارپايان اهلي، مانند شتر، گاو، گوسفند و ... را براي مسلمانان حلال مي داند. در سوره انعام مي خوانيم: و من الأنعام حموله و فرشاً کلوا مما رزقکم الله و لا تتبعوا خطوات الشيطان انعام/ 142؛ از چهارپايان، براي شما حيوانات باربر، و حيوانات کوچک( براي منافع ديگر) آفريد؛ از آنچه به شما روزي داده است، بخوريد! و از گام هاي شيطان پيروي ننماييد. در آيه بعد حلال بودن گوشت هشت حيوان را نام مي برد: ثمانيه أزواج من الضأن اثنينِ و من المعز اثنين قل آلذکرين حرّم أم الأُنثيين أما اشتملت عليه أرحام الأُنثيين انعام/ 143؛ هشت جفت از چهارپايان( براي شما) آفريد؛ از ميش دو جفت، و از بز دو جفت؛ بگو: آيا خداوند نرهاي آن ها را حرام کرده، يا ماده ها را؟ يا آن چه شکم ماده ها در برگرفته. آن چه به رژيم و خوراک ارتباط مستقيم دارد، مفهوم آن از آيه 145 همين سوره به خوبي آشکار مي شود. قل لا أَجد في ما اوحي أِلي محرما علي طاعم يطعمه ألاّ أن يکون ميتهً أو دما مسفوحاً أو لحم خنزير فإنه رجسٌ أو فسقاً أُهل لغيرالله به فمن اضطُرّ غير باغ و لا عاد فإن ربک غفورٌ رحيمٌ؛ بگو: در آن چه بر من وحي شده، هيچ غذاي حرامي نمي يابم؛ به جز اين که مردار باشد، يا خوني که( از بدن حيوان) بيرون ريخته، يا گوشت خوک- که اين ها همه پليدند - يا حيواني که به گناه، هنگام سر بريدن، نام غير خدا[ = نام بت ها] بر آن برده شده است. اما کسي که مضطر( به خوردن اين محرمات) شود، بي آن که خواهان لذت باشد و يا زياده روي کند( گناهي بر او نيست)؛ زيرا پروردگارت، آمرزنده و مهربان است.
از اين آيه مبارکه چنين فهميده مي شود که دين اسلام از خوردني ها گوشت حيوان مرده، خون و گوشت خوک را براي مسلمانان حرام ساخته است. با استناد به علوم معاصر مي توان گفت که خوردن گوشت حيوان مرده خون و گوشت خوک باعث بروز بيماري هاي گوناگون مي شود. گوشت پرندگان در دين اسلام نيک شمرده شده است که خوراک اهل بهشت نيز معرفي شده است. و لَحم طيرٍ مّمّا يشتهونَ؛ و گوشت پرنده از هر نوع که مايل باشند! دين اسلام به گوشت ماهي ها و ديگر حيوانات دريايي نيز توجه خاص داشته و آن را براي مسلمانان توصيه مي کنند. أُحل لکم صيد البحر و طعامهُ متاعاً لکم و للسيارهِ و حُرّم عليکم صيدُ البر ما دمتم حُرُماً و اتقوا الله الذي إليه تحشرون مائده/96؛ صيد دريا و طعام آن براي شما و کاروانيان حلال است؛ تا ( در حال احرام) از آن بهره مند شويد؛ ولي مادام که محرم هستيد، شکار صحرا براي شما حرام است؛ و از ( نافرماني) خدايي که به سوي او محشور مي شويد، بترسيد! از اين آيه به دست مي آيد که جانوران دريايي و گوشت ماهي ها که بهترين گوشت ها از نظر رژيم غذايي مي باشند، همه براي مسلمانان حلال هستند و خوردن آن ها توصيه شده است. از اين آيات روشن مي شود که دين اسلام متوجه رژيم غذايي و حفظ سلامت مسلمانان بوده است. البته رژيم غذايي منحصر به گوشت نيست. بلکه قرآن کريم به مواد ديگر خوراکي که منشأ حيواني دارند نيز توجه داشته است. موادي مانند شير، لبنيات و عسل. و إن لکم في الأنعام لعبر?َ نسقيکم مّمّا في بطونه من بين فرثَ و دم لّبنا خالصاً سائغاً للشاربين نحل/ 66؛ و در وجود چهارپايان، براي شما( درس هاي ) عبرتي است: از درون شکم آن ها، از ميان غذاهاي هضم شده و خون، شير خالص و گوارا به شما مي نوشانيم! و أوحي ربُّک إلي النحل أن اتّخذي من الجبال بيوتاً و من الشجر و مما يعرشون ثم کلي من کلّ الثمرات فاسلُکي سبل ربک ذللاً يخرج من بطونها شرابٌ مختلفٌ ألوانهُ فيه شِفاءٌ للناس إن في ذلک لآيه لقوم يتفکرون نحل/ 68-69؛ و پروردگار تو به زنبور عسل« وحي» ( و الهام غريزي) نمود که: « از کوه ها و درختان و داربست هايي که مردم مي سازند، خانه هايي برگزين! سپس از تمام ثمرات( و شيره گل ها) بخور و راه هايي را که پروردگارت براي تو تعيين کرده است، به راحتي بپيما! « از درون شکم آن ها، نوشيدني با رنگ هاي مختلف خارج مي شود که در آن، شفا براي مردم است؛ به يقين در اين امر، نشانه روشني است براي جمعيتي که مي انديشند. در مورد عسل نيز خداوند مي فرمايد:
در اين آيه مبارکه خداوند عسل را مانند دارو و شفادهنده معرفي کرده است. از اين رو در اکثر نسخه هاي طب اسلامي، عسل وجود دارد. در اثر تحقيقات، دانشمندان امروزي نيز عسل از حيث قوت بخش بودن توصيه شده و از آن براي درمان زخم معده استفاده مي شود. هم چنين به خاطر ضد ويروس بودن در علاج گريب و به علت ضد باکتري بودن براي علاج زخم ها به کار مي رود.
منبع: منبع: نسيم وحي، شماره 23.
ae
برخي از توصيه هاي طبي قرآن در شکل منهيات بوده و مخاطبين خود را از برخي امور بر حذر داشته و در حقيقت نقش « پيش گيري» را دارد. يکي از اين دستورات، نهي از پر خوري و اسراف است. اين اسراف شامل همه موارد خوردن، خوابيدن، پوشيدن و ... مي گردد. و کلوا واشربوا و لا تسرفوا إنه لا يحب المسرفين اعراف/ 31؛ بخوريد و بياشاميد، ولي اسراف نکنيد که خداوند مسرفان را دوست نمي دارد! دانشمندان علم پزشکي ضررهاي فراواني را براي پرخوري بر شمرده اند که به برخي از آن ها را فهرست مي کنيم.
1. سوء هاضمه و گشاد شدن معده که بزرگ شدن شکم را در پي خواهد داشت.
2. سوزش معده به ويژه اگر غذا چرب باشد.
3. پرخوري باعث عبور برخي ميکروب ها و ويروس هاي بيماري زا از معده و نفوذ به ساير اجزاء و در نتيجه ابتلاي شخص به بيماري هايي از قبيل: وبا، تيفوئيد و ... مي گردد.
4. تصلب شرائين
5. سنگ کليه، نارسايي هاي کبد و انواع سکته ها
علاوه بر آن چه گفته شد اسراف در بعضي غذاها، نظير گوشت ها و مواد قندي خود مرض هاي خاصي را به همراه دارد.( طب در قرآن، 138) پرخوري علاوه بر آثار سوءجسمي، آثار روحي و رواني بدي نيز به دنبال دارد، مانند سستي اراده، کودني و ميل به خواب. لقمان خطاب به فرزندش مي فرمايد: فرزندم! اگر معده پر گرديد، تفکربه خواب مي رود و حکمت لال مي شود و اعضاي بدن از عبادت باز مي مانند ( همان، 139).
مواد خوراکي و رژيم در قرآن کريم
قرآن کريم از جمله گوشت چهارپايان اهلي، مانند شتر، گاو، گوسفند و ... را براي مسلمانان حلال مي داند. در سوره انعام مي خوانيم: و من الأنعام حموله و فرشاً کلوا مما رزقکم الله و لا تتبعوا خطوات الشيطان انعام/ 142؛ از چهارپايان، براي شما حيوانات باربر، و حيوانات کوچک( براي منافع ديگر) آفريد؛ از آنچه به شما روزي داده است، بخوريد! و از گام هاي شيطان پيروي ننماييد. در آيه بعد حلال بودن گوشت هشت حيوان را نام مي برد: ثمانيه أزواج من الضأن اثنينِ و من المعز اثنين قل آلذکرين حرّم أم الأُنثيين أما اشتملت عليه أرحام الأُنثيين انعام/ 143؛ هشت جفت از چهارپايان( براي شما) آفريد؛ از ميش دو جفت، و از بز دو جفت؛ بگو: آيا خداوند نرهاي آن ها را حرام کرده، يا ماده ها را؟ يا آن چه شکم ماده ها در برگرفته. آن چه به رژيم و خوراک ارتباط مستقيم دارد، مفهوم آن از آيه 145 همين سوره به خوبي آشکار مي شود. قل لا أَجد في ما اوحي أِلي محرما علي طاعم يطعمه ألاّ أن يکون ميتهً أو دما مسفوحاً أو لحم خنزير فإنه رجسٌ أو فسقاً أُهل لغيرالله به فمن اضطُرّ غير باغ و لا عاد فإن ربک غفورٌ رحيمٌ؛ بگو: در آن چه بر من وحي شده، هيچ غذاي حرامي نمي يابم؛ به جز اين که مردار باشد، يا خوني که( از بدن حيوان) بيرون ريخته، يا گوشت خوک- که اين ها همه پليدند - يا حيواني که به گناه، هنگام سر بريدن، نام غير خدا[ = نام بت ها] بر آن برده شده است. اما کسي که مضطر( به خوردن اين محرمات) شود، بي آن که خواهان لذت باشد و يا زياده روي کند( گناهي بر او نيست)؛ زيرا پروردگارت، آمرزنده و مهربان است.
از اين آيه مبارکه چنين فهميده مي شود که دين اسلام از خوردني ها گوشت حيوان مرده، خون و گوشت خوک را براي مسلمانان حرام ساخته است. با استناد به علوم معاصر مي توان گفت که خوردن گوشت حيوان مرده خون و گوشت خوک باعث بروز بيماري هاي گوناگون مي شود. گوشت پرندگان در دين اسلام نيک شمرده شده است که خوراک اهل بهشت نيز معرفي شده است. و لَحم طيرٍ مّمّا يشتهونَ؛ و گوشت پرنده از هر نوع که مايل باشند! دين اسلام به گوشت ماهي ها و ديگر حيوانات دريايي نيز توجه خاص داشته و آن را براي مسلمانان توصيه مي کنند. أُحل لکم صيد البحر و طعامهُ متاعاً لکم و للسيارهِ و حُرّم عليکم صيدُ البر ما دمتم حُرُماً و اتقوا الله الذي إليه تحشرون مائده/96؛ صيد دريا و طعام آن براي شما و کاروانيان حلال است؛ تا ( در حال احرام) از آن بهره مند شويد؛ ولي مادام که محرم هستيد، شکار صحرا براي شما حرام است؛ و از ( نافرماني) خدايي که به سوي او محشور مي شويد، بترسيد! از اين آيه به دست مي آيد که جانوران دريايي و گوشت ماهي ها که بهترين گوشت ها از نظر رژيم غذايي مي باشند، همه براي مسلمانان حلال هستند و خوردن آن ها توصيه شده است. از اين آيات روشن مي شود که دين اسلام متوجه رژيم غذايي و حفظ سلامت مسلمانان بوده است. البته رژيم غذايي منحصر به گوشت نيست. بلکه قرآن کريم به مواد ديگر خوراکي که منشأ حيواني دارند نيز توجه داشته است. موادي مانند شير، لبنيات و عسل. و إن لکم في الأنعام لعبر?َ نسقيکم مّمّا في بطونه من بين فرثَ و دم لّبنا خالصاً سائغاً للشاربين نحل/ 66؛ و در وجود چهارپايان، براي شما( درس هاي ) عبرتي است: از درون شکم آن ها، از ميان غذاهاي هضم شده و خون، شير خالص و گوارا به شما مي نوشانيم! و أوحي ربُّک إلي النحل أن اتّخذي من الجبال بيوتاً و من الشجر و مما يعرشون ثم کلي من کلّ الثمرات فاسلُکي سبل ربک ذللاً يخرج من بطونها شرابٌ مختلفٌ ألوانهُ فيه شِفاءٌ للناس إن في ذلک لآيه لقوم يتفکرون نحل/ 68-69؛ و پروردگار تو به زنبور عسل« وحي» ( و الهام غريزي) نمود که: « از کوه ها و درختان و داربست هايي که مردم مي سازند، خانه هايي برگزين! سپس از تمام ثمرات( و شيره گل ها) بخور و راه هايي را که پروردگارت براي تو تعيين کرده است، به راحتي بپيما! « از درون شکم آن ها، نوشيدني با رنگ هاي مختلف خارج مي شود که در آن، شفا براي مردم است؛ به يقين در اين امر، نشانه روشني است براي جمعيتي که مي انديشند. در مورد عسل نيز خداوند مي فرمايد:
در اين آيه مبارکه خداوند عسل را مانند دارو و شفادهنده معرفي کرده است. از اين رو در اکثر نسخه هاي طب اسلامي، عسل وجود دارد. در اثر تحقيقات، دانشمندان امروزي نيز عسل از حيث قوت بخش بودن توصيه شده و از آن براي درمان زخم معده استفاده مي شود. هم چنين به خاطر ضد ويروس بودن در علاج گريب و به علت ضد باکتري بودن براي علاج زخم ها به کار مي رود.
منبع: منبع: نسيم وحي، شماره 23.
ae
