آلودگي صوتي و مراقبت از گوش‌ها
نويسنده:مهندس محمدرضا اردلاني*
زماني که براي اولين بار در روم باستان ممنوعيت‌هايي را براي مقابله با آلودگي صوتي ناشي از حرکت گاري‌ها و کوبيدن چرخ‌هاي آنها روي سنگفرش خيابان در زمان‌هاي خاصي از روز وضع مي‌کردند، هرگز تصور نمي‌شد بشر به روزگاري برسد که هياهو و دغدغه‌هاي زندگي ماشيني از يک سو و صداهاي آزاردهنده از سوي ديگر، عرصه را بر وي چنان تنگ کند که حتي بعضي صداهاي گوش‌نواز طبيعت را هم برنتابد.
اين در حالي است که امروزه تکرار واژه آلودگي صوتي، خود به تنهايي به يک عامل آزاردهنده تبديل شده است و مرز بين آلودگي صوتي و توهم آلودگي صوتي، خود نيازمند بازشناسي کاربردي بوده و تبيين مصاديق آلودگي صوتي و راهکارهاي رفع و پرهيز از اين آلودگي، بسيار ضروري است.
اگر چه هر صداي ناخواسته‌اي که موجب برهم زدن آرامش در زمان استراحت يا تمرکز حين انجام کار باشد، آلودگي صوتي ناميده مي‌شود ولي آلودگي صوتي، تعريف و دامنه فيزيکي خاصي دارد که لازم است آن را بدانيم تا بتوانيم بهتر آن را کنترل کنيم. ساده‌ترين روش، اين است که اگر در محيط کار يا زندگي خود، صحبت کردن 2 نفر با هم و در يک فاصله يک متري و با صداي معمولي قابل‌درک و فهم باشد، آن محيط براي شنوايي استاندارد و فاقد آلودگي صوتي است و اگر در محيطي کار يا زندگي مي‌کنيد که صحبت کردن 2 نفر در فاصله حدود 40 سانتي‌متري از هم، نيازمند بلند صحبت کردن باشد، آن محيط، فاقد شرايط استاندارد و آلودگي صوتي‌اش بالاتر از آستانه تحمل بشر است. مختصرترين تعريف علمي آلودگي صوتي، وجود صداهاي بيش از 45 دسي‌بل در محيط مسکوني در طول شب و صداهاي بيش از 55 دسي‌بل در محيط مسکوني در طول روز است.
10 نکته‌اي که بايد پيش از خريد يا اجاره خانه به آن توجه کنيد
1.تا جاي ممکن از محدوده توليد آلودگي صوتي دوري کنيد. اين محدوده‌ها مي‌توانند محدوده فعاليت‌هاي صنعتي مانند تراشکاري، پرسکاري، آهنگري، صافکاري و نجاري باشند. همچنين محدوده فعاليت‌هاي حمل‌ونقل مانند فرودگاه‌ها، ايستگاه‌هاي قطار شهري و بين‌شهري، ريل‌هاي راه‌آهن شهري و بين شهري، ترمينال‌هاي بار و مسافر شهري و بين شهري، محدوده اتوبان‌ها و خيابان‌هاي اصلي که در طول روز و به ويژه شب مسير تردد کاميون‌ها و وسايل سنگين هستند، نيز منبع توليد آلودگي صوتي هستند.
2.عرض کوچه يا خيابان در توليد و انتقال آلودگي صوتي موثر است. هر چه عرض کوچه کمتر باشد، انتقال آلودگي صوتي بيشتر است و هر چه عرض خيابان کمتر باشد، توليد آلودگي صوتي بيشتر است. بنابراين کوچه‌هاي با عرض زياد که استفاده خياباني نداشته باشند، بسيار بهتر از خيابان‌هاي با عرض کم و مملو از ماشين عبوري است هستند. سعي کنيد محل زندگي يا کار شما از خيابان‌هاي با عرض کم دور باشد.
3.ارتفاع ساختمان‌هاي دو طرف يک کوچه و خيابان نيز در انتقال آلودگي صوتي نقش مهمي دارند. آلودگي صوتي ناشي از حرکت يک موتورسيکلت در خيابان 8 متري که دو طرف آن مملو از ساختمان‌هاي 4 طبقه فشرده است، بسيار بيشتر از آلودگي صوتي در همان خيابان با ساختمان‌هاي يک طبقه است. بنابر يک راهکار تجربي سعي کنيد از خط وسط خيابان به 2 طرف خيابان و به سمت آسمان يک خط فرضي با زاويه 45 درجه تصور کنيد. اگر ساختمان‌هاي دو طرف هر خياباني با اين خط فرضي 45 درجه تلاقي دارد، اين خيابان داراي آلودگي صوتي خواهد بود.
4.چيدمان بلوک‌هاي داخل شهرک‌ها هم مي‌توانند در انتقال يا کاهش آلودگي صوتي موثر باشند. روش جانمايي و ارتفاع بلوک‌ها و نيز نزديکي هر بلوک به بلوک ديگر، قابليت جذب آلودگي صوتي را افزايش يا کاهش مي‌دهد. در انتخاب محل کار يا زندگي خود در انواع شهرک‌ها به چيدمان بلوک‌ها دقت کنيد.
5.درختان، به خصوص درختان برگپهن، در کاهش و جذب آلودگي صوتي بسيار موثرند. ترکيب درختان بلند و کوتاه و تعداد رديف و عمق منطقه درختکاري نيز در اين مساله نقش اساسي دارد. حتي در پر سر و صدا‌ترين محدوده‌هاي صنعتي و حمل‌ونقل مي‌توان با کاشت درختان مناسب آلودگي صوتي را تا حد زيادي کنترل کرد.
6.نزديکي به پارک‌ها و همجواري با مناطق پردرخت، مزاياي زيادي دارد که يک نمونه آن جذب آلودگي‌هاي صوتي است. بهترين مکان براي زندگي و کار نزديک پارک‌ها است.
7.آپارتمان‌هايي که بالاي طبقه پارکينگ قرار دارند، محل مناسبي براي زندگي سالم به‌خصوص براي افراد سالمند، زنان باردار و کودکان محسوب نمي‌شوند. گذشته از نفوذ سرما و آلودگي هوا، مزاحمت‌هاي نابه‌هنگام و بحث آلودگي صوتي نيز در اين آپارتمان‌ها وجود دارد. صداي استارت‌هاي صبحگاهي خودروها به‌خصوص در زمستان و به ويژه در محله‌هايي که بيشتر افراد خودروهاي قديمي دارند، مشکل غيرقابل تحملي خواهد بود.
8.از نظر علمي لازم است با حذف ديوارهاي آجري در طبقات ساختمان‌ها، ضمن کم کردن وزن ساختمان، از مصالح عايق صدا استفاده شده و داخل ساختمان‌ها نسبت به بيرون و نسبت به ديوار مجاور، عايق صدا باشد. ولي در عمل چنين نيست و چيزي که در حال حاضر اتفاق افتاده تبادل صدا بين واحدها و اتاق‌هاي همجوار است. دقت کنيد و با چند بار دست زدن انعکاس صدا و انتقال صدا را در جهات مختلف و مناطق همجوار مانند راه‌پله و اتاق‌ها آزمايش کنيد.
9.ساختمان‌ها و املاک شمالي که اول حياط بعد ساختمان اصلي قرار دارد هم از لحاظ آلودگي هوا، هم از لحاظ آلودگي نور در شب، هم از لحاظ آلودگي صدا بسيار سالم‌تر از ساير ساختمان‌ها هستند. فاصله و عمق حياط‌ها، هر چقدر بيشتر باشد در سلامت ساکنان ساختمان موثرتر است. دقت کنيد محلي را براي زندگي يا کار خود انتخاب کنيد که پنجره‌ها مستقيما بالاي سر پياده‌رو باز نشود و از خيابان و کوچه فاصله معقولي داشته باشد.
10.ساختمان‌هايي که در نماي آنها شکست‌هاي زيبايي وجود دارد که پنجره‌ها را به عمق برده‌اند، از نظر آلودگي صوتي، ساختمان‌هاي سالم‌تري هستند. پنجره‌هايي که در عمق نما هستند و با فاصله‌اي حداقل 40 سانتي‌متري عقب‌تر از خط نماي ساختمان قرار دارند، در عدم انتقال آلودگي صوتي موفق خواهند بود.
10 روش براي کاهش آلودگي صوتي در خانه و آپارتمان
1.راه‌پله‌ها از اصلي‌ترين مسيرهاي انتقال آلودگي صوتي در ساختمان‌ها هستند. در ورودي به راه‌پله را عايق‌بندي و درزبندي کنيد. جنس بدنه راه‌پله‌ها را از مواد با تخلخل زياد و غيريکدست انتخاب کنيد. نوع گچبري سقف‌ها و دور آسانسور و دور درها را به گونه‌اي طراحي کنيد که با ايجاد فرورفتگي‌هايي، به جذب صدا کمک کند. اگر ممکن است شکل و جنس نورگير پله‌ها را عايق صدا کنيد. در صورت امکان با درختچه‌ها و گلدان‌هاي نيمه مرتفع امکان جذب صدا را افزايش دهيد.
2.جنس نماي خارجي ساختمان در کاهش انتقال آلودگي صوتي موثر است. نماهاي فلزي به خصوص بعد از گذشت زمان حتي خود نيز توليد صدا مي‌کند. سعي کنيد نماي خارجي منزل يا محل کار شما غيرمسطح و نرم باشد. نماهاي متخلخل با مصالح جديد يا نماي آجرچيني و بندهاي بين آجرها مصالح مناسبي براي نماي خارجي جهت کاهش انتقال آلودگي صوتي هستند.
3.دو جداره بودن شيشه پنجره‌ها در صورت استاندارد بودن و وجود خلا کامل يا گاز هليوم بين دو جداره شيشه‌ها (توجه داشته باشيد که اين موارد توسط کارخانه سازنده انجام شده و شيشه‌بري‌هاي خياباني اصولا توان علمي و اجرايي اين کار را ندارند) تا حدي زيادي آلودگي صوتي را کاهش ميدهند. بنابراين در صورت معمولي بودن شيشه پنجره مي‌توانيد با اصلاح پنجره و شيشه آن آلودگي صوتي را کاهش دهيد.
4.اجراي مراحل ساخت پنجره‌ها نيز در عايق بودن پنجره‌ها نقش مهمي دارند. ميزان درزبندي، نوارها، يراق‌آلات و نوع بازشوي پنجره‌ها در انتقال آلودگي صوتي موثرند. مي‌توانيد با اصلاح اين معايب آلودگي صوتي محيط را کنترل کنيد.
5.استفاده از پرده‌هاي ضخيم پارچه‌اي يا تورهاي متراکم نيز مي‌تواند جاذب آلودگي صوتي باشد. در صورتي که پنجره‌هاي رو به خيابان يا منبع آلودگي صداي ديگري داريد، پنجره‌هاي آن سمت را با پرده‌هاي مذکور بپوشانيد. به ياد داشته باشيد انواع پرده‌هاي لوردراپه و پرده کرکره نه تنها جاذب صدا نيستند بلکه در صورت لرزش خود عامل توليد صدا خواهند بود.
6.در صورتي که منبع توليد صدا مانند موتورخانه، اتاقک‌هاي تهويه و اتاق دستگاه‌هاي اداري پرسرو صدا داخل محيط ساختمان باشد، لازم است ديوارهاي دو طرف داخلي اين اتاق‌ها ايزوله شود. اتاق‌هاي پر سروصدا بهتر است در کم رفت‌وآمدترين محل مجموعه اتاق‌ها انتخاب شود تا کمترين تردد در آن صورت گيرد.
7.درها به ويژه درهاي آپارتماني نيز مي‌توانند عايق صدا باشند. با درزگيري مناسب و روکش‌‌هاي تزييني از جنس نرم‌تر اين امکان به وجود خواهد آمد.
8.در معماري داخلي ساختمان هم ضمن استفاده از انواع وسايل دکوري براي خروج سطوح از يکنواختي بهتر است تا آنجا که ممکن است از سطوح نرم استفاده کنيد. انواع ميزها، صندلي‌ها، کمدهاي کوچک و بزرگ چوبي و قفسه‌هاي کتاب مي‌توانند تا حد زيادي جلوي انتقال آلودگي صوتي را بگيرند.
9.راهکار خاصي براي محل‌هايي که داراي آلودگي صوتي شديد هستند، وجود دارد که عبارت است از نصب پنجره دوم در داخل ساختمان به گونه‌اي که غير از پنجره خارجي موجود يک پنجره کامل ديگر هم در داخل ساختمان و پشت پنجره اصلي نماي خارجي کار گذاشته شود که در اين صورت به مقدار بسيار چشم‌گيري آلودگي صوتي منتقل نخواهد شد. البته اگر پنجره اول و پنجره دوم هر دو داراي شيشه‌هاي دو جداره و درزگيرهاي مناسب و يراق‌آلات استاندارد باشد، بهتر است.
10.آخرين راهکار فيزيکي براي جذب آلودگي‌هاي صوتي با منبع داخل يا خارج ساختمان، آکوستيک کردن ديوارها و سقف فضاي داخلي ساختمان با مصالح مناسب و ديوارپوش‌هاي سبک است. در اين صورت تخلخل اين سطوح عامل مهمي در جذب سر و صدا خواهد بود.
پي نوشت ها :
*کارشناس ساختمان‌هاي سلامت‌محور
منبع:www.salamat.com
/م
