تو آن نکرده‌اي از فعل خير با من و غير

شاعر : سعدي

که دست فضل کند دامن اميد رها		تو آن نکرده‌اي از فعل خير با من و غير
کجاست در همه عالم وثوق اهل بها		جز آستانه‌ي فضلت که مقصد اممست
که پرتوي ندهد پيش آفتاب سها		متاع خويشتنم در نظر حقير آمد
که گفت خير صلوة الکريم اعودها		به سمع خواجه رسيدست گويي اين معني
که دام مکر نهاد از براي صيد نصيب		مباش غره به گفتار مادح طماع
چگونه عالم و عادل شود به قول خطيب		امير ظالم جاهل که خون خلق خورد
صمدا کافي المهمات		احدا سامع المناجات
عالم السر و الخفيات		هيچ پوشيده از تو پنهان نيست
خالق الارض والسموات		زير و بالا نمي‌توانم گفت
حافظ في جمع حالات		شکر و حمد تو چون توانم گفت
فاستجب يا مجيب دعوات		هر دعايي که مي‌کند سعدي
به فريدون نه تاج ماند و نه تخت		به سکندر نه ملک ماند و نه مال
ديگري در حساب گيرد سخت		بيش از آن کن حساب خود که تو را
ضرورتست که بر ديگران بگيرد سخت		چو خويشتن نتواند که مي‌خورد قاضي
دروغ گفت که دستش نمي‌رسد به درخت		که گفت پيرزن از ميوه مي‌کند پرهيز؟
که هر شبي را بي‌اختلاف روزي هست		چنين که هست نماند قرار دولت و ملک
که دست دست تو باشد اگر بگردد دست		چو دست دست تو باشد دراز چندان کن
دريغ سود ندارد چو رفت کار از دست		علاج واقعه پيش از وقوع بايد کرد
وگرنه سيل چو بگرفت، سد نشايد بست		به روزگار سلامت سلاح جنگ بساز
گرت چالاکي و مردانگي هست		مرا گويند با دشمن برآويز
کند هرگز چنين ديوانگي مست؟		کسي بيهوده خون خويشتن ريخت؟
سپاهي چون نهد سر بر کف دست؟		تو زر بر کف نمي‌ياري نهادن
ديگري تنگ عيش و کوته‌دست		يکي از بخت کامران بيني
وين برين تخت خويشتن ننشست		آن در آن چاه خويشتن نفتاد
هر که را اين مقام و رتبت هست		تاج دولت خداي مي‌بخشد
کمر بندگي ببايد بست		لاجرم خلق را به خدمت او
تو راست باش که هر دولتي که هست تو راست		به راه راست تواني رسيد در مقصود
کجا به آتش دوزخ برند مردم راست		تو چوب راست بر آتش دريغ مي‌داري
پشت خم مي‌کنند و بالا راست		عيب آنان مکن که پيش ملوک
واجب آمد به خدمتش برخاست		هر که را بر سماط بنشستي
عذر بيچارگان ببايد خواست		چون مکافات فضل نتوان کرد
که هر چه دوست کند همچو دوست محبوبست		گر اهل معرفتي هر چه بنگري خوبست
که سر صنع الهي برو نه مکتوبست		کدام برگ درختست اگر نظر داري
به حکم آنکه تو را هم اميد مغفرتست		اميد خلق برآور چنانکه بتواني
که دستگيري درماندگان چه مصلحتست		که گر ز پاي درآيي بداني اين معني
يا ديو کسي گفت که رضوان بهشتست؟		هرگز پر طاووس کسي گفت که زشتست؟
از نامه نخوانند مگر آنچه نوشتست		نيکي و بدي در گهر خلق سرشتست
بنده از اسب خويش در رنجست		مرکب از بهر راحتي باشد
راست خواهي چو اسب شطرنجست		گوشت قطعا بر استخوانش نيست
عمر در بندگي به سر بردست		پدرم بنده‌ي قديم تو بود
هم به روي تو ديده بر کردست		بنده‌زاده که در وجود آمد
که مرا نعمت تو پروردست		خدمت ديگري نخواهد کرد
کوته نظر مباش که در سنگ گوهرست		در چشمت ار حقير بود صورت فقير
قيمت بدان کنند که پر مشک اذفرست		کيمخت نافه را که حقيرست و شوخگن
که دنيا و دين را درم ياورست		کسي گفت عزت به مال اندرست
که بي‌مال، سلطان بي‌لشکرست		چه مردي کند زور بازوي جاه؟
زن زشتروي نکو چادرست		تهيدست با هيبت و بانگ و نام
پر و ريش بسيار و خود لاغرست		بدان مرغ ماند که بر جسم او
به جاهست اگر آدمي سرورست		دگر کس نگر تا جوابش چه داد
وگر خود به مال آستانش زرست		مذلت برد مرد مجهول نام
وگر مال خواهي به جاه اندرست		خداوند را جاه بايد نه مال
قناعت از اين هر دو نيکوترست		اگر راست خواهي ز سعدي شنو
به تلطف نه کار هشيارست		دست بر پشت مار ماليدن
سنگ بر سر زدن سزاوار است		کان بداخلاق بي‌مروت را
که فلاني به فسق ممتازست		گر سفيهي زبان دراز کند
و او به اقرار خويش غمازست		فسق ما بي‌بيان يقين نشود
بدگوهري که خبث طبيعيش در رگست		هرگز به مال و جاه نگردد بزرگ نام
سگ نيز با قلاده‌ي زرين همان سگست		قارون گرفتمت که شوي در توانگري

تو آن نکرده‌اي از فعل خير با من و غير

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته