درآمدي بر درك جرم سازمان يافته و مظاهرفرا ملي آن(1)

ويژگيها
 

جرم سازمان يافته برچسبي است كه به پديده مجرمانهاي زده ميشود كه به وسيله گروه هاي خاصي صورت ميگيرد گروه هايي كه اصولاً مرتكب فعلهاي مجرمانه خشن و سودآور ميشوند. بعضي از اين گروهها نيز مرتكب اعمال مجرمانه فراملي شده يا با سازمانهاي مشابه درديگر كشورها مرتبط هستند. در عين حال جرم سازمان يافته به عنوان شكلي از تبهكاري بايد از ديگر مظاهرمجرمانهاي كه به وسيله گروه هايي صورت يافته ميگيرد كه صرفاً عمليات مجرمانه خود را سازماندهي ميكنند متمايز گردد.
گروه هاي جرم سازمان يافته همچنين لازم است از ديگر سازمانهايي كه به ابزارها و روشهاي اين گروه پناه برده (متوسل شده ) ولي انگيزه فكري داشته واهدافشان با اهداف گروه هاي جرم سازمان يافته متفاوت است، متمايز گردند. و سرانجام جرم سازمان يافته نبايد با فعاليت مجرمانه اي مشتبه گردد كه اگر به صورت جرم ظهور نميكرد يك اقدام قانوني تلقي ميشد.چنين فعاليتهايي به عنوان جرم گروهي يا تشكيلاتي شناخته ميشوند.
تجربه ومشاهدات عيني نشان ميدهد كه گروه هاي جرم سازمان يافته تمام يا بخشي ازويژگيهاي زيرين را دارا هستند:
1ـ هدف شركاي جرم اين است كه براي ارتكاب فعاليتهاي مجرمانه براساس مباني كم وبيش مستمر با هم متحد گردند. 2) هدف اصلي آنها تحصيل سود است. 3) آنها براي رسيدن به اهداف خويش چه در داخل گروه و چه در داخل گروه وچه در تعقيب مقاصد خارجي ا زخشونت به عنوان يكي از ابزار استفاده ميكنند. 4) افساد مأموران دولتيو ديگران بخشي ا زروش كار(modus operandi) آنها است. 5) آنها با تقلب در پرداخت ماليات، فعاليتهاي تجاري انحصاري وغارتگرانه، به دنبال افزايش منافع بوده و براي نفوذ در فعاليتهاي اقتصادي مشروع و ايجاد تزلزل در آنها ازتأثير فاسد كننده خويش استفاده ميكنند. 6) آنها براي بازيابي وافزايش منافع خويش به تطهير پول متوسل مي گردند. 7) آنها اصولاً در يك محدوده ملي (داخلي ) به فعاليت ميپردازند، حتي زماني كه شعبههاي فراملي يا فعاليتهاي فراملي دارند. 8) در جايي كه گروه با تهديد سلامت جامعه و نظم عمومي يا ديگر مصالح اجتماعي و اقتصادي فعاليت مي كند، حضور و فعاليتهاي گروه تاثير منفي برجامعه دارد. 9) آنها مكرراً و نه هميشه در يك تشكيلات پيچيده و با رهبري واحد در بالاي هرم تشكيلات ، متمركز و سازماندهي ميشوند.10) از اعضاي سازمان وفاداري به آن خواسته ميشود و اين وفاداري با نظم خشك وخشن اعمال ميگردد به گونهاي كه در صورت قصور، سركشي و يا خيانت مجازات مرگ را به همراه دراد. 11) عضويت در سازمان مبتي بر موفقيت شخصي از امتحاناتي است كه در ارتباط با وفاداري به سازمان ، بي رحمي و مهارتهاي تبهكارانه صورت ميگيرد و در سازمانهايfarternal con- (دوستانه) اين عضويت با يك شروع سّري همراه است. 12) سرّي بودن يكي از علامتهاي شاخص اين گروهها است.
اتحاديه اروپايي تعريفي مبتني بر يازده ويژگي را براي جرم سازمان يافته مورد توجه قرار داده است ، اين ويژگيها عبارتند از:
1ـ همكاري بيش ازدونفر2- وظيفه مشخص هريك از همكاران3- همكاري براي يك دوره طولاني يا غيرمشخص4- استفاده از شكلي از نظم و كنترل 5- در مظان ارتكاب جرمهاي تبهكارانه سنگين بودن 6- فعاليت دريك سطح بين المللي7- استفاده از خشونت و ابزار ديگر مناسب براي ارعاب و تهديد 8- استفاده ازتشكيلات بازرگاني يا شبه تجاري9- ارتكاب مستمر تطهير پول
10- تاثيرگذاري درامور سياسي، رسانه هاي گروهي، ادارات عمومي ، مقامات قضايي و اقتصاد11- به دنبال منافع مالي و يا قدرت بودن.
براي تحقّق جرم سازمان يافته لااقل بايد شش ويژگي از يازده ويژگي فوق وجود داشته باشد كه 3 ويژگي شماره 1،5،11 براي تحقّق جرم سازمان يافته يا تشكيل گروه مجرمانه ضروري است.
پيش نويس كنوانسيون ملل متحد عليه جرم سازمان يافته از ارايه و پيشنهاد شناسايي ويژگيهاي «جرم سازمان يافته » اجتناب ورزيده به جاي آن ترجيج داد كه با مشكل تعريف « جرم سازمان يافته » مواجه گردد.
گروه هاي جرم سازمان يافته در بعضي يا تمام اين ويژگيها شريك هستند و در اين شركت به تشكّل سازماني آنها يا بزرگ و كوچك بودن اندازه آنان و يا اينكه ريشه در بازار دارند يا به طور سازماني متشكل شدهاند توجه نميشود . بنابراين بعضي از آنها شامل گروه هاي بزرگي هستند كه مستقيماً تشكيلاتي را درست ميكنند كه مدل سازماني شركتهاي چند مليتي قانوني را تقليد مي كنند كما اينكه گروه هاي كوچكي را نيز شامل مي شوند كه با يك ماهيت جغرافيايي يا بازار محدود به فعاليت مشعول هستند. در حالي كه اندازه گروه و عمر آن الزاماً ويژگي ها ي متمايز كننده نيستند، در عين حال اين ويژگيها قابليت اريراد صدمه به جامعه و تهديد اجراي آن را آشكار مي سازند.
گروه هاي جرم سازمان يافته معاصر همچنين تمايلاتي را به سوي پيچيدگيهاي سازماني بزرگتر نشان ميدهند كه اين تمايل منعكس كننده واقعيت هاي مربوط به اوضاع و احوال و خصوصاً فرصتهايي است كه ناشي از محركهاي جوامع مدرن، بازارهاي جهاني احوال و خصوصاً فرصتهايي است كه ناشي از محركهاي جوامع مدرن،بازارهاي جهاني و سيستم هاي جهاني است. در اين معنا جرم سازمان يافته، جهت اجتناب از برخي تحريفهاي هوشمندانه مبتني بر فرضهاي صطحي و رنگارنگ ناشي از مفاهيم افسانهاي اين پديده كيفري، به عنوان يك «سيستم» و نه يك همكاري مورد بررسي وتوصيف قرار گرفته است. ويژگيهاي شاخص اين سيستم عبارتند از:
الف) سازمان منظم اركان مجرمانه و غيرمجرمانه آن.
ب) ارتباطات مختلف بين عوامل سيستم و سيستمهاي فرعي مختلف.
ج) وحدت هدف(كه عبارت است از: جستوجوي قدرت ازطريق به دستآوردن متجاوزانه سرمايه و تأثير كنترل كننده آن برديگران).
د) ويژگي فراملّي.
براي تحققّ اين شرايط و يا درنتيجه اين شرايط گروه هاي جرم سازمان يافته جهت به دستآوردن امتياز از تمامي فرصتهاي موجود، خصوصاً فرصتهاي بازار وجهت پاسخگويي به حوادثي كه ممكن است تأثيري منفي برآنها داشته و يا به طور مثبت به نفع آنها باشد انعطاف پذيري و انطباقپذيري را توسعه داده اند.
ساختار اين گروهها كه عموماً درآمريكاي شمالي و اروپا و اكنون به خوبي در مناطق ديگر مورد بررسي قرار گرفته است، به طور قابل توجهي متفاوت بوده ونه ماهيت آنها، شرايط فرهنگي يي كه از آن ناشي شدهاند، نيازشان به بقأ و رشد و مهارتشان در تغيير شرايط و اوضاع و احوال بستگي دارد. دامنه تنوع ساختاري شامل گروه هاي زيرين است: گروه هاي برادرانه اي كه ممكن است شامل تعدادي از«خانواده ها» باشد كه ساختارهاي ديگري براي هماهنگ كردن عمليات خود داشته وممكن است به صورت يك اتحاديه شبيه زسازي شده باشند. گروه هاي نژادي يا ملّي كه به عنوان شبكه هايي براساس چنين وابستگي هاي نژادي عمل مي كنند. و گروه هايي از نوع تبهكاران و اراذل و اوباش كه به وسيله هدف مشتركشان – تحصيل متجاوزانه منافع – دور هم جمع شدهاند كه ممكن است مبتني بر نژادپرستي باشد يا نباشد.
ساختارهاي اين گروهها و روابطشان همچنين براساس فعاليتهاي مختلفي كه انجام ميدهند يا فرصتهاي خريد و فروش كه برايشان پيش مي آيد، متفاوت است. بنابراين تفاوتها براساس مناطق و ديگر عوامل است.
تشخيص ويژگيهاي سازمانهاي جرم سازمان يافته الزاماً مرز دقيق بين آنها را مشخص نمي كند. تقريباً هر ماهيت مجرمانه سازمان يافتهاي عوامل چندگانه را منعكس مينمايد. به علاوه ساختارهاي جديد نشان ميدهد كه تا چه حدي آنها به وسيله عوامل فرصت طلبانه اي شكل گرفتهاند كه ميتوانند براي اقدام مجرمانه مفيد بوده يا ضرر داشته باشند. سرانجام بايد گفته شود كه ويژگيها و انواع سازمانها و همچنين سلسله مراتب آنها مورد پافشاري بيجهت قرار نمي گيرند.
در واقع جرم سازمان يافته انعطاف و نسبت به فرصتها و حوادث مختلف تغيير پذير است ولي سازمانهاي مجرمانه خصوصاً نسبت به فرصتهاي سودآور و فشارهاي ناشي از سياستها واعمال عدالت كيفري حساس هستند. اين گروهها همچنين نسبت به شرايط اجتماعي، فرصتهاي در حال تغيير، تكنيك هاي مديريت پيشرفته و فرصتهاي سودمند، سازگاري و انطباق پيدا مي كنند. دگرگوني آنها اصولاً فرصت طلبانه بوده و به ندرت براساس عقيده و نظر ميباشد. با وجود اين، بعضي از مدلهاي تشكيلاتي با ثبات، تمايل به حفظ ويژگيهاي خود داشته و مي خواهند نسبت به تغييرات، كمتر انعطاف پذير و آسيبپذير باشند. اين مطلب به اين معنا نيست كه فعاليت آنها يا روش كار آنها(modus operandi) بر اساس فرصتهاي اتفاقي جديد تغيير و تحول پيدا نكند، بنابراين براي فرار از تكنيكهاي جديدي كه به وسيله اجراي قانون جهت شناسايي و دستگيري آنها مورد استفاده قرار ميگيرد فعاليته اي آنها از موضوعي به موضوع ديگر تغيير يافته و روشها عوض ميشود يعني فعاليتها براي به دست آوردن سود بيشتر وخطر كمتر،از مرزهاي ملي فراتر مي رود.
خشونت هاي سازماندهي شده نقش مهمي را در تصميمات گروه هاي جرم سازمان يافته براي تغيير روشها يا جا به جايي فعاليتها بازي مي كنند. غالباً اين گروهها به نيازهاي تشكيلاتي داخلي خصوصاً تلاش هاي رهبري پاسخ ميدهند. در موارد ديگر، گروه هاي جرم سازمان يافته براي افزايش تأثيرگذاري فعاليتشان در تجارت و تأمين فرصتهاي سرمايه گذاري از طريق تطهير پول به دنبال فعاليت هاي قانوني و حفظ آن هستند.

جرم سازمان يافته فراملّي
 

متخصصان هنوز تلاش مي كنند تا ويژگيهاي جرم سازمان يافته و خصيصه هاي جرم سازمان يافته فراملّي را تعريف و مشخص نمايند و تعيين كنند كه آيا اين دو در يك راستا قرار دارند ويا در ماهيت واساس مقداري با هم متفاوتند. موضوعاتي از قبيل اندازه، ساختار و پيوستگي چنين سازمانهايي، فعاليتهاي اقتصادي آنان، دسترسي آنان در محدوده جامعه قانوني و شعبه هاي فراملّي فعاليتهاي آنان از جمله عناصري است كه در مباحث آكادميك مودر توجه و گفتوگو ميباشد، بعضي از متخصصّان، جرم سازمان يافته فراملّي را به عنوان سازمانهاي سلسله وار بزرگي مي بينند كه همانند مؤسسات عمدهاي به صورت فراملّي به فعاليت مي پردازند. در حالي كه گروه هاي جرم سازمان يافته شعب فراملّي ندارند، گرچه آنها ممكن است مقداري فعاليتها يا ارتباطات فراملّي داشته باشند، ولي اين تمايز با توجه به اطلاعات موجود كاملاً متفاعد كننده نيست و در واقع نظر متخصصان شامل يك سري از ابعاد ونگرشهايي ميشود كه به ويژگيهاي و گروه هاي جرم سازمان يافته و اينكه چگونه و چرا اين گروه ها مي توانند و يا لازم است از گروه هاي جرم سازمان يافته فراملّي متمايز گردند مربوط مي شود.
در حالي كه تاكنون هيچ تعريف مورد قبولي از جرم سازمان يافته فراملّي وجودنداشته است، در عين حال توافقي كلي وجود دارد كه عناصر برجسته يا ويژگيهاي عمده اين شكل از فعاليت مجرمانه گروهي، همان ويژگيهاي جرم سازمان يافته داخلي است ( كه قبلاً مشخص گرديد) ولي در مورد جرم سازمان يافته فراملّي بر ويژگيهاي زيرين تاكيد مي گردد:
1- عمليات فراملّي و ارتباطات غير داخلي با گروه هاي مشابه 2- اندازه بزرگتر 3- بالابودن حجم فعاليتهاي مجرمانه 4- سطح بالاي سودآوري 5- وجود سرمايههاي مهم و قابل توجه 6- قدرت و تأثيرگذاري در قلمرو فعاليتها.
گفتني است در حالي كه تمايزهايي بين جرم سازمان يافته داخلي و جرم سازمان يافته فراملّي وجود دارد، بعضي از گروه هاي دسته اول نيز به فعاليتهاي فراملّي مشغول ميگردند كه در دسته دوم قرار دارند ونيز گاهي به فعاليتهاي داخلي مي پردازند.
اين تداخل در فعاليتهاي ملّي و فراملّي به مشكلات تمايز بين جرم سازمان يافته داخلي و جرم سازمان يافته فراملّي دامن ميزند. اين حقيقت كه گروه هاي معيني ممكن است در هريك از اين دو طبقه معين كم وبيش به يك نوع فعاليت مشغول باشند، نيز به روشني بر مشكلات تمايز بين اين دو مي افزايد.
كنفرانس جهاني وزرأ در مورد جرم سازمان يافته فراملّي اين پديده جديد را به صورت زيرين تشريح نمود: «جرم سازمان يافته به طور سنتي به عنوان مشكل قانوني مربوط به نظم عمومي دولتهاي مستقل تلقي شده است ولي افزايش وابستگي هاي اقتصادي ميان دولتها، توسعه حمل ونقل سريع و سيستمهاي ارتباطي، افزايش خارق العاده تجارت بين المللي و ضرورت وجود يك بازار مالي جهاني به طور چشمگيري شرايط تحقق جرم سازمان يافته را تغيير داده است. جاي شگفتي نيست كه تغيير عميق مشابهي هم در ماهيت چنين جرمي روي داده است.»
اين تغيير همان گونه كه گزارش بيان ميدارد نشان دهنده وقوع تغييرات در ساختارها، الگوهاي رفتاري، فعاليتها، سودآوري، قدرت و تأثيرگذاري از طريق دسترسي اجتماعي و سياسي ناشي از فساد اداري مي باشد.
اين گزارش و گزارشهاي ديگر مواردي را مشخص ميكند كه فعاليت مجرمانه فراملّي به وسيله جرم سازمان يافته در آنها رشد داشته است. اين موارد عبارتند از: قاچاق مواد هسته اي، قاچاق انسانها، قاچاق مواد مخدر، قاچاق پول وتهديد امنيت ملي. جرم سازمان يافته فراملّي همچنين فرصتهاي جديد را در شرايط (موقعيت هاي» جنگ هاي داخلي به وجود آورده است كه بحث آن در آينده خواهد آمد.
جهاني شدن تجارت، تقاضاي مشتري( حتي براي محصولات غيرقانوني) و سيستم مالي، براي سازمانهاي مجرمانه انتقال از فعاليتهاي داخلي به فعاليتهاي فراملّي را جذاب و آسان كرده است. گرچه تنها تعدادي از گروه هاي جرم سازمان يافته در اين سطح فعاليت ميكنند در عين حال بين گروه هايي كه منحصراً در سطح داخلي فعاليت دارند و گروه هاي فعال در عرصه ملّي و فراملّي ارتباطات پيچيده اي وجود دارد. در نتيجه اين ارتباطات و عوامل ديگر، جرم سازمان يافته در بعد فراملّي گام هاي بلندي برداشته است. فرصتهاي جديد در سطح فراملّي آن چنان چهره جذابي پيدا كرده است كه تعداد زيادي از گروه هاي جرم سازمان يافته را به طور سنتي عمدهً در سطح ملّي فعاليت مي كردند. وادار كرده كه در سطح فراملّي فعاليت كنند.
آنچه كه عمدهً جذابيت فوق را ايجاد كرده دسترسي به بازارهاي سود، فرصت سوءاستفاده از نقاط ضعف موجود در جوامع مختلف و توانايي فعاليت در مناطقي است كه سازمان از اقدامات ناشي از اجراي قانون در امان بماند. يكي ديگر از محرك ها، فرصت هدايت درآمدهاي ناشي از فعاليت هاي نامشروع از طريق سيستم مالي جهاني است تا از بنادر مالياتي ومراكز بانكي نسبتاً غيرمنظم(بي نظم) به عنوان نقاط عمده درآمد استفاده كرده و در كشورهايي كه درآنها منابع سرمايه هاي فاصد مي تواند مخفي بماند، سرمايه گذاري نمايند. بسياري از اين فرصتها با وجود خدمات تخصصي ارايه شده از طريق بانكداران، حسابداران، حقوقدانان، مشاوران سرمايه گذاري كه مي توانند به بهانه لزوم حفظ اسرار مربوط به حرفه، اسرار را مخفي نگه دارند، تقويت مي گردد.
در گزارش دبيرخانه سازمان ملل به نهمين كنگره ملل متحددر باره پيشگيري از جرم و اصلاح مجرمين(قاهره:1995) بررسي اجمالي بعضي از فعاليت هايي كه هم جرم سازمان يافته داخلي و هم جرم سازمان يافته فراملّي به آن مبادرت مي ورزند ارايه شده است. ولي فعاليتها، قلمرو، تاثير و ارتباطات اين جرم هرگونه كه باشد، جرم سازمان يافته داخلي وجرم سازمان يافته فراملّي تجارتي است كه سريعاً در حال رشد مي باشد و دسترسي گسترده و تأثير خسارتبار آن يك تهديد جهاني است كه براي مبارزه با آن اقدامات جهاني مورد نياز است.
منبع: www.lawnet.ir
/ن