گفتگو با دکتر مهرشاد پورسعيد اصفهاني
آقاي دکتر، چرا ورزش؟ آيا واقعا مفيد است؟
به‌طور قطع. ورزش کردن موجب کاهش وزن، پاسخ بهتر سلول‌هاي عضلاني به انسولين و کاهش نياز به داروي خوراکي و تزريقي، کاهش چربي و فشار خون، افزايش جريان خون و کاهش احتمال اختلال خون‌رساني به اندام‌ها، کنترل بهتر استرس و کنترل بهتر قندخون و در نهايت، کاهش خطر بروز بيماري‌هاي قلبي مي‌شود.
چه نوع ورزشي را براي مبتلايان به ديابت توصيه مي‌کنيد؟
ببينيد، ما به طور کلي دو نوع ورزش داريم: هوازي يا ايروبيک و بي‌هوازي يا انايروبيک. در هنگام پرداختن به ورزش‌هاي هوازي مانند پياده‌روي تند، دوچرخه سواري، شنا، دويدن آهسته، اسکي مسافت طولاني، برخي ورزش‌هاي گروهي و البته خود ورزش ايروبيک، بيشتر از اکسيژن استفاده مي‌شود. اما در ورزش‌هاي بي‌هوازي مانند بدن‌سازي با وزنه و پرورش اندام، اکسيژن کمتر استفاده مي‌شود و در زمان کوتاه از منابع انرژي استفاده مي‌شود و تاثير زيادي بر قندخون ندارد. در مجموع، ورزش‌هاي هوازي يا ايروبيک براي بيماران مبتلا به ديابت مناسب است به شرطي که حداقل سه تا پنج بار در هفته و روزي 20 تا 30 دقيقه و هميشه در زمان مشخص انجام گيرد. البته ممکن است از اين ورزش‌ها هم خوش‌شان نيايد، بنابراين بايد بيماران به ياد داشته باشند که حتي مي‌توانند به ورزش‌هاي تفريحي هم بپردازند.
بيماران مبتلا به ديابت، موقع ورزش کردن بايد مراقب چه چيزهايي باشند؟
مهم‌ترين مورد، محافظت از پا است. بايد از جوراب‌هاي نخي يا نخي - پلي استر براي خشک نگه‌داشتن و پيشگيري از بروز تاول استفاده شود. همچنين بايد از کفش‌هايي که در ناحيه وسط پا حاوي ژل سيليکا يا هواست، استفاده شود. دومين مورد هم که بسيار مهم است، نوشيدن مقدار کافي مايعات است. بايد دو ساعت پيش از شروع کردن به ورزش، پانصد سي‌سي يا نيم‌ليتر مايع نوشيد و همچنين طي ورزش، به ويژه در آب و هواي گرم بايد به مقدار مناسب مايعات نوشيد.
اصول مشترک ورزش کردن براي بيماران مبتلا به ديابت چيست؟
سه حرکت براي همه ضروري است. اول گرم کردن پيش از شروع ورزش که بايد 5 تا 10 دقيقه با فعاليت‌هاي هوازي مانند پياده‌روي يا دوچرخه سواري با شدت کم همراه باشد تا عضلات و قلب و تنفس براي ورزش آماده شود. سپس حرکات کششي به مدت 5 تا 10 دقيقه پيش يا پس از گرم کردن و بعد از آن، سرد کردن به مدت 5 تا 10 دقيقه پس از ورزش کردن است که به قلب فرصت مي‌دهد تا به تعداد ضربان پيش از شروع ورزش برسد. راستي يادمان باشد که بهتر است بيشتر به ورزش‌هاي استقامتي با شدت متوسط و تعداد تکرار بيشتر بپردازيم تا ورزش‌هاي قدرتي و سنگين.
بيماران مبتلا به ديابت چه زماني نبايد ورزش کنند؟
سوال خوبي است. اولا به هيچ‌وجه پيش از صبحانه نبايد ورزش کنند و بلافاصله پس از آن يا پس از تزريق انسولين نبايد فعاليت شديد انجام دهند. در صورتي‌که قندخون قبل، در حين يا پس از ورزش 240 بود، بهتر است کتون ادرارشان را اندازه بگيرند و اگر بالا بود، بهتر است تا کنترل قندشان ورزش نکنند. همچنين در هر حالتي اگر قندخون‌شان بالاتر از 300 بود، نبايد به ورزش بپردازند.
اگر ورزش کردند و قندخون‌شان پايين افتاد، چه کنند؟
بايد 10 تا 15 گرم کربوهيدرات يا قند معادل يک عدد سيب متوسط يا چهار عدد از برگه آن را مصرف کنند يا نصف ليوان شير کم‌چرب بنوشند. به همين علت گفته مي‌شود نبايد بيماران مبتلا به ديابت به مدت زياد يا به طور سنگين به ورزش بپردازند.
براي ورزش کردن، چه زماني مناسب است؟
ببينيد، دانشمندان کشف کرده اند که حدود چهار تا پنج ساعت پس از غذا قندخون با بيشترين مقدار، کاهش خواهد يافت. بنابراين بسياري از متخصصان توصيه مي‌کنند حدود سه تا پنج ساعت پس از غذاي اصلي ورزش کنند.
درباره مواد غذايي حاوي قند و تزريق انسولين و ارتباط آنها با ورزش توضيح دهيد.
ببينيد، به طور کلي چهار حالت وجود دارد که درصورت بروز نبايد از مواد غذايي حاوي قند استفاده کنيم: اگر قندخون پيش از ورزش بيشتر از 100 باشد، شدت ورزش متوسط باشد و کمتر يا مساوي 45 دقيقه طول بکشد، 3) اگر از انسولين استفاده مي‌شود، پس از يک ساعت از تزريق انسولين ورزش انجام مي‌گيرد و در نهايت اينکه دوز مصرفي انسولين يا داروهاي خوراکي پايين آورنده قندخون، در حد کنترل کافي باشد. البته بسياري از افراد از انسولين استفاده مي‌کنند که براساس نوع و دوز و زمان تزريق آن بايد براساس مشخصات هر فرد تنظيم شود. براي مثال، اگر فردي مي‌خواهد بين 30 تا 45 دقيقه و حدود سه ساعت پس از تزريق انسولين با مدت اثر کوتاه، ورزش کند، بايد دوز انسولين خود را 20 درصد کاهش دهد. براي نمونه، اگر 20 واحد انسولين در آن زمان تزريق مي‌کند بايد چهار واحد از آن کم کند و 16 واحد تزريق کند. پس از ورزش هم بايد براساس قندخون که اندازه‌گيري مي‌شود، دوز انسولين تنظيم شود.
اگر قندخون از 100 پايين‌تر باشد، چه کار بايد کرد؟
بايد حدود 20 تا 30 گرم ماده قندي معادل يک تا دو عدد سيب متوسط يا يک ليوان شير بدون چربي مصرف شود و اگر پس از ورزش زير 80 باشد و هنگام خوردن ميان وعده هم نباشد، بايد 10 تا 15 گرم ماده قندي مانند يک عدد سيب متوسط يا چهار حلقه برگه آن يا نصف ليوان آب پرتقال مصرف شود. اگر قندخون پيش از ورزش زير 70 باشد، مي‌توان 25 تا 35 گرم ماده قندي استفاده کرد.
اگر فردي از انسولين‌هاي گوناگون و در زمان‌هاي گوناگون استفاده مي‌کند، بايد چه‌کار کنند؟
يک مثال مي‌زنم به‌طور کامل روشن شود. اولا بايد مشخص کنيد کدام نوع انسولين و کدام زمان تزريق، بيش از همه به زمان ورزش کردن نزديک است. دوز صبح انسولين رگولار ميان صبحانه و ناهار، دوز صبح انسولين ان پي اچ ميان ناهار و شام، دوز شام انسولين ليسپرو ميان شام و زمان خواب و دوز خواب انسولين ان پي اچ در طي شب و هنگام خواب عمل مي‌کند. حال اگر به مدت 15 تا 30 دقيقه ورزش انجام گيرد، 10 درصد از انسوليني که در زمان ورزش کردن تزريق مي‌شود، کم مي‌شود. براي نمونه، اگر فردي شش واحد انسولين رگولار و 24 واحد ان پي اچ پيش از صبحانه، چهار واحد ليسپرو پيش از شام و شش واحد ان پي اچ پيش از خواب تزريق مي‌کند و مي‌خواهد پس از صبحانه کوه پيمايي کند، بايد چهار واحد (10 درصد از کل انسولين تزريقي روزانه که 40 واحد است) را فقط از انسولين صبح خود و آن هم از رگولار کم کند و به جاي شش واحد، دو واحد تزريق کند. البته بايد در هر شرايطي با پزشک متخصص غدد يا پزشک ورزشي خود مشورت کند.
منبع:http://www.salamat.com
