واريس

شايع ترين بيماري عروقي
 

واريس، شايع ترين بيماري عروقي انسان است که حدود ده الي بيست درصد جمعيت را مبتلا مي کند. وريدهاي واريسي به صورت عروق طويل، متسع و پرپيچ و خم غالباً در سطوح داخلي اندام تحتاني ديده مي شوند. اتساع غير عادي وريدها مي تواند در مکان هاي متفاوتي از بدن شامل طناب اسپرماتيک (واريکوسل)، مري (واريس مري) و آنورکتوم (هموروئيد) رخ دهد. مطالعات جديد همه تأييد کننده نقش فعال جنس مونث، بارداري، سابقه خانوادگي، سرپا ايستادن طولاني و سابقه ي فلبيت به عنوان ريسک فاکتورهاي مرتبط با اين بيماري هستند.

علايم
 

علايم باليني بيماران دچار واريس مي تواند کاملاً متغير باشد. بيشتر وريدهاي واريسي بدون علامت بوده و تنها از جنبه ي زيبايي به توجه پزشکي نياز مي يابند. در صورت علامتدار شدن واريس، احساس درد، پري و سنگيني منتشر و غير اختصاص در ساق پاها بخصوص متعاقب ايستادن به مدت طولاني وجود دارد. گاهي تورم در مچ پا ديده مي شود. اين نشانه ها با گذشت زمان پيشرفت کرده و بدتر مي شود. معمولاً بالا گرفتن پاها موجب بهبود نشانه ها و تسکين نسبي بيمار مي شود. گاهي شبکه هاي وريدي کوچک و مسطحي به رنگ آبي سبز، با واريس همراهي کرده که خود علامت ديگري از نقص عملکرد وريدي است. يکسري نشانه ها خاص نارسايي مزمن وريدي هستند که عبارتند از: ادم «هيپرپيگمانتاسيون» يا تيرگي و تغييررنگ پوست التهاب پوست به همراه پوسته ريزي و زخم وريدي. گرفتگي شبانه پاها مي تواند در همراهي با ساير علايم رخ دهد که معمولاً با استفاده از، «کنين سولفات» که تحريک پذيري عضلاني را کاهش مي دهد، بهبود مي يابد.

درمان
 

درمان زود هنگام اغلب از پيشرفت نشانه ها جلوگيري کرده و با نتايج باليني و زيبايي دراز مدت موثرتري همراه است.
براي تعيين روش درماني مطلوب، بايد علل و ميزان گستردگي بيماري کاملاً مشخص شود. بدين منظور انجام معاينه فيزيکي کامل براي تشخيص شدت و پراکندگي واريس ها اندام تحتاني لازم است. براي تشخيص نارسايي وريدي، تست هاي تشخيصي ويژه اي به کار مي روند. همچنين تشخيص افتراقي هاي مرتبط با علايم بيمار، بايد همگي مدنظر قرار گرفته و برحسب علايم رد يا تأييد شوند.
درمان هر دو نوع اوليه و ثانويه واريس در درجه اول شامل برنامه اي است که به منظور کنترل نارسايي وريدي انجام مي شود. اين برنامه شامل استفاده از جوراب هاي الاستيک حمايتي، بالا گرفتن متناوب پاها و انجام تمرينات مداوم است. براي اغلب بيماراني که فعاليتشان مستلزم ايستادن يا نشستن طولاني مدت است، استفاده از جوراب هاي الاستيک فشاري تا زانو يا ران مفيد هستند. اين جوراب ها براي کاستن از احتباس خون وريدي در طي روز پوشيده شده و شب ها درآورده مي شوند. تورم وريدهاي واريسي با استفاده از جوراب واريس کاهش يافته و نشانه هاي بيمار از قبيل درد، ناراحتي و ورم گاهگاه مچ پا برطرف مي شوند. فشار حاصله از جوراب هاي الاستيک، جريان خون را به سمت وريدهاي عمقي و سپس به سوي قلب تسهيل کرده و مانع تجمع و باقي ماندن خون در اندام تحتاني مي شود.

علل ايجاد واريس
 

وريدهاي واريسي به دو گروه اوليه و ثانويه تقسيم بندي مي شوند. وريدهاي واريسي اوليه ناشي از نقايص ژنتيکي يا تکاملي در ديواره وريد هستند که با کاهش خاصيت ارتجاعي موجب نارسايي دريچه مي شوند. بيشتر موارد عدم کفايت وريدهاي واريسي، اوليه هستند. نوع ثانويه نيز از تخريب يا عدم عملکرد دريچه ها به دنبال تروما، ترومبوز در وريدهاي عمقي، وجود فيستول بين شريان و وريد يا انسداد قسمت فوقاني وريد( توسط تومور لگني يا بارداري) و... ناشي مي شود. زماني که دريچه هاي وريدهاي عمقي و پر فوران آسيب مي بينند. استاز مزمن وريدي مي تواند به تغييرات مزمن پوستي و التهاب وريدهاي واريسي و پيشرفت آنها، چند فاکتور مهم مطرح شده اند:
ارث به عنوان مهمترين علت زمينه واريسي شدن وريدها، شناخته شده است.
هورمون هاي زنانه در جنس مونث با تأثير بر عروق سطحي اندام تحتاني از عوامل مهم ايجاد واريس هستند.
بنابراين واريس در بين خانمها نسبت به آقايان شيوع بيشتري دارد. هورمون پروژسترون، انقباض عضلات صاف جدار عروق را مهار کرده و بدين ترتيب باعث اتساع و گشاد شدن آنها مي شود. افزايش اين هورمون در دوران بارداري واريس را به يکي از شکايات شايع اين دوره به ويژه در سه ماهه اول تبديل مي سازد.
نيروي جاذبه از ديگر فاکتورهاي مهم است. هنگامي که به مرور زمان و به دنبال ايستادن هاي مکرر و طولاني مدت خون در عروق اندام تحتاني تجمع مي يابد به دليل فشار ناشي از اين ستون خون، اتساع وريدي و به مرور زمان نارسايي دريچه هاي مسؤول يکطرفه کردن جريان خون رخ داده که خود سيکل معيوبي را به سمت اتساع و استاز بيشتر وريدي و بدين ترتيب واريس تشديد مي شود.

روش هاي درماني متداول
 

اسکلروتراپي و جراحي، انديکاسيون هاي درمان جراحي شامل درد دايم و ناتوان کننده « ترومبوفلبيت» سطحي راجعه، ضايعات و زخم هاي پوستي همراه با خونريزي هستند. اسکلروتراپي براي شاخه هاي کوچک وريدي کمتر از يک ميلي متر يا وريدهاي واريسي با 1-3 ميلي متر قطر، وريدهاي باقيمانده پس از جراحي واريس هاي خونريزي دهنده، ناهنجاري هاي مادرزادي کوچک وريدي و واريس هاي بزرگ اطراف زخم انجام مي گيرد. از ساير روش هاي تهاجمي درمان واريس، مي توان به روش بستن وريد توسط کاتترداخل وريدي که با وارد کردن انرژي به ديواره وريد و گرم کردن آن، موجب روي هم خوابيدن جداره هاي وريدي مي شود، اشاره کرد. همچنين روش هاي جديد استفاده از ليزر در درمان واريس با حداقل ميزان تهاجم و بهترين نتايج درماني به طور روز افزون به کار مي روند.

توصيه هاي تغذيه اي
 

رژيم غذايي کم چربي و نيز حاوي مقادير کم کربوهيدرات هاي خالص شده را رعايت کنيد. (به عنوان مثال يک رژيم غذايي محتوي ماهي، سبزيجات و ميوه هاي فراوان مي تواند اين منظور را تأمين کند.)
سعي کنيد فيبر را به مقدار زياد مصرف کنيد. فيبر فراوان، روده ها را پاک کرده و ازيبوست ( که در ايجاد وريدهاي واريسي سهيم است) جلوگيري مي کند.
مقادير نمک دريافتي را کاهش دهيد.
از مصرف بعضي مواد مانند پروتئين حيواني، شکر، بستني، غذاهاي سرخ شده، پنير، بادام زميني، تنباکو، الکل و مواد غذايي که تحت پروسه هاي صناعي قرار مي گيرند، بپرهيزيد.

توصيه هاي پزشکي
 

پرهيزازخاراندن پوست مناطق مجاور واريس ها براي جلوگيري از زخم و خونريزي، استفاده از جوراب هاي مخصوص براي حمايت از وريدهاي واريسي و ممانعت از تورم بيشتر آنها و مراجعه جهت دريافت خدمات درماني يا جراحي، بايد مورد توجه قرار گيرند.
منبع: نشريه 7 روز زندگي، شماره 117