گفتگو با خانم دكتر ميترا حكيم شوشتري*
پيش‌ترها باور معلمان مقطع ابتدايي اين بود که كه دانش‌آموزان وقتي به کلاس چهارم دبستان مي‌رسند، دچار افت تحصيلي مي‌شوند؛ چون در اين پايه به حجم درس‌ها افزوده و درك مفاهيم رياضي دشوارتر مي‌شود. اما چندي پيش، معاون آموزش ابتدايي وزارت آموزش و پرورش اعلام كرد بيشترين افت تحصيلي در اين دوران مربوط به پايه اول ابتدايي است! علت اين امر، ناآشنايي دانش‌آموزان با فضاي مدرسه و كلاس درس عنوان شده و تاکيد شده است كودكاني كه پيش از كلاس اول، دوره پيش‌دبستاني را گذرانده‌اند، افت تحصيلي كمتري دارند. اما دکتر ميترا حکيم شوشتري نظر ديگري در اين زمينه دارد. براي آشنايي بيشتر با مفهوم افت تحصيلي در دانش‌آموزان و علل و راه‌حل آن با ايشان كه فوق‌تخصص روان‌پزشكي كودك و نوجوان و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي ايران است، گفتگو كرده‌ايم.
خانم دكتر! افت تحصيلي يک دانش‌آموز را در مقايسه با خودش بايد سنجيد يا در مقايسه با ساير همکلاسي‌هايش؟
قطعا هر دانش‌آموزي بايد با خودش سنجيده شود، نه با ساير دانش‌آموزان. به‌عنوان نمونه اگر دانش‌آموزي معدل 18 داشته و حالا معدل او 16 شده است، اين را افت تحصيلي مي‌ناميم. چون هر چه سن كودك بيشتر مي‌شود، قاعدتا بايد توانايي بيشتري كسب کند و مهارت‌هاي درس خواندنش بيشتر شود. به همين دليل با وجود پيچيده‌تر شدن درس‌ها، دانش‌آموز نبايد نمرات كمتري كسب كند.
چه علت‌هايي براي افت تحصيلي وجود دارند؟
اين امر به علل و عوامل مختلفي بستگي دارد. اما در مجموع ضريب هوشي كودك، ميزان يادگيري او را تعيين مي‌كند. عوامل مهم ديگري مانند محيط خانوادگي، نظارت در مدرسه، توانايي معلم، تعداد دانش‌آموزان كلاس و علل رواني هم مي‌توانند سبب بروز افت تحصيلي در دانش‌آموز شوند. به عنوان نمونه، زياد بودن تعداد دانش‌آموزان در كلاس سبب مي‌شود معلم نتواند به همه دانش‌آموزان توجه كافي نشان دهد. در نتيجه، دانش‌آموز نمي‌تواند توانايي خود را نشان دهد و همين امر منجر به افت تحصيلي او مي‌شود.
علل رواني موثر در افت تحصيلي شامل چه مواردي است؟
علل رواني از مهم‌ترين علت‌هاي بروز افت تحصيلي در دانش‌آموزان است. به‌عنوان نمونه اضطراب سبب مي‌شود دانش‌آموز درس را خوب فرا بگيرد اما به علت اضطراب تمركز كمي داشته باشد و در نتيجه بازدهي‌اش كم شود. گاهي هم اختلال در يادگيري به خصوص اختلال در خواندن و نوشتن باعث مي‌شود كه كودك دچار افت تحصيلي شود. اگر به چنين كودكي زود رسيدگي نشود، احتمال دارد باعث ايجاد ترس از مدرسه و مشكلات بعدي شود.
آيا مشكلات خانوادگي هم مي‌تواند سبب بروز افت تحصيلي شود؟
بله؛ آشفتگي در خانه، بروز تضادها و درگيري در خانواده سبب مي‌شود كه كودك آرامش ذهني نداشته باشد و افت تحصيلي رخ دهد. گاهي هم افسردگي (به‌خصوص در نوجوانان) اتفاق مي‌افتد كه بايد هرچه سريع‌تر به آن رسيدگي شود و درغير اين صورت به افت تحصيلي شديد در دانش‌آموز مي‌انجامد.
اين كه اخيرا از سوي برخي مقام‌هاي رسمي آموزش و پروش اعلام شده افت تحصيلي در كلاس اول ابتدايي بيشتر است به‌نظر شما صحيح است؟
نه چندان! در اين مقطع، افت تحصيلي چندان مشخص نمي‌شود چون افت تحصيلي يک دانش‌آموز را بايد در مقايسه با مقاطع پيشين سنجيد. البته احتمال دارد كه اين افت را در مقايسه با مقطع پيش‌دبستاني اعلام كرده باشند. اما معمولا كودكاني كه پيش‌دبستاني مي‌روند در كلاس اول هم خوب هستند و در اين سطح نمي‌توان تصور کرد كه افت تحصيلي زيادي وجود داشته باشد. اما در پايه چهارم دبستان بسياري از دانش‌آموزان به خصوص در درس رياضي دچار افت تحصيلي مي‌شوند. حجم آموخته‌هاي رياضي در اين پايه زياد است و البته مشكل گاهي به روش تدريس بعضي معلم‌ها برمي‌گردد.
عده‌اي از معلمان هنوز از روش‌هاي جديد در تدريس درس رياضي استفاده نمي‌كنند و همين امر سبب مي‌شود آموختن اين درس براي دانش‌آموزان به‌خصوص در پايه چهارم دشوار باشد.
به جز ابتدايي، افت تحصيلي در چه مقطعي بيشتر ديده مي‌شود؟
در مجموع، افت تحصيلي با تغيير مقطع بيشتر ديده مي‌شود. چه تغيير مقطع از دوره ابتدايي به راهنمايي و چه از مقطع راهنمايي به دبيرستان. البته طرح جديدي كه در دبستان‌ها اجرا مي‌شود اين است كه در كلاس‌هاي چهارم و پنجم، 3 يا 4 معلم در كلاس تدريس مي‌كنند. از اين طرح به‌عنوان طرح «شناور شدن معلم» نام برده مي‌شود كه سبب مي‌شود دانش‌آموزان براي مقطع راهنمايي (كه تعداد معلم‌ها زياد مي‌شود) آماده شوند. به اين ترتيب، دانش‌آموزان ياد مي‌گيرند خود را با خلق‌وخوها و روش‌هاي تدريس مختلف تطبيق دهند و تا حدي افت تحصيلي آنها در مقطع راهنمايي كم شود.
آيا خانواده‌ها مي‌توانند با نظارت بر فرزندان خود، اين افت را كاهش دهند؟
دانش‌آموزان از حدود پايه دوم و سوم دبستان به تدريج خودكفا مي‌شوند و نياز چنداني ندارند كه والدين مدام و از نزديك روي تكاليف آنها نظارت كنند. اما در بعضي كودكان به‌خصوص كودكان بيش‌فعال، لازم است كه حتي تا سنين بالاتر و در مقطع راهنمايي هم والدين از راه دور روي انجام تكاليف دانش‌آموز نظارت داشته باشند. اگر والدين گمان مي‌كنند كه اين كودكان بزرگ شده‌اند و ديگر نيازي به نظارت ندارند، در اشتباه هستند.
گاهي ديده مي‌شود كه برخي دانش‌آموزان در مقطع دبيرستان يا حتي در دانشگاه تحصيل را رها مي‌كنند؛ چرا؟
اين امر معمولا به علت نگرشي است كه پدر و مادر ايجاد كرده‌اند (البته به‌صورت غيرمستقيم.) گفت‌وگوهاي ضمني پدر و مادر (مثلا بحث اينكه فلاني با 2 كلاس سواد سوار چه ماشيني شده است!) سبب مي‌شود به تدريج فرزندشان خط‌مشي فكري آنها را بگيرد و به جاي تحصيل به دنبال پول و درآمد باشد. اين اتفاق به‌خصوص در پسران بيشتر از دختران رخ مي‌دهد
.
پي نوشت ها :
*فوق‌تخصص روان‌پزشكي كودكان
منبع:www.salamat.com
/م
