مشکلات زيست‌محيطي ناشي از شوينده‌ها

آشنايي با صابون به عنوان اولين شوينده به قرن‌ها پيش برمي‌گردد. اما رشد جمعيت و توجه انسان به بهداشت موجب شد كه توليد صابون با منشأ طبيعي، جوابگوي مصرف نباشد. در نتيجه از اوايل قرن نوزدهم ميلادي مواد شوينده مصنوعي به نام دترجنت وارد بازار شد و استفاده از دترجنت‌ها پس از جنگ جهاني دوم گسترش يافت. به طور کلي به تركيباتي كه علاوه بر انحلال و پخش در‌ آب، قدرت پاك‌كنندگي آن را افزايش ‌دهند دترجنت گفته مي‌شود.شوينده‌ها بر اساس مواد فعال سطحي به دو دسته سخت و نرم تقسيم مي‌شوند؛ شوينده‌هاي نرم تجزيه‌پذير هستند اما شوينده‌هاي سخت در محيط زيست تجزيه نمي‌شوند و آلودگي محيط زيست را به همراه دارند و دترجنت‌ها در اين گروه قرار مي‌گيرند.دترجنت‌ها پس از مصرف به همراه پساب به درياچه‌ها يا رودخانه‌ها ريخته مي‌شوند و روي محيط‌زيست تأثير مخرب مي‌گذارند.در اين بين، تجمع كف روي آب‌هاي سطحي و جلوگيري از عمل اكسيژن‌گيري آب، توليد بو و طعم نامطبوع در آب، اثرات سمي بر موجودات زنده مانند انسان، موجودات آبي و گياهان، تخريب و انهدام اكوسيستم، اختلال در حذف و كاهش مواد معلق آب در حضور شوينده‌ها، جذب ميكروب‌هاي بيماري‌زا و مساعد نمودن شرايط محيطي در جهت شيوع بيماري‌ها، اشكال در امر انعقاد و ته‌نشيني و صاف كردن آب و ايجاد واكنش فيزيولوژيكي در مصرف كننده آب آلوده از آثار سوء حياتي شوينده‌ها بر محيط زيست محسوب مي‌شوند.
وجود كف در حوض‌هاي هوادهي در تصفيه‌خانه‌هاي فاضلاب، ميزان انتقال اكسيژن به فاضلاب را به شدت کاهش مي‌دهد، به طوري كه گاهي تقليل راندمان تصفيه در اثر كف دترجنت‌ها به 80 درصد مي‌رسد. در حوض‌هاي ته‌نشيني اوليه وجود ماده مؤثر دترجنت مانع ته‌نشيني كامل مواد معلق مي‌شود و چربي موجود در فاضلاب در اثر كف زياد به ساير قسمت‌هاي تصفيه خانه نيز راه مي‌يابد. ماهيان و آبزيان نيز از آثار سوء شوينده‌ها بي‌بهره نيستند زيرا شوينده‌ها باعث كاهش ميزان اكسيژن‌گيري آب مي‌شوند. در آب سالم مواد معدنى مختلفي وجود دارد كه هم براى انسان مفيد است و هم به رشد و نمو گياهان كمك زيادى مى‌كند. با وارد شدن مواد آلاينده، تركيب و مقدار اين مواد به هم مى‌خورد و آب حالت سالم و طبيعى خود را از دست مى‌دهد. وجود شوينده‌ها در فاضلاب، نفوذپذيري خاك را افزايش مي‌دهد و ميكروارگانيسم‌ها و حتي مولكول‌هايي كه به‌طور معمول نمي‌توانند از صافي‌هاي خاك عبور كنند در حضور شوينده‌ها قادر خواهند بود از خلل و فرج لايه‌هاي متوالي و مختلف خاك عبور كنند و موجب آلودگي ميكروبي آب‌هايي شوند كه در فاصله زياد نسبت به سطح زمين قرار دارند.

سرانه مصرف شوينده‌ها در ايران و جهان
 

آمارها نشان مي‌دهد که سرانه مصرف مواد شوينده در ايران حدود 7/5 کيلوگرم در سال است، در حالي که متوسط مصرف جهاني 8 کيلوگرم برآورد مي‌شود اما در کشورهايي مانند آلمان، فرانسه، ايتاليا، آمريکا و سوريه اين رقم به ترتيب به 8/11، 5/5،11/8، 12 و 5 کيلوگرم در سال مي‌رسد.
بر اين اساس، مصرف سرانه پودرهاي شوينده در کشور ما تقريبا نصف مصرف ديگر کشورها است و بسياري از کارشناسان علت اين موضوع را توسعه و ترويج کالاهايي مانند ماشين‌ لباس‌شويي، قرص‌هاي دترجنت و... مي‌دانند اما نکته مهم اين است که گروه بسياري از هموطنان در مصرف اين شوينده‌ها زياده‌روي مي‌کنند و در آستانه عيد نوروز، سلامت خود را به خطر مي‌اندازند.

پي نوشت ها :
 

کارشناس ارشد محيط زيست
 

منبع: http://www.salamat.com
ae