کز گفتن جان و جان مرا بس

شاعر : خاقاني

چرخ ار ندهد قصاص خونم		کز گفتن جان و جان مرا بس
جمشيد زمانه شاه مغرب		عدل قزل ارسلان مرا بس
اي دل به نواي جان چه باشي		اقطاع ده جهان دولت
تاري است روان گسسته ده‌جاي		بي‌برگ و نوا نوان چه باشي
لوح ازل و ابد فرو خوان		چندين به غم روان چه باشي
آينده و رفته را نگه کن		بنگر که تو زين و آن چه باشي
بر خوان فلک جز اين دو نان نيست		بشمر که تو در ميان چه باشي
جز آتش خور گرت خورش نيست		آتش خور اين دو نان چه باشي
روئين دژت ار گشادني نيست		در مطبخ آسمان چه باشي
با عبرت گورخانه‌ي جان		در محنت هفت‌خوان چه باشي
با اين همه‌ي کره‌ي جهاني		در عشرت گورخان چه باشي
تقويم مهين حکم شش روز		جز در رمه‌ي جهان چه باشي
هر سال چو پنج روز تقويم		امروز تويي نهان چه باشي
از کيسه‌ي سال و مه چو آن پنج		گم بوده‌ي بي‌نشان چه باشي
خاقاني عاريه است عمرت		دزديده‌ي رايگان چه باشي
گردانه‌ي لطف خواهي الا		از عاريه شادمان چه باشي
استاد سراي اوست تقدير		مرغ قزل ارسلان چه باشي
عزمش گره گمان گشايد		استاده بر آستان دولت
با قوت عزم او عجب نيست		حزمش رصد زمان گشايد
هر عقده‌ي جوز هرکه مه راست		گر چنبر آسمان گشايد
بند دم کژدم فلک را		رمحش به سر سنان گشايد
خضر الهامي که چون سکندر		زان نيزه‌ي مارسان گشايد
وز خاک سکندر و پي خضر		لشکر کشد و جهان گشايد
دريا چو نمک ببندد از سهم		صد چشمه به امتحان گشايد
وز بس دم دي مهي عدو را		چون لشکر شاه ران گشايد
رانده است منجم قدر حکم		بز چهره نمک‌ستان گشايد
حصني است فلک دوازده برج		کفاق شه کيان گشايد
هر عقده که روزگار بندد		کاقبال خدايگان گشايد
وز گرد مصاف روي نصرت		دست شه کامران گشايد
يعني که نقاب شهربانو		شاهنشه شه‌نشان گشايد
ابخاز که هست ششدر کفر		فاروق عجم‌ستان گشايد
روئين دژ روس را علي روس		گرزش به يکي زمان گشايد
چرخ است کبوده‌ي به داغش		تيغ قزل ارسلان گشايد
سندان به سنان چنان شکافد		افشرده به زير ران دولت
گر تخت کيان زند به توران		چون صور که آسمان شکافد
ديدي که شکاف مصطفي ماه		جيحون به سر بنان شکافد
گر نيل روان شکافت موسي		او خورشيد آنچنان شکافد
چون خنجر زهرگون کشد شاه		او درياي دمان شکافد
چون تيغ زند سر پلنگان		بس زهره که آن زمان شکافد
بس سينه که چون زبان افعي		همچون سم آهوان شکافد
شمشير دو قطعتش به يک زخم		زان تيغ نهنگ‌سان شکافد
گر تيغ علي شکافت فرقي		پهلوي سه پهلوان شکافد
چاکر به ثنا زبان کند موي		او البرز از سنان شکافد
بکران بهشت جعد سازند		تا موي به امتحان شکافد
آه از دل پر زنم چو پسته		زان موي که اين زبان شکافد
درياي سخن منم اگرچه		کز پري دل دهان شکافد
امروز منم زبان عالم		هرکس صدف بيان شکافد
بي‌حکم تو آسمان نجنبد		تيغ تو شها زبان دولت
از گوشه‌ي چار بالش تو		بر اسب قضا عنان نجنبد
مسجود زمين و آسمان است		اقبال به ساليان نجنبد
يعني که به عرش و کعبه ماند		تخت تو که از مکان نجنبد
بي‌عزم تو رايض فلک را		چون کعبه و عرش از آن نجنبد
مهماز ز پاي عزم بگشاي		رگ در تن مرکبان نجنبد
عدل تو اساس شد جهان را		تا ابلق آسمان نجنبد
لنگي است صلاح پاي لنگر		تا مسمار جهان نجنبد
چون حيدر ذوالفقار برکش		تا کشتي سر گران نجنبد
افيون لب فتنه را چنان ده		تا چرخ جهودسان نجنبد
از خرمگس زمانه فرياد		کز خواب به امتحان نجنبد
لال است عدوت گرچه اه گفت		کز مروحه‌ي زمان نجنبد
بي‌مدحت تو کليد گفتار		کز گفتن اه زبان نجنبد
پيشت کند آسمان زمين بوس		اندر غلق دهان نجنبد
چتر ظفرت نهان مبينام		کاي درگهت آسمان دولت
پرواز هماي بختت الا		بي‌رايت تو جهان مبينام
ماوي گه جيفه‌ي حسودت		بر کرکس آسمان مبينام
در سرسام حسد عدو را		جز سينه‌ي کرکسان مبينام
چون شمع و قلم به صورت او را		دردي است که نضج آن مبينام
بر منشور کمال طغرا		جز زرد و سيه زبان مبينام
بي‌جلوه‌ي سکه‌ي قبولت		الا قزل ارسلان مبينام
بر سکه‌ي ملک و خاتم دين		يک نقد هنر روان مبينام
بر قله‌ي نه حصار مينا		جز نام تو جاودان مبينام
همچون هرمان حصار عمرت		جز قدر تو ديدبان مبينام
بر ملکت مصر و قاهره هم		محتاج به پاسبان مبينام
زين دزد صفير زن که چرخ است		جز قهر تو قهرمان مبينام
بي‌مدحت تو به باغ دانش		نقبيت به باغ جان مبينام
صدر تو که کعبه‌ي معالي است		يک مرغ صفيرخوان مبينام
تا ديده‌ي خصم را بدوزي		جز قبله‌ي انس و جان مبينام
لطف ازليت پاسبان باد		جز تيز تو در کمان مبينام
لاف از دم عاشقان زند صبح		شمشير تو پاسبان دولت
چون شعله‌ي آه بي‌دلان نقب		بي‌دل دم سرد از آن زند صبح
بازيچه‌ي روزگار بيند		در گنبد جان ستان زند صبح
صبح ارنه مريد آفتاب است		بس خنده که بر جهان زند صبح
گر عاشق شاه اختران نيست		چون آه مريدسان زند صبح
چون شاهد و شاه بيند از دور		پس چون دم صبح جان فشان زند صبح
شاهد پس پرده دارد اينک		خنده ز ميان جان زند صبح
آن يک دو نفس که دارد از عمر		شايد که دم از نهان زند صبح
بس بي‌خبر است ز اندکي عمر		با شاهد رايگان زند صبح
معشوق من است صبح اگر ني		ز آن خنده‌ي غافلان زند صبح
چون نافه‌ي مشک شب بسوزد		چون خنده‌ي بي‌دهان زند صبح
خوش خوش چو يهود پاره‌ي زرد		بس عطسه که آن زمان زند صبح
وز زيور اختران به نوروز		بر ازرق آسمان زند صبح
داراي جهان، جهان دولت		تاج قزل ارسلان زند صبح
صبح آتشي از نهان برآورد		بل داور جان و جان دولت
آن مذن سرخ چشم سرمست		راز دل آسمان برآورد
امروز به که عمود زد صبح		قامت به سر زبان برآورد
جائي که عمود و خنجر آمد		پس خنجر زرفشان برآورد
آن کيست که بي‌ميانجي صبح		آنجا چه نفس توان برآورد
کاس مي و قول کاسه‌گر خواه		دست طرب از ميان برآورد
بربط که به طفل خفته ماند		چون کوس پگه فغان برآورد
وز چوب زدن رباب فرياد		بانگ از بر دايگان برآورد
چنگ است پلاس پوش پيري		چون کودک عشر خوان برآورد
دف کز تن آهوان سلب داشت		سينه سوي کتف از آن برآورد
ناي است گلو فشرده پس چيست		آواز گوزن سان برآورد
از بس که ره دهان گرفته است		کز سرفه قنينه جان برآورد
چون شاه حبش دم تظلم		بانگ از ره ديدگان برآورد
سلطان کرم مظفر الدين		پيش قزل ارسلان برآورد
ساغر گوهر از دهان فرو ريخت		در جسم ظفر روان دولت
در جام صدف دو بحر دارد		ساقي شکر از زبان فرو ريخت
چون خون سياوشان صراحي		يک دجله به جرعه دان فرو ريخت
در کين سياوش ارغنون زن		خوناب دل از دهان فرو ريخت
گوئي سر زخمه شاخ طوبي است		آن زخمه‌ي درفشان فرو ريخت
يا مريم نخل خشک بفشاند		کو ميوه‌ي جان چنان فرو ريخت
چون عاشق بوسه زن لب خم		خرماي تر از ميان فرو ريخت
هر جان که ز خم ستد قنينه		در حلق قنينه جان فرو ريخت
نالان چو کبوتري که از حلق		در باطيه جان کنان فرو ريخت
گوئي که مسيح مرغ جان ساخت		خون در لب بچگان فرو ريخت
سرخاب رخ فلک ده از مي		وز دم ببرش روان فرو ريخت
از جرعه زمين چو آسمان کن		گو آبله از رخان فرو ريخت
صبح از نم ژاله اشک داود		چون گوهر آسمان فرو ريخت
در دري ابر خاطر من		بر مرغ زبور خوان فرو ريخت
اسکندر نامجوي گيتي		پيش قزل ارسلان فرو ريخت
تاج گهر آسمان برانداخت		کيخسرو کامران دولت
روز آمد و کعبتين بي‌نقش		زرين صدف از نهان برانداخت
تا يافت محک شب از سپيدي		زان رقعه‌ي اختران برانداخت
گوئي خم صرع‌دار شد چرخ		صراف فلک دکان برانداخت
افعي زمردين بپيچيد		کان زرد کف از دهان برانداخت
سرد است هوا هنوز خورشيد		مهره به سر زبان برانداخت
اينک ز تنوره لشکر جن		بر کوه دواج از آن برانداخت
گوئي شرري که جست از انگشت		بر لشکر ديو جان برانداخت
مريخ چو با زحل درآميخت		هندو به هوا سنان برانداخت
طاوس غراب‌خوار هر دم		پروين سهيل‌سان برانداخت
در خرگه دوخت روبه سرخ		گاورس ز چينه‌دان برانداخت
گوئي که دوباره تير خونين		چون سوزن بي‌کران برانداخت
يا تاج زر از سر شه زنگ		نمردود به آسمان برانداخت
تاج سر و گوهر سلاطين		تيغ قزل ارسلان برانداخت
مجلس به دو گلستان بر افروز		بل گوهر تاج از آن دولت
يک شب به دو آفتاب بگذار		ديده به دو دلستان برافروز
ساقي دو طلب قدح دو بستان		يک دل به دو عشق دان برافروز
از لاله‌ي آن و سوسن اين		بزم دل ازين و آن برافروز
هست از حجر و شجر دو آتش		در سينه دو بوستان برافروز
در سوخته‌ي شب از دو آتش		زان ديده وز آن رخان برافروز
چون صبح و شفق دو جام درخواه		يک شعله زن و جهان برافروز
بر روي دو مه که چون دوصبحند		شب چون دل عاشقان برافروز
با چار لب و دو شاهد از مي		تا وقت دو صبح جان برافروز
خاشاک دو رنگ روز و شب را		سه يک بخور و روان برافروز
چون روز رسد دو روزن چشم		آتش زن و در زمان برافروز
خوانچه کن و از دومي زمين را		ز آن خوانچه‌ي زرفشان برافروز
دل عود کن و دو ديده مجمر		چون خوانچه‌ي آسمان برافروز
سردار ملوک هفت اقليم		پيش قزل ارسلان برافروز
راز زمي آسمان برافکند		روئين‌تن هفت‌خوان دولت
نوروز دو اسبه يک سواري است		بنياد دي از جهان برافکند
از پشت سياه زين فرو کرد		کسيب به مهرگان برافکند
سلطان يک اسبه سايه‌ي چتر		بر زرده‌ي کامران برافکند
ماهي چو صدف گرش فرو خورد		بر ماهي آسمان برافکند
پرواز گرفت روز و بر شب		چون يونسش از دهان برافکند
چون روز کشيد دهره‌ي عدل		تب‌هاي دق از نهان برافکند
گوئي صف آقسنقر آواز		شب زهره‌ي خون‌فشان برافکند
ابر آمد و چون گوزن ناليد		بر خيل قراطغان برافکند
گرچه کفن سپيد يک چند		بر کوه لعاب از آن برافکند
باد آن کفن سپيد برداشت		بر سبزه‌ي مرده‌سان برافکن
بر چادر کوه گازر آسا		بس سندس و پرنيان برافکند
بر کتف جهان رداي نوروز		از داغ سيه نشان برافکند
چون حيدر خانه‌دار اسلام		فر قزل ارسلان برافکند
يک اهل دل از جهان نديدم		شاهنشه خاندان دولت
چند از دل و دل که در دو عالم		دل کو؟ که ز دل نشان نديدم
صد قافله‌ي وفا فرو شد		يک دلدل دل روان نديدم
سر نامه‌ي روزگار خواندم		يک منقطع از ميان نديدم
بيداد به دشمنان نکردم		عنوان وفا بر آن نديدم
چون طفل که هشت ماهه زايد		و انصاف ز دوستان نديدم
صد روزه به درد دل گرفتم		مي بگذرم و جهان نديدم
از خشمگني کز آسمانم		عيدي به مراد جان نديدم
چون سگ به زبان جراحت خويش		ماه نو از آسمان نديدم
هرچند جراحت از زبان است		مي‌شويم و مهربان نديدم
چون عيسي فارغم که با خود		مرهم بجز از زبان نديدم
چون سوزن اگر شکسته گشتم		جز سوزن سوزيان نديدم
از دام دورنگي زمانه		جز چشم وسري زيان نديدم
عادل‌تر خسروان عالم		خاقاني را امان نديدم
چون عدل سپاهدار اسلام		الا قزل ارسلان نديدم
از عشوه‌ي آسمان مرا بس		چون عقل نگاهبان دولت
آن پرده و اين خيال بازي است		وز چاشني جهان مرا بس
زين ابلق روزگار ديدن		از زحمت اين و آن مرا بس
در دخمه‌ي چرخ مردگانند		بر آخور آسمان مرا بس
بر بي‌نمکي خوان گيتي		زين جادوي دخمه‌بان مرا بس
دل ندهد و جان ستاند ايام		اين چشم نمک‌فشان مرا بس
موقوف روانم و روان هيچ		زين ده دل و جان‌ستان مرا بس
بيم سرم از سر زبان است		زين هودج ناروان مرا بس
تا درد سرم فرو نشاند		اين درد سر زبان مرا بس
رنجور نفاق دوستانم		اين اشک گلاب سان مرا بس
با صورت خلوه، جلوه کردم		ز آميزش دوستان مرا بس
خاقاني را سخن همين است		اين شاهد غم نشان مرا بس

کز گفتن جان و جان مرا بس

مقالات مرتبط

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته