گفتگو با آقاي دکتر سيد محسن خوش‌نيت
قندهاي مصنوعي که محصولاتي آزمايشگاهي هستند، حدود 2 دهه است که در مواد غذايي استفاده مي‌شود و بيشترين مصرف‌کنندگان آن، بيماران ديابتي هستند؛ افرادي که مصرف قند طبيعي براي آنها محدوديت‌ها و مضرات زيادي دارد.
آسپارتام از معروف‌ترين قندهاي مصنوعي است که استفاده از آن، مورد تاييد سازمان غذا و داروي آمريکا قرار گرفته است. در سال‌هاي اوليه قرن بيست‌و‌يکم در آمريکا و استراليا، جنجال‌هايي در ارتباط با استفاده از آسپارتام مطرح شد و گروهي مدعي شدند اين قند مصنوعي باعث بروز عوارضي نظير کم‌بينايي، ضايعات مغزي و حتي سرطان در بيماران ديابتي مي‌شود. بررسي‌هاي جهاني آغاز شد و بسياري از کشورها اعلام کردند که تا مشخص‌نشدن نتيجه قطعي، مصرف آسپارتام در مواد خوراکي ممنوع است. دکترسيد محسن خوش‌نيت، فوق‌تخصص بيماري‌هاي غدد درون‌ريز و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران به سوالات ما در اين خصوص پاسخ داده‌اند تا ابهامات بيماران ديابتي را برطرف کنند.
آقاي دکتر! جنجالي که در دهه‌هاي اخير در آمريکا بر سر مصرف آسپارتام به وجود آمد، مخالفت‌هاي زيادي را برانگيخت. اين مخالفت چگونه آغاز شد؟
آسپارتام در سال 1974 ميلادي براي استفاده در نوشابه‌ها و در سال 1995 براي استفاده در همه مواد خوراکي اعم از نوشيدني‌ها، غذاها، کيک‌ها، مرباها و... مورد تاييد سازمان غذا و داروي آمريکا قرار گرفت اما جنجالي که به آن اشاره کرديد، در دهه اخير شدت پيدا کرد. گروهي از پزشکان مدعي شدند که سازمان غذا و داروي ايالات‌متحده آمريکا به اشتباه و طي زدو‌بندهايي با مافياي دارويي آمريکا، اين قند را تاييد کرده و عوارض مصرف آن را بررسي نکرده است. آنها اعلام کردند سود بالاي خريد و فروش اين قند مصنوعي،سازمان غذا و داروي آمريکا را هم وسوسه کرده است! برخي سايت‌ها و روزنامه‌ها با لحن بدي در مورد اين موضوع نوشتند و فهرست طويلي از عوارض آسپارتام را منتشر کردند؛ کم‌بينايي، نابينايي، عوارض مغزي، افسردگي و خلاصه، نزديک به 60 عارضه را عنوان کردند. اما به نظر مي‌رسد اين عارضه تنها در مصرف دوز بالاي آسپارتام اتفاق مي‌افتد. برخي از عوارضي که نام برده‌اند، نتيجه تحقيقاتي است که روي حيوانات انجام شده؛ حيواناتي که به آنها مقدار زيادي از اين قند خورانده شده و درنهايت به اختلالات رفتاري آنها منجر شده است.
اين مباحث تنها در حد يک ادعا بوده‌اند يا مواردي از اين فهرست بلندبالاي عوارض، تاييد شده است؟
همه اينها مواردي بودند که گزارش شده بودند اما هيچ بررسي پزشکي و دقيقي روي آن انجام نشده بود. واقعا مشخص نبود اين عوارض ناشي از مصرف آسپارتام است يا روند بيماري يا عوارض داروهاي ديگر. هيچ گزارش علمي در اين خصوص ارائه نشد و در حقيقت پشت هيچ‌کدام از اين حرف‌ها مطالعه علمي نبوده است. در سال 2007 کنگره‌اي با نام «آسپارتام» در اروپا برپا شد و پزشکان و دانشمندان بسياري از سراسر دنيا، مجموعه مطالعاتي را که درباره اين قند مصنوعي بيان شده بود، بررسي کردند. در اين کنگره اعلام شد که آسپارتام به هيچ‌وجه براي بيماران ديابتي خطرناک نيست ولي بيماران ديابتي تنها مي‌توانند 10 درصد مقدار مجازي را که سازمان غذا و داروي آمريکا اعلام کرده، روزانه مصرف کنند. اين مقدار براي بيماران ديابتي هيچ ضرري ايجاد نخواهد کرد. در حقيقت جنجالي که بر سر استفاده از آسپارتام به وجود آمد، يک جنجال تبليغاتي و صرفا تجاري بين شرکت‌هاي دارويي بود.
يعني بيماران ديابتي روزانه چقدر آسپارتام مي‌توانند مصرف کنند؟
با توجه به بيانيه کنگره «آسپارتام»، اين مقدار، روزانه بين40 تا 50 ميلي‌گرم است که اين دوز اصلا استفاده نمي‌شود و اگر فردي در روز چند بار هم از مواد به اصطلاح شوگار‌فري يا بدون قند استفاده کند، باز هم تنها حدود 10درصد اين ميزان را مصرف کرده است. آنچه تحقيقات علمي ثابت کرده، نشان مي‌دهد که مصرف آسپارتام براي بيماران ديابتي خطر و عوارضي ندارد.
اين مقدار از آسپارتام در موادغذايي بدون شکري که در کشور توليد مي‌شود هم مراعات مي‌شود؟ يعني وزارت بهداشت نظارتي بر اين موضوع دارد؟
روي محصولاتي که از قندهاي مصنوعي استفاده مي‌کنند، معمولا نوشته شده است که با نظارت وزارت بهداشت اين کار انجام مي‌گيرد و مواد تشکيل‌دهنده را روي آنها مي‌نويسند. اين موضوع ادعا مي‌شود اما اينکه در عمل به چه شکلي است و آيا وزارت بهداشت نظارتي دارد يا خير، من شخصا تحقيقي نديده‌ام.
غير از بيماران ديابتي، افرادي که رژيم غذايي دارند هم از محصولات غذايي بدون شکر استفاده مي‌کنند. اين افراد هم در استفاده از قندهاي مصنوعي محدوديت دارند؟
بله، همه افراد بايد اين ميزان را رعايت کنند. ضمن اينکه اين قندهاي مصنوعي به هر حال مزه شيريني را به همراه دارد و مذاق افراد را به شيريني عادت مي‌دهد. اگر افرادي براي کاهش وزن و تناسب اندام از موادغذايي بدون قند استفاده مي‌کنند، بايد به اين موضوع توجه داشته باشند که مصرف اين قندها آنها را به شيريني خوردن عادت مي‌دهد و در رژيم‌هاي‌شان شکست مي‌خورند. هر چند که در همان کنگره «آسپارتام» اين موضوع هم رد و اعلام شد که در رژيم‌هاي لاغري هم مي‌توان از قندهاي مصنوعي استفاده کرد.
توصيه شما به بيماران ديابتي چيست؟ شما استفاده از قندهاي مصنوعي را به بيماران ديابتي توصيه مي‌کنيد يا نه؟
ببينيد؛ برخي از بيماران ديابتي مي‌گويند ما به هيچ‌وجه نمي‌توانيم عادت خوردن چاي شيرين در صبحانه را ترک کنيم يا مربا دوست دارند و نمي‌توانند از مصرف آن خودداري کنند؛ يعني اراده ترک مواد شيرين را ندارند و اگر به طور کامل از مصرف قندها منع شوند، از لحاظ ذهني درگيري‌هاي بسياري پيدا مي‌کنند. عمده قندهاي مصنوعي در ايران در نوشابه و آدامس‌ها کاربرد دارد؛ گروهي از مواد خوراکي که به راحتي مي‌توان مصرف آنها را قطع و جايگزين‌هايي مانند آبميوه طبيعي يا دوغ به جاي آنها مصرف کرد. طبيعي است که به اين افراد، مصرف موادغذايي شيرين با قندهاي مصنوعي را پيشنهاد مي‌کنيم؛ هر چند که بهتر است مصرف آنها را تا جايي‌که امکان دارد کم کنند؛ چرا که موادي مانند نوشابه، حتي اگر قند کمي هم داشته باشند، عوارضي مانند پوکي استخوان را به همراه خواهند داشت.
منبع:www.salamat.com
/ع
