شب‌ادراري از پيشگيري تا درمان

شب ادراري از جمله مشکلاتي است که گاهي تا سنين مدرسه ادامه مي‌يابد و بسياري از والدين کودکان درگير را با شرايط دشواري روبرو مي‌کند. آنچه در پي مي‌آيد نگاهي همه جانبه به اين مشکل است که مي‌تواند شما را براي مقابله با آن ياري کند. در کشورهاي غربي تقريبا 20 درصد اطفال در چهار تا پنج سالگي به دفعات رختخواب خود را خيس مي‌کنند. اين نسبت به 13 درصد در شش تا هفت سالگي و يا 2 تا 3 درصد در چهارده سالگي کاهش مي‌يابد. اختلال در کنترل ادرار در اطفال طبقه‌هاي اجتماعي اقتصادي بالاتر شيوع بيشتري دارد. اين معضل در کودکاني با سابقه اختلال در کنترل ادرار در خانواده بيشتر ديده مي‌شود و در پسران تقريبا دو برابر دختران رخ مي‌دهد. همچنين شواهدي دال بر کمتر بودن ظرفيت عمل کردن مثانه اين کودکان در مقايسه با کودکان عادي موجود است.
درباره فراواني در پسران و دختران نظريه‌هاي متعددي ابزار شده است. در بعضي مطالعه‌ها 62 درصد مبتلايان را پسرها و 38 درصد را دختران تشکيل مي‌دهند و در مطالعه‌اي ديگر مبتلايان هر دو جنس را مساوي اعلام کرده‌اند. علت اين اختلاف‌نظر را به اين صورت توجيه مي‌کنند که والدين در افشاي شب ادراري پسر خود کمتر اکراه دارند و درباره دختران حتي‌الامکان اين عارضه را پنهان مي‌کنند. به علاوه، تحقيقات نشان داده که بهره هوشي مبتلايان اختلاف و تفاوت فاحشي را نشان نمي‌دهد. البته عقب مانده‌هاي عميق و شديد از اين قاعده مستثنا هستند. آمار منتشره در آمريکا نشان مي‌دهد که 10 درصد کودکان در يک سالگي، 30 درصد در هيجده ماهگي و 65 درصد در 24 ماهگي خود به خود قادر به کنترل شبانه‌روزي ادرارشان هستند. در واقع ناتواني کنترل ادرار به حالتي اطلاق مي‌شود که کودک از سه سال به بالا، چه در روز و چه در شب در کنترل ادرار ناتواني داشته باشد. گفته مي‌شود که شيوع بي‌اختياري کنشي ادرار در پنج سالگي در پسرها 7 درصد و در دخترها 3 درصد و در 10 سالگي، در پسرها 3 درصد و در دخترها 2 درصد و در 18 سالگي پسرها 1 درصد و در دخترها نادر است.

انواع شب‌ادراري
 

شب ادراري را از ديدگاه‌هاي گوناگون مي‌توان مورد بررسي قرار داد که ما در اينجا به چند ديدگاه در تقسيم‌بندي‌ها مي‌پردازيم:شب‌ادراري اوليه: اين نوع شب‌ادراري از زمان طفوليت (بدو تولد) تا پايان سيزده يا چهارده‌ سالگي ديده مي‌شود که اغلب عوامل جسماني (فيزيولوژيک) دست‌اندرکار هستند.شب ادراري ثانويه: در اين نوع کنترل نکردن ادرار کودکان مبتلا، مدتي از نظر کنترل دفع ادرار طبيعي هستند و ناگهان به اين عارضه يا تغيير رفتار دچار مي‌شوند که اين حالت به ويژه پس از چهار سالگي فراواني بيشتري دارد و اغلب عوامل محيطي و رواني در ايجاد آن موثرند.

علل شب‌ادراري
 

در بعضي از انواع شب‌ادراري‌ها، علل عضوي و در برخي ديگر علل رواني است:

الف) علل جسمي:
 

1 عقب‌ماندگي ذهني
2 نقص کنترل حرکتي و ساختمان گردن مثانه
3 نقص حسي مثانه
4 ضخيم شدن جدار مثانه
5 خستگي
6 بيماري‌هاي کليوي
7 ديابت که ترشح ادرار زياد است.
8 صرع
9 نارسي فيزيولوژيک مثانه به دليل کوچک بودن اندازه مثانه يا مسموميت‌ها و عفونت‌هاي عمومي و ضربه‌هاي وارده بر ستون فقرات و نيز فشارهاي وارده بر نخاع.

ب) علل رواني، اجتماعي:
 

1 گفته مي‌شود اغلب مقاومت يا ظهور دوباره شب ادراري مربوط به يک موقعيت تنازعي است که به آن وسيله کودک سير قهقرايي آرام‌بخش مرحله کودکي را وانمود مي‌سازد. اين سير قهقرايي در صورتي پيدا مي‌شود که نفوذ و اقتدار والدين تحمل‌ناپذير باشد، يا پدر دوباره ازدواج کند يا به علت حسادت به دنبال تولد يک برادر ديگر باشد و بر همين اساس است که عده‌اي از روان‌شناسان مي‌گويند: «مشکل‌هاي خيس کردن رختخواب نمايانگر علامتي از برخي اختلال‌هاي هيجاني زيربنايي است.» در حقيقت ديدگاهي که امروز به‌طور وسيع مورد قبول است اين است که اختلال در کنترل ادرار علامتي از تضادهاي هيجاني است.
2 بيان ناخودآگاه مخالفت با غلبه و تسلط والدين
3 اختلال منش در اثر فقدان مسووليت کودک
کودکان نوروتيکي که در شب دچار کابوس مي‌شوند.
4 افسردگي
5 جنون کودکي

پ) عوامل محيطي:
 

1 آشفتگي محيط خانه، ناامني و اختلال‌هاي رواني کودک که در حقيقت منشا و ريشه اصلي هر دو يکي است.
2 شب‌ادراري ناشي از تغيير محيط عاطفي کودک (رفتن به مهد کودک و مدرسه)
3 تغيير محيط اجتماعي (مهاجرت)
4 اشتياق فراوان کودک به بازي و علاقه نداشتن به قطع بازي براي دفع ادرار (روز ادراري)
5 فقدان تسهيلات کافي براي دفع ادرار (نداشتن توالت)
6 دور بودن توالت از محل زندگي و خواب کودک
7 تاريک بودن توالت در هنگام شب و دسترسي نداشتن به کليد چراغ برق
8 تغيير موقتي محيط کودک (مسافرت، مهماني، جابه‌جايي محل خواب).
9 وضعيت نامطلوب فيزيکي توالت و ترس کودک از سقوط در آن
10 شکست تحصيلي کودک

ت) نقص عادتي:
 

1 بعضي از کودکان در طول مراحل تربيت ياد نمي‌گيرند چگونه به کنترل مثانه و مدفوع برسند و تا سنين نوجواني هم دچار کنترل نکردن مثانه و روده بزرگ هستند. اغلب اين گونه کودکان داراي خواب عميق نيز بوده و با اشکال تربيتي موجود به سوي ابتلا به انواع بيماري‌هاي رواني نيز مي‌روند.
2 پرنوشي افراطي کودک، به خصوص در شب. اين‌گونه کودکان ياد نمي‌گيرند که چگونه و به چه مقدار و در چه زماني بنوشند و در نتيجه با مثانه پر به خواب رفته و دچار شب‌ادراري مي‌شوند.

ث) استرس‌هاي محيطي:
 

1 بيماري مادر و بستري شدن او
2 غيبت پدر و مادر حتي به علت مسافرت و طرد شدن کودک
3 مرگ والدين
4 حمايت زياد مادر (افراط و تفريط در محبت، ناگهان قطع کردن و يا کم کردن توجه و محبت نسبت به کودک)
5 بستري شدن کودک در بيمارستان
6 کودک ترسو، خجول و مضطرب
7 تولد نوزاد جديد
8 دور بودن والدين، ترک کردن کودک از طرف والدين يا يکي از آنها (طلاق)، مشاجره‌هاي لفظي، دعواهاي خانوادگي، مطلوب نبودن روابط اعضاي خانواده.
9 رنج‌هاي حاصل از مورد تبعيض واقع شدن از جانب والدين، تحقير شدن و طرد شدن.
10 انضباط شديد در خانه.
11 شب‌ادراري مي‌تواند گريز گاهي براي کاهش تنش‌ها و فشارهاي رواني ناشي از تمايل‌هاي برآورده نشده و ناکامي‌هاي منتظره و غيرمنتظره زندگي باشد.
12 شب‌ادراري ناشي از ديدن فيلم‌هاي مهيج و ترسناک
13 وحشت داشتن از تنهايي، تاريکي و احساس خطر کردن. بيشتر ترس‌هاي کودکان ناشي از يادگيري محيطي است.
14 توقع بيجاي والدين از کودک و برآورده نشدن آن.
• غذاي شب، به خصوص غروب ميل شود.
• شب هنگام مايع‌ها (آب، چاي و ديگر نوشيدني‌ها) را نياشامد.
• کودک بايد ساعت 30/9 شب و پيش از خوابيدن حتما به توالت برود.
• در صورتي که کودک زودتر از موقع خواب خوابيده، والدين بايد هنگام خواب جهت رفتن به توالت حتما او را بيدار کنند.
• بايد ساعت شماته‌دار براي کودک تهيه و دو ساعت به دو ساعت کوک شود تا با صداي زنگ کودک بيدار شده و به دست‌شويي برود.
• بايد تقويمي تهيه شود که شب‌هاي خشک و شب‌هاي خيس بستر کودک در آن يادداشت شود.
• جاي کودک بايد جدا از بستر ديگران گذاشته شود تا قابل دسترسي و انجام اقدام‌هاي تعيين شود.
• کودک بايد از خوابيدن در فضاي تاريک و سرد و به دور از ديگران و به دور از توالت برحذر شده باشد.
• موقع رفتن کودک به دست‌شويي، يکي از والدين او را همراهي کنند تا او دچار ترس نشود.
• بر اساس نتيجه جلسه کودک مورد سرزنش قرار گرفته و عصباني شود تا موجب ادامه شب‌ادراري در وي شود.
• والدين بايد متوجه موقعيت کودک بوده و با سرزنش و ناسزا بر هيجان و اضطراب او نيفزايند که موجب تشديد شب ادراري و همراه شدن اختلال‌هاي ديگري مانند ناخن جويدن و تيک و لکنت زبان شود.
• به کودک اجازه دهيد تمايل‌ها و احساس‌هاي خود را آزادانه بيان کند.
• مهم‌تر از همه در صورت موفق نبودن در کليه شيوه‌هاي انجام شده در درمان شب ادراري بايد يک مصاحبه پيگير و واقع‌گرا با والدين و کودک انجام گيرد تا مشخص شود که مراحل انجام و پيگيري درمان چگونه از سوي والدين و کودک به عمل مي‌آيد.
منبع:http://www.salamat.com
/ن