سرفه کردن، پديده شايعي است؛ مخصوصا در روزهاي سرد پاييز و زمستان. اما اين نشانه دردسرساز مي‌تواند مربوط به بيماري‌هاي مختلف باشد. براي آشنايي بيشتر با سرفه کودکان و تشخيص‌هاي افتراقي آن به سراغ يکي از شاگردان دکتر قريب رفتم؛ دکتر منصور بهرامي، متخصص بيماري‌هاي کودکان.
چرا سرفه مي‌کنيم؟ در واقع مي‌خواهم بدانم مکانيسم سرفه چيست.
سرفه يکي از عوامل مهم دفاعي بدن براي خروج ترشحات و اجسام خارجي از مجاري تنفسي است. همان‌طور که مي‌دانيد در حالت عادي انسان‌ها کمتر سرفه مي‌کنند زيرا ترشحات طبيعي مجاري تنفسي به وسيله سازوکارهاي ديگر از جمله مژک‌هاي مجاري تنفسي پاک و تخليه مي‌شوند ولي در مواردي که ترشحات مجاري تنفسي زياد شوند و يا تحريکي در مجاري تنفسي پيدا شود ساز و کار سرفه به کار مي‌افتد تا ترشحات را خارج نمايد.
ولي خيلي‌ها تصور مي‌کنند سرفه نوعي بيماري است؛ بنابراين شما اين جمله را تاييد نمي‌کنيد.
به هيچ وجه! سرفه، بيماري نيست بلکه علامت يک تحريک است و به عبارت ديگر واکنش حفاظتي ريه در برابر مواد محرک خارجي است.
چه‌طور سرفه کليد مي‌خورد؟
سرفه نتيجه يک پديده رفلکسي است. رفلکس سرفه با تحريک گيرنده‌هايي که در سطح مخاط‌هاي تنفسي است شروع مي‌شود. گيرنده‌هاي محرک سرفه در سرتاسر مخاط مجاري تنفسي وجود دارند. اين تحريکات مرکز سرفه به مغز منتقل مي‌شود و مغز عمل سرفه را هماهنگ و توليد مي‌کند.
بيشترين دلايلي که باعث سرفه مي‌شود چيست؟
سرماخوردگي، حساسيت‌هاي تنفسي، سينوزيت، عفونتهاي ريه، عفونتهاي مجاري تنفسي فوقاني و تحتاني شامل گوش و حلق و حنجره، مسمويت با نفت از دلايل بروز سرفه است.
آيا مي‌توانيم براي از بين بردن سرفه از شربت‌هايي مثل برم‌هگزين هم استفاده کنيم؟
خلط‌آورها يا موکوليتيک‌هايي مثل برم‌هگزين در مواردي که خلط غليظ مانع از خروج ترشحات مي‌گردد کاربرد دارد اما تشخيص اين موارد فقط با نظر پزشک صورت مي‌گيرد. داروهاي ضدسرفه و شربت‌هاي سينه در بيماري‌هاي تنفسي بايد با دقت انتخاب شود. سرفه به عنوان يک رفلکس دفاعي دستگاه تنفس است و گاهي با مهار آن، علامت بيماري را متوقف و شرايط را بدتر مي‌کنيم.
مصرف مايعات را در چنين شرايطي توصيه مي‌کنيد؟
مصرف مايعات يکي از راه‌هاي مفيد براي افزايش خلط و دفع آسان‌تر ترشحات است و مصرف آن در انواع بيماري‌هاي تنفسي توصيه مي‌شود.
نکات مهمي که خوانندگان سلامت بايد در مورد شربت‌هاي ضدسرفه بدانند، چيست؟
نکته اول اينکه مجوز استفاده از شربت‌هاي ضدسرفه هنگامي داده مي‌شود که شدت سرفه مزاحم فعاليت‌هاي زندگي شود. دوم اينکه با توجه به آ‌ثار متفاوت شربت‌هاي ضدسرفه از هر کدام بايد به جا و در شرايط خاص استفاده شود و مهم‌ترين کليد استفاده صحيح از آنها موثر بودن بر علت سرفه است. نکته سوم اينکه آلرژي‌هاي تنفسي در کودکان بسيار شايع و مهم‌ترين تظاهر آنها سرفه است و درمان آنها توصيه‌هاي پزشکي خاص در مورد نحوه زندگي و استفاده از داروهاي ديگر است. نکته چهارم نيز اين است که در سنين نوزادي و شيرخواري وجود سرفه اهميت ويژه‌اي دارد و نياز به عکس‌العمل سريع و صحيح است. همچنين عفونتهاي ويروسي دستگاه تنفس فوقاني مثل سرماخوردگي، آنفلوآنزا، حساسيت‌هاي تنفسي از قبيل آسم و آلرژي، سينوزيت‌هاي حاد و مزمن، عوامل تحريکي مثل دود سيگار و مواد شيميايي، عفونتهاي ميکروبي مثل سياه‌سرفه و سل و همچنين وجود اجسام خارجي در مجاري تنفسي و اختلالات دستگاه ايمني از عوامل ايجادکننده سرفه در کودکان به شمار مي رود.
شربت‌هاي ضدسرفه چه‌قدر موثر است و چه مواقعي بايد آنها را مصرف کنيم؟
داروهاي ضدسرفه که عمدتا از طريق اثر بر مرکز سرفه در مغز باعث توقف سرفه مي‌شوند به نام مسکن‌هاي سرفه مرکزي مشهورند. به‌طور مثال مي‌توان از دکسترومتورفان نام برد که مصرف آنها آداب و شرايط خاصي دارد و فقط بايد توسط پزشک تجويز شود.
گاهي براي کاهش سرفه از آنتي‌هيستامين‌ها استفاده مي‌شود. آيا اين داروها بي‌خطر هستند؟
آنتي‌هيستامين‌ها نيز عوارض خاص خود را دارند. به‌طور مثال خشک کردن مجاري تنفسي، خواب‌آلودگي و گاهي عوارض عصبي را به همراه دارند. مصرف آنتي‌هيستامين‌ها در شيرخواران کمتر از 6 ماه ممنوع و در سنين کمتر از 3 سال بسيار با احتياط و تجويز با نظر پزشک صورت مي‌گيرد.
برخي اوقات پزشکان براي رفع سرفه از اکسپکتورانت نيز استفاده مي‌کنند.
اکسپکتورانت‌هايي مثل گايافنزين با افزايش دادن ترشحات مجاري تنفسي، قوام خلط را کاهش مي‌دهند و خروج آن را تسهيل مي‌کنند اما چون کودکان و شيرخواران قادر به خروج خلط نيستند و همچنين در مواردي که سرفه خشک و تحريکي است مصرف آن مشکلي را حل نمي‌کند.
آيا آلودگي بيش از حد هوا هم ايجاد سرفه مي‌کند؟
بله. دقيقا همين‌طور است. آلودگي‌هاي اخير که اشاره کرديد، يکي از علل مهم سرفه‌هاي مزاحم و طولاني است. اين نکته را نيز به ذهن بسپاريد که آلودگي‌هاي داخل منازل در بعضي موارد بيش از محيط شهر است و لازم است خانواده‌ها در استفاده از موادشيميايي مانند ضدعفوني‌کننده‌ها و سموم ضدحشرات بسيار دقت و احتياط کنند.
پي نوشت ها :
* متخصص کودکان
منبع:www.salamat.com
/ک
