گفتگو با دکتر مريم يوسفي درباره آثار شيمي‌درماني بر پوست و مو
بيماران مبتلا به سرطان که کانديد شيمي‌درماني مي‌شوند، باوجود مشکل‌هاي فراواني که متعاقبا سرطان در عضو مبتلا دارند و نيز مشکل‌هاي رواني که به دليل اين ابتلا دچارش شده‌اند، به طور شايع، دچار مشکل‌هاي پوست و مو و مخاط‌ها به دنبال مصرف داروهاي شيمي‌درماني مي‌شوند و اين اگر مورد درمان قرار نگيرد، مي‌تواند زندگي را براي آنها مشکل‌تر کند. با دکتر مريم يوسفي، متخصص پوست و مو و عضو هيات علمي دانشگاه علوم‌پزشکي شهيد بهشتي، درباره اين مشکلات و راه‌حل‌هاي آنها به گفتگو نشسته‌ايم.
خانم دکتر! اولين و شايد دشوارترين مشکل پس از شيمي‌درماني، ريزش موها است. آيا اميدي به رويش دوباره موها هست؟
داروهاي شيمي‌درماني مختلف، عوارض متعددي روي پوست و مخاط و مو دارند. يکي از شايع‌ترين اين عوارض، ريزش موست. احتمالا تاکنون با بيماراني که به يکباره تمام موهاي‌شان ريخته است مواجه شده‌ايد و بعد که پرس‌وجو مي‌کنيد متوجه مي‌شويد که فرد به دليل ابتلا به سرطان دچار ريزش موي شديد شده اما خوشبختانه ريزش موهاي ناشي از شيمي‌درماني اغلب موقت است.
چطور؟
چون اين داروها روي سلول‌هاي در حال رشد مو و موهاي در فاز فعال که حدود 90 درصد موهاي سر انسان را تشکيل مي‌دهند، تاثير مي‌گذارند، بنابراين به يکباره در تمام سر موها مي‌ريزد ولي پس از چند هفته يا چند ماه مجددا رويش خواهند داشت.
چه داروهايي باعث اين عارضه مي‌شوند؟
داروهاي متعددي مي‌توانند موجب ريزش مو شوند؛ مثلا سيکلوفسفاميد، دانوروبيسين، دوکسوروبيسين، اتوپوزيد، وين‌کريستين، وين‌بلاستين و آکتينومايسين.
و چه پيشنهادي براي مواجهه با آن داريد؟
گاهي با بستن فشاري سر و کمپرس يخ، تا حدي مي‌توان جلوي ريزش مو را گرفت ولي معمولا ريزش مو اجتناب‌ناپذير است که به دنبال آن با مراجعه به متخصصان پوست و مو و مصرف برخي داروهاي موضعي و گاهي خوراکي مي‌توان سريع‌تر موهاي ريخته شده را برگرداند.
آيا بيماري‌هاي ديگري هم هستند که چنين عارضه‌اي به دنبال داشته باشند؟
گاهي در درمان برخي بيماري‌هاي مزمن پوستي مثل پسوريازيس، ليکن پلان، اگزماي سرشتي و بيماري‌هاي تاولي خودايمني از داروهاي ضدسرطان نيز استفاده مي‌شود که خوشبختانه با توجه به اينکه دوز مصرف شده در اين بيماران بسيار کم است به ندرت با مساله ريزش مو مواجه مي‌شويم. بيماران بايد داروهاي تجويز شده را طبق دستور و بدون هيچ‌گونه نگراني مصرف کنند و تحت‌نظر پزشک خود بمانند.
راست است که مي‌گويند داروهاي شيمي‌درماني پوست را لک مي‌کنند؟
بله؛ از عوارض داروهاي شيمي‌درماني، لک شدن پوست يا هايپرپيگمانتاسيون است. گاهي تمام بدن با مصرف اين داروها تيره مي‌شوند و گاه بيشتر نواحي در معرض نور مانند صورت، بالاي قفسه سينه و پشت دست‌ها تيره رنگ مي‌شوند.
و راه‌حل چيست؟
استفاده صحيح از ضدآفتاب و پرهيز از نور‌آفتاب مستقيم. مراجعه به متخصصان پوست و مو و مصرف داروهاي ضدلک نيز مي‌تواند موجب تسريع روند رفع تيرگي پوست ناشي از داروهاي شيمي درماني شود.
اين داروها پوست و مخاط را هم زخم مي‌کنند؟
بله؛ از مشکل‌هاي ديگري که گاهي در روند شيمي درماني سرطان‌ها پيش مي‌آيد، راه يافتن داروهاي شيمي درماني، زير پوست در محل تزريق است که گاه مي‌تواند موجب زخم‌هاي شديد و دردسر براي بيمار شود. گاهي به دنبال شيمي درماني در مخاط دهان زخم‌هايي به وجود مي‌آيد که دردناک بوده و مي‌تواند غذا خوردن را براي بيمار مشکل‌ساز کند. التهاب مخاط دهان يا موکوزيت نيز با داروهاي مختلفي مي‌تواند رخ دهد. حتي گاهي مي‌بينيم اگر بيماري براي درمان بيماري پوستي پسوريازيس داروي تجويز شده‌اش را به اشتباه مصرف کند (مثلا داروي متوترکسات را که بايد هفته‌اي 3 قرص مصرف کند، هر روز مصرف کند) دچار زخم‌هاي دردناک دهان مي‌شود. تيره شدن مخاط‌ها نيز مشکل شايعي است که در اثر مصرف داروهاي بوسولفان، 5- فلورواوراسيل، هيدروکسي اوره و سيکلوفسفاميد احتمال بروز آن وجود دارد.
گاهي هنگام مصرف اين داروها پوست قرمز مي‌شود و ناخن‌ها سست مي‌شود. چرا؟
خب، ناخن‌ها هم از شر داروهاي شيمي‌درماني در امان نيستند و مشکل‌هايي مانند جدا شدن ناخن از بستر آن و نيز تيره شدن بستر ناخن در اثر داروهاي شيمي‌درماني رخ دهد. گاهي داروهاي شيمي‌درماني باعث حساس شدن پوست نسبت به آفتاب مي‌شوند؛ مثلا 5- فلورواوراسيل مي‌تواند چنين عارضه‌اي بدهد که در اين هنگام، مصرف ضدآفتاب‌ها بسيار موثر و ضروري است. بعضي داروهاي شيمي‌درماني موجب قرمز شدن دست و پاها و حتي بروز تاول‌هايي در دست و پا مي‌شوند که نياز به درمان خاص پيدا مي‌کند.
حرف آخر
به هر حال، داروهاي شيمي درماني گاهي مشکل‌هايي براي پوست، مو و مخاط ايجاد مي‌کنند که چاره‌اي جز تحمل آنها نيست. خوشبختانه بيشتر آنها قابل برگشت هستند و با مراجعه به متخصصان پوست و مو روند رفع آنها را مي‌توان تسريع کرد. بيماران مبتلا به سرطاني که کانديد شيمي‌درماني هستندبهتر است زيرنظر يک روان‌شناس يا روان‌پزشک مجرب نيز قرار داشته باشند تا بهتر بتوانند بر مشکل‌هاي حاصل از سرطان و مشکل‌هاي ثانويه به شيمي درماني غلبه کنند. بيمار بايد بداند که ممکن است به دنبال شيمي درماني، موهاي سر و مژه و ابروهايش بريزد ولي اين جزو درمان اوست و بايد چند ماه با اين مشکل‌ها زندگي کند و بداند که اگر همکاري خوبي با درمانگران خود داشته باشد هم ريشه سرطان از بدنش با امداد الهي و کمک پزشکان کنده خواهد شد و هم مشکل‌هاي پوست و مويش به تدريج رفع خواهند شد.
منبع: www.salamat.com
