مروري بربازتاب جهاني عمليات والفجر مقدماتي
نویسنده: سيد يعقوب حسيني
مطالبي که ذيلاً بيان مي گردد درباره چگونگي انعکاس عمليات ياد شده در رسانه هاي گروهي داخلي و خارجي است. هدف ما از بيان اين مطالب آن است که تا آنجا که مقدور است، اثرات اين نبرد را در محافل داخلي و بين المللي مورد بررسي قرار دهيم. مدارکي که براي اين مطالب مورد بهره برداري قرار گرفته، نشريه خبري خبرگزاري اسلامي ايران مي باشد.
اولين خبري که خبر گزارش جمهوري اسلامي ايران از نبرد والفجر مقدماتي منتشر کرد، آن بود که نبرد در ساعت 12:30 روز يک شنبه 17 بهمن با رمز يا الله يا الله در منطقه فکه و شرق استان العماره عراق آغاز شد. فرمان حمله در محيطي روحاني و در جمع گروهي از مقامات بلند پايه مملکتي از جمله نخست وزير، رئيس ديوان عالي کشور، تعدادي از ائمه جمعه و جمعي از وکلاي مجلس شوراي اسلامي و چند تن از اعضاي مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق صادر شد. قبل از صدور فرمان حمله، توسط حاضرين در اطاق عمليات، زيارت عاشورا با شور و حال خاصي قرائت گرديد و مراسم نيايش برگزار شد.
در نخستين دقايق حمله، باران ملايمي در منطقه باريد که سبب محکم شدن نسبي تپه هاي رملي گرديد. در پيشروي اوليه، نيروهاي ايران با موانع و ميدانهاي مين دشمن مواجه شدند. در ساعت 21:50 اولين يگان که تيپ عمّار از لشکر محمد رسول الله (ص) بود، از موانع عبور کرد و به پاسگاه طاووسيه ايران نزديک شد. آتش توپخانه دشمن ابتدا چندان سنگين نبود، ولي از ساعت 22:25 آتش دشمن شديد تر گرديد و نيروهاي پياده خط مقدم دشمن به مواضع بعدي عقب نشيني کردند. نخست وزير ايران که در قرارگاه خاتم الانبياء (ص) حضور داشت از ارزش هاي فرهنگي حاصل از ايثار برادران بسيج در سطح ايران و جهان تمجيد کرد. نخست وزير در قسمتي از بياناتش گفت: دستور حمله در جوي عارفانه صادر شد، من آرزو مي کنم اثرات فرهنگي ايجاد شده از ايثار نيروهاي بسيج در سطح جهان ارزش خود را بازيابد.
خبرنگار خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران با چند تن از فرماندهان نظامي و سپاهي عمليات کربلا 11 مصاحبه هايي انجام داد. همه آنان به پيروزي اين عمليات اميدواري قطعي داشتند و اثرات اين پيروزي را در کل جريانات جنگ و سرنوشت حکومت بعثي عراق داراي اهميت ويژه اي مي دانستند و آن را پيروزي اسلام بر کفر تلقي مي کردند.
برطبق گزارش اين خبرگزاري، در روزهاي قبل ازآغازاين نبرد، دو نفر از سرداران رشيد سپاهي شرکت کننده دراين نبرد که برادر مجيد بقائي و حسن باقري بودند، به شهادت رسيدند. در قرارگاه کربلا مراسم يادبودي براي آنان برگزار شد. لازم به يادآوري است که برادر مجيد بقائي فرمانده سپاهي قرارگاه کربلا و برادر محسن باقري مسئول اطلاعات سپاهي قرارگاه خاتم الانبياء بود. بنابراين هردو شهيد مقام شامخي در ميدان نبرد داشتند.
در اين عمليات با نخست وزير ايران که در ميدان نبرد بود مصاحبه اي انجام شد. آقاي نخست وزير با ابراز اميدواري کامل به پيروزي اين نبرد اظهارداشت، نتيجه اين نبرد اثرات عميقي در کل روند جنگ و جنبه بين المللي آن خواهد داشت. بويژه سردمداران کفر و مخالفين انقلاب اسلامي را نااميد خواهد ساخت و از جمله در کنفرانس آينده غير متعهدها اثرات مهمي داير بر اراده قاطع ما براي احقاق حقوقمان ايجاد خواهد نمود. نخست وزير در پايان سخنان خود به دولت فرانسه نسبت به دادن کمک هاي فراوان به عراق هشدار داد.
حجت الاسلام سيد محمد باقرحکيم سخنگوي مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق که در قرارگاه خاتم الانبياء بود مردم عراق را به قيام عليه حکومت بعثي دعوت کرد و اظهار داشت نيروهاي ايران به عنوان رهايي بخش بر عليه ارتش بعثي عراق مي جنگند.
آيت الله موسوي اردبيلي رئيس ديوان عالي کشور نيز که در قرارگاه خاتم الانبياء حضور داشت در مصاحبه اي گفت که اين جنگ، جنگ اسلام با کفراست و به خاطر آب و خاک نيست.
در ساعات 10:30 روز 18 بهمن هواپيماهاي دشمن قرارگاه عملياتي خاتم الانبياء را بمباران کردند ولي بمبها ازارتفاع بالا پرتاب شد و به هدف اصابت نکرد و خسارتي به بار نياورد.
تا ساعات اول روز 18 بهمن ماه گزارشات خبري حاکي از پيشروي نيروهاي ايران و آزاد شدن چندين پاسگاه مرزي ايران و بيش از 250 کيلومتر مربع از مناطق اشغال شده ايران بود. حجت الاسلام هاشمي رفسنجاني رئيس مجلس شوراي اسلامي در جلسه همان روز، خبر پيروزي اوليه نيروهاي ايران را به نمايندگان مجلس داد و اظهار اميدواري کرد که اين عمليات آخرين عمليات در جنگ تحميلي باشد و سرنوشت نهايي جنگ و منطقه تعيين گردد. رئيس مجلس درادامه سخنانش گفت: ما را در چند ماه گذشته ضمن اعلام شرايط برحق خود از تمام محافل بين المللي خواستيم با توجه به حقوقمان براي پايان دادن اين جنگ قدم بردارند، ولي نتيجه اي حاصل نشد. به ناچار براي احقاق حقوقمان به آخرين حربه، يعني ادامه نبرد متوسل شديم.
رئيس مجلس ضمن دادن هشدار به حاميان صدام در منطقه و مجامع بين المللي، از آنها خواست بيش ازاين خود را با اين جنگ درگير نسازند و سبب طولاني تر شدن آن نشوند. از نيروهاي مسلح ايران خواست هر چه زودتر با تداوم عمليات، به اين جنگ تحميلي پايان دهند و مردم منطقه را از شر اين جنگ که بر منطقه تحميل شده و از شر ابرقدرتها که مرموزانه به اين جنگ دامن مي زنند و رياکارانه مدعي صلح هستند و دعوت به صلح مي کنند رها سازند.
خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران در صبح روز 18 بهمن، از قول ستاد مشترک از مردم خواست کمک هاي خود را که شامل نياز فوري مانند: آمبولانس، لباس گرم، گوني، وانت کمک دار، پنبه، باند، کنسرو و کمپوت، قند و چاي و شکر مي باشد به ميدان نبرد ارسال دارند.
اولين اطلاعيه قرارگاه خاتم الانبياء در صبح روز 18 بهمن _ بعد ازمتوقف شدن عمليات_ منتشر شد. دراين اطلاعيه اعلام شد که نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران به اهداف از پيش تعيين شده رسيده اند. واکنون در حالت نگهداري مناطق آزاد شده _ پدافند_ مي باشند.
در اطلاعيه شماره 2 اعلام گرديد که پاسگاههاي مرزي سوبله، صفريه، رشيده بعد از 29 ماه اشغال آزاد شد. پاسگاههاي وهب، کرامه، صفريه عراق نيز به تصرف رزمندگان اسلام در آمد. و بيش از 250 کيلومتر مربع از اراضي اشغال شده ايران از لوث وجود متجاوزين پاکسازي شد.
خبرگزاري رويتر ضمن مخابره قسمتي از نظريه هاي اعلاميه هاي ايران، خبر داد که صدام حسين روز گذشته گفت: ايران يک ماه قبل براي حمله به استان ميسان عراق آماده شده بود، ليکن ترديد داشت، زيرا عراق اين منطقه را به يک سنگر مستحکم تبديل کرده است.
خبرگزاري خليج از بغداد، خلاصه اولين اعلاميه ارتش عراق شماره 989 را درباره عمليات جاري گزارش داد که درآن گفته شده بود: تمام نيروهاي حمله ور ايران در منطقه الشيب_ غرب چزابه_ منهدم شدند و حمله نيروهاي ايران متوقف گرديد. نيروهاي ايران نتوانستند حتي يک وجب از خاک عراق را تصرف کنند. خبرگزاري رويتر ازلندن ضمن گزارش خلاصه اي ازاعلاميه هاي ايران، اعلاميه ارتش عراق را نيز به همان وضعي که در بالا بيان شد مخابره کرد. خبرگزاري قطرازبغداد نيز با بيان نظريات عراق درباره دفع حمله نيروهاي ايران گزارش خود را تنظيم کرد.
خبرگزاري رويتر از بغداد نظريات صدام حسين درباره حمله نيروهاي ايران به استان ميسان عراق را منتشر کرد. در آن از قول صدام حسين گفته شد: نيروهاي ايران به هدف تصرف شهر عماره مرکز استان ميسان حمله کردند، تا جاده استراتژيک بغداد بصره را تحت کنترل خود درآورند. اين خبرگزاري در تحليل مختصري از جنگ گفت: جنگ اکنون وارد بيست و نهمين ماه شده است. در اوايل جنگ نيروهاي عراق قسمتي از اراضي ايران را اشغال کردند. ولي اکنون 14 ميليون عراقي در مقابل 39 ميليون ايراني به دفاع از مرز عراق برخاسته اند. رهبران ايران مي گويند: اين جنگ زماني پايان مي يابد که يک جمهوري اسلامي جايگزين دولت بعثي صدام حسين در عراق شود. صدام حسين شب گذشته گفت: حمله جديد ايران حتي يک پيروزي تبليغاتي نيز به دست نخواهد آورد. زيرا توپخانه دوربرد ايران نمي تواند بزرگراه بصره بغداد را با آتش خود قطع کند. مگرآن که نيروهاي ايران تا 6 کيلومتري اين بزرگراه برسند، و به آن نيز نخواهند رسيد. اين خبرگزاري نظريه ديپلماتهاي مقيم بغداد را نيزاعلام کرد که گفته بودند: حملات اخير ايران از تمرينات عالي برخوردار بوده است و موج انساني شهادت طلب نيروهاي ايران پيشرفتهائي در خاک عراق داشته اند.
خبرگزاري کويت با طرفداري از موضع عراق در جنگ تحميلي، جريان را منتشر کرد و خلاصه اي ازاعلاميه هاي ايران و عراق را گزارش نمود: درپايان افزود که تمام تلاش هاي ميانجيگري به خاطر سرسختي ايران و درخواست تقاضاي شرايط غير منطقي، تاکنون به بن بست رسيده است.
خبرگزاري ابوظبي نيز خلاصه اخبار جنگ را با جملاتي به نفع عراق مخابره نمود.
به طور کلي گزارشاتي که در ساعات بعد ازظهر 18 بهمن ماه درباره نبرد والفجر مقدماتي به وسيله رسانه هاي گروهي جهان مخابره گرديد، حاکي از دفع حمله نيروهاي ايران به وسيله نيروهاي عراق بود. خبرگزاري کويت خبرداد که صباح الاحمد معاون نخست وزير و وزير خارجه کويت در مصاحبه با مجله الافکار چاپ لبنان گفته است: کويت به هرگونه تلاشي دست خواهد زد تا جنگ ايران و عراق را پايان دهد. او در قسمتي از سخنانش گفت: کويت از تهديدهاي ايران که توسط حجت الاسلام هاشمي رفسنجاني در خطبه نماز جمعه گذشته عنوان شد، متأسف است.
دومين اعلاميه ارتش عراق درباره نبرد جاري، حاکي ازآن بود که حمله نيروهاي ايران ناموفق ماند و تلفات بسيار سنگيني به نيروهاي ايران وارد شد.
راديوهاي کشورهاي عربي عموماً نظريات صدام حسين و بيانيه هاي ارتش عراق را منتشر کردند که عمدتاً حاکي از عدم موفقيت نيروهاي ايران بود.
راديو لندن در بخش انگليسي ساعت 12:30 روز 18 بهمن به طريق موذيانه اي خبر جنگ ايران و عراق را منتشر کرد و گفت : حجت الاسلام هاشمي رفسنجاني حمله اخير را حمله قاطع براي خاتمه جنگ ايران اعلام کرده و در بيانيه هاي نظامي ايران خبر تصرف چند پاسگاه مرزي عنوان شده است. اين راديو نظريات عراق را به همان صورتي که در رسانه هاي ديگر مطرح شده بود بيان کرد. لحن گفتار راديو کلن نيز مانند راديو لندن بود. سومين بيانيه ارتش عراق درباره نبرد والفجر در ساعت 14:30 از راديو صوت الجماهير پخش شد: که درآن گفته شد حمله نيروهاي ايران در دو مرحله اجرا شد، مرحله اول حدود نيمه شب 1983/2/6 ( 17 بهمن ) و مرحله دوم ساعت 7 بامداد اجرا گرديد. در اين مرحله،از حمله دو لشکر ايران وارد
عمل شدند، که بکلي منهدم گرديدند. راديو ليبي دربرنامه ساعت 17 خلاصه اعلاميه هاي نيروهاي مسلح ايران منتشر کرد که در مجموع نسبت به ايران حسن نظر درآن ديده مي شد.
راديو اسرائيل در ساعت 19 روز 18 بهمن در بخش فارسي خود گزارش مشروحي از اعلاميه هاي ايران و عراق داد. ظاهراً چنين وانمود کرد که بيطرفانه حرفهاي هر دو طرف جنگ را بيان مي کند.
بطورکلي در ساعات بعدازظهر روز 18 بهمن که تا حدودي نتايج کلي حمله ايران مشخص گرديده بود، روش تبليغي راديوهاي بيگانه عليه حمله ايران گزارش مي شد که حاکي از عدم موفقيت نيروهاي ايراني بود.
پخش فارسي راديو لندن در ساعت 19:45 بهمن ماه، تفسيري را که ديويد برادشو درباره جنگ ايران و عراق کرده بود، منتشر کرد. خلاصه آن بدين شرح بود: دکتر ولايتي وزير خارجه ايران بعد از تلاش هاي هيئتهاي حسن نيت براي پايان جنگ اظهار داشت، جنگ ايران و عراق با مذاکرات هرگز حل نمي شود و رهبران ايران راه پايان جنگ را فقط در مبارزه نظامي مي بينند، ازاين لحاظ نيز خود را قوي تر احساس مي کنند. در ادامه اين تعبيرگفته شد: اما ايران اکنون از نظر مالي در مضيقه قرار گرفته و صادرات نفت آن کشور محدود شده است. در تحقيقات متخصصين نظامي آمريکا چنين نتيجه گرفته شده که برخلاف تصور بسياري، تصفيه ارتش ايران بعد ازانقلاب از کارايي آن نکاسته است. علي رغم بعضي اختلافات بين ارتش و سپاه پاسداران، با تلفيق شور مذهبي، انضباط، افراد سپاه پاسداران و افراد ارتش ايران کارايي نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران بهترشده است. اما مهمترين مشکل نظامي ايران کمبود تجهيزات سنگين و قطعات يدکي آنها است.
در ساعت 20:20 راديو صوت الجماهير اعلاميه شماره 991 ارتش عراق را منتشر کرد که در آن، همان گفته هاي قبلي تکرار شده بود و تعداد کشته هاي نيروهاي ايران 6894 نفر _ به دقت شمارش توجه شود_ و صدها اسيراشاره شده بود. نتيجه نهائي نبرد جاري را دفع شدن حمله نيروهاي ايران در منطقه شيب_ غرب فکه چزابه_ اعلام کرده بود.
با توجه به اين که در پايان روز 18 بهمن نتيجه نبرد والفجر مقدماتي تا حدودي مشخص گرديد و معلوم شد که حمله نيروهاي ايران در عمق داخل خاک عراق با عدم موفقيت مواجه شد و اين نبرد درهمان حوالي خط مرز بين دو کشور متوقف گرديد. طبعاً لحن گفتارها و گزارش ها بيشتر به نفع حکومت متجاوز عراق تغييرکرد و لحن رسانه هاي گروهي ايران نيز ديگر نمي توانست از احساسات پيروزمندانه کافي برخوردار باشد. براي درک چگونگي بازتاب اين نتايج شمه اي از گفتار رسانه هاي داخلي و خارجي را بازگو مي کنيم.
در گزارش ديگري خبرازحمله هواپيما و هليکوپترهاي دشمن به نيروهاي خودي و دفع پاتکهاي دشمن داده شد. درباره انهدام نيروهاي دشمن فقط به تيپ 704 عراق اشاره گرديد. در حالي که در بررسي نيروهاي دشمن ديديم که به بيش از 27 تيپ عراق در شرق عماره و علي غربي اشاره شده بود.
در ادامه گزارشات، قرارگاه خاتم الانبياء در 19 بهمن اعلام کرد که حمله ديگري در منطقه فکه اجرا شد که بر اثر آن 50 کيلومتر مربع ديگر از مناطق اشغالي ايران آزاد گرديد و شمار اسراي عراقي به بيش از يکصد نفر و کشته شدگان دشمن به بيش از 800 نفر رسيد. هواپيماهاي عراقي فعال تر شدند بنحوي که برمبناي ادعاي عراق 113 پرواز عملياتي درمنطقه نبرد استان ميسان اجرا کردند. مسئله اي که در جريان اين نبرد مطرح شد، حضور يک گردان از ارتش سودان در جبهه عراق جزو تيپ 95 ارتش عراق بود که دراين نبرد تلفات سختي را متحمل گرديد.
سومين اطلاعيه نيروهاي مسلح ايران درباره نبرد والفجر در 19 بهمن منتشر شد. در آن ضمن اعلام حمله شب قبل در منطقه فکه، نتايج حاصله ازآن که در بالا بيان گرديد، اعلام شد، مناطق آزاده شده به 300 کيلومتر مربع افزايش يافت. دراين اعلاميه اعتراف گرديد که نبرد در حوالي خط مرز جريان داشته و جاده مرزي بين پاسگاه رشيديه و صفريه پاکسازي شده است. در روز 19 بهمن نيروهاي دشمن در منطقه چنگوله واقع در 40 کيلومتري جنوب شرقي مهران اقدام به حمله کردند و قريب 5 ساعت نبرد بين رزمندگان مدافع ميهن اسلامي ما با نيروهاي مهاجم ادامه داشت و حمله دشمن دفع گرديد. يک نفرازافراد دشمن به اسارت درآمد و 7 تن از رزمندگان ما شهيد و تعدادي زخمي شدند. لازم به توضيح است که دراين منطقه فقط عناصر سبک نيروهاي مسلح ايران به صورت پرده پوشش مستقر بودند.
بر اساس برآورد نظامي آمريکا حدود 150 هزار سرباز ايراني در جبهه غرب دزفول متمرکز شده اند. درمقابل، عراق نيز تمام نيروهاي ذخيره خود را به اين منطقه نبرد اعزام کرده است. ازهم اکنون نبرد سرنوشت سازي ممکن است آغاز گردد که عراق براي آن آماده است. نتيجه پيروزي سربازان افراطي آيت اله خميني آن قدر براي اردن، عربستان و ديگر رژيمهاي محافظه کار سنتي، شوم است که آنها کاملاً حق دارند شديداً نگران باشند. دراين مقاله نسبتاً طولاني به طورکلي خطرات و تهديدات پيروزي ايران درمنطقه بازگو شده و چنين به نظر مي رسد که مقاله به نحوي پايه ريزي شده بود که حاميان عراق را بيش از پيش وادار به طرفداري از حکومت عراق سازند.
به عنوان نمونه در تحليل اثرات ميزان صدور نفت ايران و عراق گفته بود: اين هر روز غني تر و عراق بر عکس فقيرتر مي شود. اين امر در توازن نظامي عراق اثرات منفي خواهد داشت. کشورهاي منطقه خليج فارس سالانه 12 ميليارد دلار به عراق کمک مي کنند. ولي اکنون خود آنها نيز با مشکلات اقتصادي مواجه شده اند به آمريکا فشار وارد مي شود که به نفع عراق اقدام کند، ولي دولت آمريکا مايل نيست ايران را بيش از حد تحت فشار قرار دهد. نتيجه نهائي اين مقاله آن است که اگر در جبهه هاي نبرد، تحرک نيروهاي ايران فروکش کند ممکن است حکومت ايران به يک توافق سياسي رضايت دهد. در همين حال نيروهاي واکنش سريع آمريکا در منطقه خاورميانه فعال شده اند تا به دوستان خود دراين منطقه اطمينان دهند آمريکا در پشتيباني آنها خواهد بود. زيرا مقامات آمريکائي اعتراف مي کنند، نتيجه پيروزي ايران در اين جنگ حداقل و حداکثر مصيبت بار خواهد بود. حداقل خواسته ايران سرنگوني صدام و پرداخت 100 ميليارد دلار غرامت و بازگشت هزاران رانده شده عراقي به خانه هايشان خواهد بود. حداکثر ممکن است ايران بخواهد يک رژيم شيعه را در بغداد و شيخ نشينهاي ديگر منطقه برقرار سازد و عربستان و اردن را منزوي نمايد.
راديو مراکش ضمن انتشار خلاصه اعلاميه هاي نظامي عراق گفت: رؤساي کشورهاي عربستان، يمن شمالي، اردن، مصر طي تماس تلفني با صدام حسين ادامه پشتيباني هاي خود را از عراق مورد تأئيد قرار دادند. اين راديو از قول وزير خارجه فرانسه گفت: فرانسه به سياست خود در مورد جنگ عراق با ايران ادامه خواهد داد. زيرا مي بيند که اين کشور احتياج به کمک دارد.
خبرگزاري تاينوگ (يوگسلاوي) گزارشي تحت عنوان ارتش جديد اسلام منتشر کرد. ما حصل اين گزارش مفصل آن بود که نيروهاي ايران تحت اين عنوان، حرکت جديدي را در دنيا آغاز کرده اند. بنا به تفسيرخبرگزاري جمهوري اسلامي ايران از اين مقاله، هدف نويسنده يا گوينده آن بوده که خاطرات ارتش اسلام زمان امپراطوري عثماني به شبه جزيره بالکان را زنده کند.
خبرگزاري عراق به استناد قسمتي از گفتارهاي فرماندهان نيروهاي ايران اظهار داشت که ايراني ها بعد از عدم موفقيت اعتراف کرده اند که در اين حمله با استحکامات بسيار قوي عراق مواجه شدند. وزير بهداري ايران از جبهه جنگ از مردم ايران درخواست استمداد براي ارسال وسايل بهداشتي و پزشکي کرد.
خبرگزاري هند بدون تفسير ويژه اي، خلاصه جريان حوادث جنگ را منتشر کرد و گفت : حمله نيروهاي ايران چند ساعت بعد از سخنراني صدام حسين آغاز شد. صدام حسين در اين سخنراني گفته بود که عراق براي دفع حمله ايران آمادگي کامل دارد.
روزنامه الراي العام چاپ کويت درباره جريان جنگ ايران و عراق نوشت : کشورهاي عرب منطقه بايد عملاً به ايران نشان دهند که دراين جنگ به طور قاطعانه پشتيبان عراق خواهند بود. روزنامه هاي ديگر کويت نيز ضمن انتقاد از روش ايران در پيدا کردن راه حل جنگ گفت: تمايل رهبران ايران براي سقوط صدام يک ساده انديشي مطلق است. روزنامه سعودي الرياض نيز نوشت که حکام عرب در کنفرانس فاس متعهد شدند که کمکهاي نظامي و معنوي خود، را به عراق ادامه دهند. بر اساس اعلام خبرگزاري عراق، صدام حسين به دنبال آغاز حمله نيروهاي ايران به طور جدي از کشورهاي عرب درخواست کرد: به تعهدات خود نسبت به کشور عراق عمل کنند. اين درخواست رسماً به اطلاع سفراي کشورهاي عربي مقيم بغداد رسيد.
طارق عزيز معاون نخست وزير و وزير خارجه عراق در پيامي براي دبيرکل سازمان ملل و اتحاديه عرب و دبيرکل کنفرانس اسلامي خطراين حمله و ادامه جنگ را يادآور شد و ازآنان و همچنين دبيرکل کنفرانس غير متعهدها خواست براي پايان دادن به جنگ اقدامات فعالتري انجام دهند.
خبرگزاري کويت اطلاع داد: صدام حسين در مصاحبه با خبرگزاري عراق بار ديگر از رهبران ايران درخواست کرد از نبرد منطقه شيب درس عبرت بگيرند و به نداي صلح پاسخ مثبت دهند.
بالاخره گرچه از پايان روز 19 بهمن رسانه هاي گروهي جهان به نوعي به متوقف شدن حمله نيروهاي ايران پي بردند، ولي به هر حال وحشتي که اين نبرد در دنياي علاقمند به سرنوشت جنگ ايران و عراق ايجاد کرده بود اثرات خود را نشان داد و بار ديگر اغلب کشورهاي علاقمند و ذينفع نداي صلح طلبي را سر دادند. در رأس آنها کشورهاي عرب حوزه خليج فارس قرار داشتند. ما به منظور اختصار از بازگو کردن گفتارهاي رسانه هاي گروهي جهان دراين باره خودداري مي کنيم و فقط به بيان خلاصه اي از قسمتي از تفسيرهاي محافل سياسي و خبري جهان درباره ادامه جنگ تحميلي اکتفا مي نمائيم.
بخش انگليسي راديو لندن متن مصاحبه با فريدهاليدي درباره جنگ ايران و عراق را منتشر کرد. خلاصه نظرات هاليدي آن بود که ايرانيان درباره حمله اخيرگفته اند : اين حمله نهائي است. اما به نظر او اين ادعاي رهبران ايران فقط به منظور تقويت روحيه رزمندگان ايران بود. او درباره آمادگي عراق گفت: عراقي ها از تجهيزات بسيار پيشرفته اي برخوردارند و کمکهاي فوق العاده اي به آن کشور مي شود. درباره هدف ايران در کنفرانس غير متعهدها، فريدهاليدي گفت: قطعاً ايران مي خواهد موضع قويتري در اين کنفرانس داشته باشد. او درباره احتمال سرنگوني صدام حسين گفت: شايد اين فکر در بعضي ازطرفداران او نيز قوت گرفته باشد. اما مسئله اساسي اين است که چه کسي مي تواند جانشين صدام شود و نتيجه نهائي اين تغييرات به نفع کامل ايران نباشد.
در پاسخ سؤالي که شده بود: صدام حسين در سال 1975 حاضر به صلح با ايران شد و اکنون نيزاعلام کرده است براي ايجاد صلح حاضراست به تهران برود، گفت: آن موقع يک توافق کاملاً واقع بينانه پيش آمد. اما وضع اکنون کاملاً متفاوت است و اکنون يک عقيده کاملاً غير واقع بينانه راجع به اين که جنگ تا چه وقت طول خواهد کشيد وجود دارد. هيچ راهي براي صدام جهت مصالحه با چنين افرادي وجود ندارد.
بعد ازآرام شدن وضعيت منطقه نبرد والفجر، تحرک حکومت عراق از نظر سياسي و تبليغات وسيع تر شد. ارتش عراق به وسيله هواپيماهاي جنگي خود در منطقه اين عمليات اعلاميه هاي تبليغاتي فرو ريخت. در آن ضمن حمله به حکومت ايران از رزمندگان ايران دعوت کرده بود به عراق پناهنده شوند. در صحنه جهاني نيز، به ويژه در دنياي عرب، حرکت عراق فعالتر شد. حکومت عراق به کشورهاي ديگر عرب هشدار داد که حمله اخير ايران سرآغاز حملات مداوم ديگري است. کشورهاي عربي موظف هستند بر اساس پيمان اتحاديه عرب به عراق کمک بيشتري بکنند.
امپراطوريهاي خبري نيز که اغلب از عراق حمايت مي کردند، در راديوها و نشريات، حمله ايران را به صورت تهديد فوق جدي به جهانيان عرضه کردند. به عنوان نمونه روزنامه کورير دولاسرا چاپ ايتاليا نوشت: ارتش امام خميني براي اشغال عراق و تقسيم آن به دو بخش به آن کشور حمله کرده است.
روزنامه آمريکائي نيويورک تايمز در يک مقاله نسبتاً مفصل، نبرد جاري و همچنين روند جنگ ايران و عراق را مورد تحليل قرار داد و ضمن اين که چند عمليات قبلي ايران را نا موفق خواند، درباره حمله اخير ايران نوشت که سربازان ايراني بايد از 3 خط مستحکم دفاعي عراق در دشت باز غرب فکه عبور کنند. درحالي که برتري کلي با نيروهاي عراق است. در ادامه اين بحث گفت که عراق مکرراً پيشنهاد صلح کرد، اما ايران امتناع نموده و به کرات خواستار درهم کوبيدن رژيم صدام شده است.
درباره خريد تسليحات به وسيله ايران نوشت که ايران مي خواهد تجهيزات مدرني بخرد. اما به علت کاهش درآمد نفت قادر به اين کار نخواهد بود.
سرلشکر هشام صباح الفخري فرمانده سپاه 4 عراق در يک مصاحبه مطبوعاتي در 20 بهمن ماه اظهار داشت: نيروهاي ايراني 3 بار تلاش کردند در منطقه عملياتي_ شرق عماره_ از خط مرز بگذرند. ولي يگانهاي سپاه 4 عراق آنها را عقب راندند. او گفت: جاده فکه _ شيب تحت کنترل کامل نيروهاي عراقي است. ادامه داد که نيروهاي ايران به اين گونه حملات ادامه خواهند داد. سرلشکر فخري گفت: نيروهاي ايران در يک قسمت کوچک موفق شدند تا عمق 200 متري خاک عراق پيشروي کنند. اما همه آنان به اسارت نيروهاي عراقي درآمدند. وي گفت: هدف حمله اخيرايران شهر العماره عراق بود، زيرا يک نقشه رنگي از يکي از اسراي ايراني به دست آمده که اين مطلب را نشان مي دهد.
مرحله دوم عمليات والفجر در شبانگاه 20 بهمن آغاز شد که شرح آن در مطالب هدايت عمليات بيان گرديد. با شروع اين مرحله، تلاش خبري خبرگزاريهاي داخلي و خارجي بار ديگر رونقي گرفت و مطالبي درباره پيشروي نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران مخابره شد. اما همان گونه که در شرح عمليات بيان گرديد، در اين مرحله نيز موفقيت قابل ملاحظه اي نصيب نيروهاي ايراني نشد. قبل از آن که بازار خبري داغ شود، نبرد از دورافتاد. از روز 21 بهمن ماه تقريباً بکلي متوقف گرديد. رسانه هاي گروهي جهان به تحليل کلي روند جنگ ايران و عراق ادامه دادند. نتيجه کلي اين بررسيها اين بود که ايران به حملات پياپي ادامه خواهد داد و جنگ همچنان جريان خود را طي خواهد کرد و هرگونه تلاش سازمانهاي بين المللي و شخصيت هاي سياسي جهان براي پايان دادن اين جنگ به نتيجه اي نخواهد رسيد. از جمله تفسيرهاي مفصل مقاله اي بود که در روزنامه هاي نشنال تايمز به قلم راجر ماتيوز تحت عنوان پژواک جنگ خليج در خاورميانه نوشته شده بود. نويسنده در اين مقاله 4 صفحه اي جريان جنگ و هدفهاي نهائي حکومت ايران و عراق را مورد بررسي قرار داده و ضمن انتقاد کلي ازهر دو طرف گفته بود: بنابراين احتمالاًًً اشکي براي هيچ يک از دو رژيم که در تلاش براي وارد کردن خسارت به ديگري هستند ريخته نمي شود. در قسمتي ازاين مقاله گفته شد بود که اگر چه راه حل نظامي براي جنگ را نمي توان ناديده گرفت. اما ايران در سرمايه گذاري بر سر ابتکاري که ازاوايل سال گذشته ميلادي به دست آورده که نيروهاي عراق را به آن سوي مرز عقب براند شکست خورده است. از آن موقع چندين حمله خونين به مواضع دفاعي عراق اجرا کرد، اما روحيه سربازان عراقي قويتر شده است. حمله اخير ايران نشان داد که امکانات تدارکاتي ايران براي يک عمليات مداوم قابل شک و ترديد است، اما رمز بقاي عراق نيز در گور کمکهاي اقتصادي و مالي کشورهاي عربي حوزه خليج فارس است.
گرچه عمليات والفجر مقدماتي به هدف نهائي نرسيد اما اثرات رواني و سياسي را در محافل بين المللي بويژه منطقه خليج فارس بر جاي گذاشت و حساسيت طرفداران حکومت عراق و مخالفين جمهوري اسلامي ايران را نسبت به سرنوشت جنگ قوي تر کرد. اولين آثار اين افزايش حساسيت در حکومت فرانسه ظاهر شد و کلود سشون وزير خارجه فرانسه يک مسافرت اعلام نشده به بغداد کرد تا ضمن تأکيد ادامه کمکهاي فرانسه به عراق حکومت آن کشور را نسبت به تعهدات فرانسه در قبال جنگ مطمئن سازد و از اضطراب و نگراني عراق و پشتيبانان منطقه اي او بکاهد. کلود سشون در مصاحبه مطبوعاتي درباره علت اين مسافرت به بغداد گفت: پاريس نگران پيروزي نهائي ايرانيان در جنگ است. افزود تعدادي از کشورهاي منطقه خليج فارس نگران اثرات انقلاب اسلامي ايران در کشور خود هستند. در پايان سخنانش بر حمايت از کشورهاي اين منطقه تأکيد نمود.
روزنامه لوموند چاپ پاريس سفر کلود سشون به عراق واردن نوشت: اين مسافرت براي بررسي مسائل مالي بين فرانسه و عراق بوده و ارتباطي با جنگ ندارد. سشون درمقابل کميسيون امور خارجه فرانسه خاطرنشان ساخته که نبرد اخير در جريان جنگ، تحولي ايجاد نکرده است. اما اضافه نمود که آنچه تازه و جديد است سمبولي است که {امام} خميني بيش از پيش عرضه مي کند. سمبولي که با ظاهر شدن آن در دنياي عرب و حتي ماوراي آن، براي تعداد زيادي از کشورها سبب سئوال و اضطراب مي گردد.
از23 بهمن ماه متوقف شدن حمله نيروهاي ايران براي محافل خبري قطعي گرديد. دشمنان انقلاب اسلامي نفسي تازه کشيدند و با خوشحالي اين خبر را در رسانه هاي گروهي منتشر ساختند. مقالات نيشداري عليه ايران اسلامي نوشتند. در اين تلاش رسانه هاي خبري، ارتجاع منطقه گوي سبقت را از ديگران ربوده بودند. ازآن جمله روزنامه هاي کويت و عربستان بودند. در اغلب رسانه هاي گروهي شامل راديو و نشريات، خلاصه اطلاعيه هاي نظامي عراق منتشر مي شد که در آن کراراً به رقم اعلام شده 4860 نفر کشته و حدود يک هزار نفر اسير از نيروهاي ايران اشاره مي گردد. بر فرض صحت اين ادعا، جمع کل تلفات نيروهاي ايران در اين نبرد بزرگ از 6 هزار نفر کمتر بود. در صورتي که در نبرد محرم که دو ماه قبل از نبرد والفجر اجرا شد، تعداد اسراي عراقي قريب 3500 نفر بود. حداقل همين تعداد نيز کشته شده بودند. البته عراق در بعضي از اعلاميه ها، تلفات نيروهاي ايران را بيش از 15 هزار نفر اعلام کرده بود.
به هر حال عدم موفقيت چشمگير نيروهاي ايران در نبرد مورد بحث، سبب آرامش خاطر دشمنان ايران شد. گرچه تمام محافل سياسي و خبري جهان اين حمله و حملات قبل از آن را شروع يک سلسله حملات مداوم نيروهاي ايران و کشاندن جنگ به داخل خاک عراق و فشار براي سرنگون شدن حکومت بعثي عراق مي دانستند.
در 24 بهمن خبرگزاري يونايتد پرس در بيروت، در تحليل جنگ ايران و عراق چنين گفت: ايران درآغاز تهاجم در سه شنبه گذشته _ 17 بهمن _ گفته بود که انتظار دارد با اين نبرد به جنگ 29 ماهه خاتمه دهد. اما اکنون وضع جبهه ها به نحوي است که ايران بارديگر از انهدام چند سنگر عراقي خبر مي دهد. خبرگزاري هاي ديگر نيزازآرام شدن جبهه هاي نبرد و حملات شديد هوائي عراق به ايران خبر دادند نتايج کلي آن بود که حمله نيروهاي ايران متوقف شده و تلفات سنگيني در اين نبرد به نيروهاي ايران وارد گرديده است. کانال 2 تلويزيون فرانسه، نمايشي ازميدان نبرد و کشته ها و اسراي ايراني نشان داد که البته به وسيله عراق تهيه شده بود. درآن فيلم قسمتي از مراسم روز 22 بهمن تهران که درآن حجت الاسلام سيد احمد خميني پيام امام را قرائت مي کرد، به اين جمله امام اشاره شد که ايران شيعه به تنهائي به اندازه همه کشورهاي عرب قدرتمند است، مونتاژ شده بود اين امرخود نمونه اي از ستيزه جوئي استکبارجهاني با انقلاب اسلامي ايران بود. بعد ازگذشت چند روز از آرام شدن جبهه نبرد، دستگاه تبليغاتي عراق درباره اعلام تلفات نيروهاي ايراني احساس کمبود کرد و در 24 بهمن اظهار داشت که جمع تلفات نيروهاي ايران در 5 روز نبرد 15258 نفر بوده است. دراين روز ژنرال عبدالجبار شنسل رئيس ستاد نيروهاي مسلح عراق در يک مصاحبه تلويزيوني اظهار داشت که 4 لشکر پياده و چند تيپ زرهي و يک تيپ مکانيزه ايران در حمله اخير شرکت داشتند در اين حمله موفق شده اند در منطقه اي بعرض 2 تا 3 کيلومتر در خاک عراق نفوذ کنند، ولي در بامداد روز دوشنبه نيروهاي عراق پاتک کردند و تمام نيروهاي ايران را از خاک عراق عقب راندند. ژنرال شنسل گفت: ايراني هاي در مدت 5 روز جمعاً 5 بار به نيروهاي عراقي حمله کردند، ولي نتوانستند به هدفهاي خود دست يابند.
بعد ازدهه فجر، حجت الاسلام رفسنجاني در جلسه روز يک شنبه 24 بهمن ماه مجلس شوراي اسلامي خطاب به نمايندگان مجلس گفت: اکنون ايران ازهرزمان ديگر سرباز بيشتري دارد که هر روز رو به افزايش است. ايران خود را آماده مي سازد تابا اجراي عمليات والفجر و ادامه آن هرچه سريعتر به جنگ پايان دهد و دو ملت ايران و عراق را از دست صدام حسين رها سازد.
خبرگزاري يونايتد پرس که اين خبر را مخابره کرده بود، اضافه نموده بود: ايران در روز سه شنبه 17 بهمن به مناسبت پنجمين سالگرد انقلاب، عمليات والفجررا آغاز کرد و اعلام نمود که اين آخرين عمليات نظامي در جنگ با عراق خواهد بود. و درادامه آن گفت: امّا خبرهاي رسيده از هر دو کشور حاکي از متوقف شدن حمله ايران به وسيله نيروهاي عراق است.
بعد از آرام شدن ميدان نبرد والفجر، حملات هوائي عراق به تأسيسات اقتصادي ايران رو به افزايش نهاد. طبق ادعاهاي ارتش عراق، روزانه بيش از يکصد پروازعملياتي هوائي به وسيله هواپيماهاي جنگي عراق عليه هدفهاي اقتصادي ايراني انجام گرفت. دراين حملات بيشتر تأسيسات نفتي ايران مورد حملات هوائي واقع شد.
بر اساس گزارش خبرگزاري خليج {فارس} صدام حسين از نظاميان فراري عراق خواست به يگانهاي خود برگردند و مورد عفو قرار گيرند. _ مدت زمان شامل عفو عمومي نظاميان فراري عراق تا 19 اسفند مان تضمين گرديده بود_.
از جمله مسائلي که بعد ازعمليات والفجر مطرح گرديد، به کار بردن موشک هاي اگزوست اهدائي فرانسه به عراق و بکار بردن آن عليه کشتي هاي نفت کش در خليج فارس بود که اين امر خود بر شدت مخاصمات افزود و سبب نگراني بيشتر کشورهاي جنوبي خليج فارس گرديد.
عراقي ها براي بزرگتر نشان دادن موفقيت خود در نبرد والفجر، تعدادي از اسراي ايراني را سوار بر کاميون کرده و در شهرهاي بزرگ ازجمله بغداد و بصره به نمايش گذاشتند. در طول 29 ماه جنگ، اولين باري بود که ارتش عراق به چنين اقدامات نمايشي دست مي زد. نتيجه نهائي آن که حمله نيروهاي ايران گرچه از نظر نظامي موفقيت چنداني به دست نياورده بود، اما از نظر رواني ضربت سختي به حکومت عراق و حاميان او وارد ساخته بود. به نحوي که بعد از اين نبرد حکومت عراق و حاميان او برآورد قطعي کردند که اين حمله ايران آخرين حمله نخواهد بود. بلکه سرآغاز حملات متناوب در سطحي وسيع تر خواهد بود. زيرا موضع رهبران سياسي ايران بعد از اين نبرد نه تنها تضعيف نگرديده بلکه قوي تر شده است. رهبران سياسي ايران در اعلام خواسته هاي خود مبني بر سرنگوني حکومت بعثي عراق و احقاق حقوق تضييع شده ملت ايران راسخ ترشده اند. اما موقعيت حکومت عراق نيز بعد ازاين نبرد مستحکم تر شد و حاميان عراق اعتماد بيشتري به قدرت مقاومت عراق در حملات نيروهاي ايران پيدا کردند و بر نتايج ادامه پشتيبانيهاي خود اميدوارترشدند به عنوان نمونه خبرگزاري آسوشتيد پرس در 24 بهمن گزارش داد: موقعيت عراق در مقابل ايران خوب است و اين کشور خيلي محکم در مقابل آخرين تهاجم ايران ايستادگي کرد. اسام البار مشاور رئيس جمهور مصر گفت: جبهه عراق از نظر سياسي و معنوي بسيار متحد و يکپارچه است و موقعيت عراق قابل اطمينان است.
راديو صداي آمريکا در تحليل جنگ ايران و عراق بپه سفر کلود سشون وزير خارجه فرانسه به عراق اشاره کرد و از قول مقامات عراقي گفت: مقامات هر دو کشور علاقه خود را براي گسترش مناسباتي که منافع هر دو طرف را در بر داشته باشد اعلام کرده اند.
بالاخره از 25 بهمن ماه، به علت آرام شدن جبهه هاي نبرد، به تدريج حساسيت محافل سياسي و رسانه هاي گروهي جهان درباره جنگ تحميلي به حالت معمولي خود بازگشت و جريان جنگ به حالت عادي خود ادامه يافت.
منبع: حسيني،سيد يعقوب ،عملیات والفجر مقدماتی،انتشارات هيئت معارف جنگ ،1389
اولين خبري که خبر گزارش جمهوري اسلامي ايران از نبرد والفجر مقدماتي منتشر کرد، آن بود که نبرد در ساعت 12:30 روز يک شنبه 17 بهمن با رمز يا الله يا الله در منطقه فکه و شرق استان العماره عراق آغاز شد. فرمان حمله در محيطي روحاني و در جمع گروهي از مقامات بلند پايه مملکتي از جمله نخست وزير، رئيس ديوان عالي کشور، تعدادي از ائمه جمعه و جمعي از وکلاي مجلس شوراي اسلامي و چند تن از اعضاي مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق صادر شد. قبل از صدور فرمان حمله، توسط حاضرين در اطاق عمليات، زيارت عاشورا با شور و حال خاصي قرائت گرديد و مراسم نيايش برگزار شد.
در نخستين دقايق حمله، باران ملايمي در منطقه باريد که سبب محکم شدن نسبي تپه هاي رملي گرديد. در پيشروي اوليه، نيروهاي ايران با موانع و ميدانهاي مين دشمن مواجه شدند. در ساعت 21:50 اولين يگان که تيپ عمّار از لشکر محمد رسول الله (ص) بود، از موانع عبور کرد و به پاسگاه طاووسيه ايران نزديک شد. آتش توپخانه دشمن ابتدا چندان سنگين نبود، ولي از ساعت 22:25 آتش دشمن شديد تر گرديد و نيروهاي پياده خط مقدم دشمن به مواضع بعدي عقب نشيني کردند. نخست وزير ايران که در قرارگاه خاتم الانبياء (ص) حضور داشت از ارزش هاي فرهنگي حاصل از ايثار برادران بسيج در سطح ايران و جهان تمجيد کرد. نخست وزير در قسمتي از بياناتش گفت: دستور حمله در جوي عارفانه صادر شد، من آرزو مي کنم اثرات فرهنگي ايجاد شده از ايثار نيروهاي بسيج در سطح جهان ارزش خود را بازيابد.
خبرنگار خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران با چند تن از فرماندهان نظامي و سپاهي عمليات کربلا 11 مصاحبه هايي انجام داد. همه آنان به پيروزي اين عمليات اميدواري قطعي داشتند و اثرات اين پيروزي را در کل جريانات جنگ و سرنوشت حکومت بعثي عراق داراي اهميت ويژه اي مي دانستند و آن را پيروزي اسلام بر کفر تلقي مي کردند.
برطبق گزارش اين خبرگزاري، در روزهاي قبل ازآغازاين نبرد، دو نفر از سرداران رشيد سپاهي شرکت کننده دراين نبرد که برادر مجيد بقائي و حسن باقري بودند، به شهادت رسيدند. در قرارگاه کربلا مراسم يادبودي براي آنان برگزار شد. لازم به يادآوري است که برادر مجيد بقائي فرمانده سپاهي قرارگاه کربلا و برادر محسن باقري مسئول اطلاعات سپاهي قرارگاه خاتم الانبياء بود. بنابراين هردو شهيد مقام شامخي در ميدان نبرد داشتند.
در اين عمليات با نخست وزير ايران که در ميدان نبرد بود مصاحبه اي انجام شد. آقاي نخست وزير با ابراز اميدواري کامل به پيروزي اين نبرد اظهارداشت، نتيجه اين نبرد اثرات عميقي در کل روند جنگ و جنبه بين المللي آن خواهد داشت. بويژه سردمداران کفر و مخالفين انقلاب اسلامي را نااميد خواهد ساخت و از جمله در کنفرانس آينده غير متعهدها اثرات مهمي داير بر اراده قاطع ما براي احقاق حقوقمان ايجاد خواهد نمود. نخست وزير در پايان سخنان خود به دولت فرانسه نسبت به دادن کمک هاي فراوان به عراق هشدار داد.
حجت الاسلام سيد محمد باقرحکيم سخنگوي مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق که در قرارگاه خاتم الانبياء بود مردم عراق را به قيام عليه حکومت بعثي دعوت کرد و اظهار داشت نيروهاي ايران به عنوان رهايي بخش بر عليه ارتش بعثي عراق مي جنگند.
آيت الله موسوي اردبيلي رئيس ديوان عالي کشور نيز که در قرارگاه خاتم الانبياء حضور داشت در مصاحبه اي گفت که اين جنگ، جنگ اسلام با کفراست و به خاطر آب و خاک نيست.
در ساعات 10:30 روز 18 بهمن هواپيماهاي دشمن قرارگاه عملياتي خاتم الانبياء را بمباران کردند ولي بمبها ازارتفاع بالا پرتاب شد و به هدف اصابت نکرد و خسارتي به بار نياورد.
تا ساعات اول روز 18 بهمن ماه گزارشات خبري حاکي از پيشروي نيروهاي ايران و آزاد شدن چندين پاسگاه مرزي ايران و بيش از 250 کيلومتر مربع از مناطق اشغال شده ايران بود. حجت الاسلام هاشمي رفسنجاني رئيس مجلس شوراي اسلامي در جلسه همان روز، خبر پيروزي اوليه نيروهاي ايران را به نمايندگان مجلس داد و اظهار اميدواري کرد که اين عمليات آخرين عمليات در جنگ تحميلي باشد و سرنوشت نهايي جنگ و منطقه تعيين گردد. رئيس مجلس درادامه سخنانش گفت: ما را در چند ماه گذشته ضمن اعلام شرايط برحق خود از تمام محافل بين المللي خواستيم با توجه به حقوقمان براي پايان دادن اين جنگ قدم بردارند، ولي نتيجه اي حاصل نشد. به ناچار براي احقاق حقوقمان به آخرين حربه، يعني ادامه نبرد متوسل شديم.
رئيس مجلس ضمن دادن هشدار به حاميان صدام در منطقه و مجامع بين المللي، از آنها خواست بيش ازاين خود را با اين جنگ درگير نسازند و سبب طولاني تر شدن آن نشوند. از نيروهاي مسلح ايران خواست هر چه زودتر با تداوم عمليات، به اين جنگ تحميلي پايان دهند و مردم منطقه را از شر اين جنگ که بر منطقه تحميل شده و از شر ابرقدرتها که مرموزانه به اين جنگ دامن مي زنند و رياکارانه مدعي صلح هستند و دعوت به صلح مي کنند رها سازند.
خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران در صبح روز 18 بهمن، از قول ستاد مشترک از مردم خواست کمک هاي خود را که شامل نياز فوري مانند: آمبولانس، لباس گرم، گوني، وانت کمک دار، پنبه، باند، کنسرو و کمپوت، قند و چاي و شکر مي باشد به ميدان نبرد ارسال دارند.
اولين اطلاعيه قرارگاه خاتم الانبياء در صبح روز 18 بهمن _ بعد ازمتوقف شدن عمليات_ منتشر شد. دراين اطلاعيه اعلام شد که نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران به اهداف از پيش تعيين شده رسيده اند. واکنون در حالت نگهداري مناطق آزاد شده _ پدافند_ مي باشند.
در اطلاعيه شماره 2 اعلام گرديد که پاسگاههاي مرزي سوبله، صفريه، رشيده بعد از 29 ماه اشغال آزاد شد. پاسگاههاي وهب، کرامه، صفريه عراق نيز به تصرف رزمندگان اسلام در آمد. و بيش از 250 کيلومتر مربع از اراضي اشغال شده ايران از لوث وجود متجاوزين پاکسازي شد.
خبرگزاري هاي خارجي
خبرگزاري رويتر ضمن مخابره قسمتي از نظريه هاي اعلاميه هاي ايران، خبر داد که صدام حسين روز گذشته گفت: ايران يک ماه قبل براي حمله به استان ميسان عراق آماده شده بود، ليکن ترديد داشت، زيرا عراق اين منطقه را به يک سنگر مستحکم تبديل کرده است.
خبرگزاري خليج از بغداد، خلاصه اولين اعلاميه ارتش عراق شماره 989 را درباره عمليات جاري گزارش داد که درآن گفته شده بود: تمام نيروهاي حمله ور ايران در منطقه الشيب_ غرب چزابه_ منهدم شدند و حمله نيروهاي ايران متوقف گرديد. نيروهاي ايران نتوانستند حتي يک وجب از خاک عراق را تصرف کنند. خبرگزاري رويتر ازلندن ضمن گزارش خلاصه اي ازاعلاميه هاي ايران، اعلاميه ارتش عراق را نيز به همان وضعي که در بالا بيان شد مخابره کرد. خبرگزاري قطرازبغداد نيز با بيان نظريات عراق درباره دفع حمله نيروهاي ايران گزارش خود را تنظيم کرد.
خبرگزاري رويتر از بغداد نظريات صدام حسين درباره حمله نيروهاي ايران به استان ميسان عراق را منتشر کرد. در آن از قول صدام حسين گفته شد: نيروهاي ايران به هدف تصرف شهر عماره مرکز استان ميسان حمله کردند، تا جاده استراتژيک بغداد بصره را تحت کنترل خود درآورند. اين خبرگزاري در تحليل مختصري از جنگ گفت: جنگ اکنون وارد بيست و نهمين ماه شده است. در اوايل جنگ نيروهاي عراق قسمتي از اراضي ايران را اشغال کردند. ولي اکنون 14 ميليون عراقي در مقابل 39 ميليون ايراني به دفاع از مرز عراق برخاسته اند. رهبران ايران مي گويند: اين جنگ زماني پايان مي يابد که يک جمهوري اسلامي جايگزين دولت بعثي صدام حسين در عراق شود. صدام حسين شب گذشته گفت: حمله جديد ايران حتي يک پيروزي تبليغاتي نيز به دست نخواهد آورد. زيرا توپخانه دوربرد ايران نمي تواند بزرگراه بصره بغداد را با آتش خود قطع کند. مگرآن که نيروهاي ايران تا 6 کيلومتري اين بزرگراه برسند، و به آن نيز نخواهند رسيد. اين خبرگزاري نظريه ديپلماتهاي مقيم بغداد را نيزاعلام کرد که گفته بودند: حملات اخير ايران از تمرينات عالي برخوردار بوده است و موج انساني شهادت طلب نيروهاي ايران پيشرفتهائي در خاک عراق داشته اند.
خبرگزاري کويت با طرفداري از موضع عراق در جنگ تحميلي، جريان را منتشر کرد و خلاصه اي ازاعلاميه هاي ايران و عراق را گزارش نمود: درپايان افزود که تمام تلاش هاي ميانجيگري به خاطر سرسختي ايران و درخواست تقاضاي شرايط غير منطقي، تاکنون به بن بست رسيده است.
خبرگزاري ابوظبي نيز خلاصه اخبار جنگ را با جملاتي به نفع عراق مخابره نمود.
به طور کلي گزارشاتي که در ساعات بعد ازظهر 18 بهمن ماه درباره نبرد والفجر مقدماتي به وسيله رسانه هاي گروهي جهان مخابره گرديد، حاکي از دفع حمله نيروهاي ايران به وسيله نيروهاي عراق بود. خبرگزاري کويت خبرداد که صباح الاحمد معاون نخست وزير و وزير خارجه کويت در مصاحبه با مجله الافکار چاپ لبنان گفته است: کويت به هرگونه تلاشي دست خواهد زد تا جنگ ايران و عراق را پايان دهد. او در قسمتي از سخنانش گفت: کويت از تهديدهاي ايران که توسط حجت الاسلام هاشمي رفسنجاني در خطبه نماز جمعه گذشته عنوان شد، متأسف است.
دومين اعلاميه ارتش عراق درباره نبرد جاري، حاکي ازآن بود که حمله نيروهاي ايران ناموفق ماند و تلفات بسيار سنگيني به نيروهاي ايران وارد شد.
واکنش راديوهاي بيگانه درباره نبرد والفجر
راديوهاي کشورهاي عربي عموماً نظريات صدام حسين و بيانيه هاي ارتش عراق را منتشر کردند که عمدتاً حاکي از عدم موفقيت نيروهاي ايران بود.
راديو لندن در بخش انگليسي ساعت 12:30 روز 18 بهمن به طريق موذيانه اي خبر جنگ ايران و عراق را منتشر کرد و گفت : حجت الاسلام هاشمي رفسنجاني حمله اخير را حمله قاطع براي خاتمه جنگ ايران اعلام کرده و در بيانيه هاي نظامي ايران خبر تصرف چند پاسگاه مرزي عنوان شده است. اين راديو نظريات عراق را به همان صورتي که در رسانه هاي ديگر مطرح شده بود بيان کرد. لحن گفتار راديو کلن نيز مانند راديو لندن بود. سومين بيانيه ارتش عراق درباره نبرد والفجر در ساعت 14:30 از راديو صوت الجماهير پخش شد: که درآن گفته شد حمله نيروهاي ايران در دو مرحله اجرا شد، مرحله اول حدود نيمه شب 1983/2/6 ( 17 بهمن ) و مرحله دوم ساعت 7 بامداد اجرا گرديد. در اين مرحله،از حمله دو لشکر ايران وارد
عمل شدند، که بکلي منهدم گرديدند. راديو ليبي دربرنامه ساعت 17 خلاصه اعلاميه هاي نيروهاي مسلح ايران منتشر کرد که در مجموع نسبت به ايران حسن نظر درآن ديده مي شد.
راديو اسرائيل در ساعت 19 روز 18 بهمن در بخش فارسي خود گزارش مشروحي از اعلاميه هاي ايران و عراق داد. ظاهراً چنين وانمود کرد که بيطرفانه حرفهاي هر دو طرف جنگ را بيان مي کند.
بطورکلي در ساعات بعدازظهر روز 18 بهمن که تا حدودي نتايج کلي حمله ايران مشخص گرديده بود، روش تبليغي راديوهاي بيگانه عليه حمله ايران گزارش مي شد که حاکي از عدم موفقيت نيروهاي ايراني بود.
پخش فارسي راديو لندن در ساعت 19:45 بهمن ماه، تفسيري را که ديويد برادشو درباره جنگ ايران و عراق کرده بود، منتشر کرد. خلاصه آن بدين شرح بود: دکتر ولايتي وزير خارجه ايران بعد از تلاش هاي هيئتهاي حسن نيت براي پايان جنگ اظهار داشت، جنگ ايران و عراق با مذاکرات هرگز حل نمي شود و رهبران ايران راه پايان جنگ را فقط در مبارزه نظامي مي بينند، ازاين لحاظ نيز خود را قوي تر احساس مي کنند. در ادامه اين تعبيرگفته شد: اما ايران اکنون از نظر مالي در مضيقه قرار گرفته و صادرات نفت آن کشور محدود شده است. در تحقيقات متخصصين نظامي آمريکا چنين نتيجه گرفته شده که برخلاف تصور بسياري، تصفيه ارتش ايران بعد ازانقلاب از کارايي آن نکاسته است. علي رغم بعضي اختلافات بين ارتش و سپاه پاسداران، با تلفيق شور مذهبي، انضباط، افراد سپاه پاسداران و افراد ارتش ايران کارايي نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران بهترشده است. اما مهمترين مشکل نظامي ايران کمبود تجهيزات سنگين و قطعات يدکي آنها است.
در ساعت 20:20 راديو صوت الجماهير اعلاميه شماره 991 ارتش عراق را منتشر کرد که در آن، همان گفته هاي قبلي تکرار شده بود و تعداد کشته هاي نيروهاي ايران 6894 نفر _ به دقت شمارش توجه شود_ و صدها اسيراشاره شده بود. نتيجه نهائي نبرد جاري را دفع شدن حمله نيروهاي ايران در منطقه شيب_ غرب فکه چزابه_ اعلام کرده بود.
با توجه به اين که در پايان روز 18 بهمن نتيجه نبرد والفجر مقدماتي تا حدودي مشخص گرديد و معلوم شد که حمله نيروهاي ايران در عمق داخل خاک عراق با عدم موفقيت مواجه شد و اين نبرد درهمان حوالي خط مرز بين دو کشور متوقف گرديد. طبعاً لحن گفتارها و گزارش ها بيشتر به نفع حکومت متجاوز عراق تغييرکرد و لحن رسانه هاي گروهي ايران نيز ديگر نمي توانست از احساسات پيروزمندانه کافي برخوردار باشد. براي درک چگونگي بازتاب اين نتايج شمه اي از گفتار رسانه هاي داخلي و خارجي را بازگو مي کنيم.
گزارشهاي داخلي
در گزارش ديگري خبرازحمله هواپيما و هليکوپترهاي دشمن به نيروهاي خودي و دفع پاتکهاي دشمن داده شد. درباره انهدام نيروهاي دشمن فقط به تيپ 704 عراق اشاره گرديد. در حالي که در بررسي نيروهاي دشمن ديديم که به بيش از 27 تيپ عراق در شرق عماره و علي غربي اشاره شده بود.
در ادامه گزارشات، قرارگاه خاتم الانبياء در 19 بهمن اعلام کرد که حمله ديگري در منطقه فکه اجرا شد که بر اثر آن 50 کيلومتر مربع ديگر از مناطق اشغالي ايران آزاد گرديد و شمار اسراي عراقي به بيش از يکصد نفر و کشته شدگان دشمن به بيش از 800 نفر رسيد. هواپيماهاي عراقي فعال تر شدند بنحوي که برمبناي ادعاي عراق 113 پرواز عملياتي درمنطقه نبرد استان ميسان اجرا کردند. مسئله اي که در جريان اين نبرد مطرح شد، حضور يک گردان از ارتش سودان در جبهه عراق جزو تيپ 95 ارتش عراق بود که دراين نبرد تلفات سختي را متحمل گرديد.
سومين اطلاعيه نيروهاي مسلح ايران درباره نبرد والفجر در 19 بهمن منتشر شد. در آن ضمن اعلام حمله شب قبل در منطقه فکه، نتايج حاصله ازآن که در بالا بيان گرديد، اعلام شد، مناطق آزاده شده به 300 کيلومتر مربع افزايش يافت. دراين اعلاميه اعتراف گرديد که نبرد در حوالي خط مرز جريان داشته و جاده مرزي بين پاسگاه رشيديه و صفريه پاکسازي شده است. در روز 19 بهمن نيروهاي دشمن در منطقه چنگوله واقع در 40 کيلومتري جنوب شرقي مهران اقدام به حمله کردند و قريب 5 ساعت نبرد بين رزمندگان مدافع ميهن اسلامي ما با نيروهاي مهاجم ادامه داشت و حمله دشمن دفع گرديد. يک نفرازافراد دشمن به اسارت درآمد و 7 تن از رزمندگان ما شهيد و تعدادي زخمي شدند. لازم به توضيح است که دراين منطقه فقط عناصر سبک نيروهاي مسلح ايران به صورت پرده پوشش مستقر بودند.
بازتاب جريان نبرد در رسانه هاي خارجي در 19 بهمن ماه
بر اساس برآورد نظامي آمريکا حدود 150 هزار سرباز ايراني در جبهه غرب دزفول متمرکز شده اند. درمقابل، عراق نيز تمام نيروهاي ذخيره خود را به اين منطقه نبرد اعزام کرده است. ازهم اکنون نبرد سرنوشت سازي ممکن است آغاز گردد که عراق براي آن آماده است. نتيجه پيروزي سربازان افراطي آيت اله خميني آن قدر براي اردن، عربستان و ديگر رژيمهاي محافظه کار سنتي، شوم است که آنها کاملاً حق دارند شديداً نگران باشند. دراين مقاله نسبتاً طولاني به طورکلي خطرات و تهديدات پيروزي ايران درمنطقه بازگو شده و چنين به نظر مي رسد که مقاله به نحوي پايه ريزي شده بود که حاميان عراق را بيش از پيش وادار به طرفداري از حکومت عراق سازند.
به عنوان نمونه در تحليل اثرات ميزان صدور نفت ايران و عراق گفته بود: اين هر روز غني تر و عراق بر عکس فقيرتر مي شود. اين امر در توازن نظامي عراق اثرات منفي خواهد داشت. کشورهاي منطقه خليج فارس سالانه 12 ميليارد دلار به عراق کمک مي کنند. ولي اکنون خود آنها نيز با مشکلات اقتصادي مواجه شده اند به آمريکا فشار وارد مي شود که به نفع عراق اقدام کند، ولي دولت آمريکا مايل نيست ايران را بيش از حد تحت فشار قرار دهد. نتيجه نهائي اين مقاله آن است که اگر در جبهه هاي نبرد، تحرک نيروهاي ايران فروکش کند ممکن است حکومت ايران به يک توافق سياسي رضايت دهد. در همين حال نيروهاي واکنش سريع آمريکا در منطقه خاورميانه فعال شده اند تا به دوستان خود دراين منطقه اطمينان دهند آمريکا در پشتيباني آنها خواهد بود. زيرا مقامات آمريکائي اعتراف مي کنند، نتيجه پيروزي ايران در اين جنگ حداقل و حداکثر مصيبت بار خواهد بود. حداقل خواسته ايران سرنگوني صدام و پرداخت 100 ميليارد دلار غرامت و بازگشت هزاران رانده شده عراقي به خانه هايشان خواهد بود. حداکثر ممکن است ايران بخواهد يک رژيم شيعه را در بغداد و شيخ نشينهاي ديگر منطقه برقرار سازد و عربستان و اردن را منزوي نمايد.
راديو مراکش ضمن انتشار خلاصه اعلاميه هاي نظامي عراق گفت: رؤساي کشورهاي عربستان، يمن شمالي، اردن، مصر طي تماس تلفني با صدام حسين ادامه پشتيباني هاي خود را از عراق مورد تأئيد قرار دادند. اين راديو از قول وزير خارجه فرانسه گفت: فرانسه به سياست خود در مورد جنگ عراق با ايران ادامه خواهد داد. زيرا مي بيند که اين کشور احتياج به کمک دارد.
خبرگزاري تاينوگ (يوگسلاوي) گزارشي تحت عنوان ارتش جديد اسلام منتشر کرد. ما حصل اين گزارش مفصل آن بود که نيروهاي ايران تحت اين عنوان، حرکت جديدي را در دنيا آغاز کرده اند. بنا به تفسيرخبرگزاري جمهوري اسلامي ايران از اين مقاله، هدف نويسنده يا گوينده آن بوده که خاطرات ارتش اسلام زمان امپراطوري عثماني به شبه جزيره بالکان را زنده کند.
خبرگزاري عراق به استناد قسمتي از گفتارهاي فرماندهان نيروهاي ايران اظهار داشت که ايراني ها بعد از عدم موفقيت اعتراف کرده اند که در اين حمله با استحکامات بسيار قوي عراق مواجه شدند. وزير بهداري ايران از جبهه جنگ از مردم ايران درخواست استمداد براي ارسال وسايل بهداشتي و پزشکي کرد.
خبرگزاري هند بدون تفسير ويژه اي، خلاصه جريان حوادث جنگ را منتشر کرد و گفت : حمله نيروهاي ايران چند ساعت بعد از سخنراني صدام حسين آغاز شد. صدام حسين در اين سخنراني گفته بود که عراق براي دفع حمله ايران آمادگي کامل دارد.
روزنامه الراي العام چاپ کويت درباره جريان جنگ ايران و عراق نوشت : کشورهاي عرب منطقه بايد عملاً به ايران نشان دهند که دراين جنگ به طور قاطعانه پشتيبان عراق خواهند بود. روزنامه هاي ديگر کويت نيز ضمن انتقاد از روش ايران در پيدا کردن راه حل جنگ گفت: تمايل رهبران ايران براي سقوط صدام يک ساده انديشي مطلق است. روزنامه سعودي الرياض نيز نوشت که حکام عرب در کنفرانس فاس متعهد شدند که کمکهاي نظامي و معنوي خود، را به عراق ادامه دهند. بر اساس اعلام خبرگزاري عراق، صدام حسين به دنبال آغاز حمله نيروهاي ايران به طور جدي از کشورهاي عرب درخواست کرد: به تعهدات خود نسبت به کشور عراق عمل کنند. اين درخواست رسماً به اطلاع سفراي کشورهاي عربي مقيم بغداد رسيد.
طارق عزيز معاون نخست وزير و وزير خارجه عراق در پيامي براي دبيرکل سازمان ملل و اتحاديه عرب و دبيرکل کنفرانس اسلامي خطراين حمله و ادامه جنگ را يادآور شد و ازآنان و همچنين دبيرکل کنفرانس غير متعهدها خواست براي پايان دادن به جنگ اقدامات فعالتري انجام دهند.
خبرگزاري کويت اطلاع داد: صدام حسين در مصاحبه با خبرگزاري عراق بار ديگر از رهبران ايران درخواست کرد از نبرد منطقه شيب درس عبرت بگيرند و به نداي صلح پاسخ مثبت دهند.
بالاخره گرچه از پايان روز 19 بهمن رسانه هاي گروهي جهان به نوعي به متوقف شدن حمله نيروهاي ايران پي بردند، ولي به هر حال وحشتي که اين نبرد در دنياي علاقمند به سرنوشت جنگ ايران و عراق ايجاد کرده بود اثرات خود را نشان داد و بار ديگر اغلب کشورهاي علاقمند و ذينفع نداي صلح طلبي را سر دادند. در رأس آنها کشورهاي عرب حوزه خليج فارس قرار داشتند. ما به منظور اختصار از بازگو کردن گفتارهاي رسانه هاي گروهي جهان دراين باره خودداري مي کنيم و فقط به بيان خلاصه اي از قسمتي از تفسيرهاي محافل سياسي و خبري جهان درباره ادامه جنگ تحميلي اکتفا مي نمائيم.
بخش انگليسي راديو لندن متن مصاحبه با فريدهاليدي درباره جنگ ايران و عراق را منتشر کرد. خلاصه نظرات هاليدي آن بود که ايرانيان درباره حمله اخيرگفته اند : اين حمله نهائي است. اما به نظر او اين ادعاي رهبران ايران فقط به منظور تقويت روحيه رزمندگان ايران بود. او درباره آمادگي عراق گفت: عراقي ها از تجهيزات بسيار پيشرفته اي برخوردارند و کمکهاي فوق العاده اي به آن کشور مي شود. درباره هدف ايران در کنفرانس غير متعهدها، فريدهاليدي گفت: قطعاً ايران مي خواهد موضع قويتري در اين کنفرانس داشته باشد. او درباره احتمال سرنگوني صدام حسين گفت: شايد اين فکر در بعضي ازطرفداران او نيز قوت گرفته باشد. اما مسئله اساسي اين است که چه کسي مي تواند جانشين صدام شود و نتيجه نهائي اين تغييرات به نفع کامل ايران نباشد.
در پاسخ سؤالي که شده بود: صدام حسين در سال 1975 حاضر به صلح با ايران شد و اکنون نيزاعلام کرده است براي ايجاد صلح حاضراست به تهران برود، گفت: آن موقع يک توافق کاملاً واقع بينانه پيش آمد. اما وضع اکنون کاملاً متفاوت است و اکنون يک عقيده کاملاً غير واقع بينانه راجع به اين که جنگ تا چه وقت طول خواهد کشيد وجود دارد. هيچ راهي براي صدام جهت مصالحه با چنين افرادي وجود ندارد.
بعد ازآرام شدن وضعيت منطقه نبرد والفجر، تحرک حکومت عراق از نظر سياسي و تبليغات وسيع تر شد. ارتش عراق به وسيله هواپيماهاي جنگي خود در منطقه اين عمليات اعلاميه هاي تبليغاتي فرو ريخت. در آن ضمن حمله به حکومت ايران از رزمندگان ايران دعوت کرده بود به عراق پناهنده شوند. در صحنه جهاني نيز، به ويژه در دنياي عرب، حرکت عراق فعالتر شد. حکومت عراق به کشورهاي ديگر عرب هشدار داد که حمله اخير ايران سرآغاز حملات مداوم ديگري است. کشورهاي عربي موظف هستند بر اساس پيمان اتحاديه عرب به عراق کمک بيشتري بکنند.
امپراطوريهاي خبري نيز که اغلب از عراق حمايت مي کردند، در راديوها و نشريات، حمله ايران را به صورت تهديد فوق جدي به جهانيان عرضه کردند. به عنوان نمونه روزنامه کورير دولاسرا چاپ ايتاليا نوشت: ارتش امام خميني براي اشغال عراق و تقسيم آن به دو بخش به آن کشور حمله کرده است.
روزنامه آمريکائي نيويورک تايمز در يک مقاله نسبتاً مفصل، نبرد جاري و همچنين روند جنگ ايران و عراق را مورد تحليل قرار داد و ضمن اين که چند عمليات قبلي ايران را نا موفق خواند، درباره حمله اخير ايران نوشت که سربازان ايراني بايد از 3 خط مستحکم دفاعي عراق در دشت باز غرب فکه عبور کنند. درحالي که برتري کلي با نيروهاي عراق است. در ادامه اين بحث گفت که عراق مکرراً پيشنهاد صلح کرد، اما ايران امتناع نموده و به کرات خواستار درهم کوبيدن رژيم صدام شده است.
درباره خريد تسليحات به وسيله ايران نوشت که ايران مي خواهد تجهيزات مدرني بخرد. اما به علت کاهش درآمد نفت قادر به اين کار نخواهد بود.
سرلشکر هشام صباح الفخري فرمانده سپاه 4 عراق در يک مصاحبه مطبوعاتي در 20 بهمن ماه اظهار داشت: نيروهاي ايراني 3 بار تلاش کردند در منطقه عملياتي_ شرق عماره_ از خط مرز بگذرند. ولي يگانهاي سپاه 4 عراق آنها را عقب راندند. او گفت: جاده فکه _ شيب تحت کنترل کامل نيروهاي عراقي است. ادامه داد که نيروهاي ايران به اين گونه حملات ادامه خواهند داد. سرلشکر فخري گفت: نيروهاي ايران در يک قسمت کوچک موفق شدند تا عمق 200 متري خاک عراق پيشروي کنند. اما همه آنان به اسارت نيروهاي عراقي درآمدند. وي گفت: هدف حمله اخيرايران شهر العماره عراق بود، زيرا يک نقشه رنگي از يکي از اسراي ايراني به دست آمده که اين مطلب را نشان مي دهد.
مرحله دوم عمليات والفجر در شبانگاه 20 بهمن آغاز شد که شرح آن در مطالب هدايت عمليات بيان گرديد. با شروع اين مرحله، تلاش خبري خبرگزاريهاي داخلي و خارجي بار ديگر رونقي گرفت و مطالبي درباره پيشروي نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران مخابره شد. اما همان گونه که در شرح عمليات بيان گرديد، در اين مرحله نيز موفقيت قابل ملاحظه اي نصيب نيروهاي ايراني نشد. قبل از آن که بازار خبري داغ شود، نبرد از دورافتاد. از روز 21 بهمن ماه تقريباً بکلي متوقف گرديد. رسانه هاي گروهي جهان به تحليل کلي روند جنگ ايران و عراق ادامه دادند. نتيجه کلي اين بررسيها اين بود که ايران به حملات پياپي ادامه خواهد داد و جنگ همچنان جريان خود را طي خواهد کرد و هرگونه تلاش سازمانهاي بين المللي و شخصيت هاي سياسي جهان براي پايان دادن اين جنگ به نتيجه اي نخواهد رسيد. از جمله تفسيرهاي مفصل مقاله اي بود که در روزنامه هاي نشنال تايمز به قلم راجر ماتيوز تحت عنوان پژواک جنگ خليج در خاورميانه نوشته شده بود. نويسنده در اين مقاله 4 صفحه اي جريان جنگ و هدفهاي نهائي حکومت ايران و عراق را مورد بررسي قرار داده و ضمن انتقاد کلي ازهر دو طرف گفته بود: بنابراين احتمالاًًً اشکي براي هيچ يک از دو رژيم که در تلاش براي وارد کردن خسارت به ديگري هستند ريخته نمي شود. در قسمتي ازاين مقاله گفته شد بود که اگر چه راه حل نظامي براي جنگ را نمي توان ناديده گرفت. اما ايران در سرمايه گذاري بر سر ابتکاري که ازاوايل سال گذشته ميلادي به دست آورده که نيروهاي عراق را به آن سوي مرز عقب براند شکست خورده است. از آن موقع چندين حمله خونين به مواضع دفاعي عراق اجرا کرد، اما روحيه سربازان عراقي قويتر شده است. حمله اخير ايران نشان داد که امکانات تدارکاتي ايران براي يک عمليات مداوم قابل شک و ترديد است، اما رمز بقاي عراق نيز در گور کمکهاي اقتصادي و مالي کشورهاي عربي حوزه خليج فارس است.
گرچه عمليات والفجر مقدماتي به هدف نهائي نرسيد اما اثرات رواني و سياسي را در محافل بين المللي بويژه منطقه خليج فارس بر جاي گذاشت و حساسيت طرفداران حکومت عراق و مخالفين جمهوري اسلامي ايران را نسبت به سرنوشت جنگ قوي تر کرد. اولين آثار اين افزايش حساسيت در حکومت فرانسه ظاهر شد و کلود سشون وزير خارجه فرانسه يک مسافرت اعلام نشده به بغداد کرد تا ضمن تأکيد ادامه کمکهاي فرانسه به عراق حکومت آن کشور را نسبت به تعهدات فرانسه در قبال جنگ مطمئن سازد و از اضطراب و نگراني عراق و پشتيبانان منطقه اي او بکاهد. کلود سشون در مصاحبه مطبوعاتي درباره علت اين مسافرت به بغداد گفت: پاريس نگران پيروزي نهائي ايرانيان در جنگ است. افزود تعدادي از کشورهاي منطقه خليج فارس نگران اثرات انقلاب اسلامي ايران در کشور خود هستند. در پايان سخنانش بر حمايت از کشورهاي اين منطقه تأکيد نمود.
روزنامه لوموند چاپ پاريس سفر کلود سشون به عراق واردن نوشت: اين مسافرت براي بررسي مسائل مالي بين فرانسه و عراق بوده و ارتباطي با جنگ ندارد. سشون درمقابل کميسيون امور خارجه فرانسه خاطرنشان ساخته که نبرد اخير در جريان جنگ، تحولي ايجاد نکرده است. اما اضافه نمود که آنچه تازه و جديد است سمبولي است که {امام} خميني بيش از پيش عرضه مي کند. سمبولي که با ظاهر شدن آن در دنياي عرب و حتي ماوراي آن، براي تعداد زيادي از کشورها سبب سئوال و اضطراب مي گردد.
از23 بهمن ماه متوقف شدن حمله نيروهاي ايران براي محافل خبري قطعي گرديد. دشمنان انقلاب اسلامي نفسي تازه کشيدند و با خوشحالي اين خبر را در رسانه هاي گروهي منتشر ساختند. مقالات نيشداري عليه ايران اسلامي نوشتند. در اين تلاش رسانه هاي خبري، ارتجاع منطقه گوي سبقت را از ديگران ربوده بودند. ازآن جمله روزنامه هاي کويت و عربستان بودند. در اغلب رسانه هاي گروهي شامل راديو و نشريات، خلاصه اطلاعيه هاي نظامي عراق منتشر مي شد که در آن کراراً به رقم اعلام شده 4860 نفر کشته و حدود يک هزار نفر اسير از نيروهاي ايران اشاره مي گردد. بر فرض صحت اين ادعا، جمع کل تلفات نيروهاي ايران در اين نبرد بزرگ از 6 هزار نفر کمتر بود. در صورتي که در نبرد محرم که دو ماه قبل از نبرد والفجر اجرا شد، تعداد اسراي عراقي قريب 3500 نفر بود. حداقل همين تعداد نيز کشته شده بودند. البته عراق در بعضي از اعلاميه ها، تلفات نيروهاي ايران را بيش از 15 هزار نفر اعلام کرده بود.
به هر حال عدم موفقيت چشمگير نيروهاي ايران در نبرد مورد بحث، سبب آرامش خاطر دشمنان ايران شد. گرچه تمام محافل سياسي و خبري جهان اين حمله و حملات قبل از آن را شروع يک سلسله حملات مداوم نيروهاي ايران و کشاندن جنگ به داخل خاک عراق و فشار براي سرنگون شدن حکومت بعثي عراق مي دانستند.
در 24 بهمن خبرگزاري يونايتد پرس در بيروت، در تحليل جنگ ايران و عراق چنين گفت: ايران درآغاز تهاجم در سه شنبه گذشته _ 17 بهمن _ گفته بود که انتظار دارد با اين نبرد به جنگ 29 ماهه خاتمه دهد. اما اکنون وضع جبهه ها به نحوي است که ايران بارديگر از انهدام چند سنگر عراقي خبر مي دهد. خبرگزاري هاي ديگر نيزازآرام شدن جبهه هاي نبرد و حملات شديد هوائي عراق به ايران خبر دادند نتايج کلي آن بود که حمله نيروهاي ايران متوقف شده و تلفات سنگيني در اين نبرد به نيروهاي ايران وارد گرديده است. کانال 2 تلويزيون فرانسه، نمايشي ازميدان نبرد و کشته ها و اسراي ايراني نشان داد که البته به وسيله عراق تهيه شده بود. درآن فيلم قسمتي از مراسم روز 22 بهمن تهران که درآن حجت الاسلام سيد احمد خميني پيام امام را قرائت مي کرد، به اين جمله امام اشاره شد که ايران شيعه به تنهائي به اندازه همه کشورهاي عرب قدرتمند است، مونتاژ شده بود اين امرخود نمونه اي از ستيزه جوئي استکبارجهاني با انقلاب اسلامي ايران بود. بعد ازگذشت چند روز از آرام شدن جبهه نبرد، دستگاه تبليغاتي عراق درباره اعلام تلفات نيروهاي ايراني احساس کمبود کرد و در 24 بهمن اظهار داشت که جمع تلفات نيروهاي ايران در 5 روز نبرد 15258 نفر بوده است. دراين روز ژنرال عبدالجبار شنسل رئيس ستاد نيروهاي مسلح عراق در يک مصاحبه تلويزيوني اظهار داشت که 4 لشکر پياده و چند تيپ زرهي و يک تيپ مکانيزه ايران در حمله اخير شرکت داشتند در اين حمله موفق شده اند در منطقه اي بعرض 2 تا 3 کيلومتر در خاک عراق نفوذ کنند، ولي در بامداد روز دوشنبه نيروهاي عراق پاتک کردند و تمام نيروهاي ايران را از خاک عراق عقب راندند. ژنرال شنسل گفت: ايراني هاي در مدت 5 روز جمعاً 5 بار به نيروهاي عراقي حمله کردند، ولي نتوانستند به هدفهاي خود دست يابند.
بعد ازدهه فجر، حجت الاسلام رفسنجاني در جلسه روز يک شنبه 24 بهمن ماه مجلس شوراي اسلامي خطاب به نمايندگان مجلس گفت: اکنون ايران ازهرزمان ديگر سرباز بيشتري دارد که هر روز رو به افزايش است. ايران خود را آماده مي سازد تابا اجراي عمليات والفجر و ادامه آن هرچه سريعتر به جنگ پايان دهد و دو ملت ايران و عراق را از دست صدام حسين رها سازد.
خبرگزاري يونايتد پرس که اين خبر را مخابره کرده بود، اضافه نموده بود: ايران در روز سه شنبه 17 بهمن به مناسبت پنجمين سالگرد انقلاب، عمليات والفجررا آغاز کرد و اعلام نمود که اين آخرين عمليات نظامي در جنگ با عراق خواهد بود. و درادامه آن گفت: امّا خبرهاي رسيده از هر دو کشور حاکي از متوقف شدن حمله ايران به وسيله نيروهاي عراق است.
بعد از آرام شدن ميدان نبرد والفجر، حملات هوائي عراق به تأسيسات اقتصادي ايران رو به افزايش نهاد. طبق ادعاهاي ارتش عراق، روزانه بيش از يکصد پروازعملياتي هوائي به وسيله هواپيماهاي جنگي عراق عليه هدفهاي اقتصادي ايراني انجام گرفت. دراين حملات بيشتر تأسيسات نفتي ايران مورد حملات هوائي واقع شد.
بر اساس گزارش خبرگزاري خليج {فارس} صدام حسين از نظاميان فراري عراق خواست به يگانهاي خود برگردند و مورد عفو قرار گيرند. _ مدت زمان شامل عفو عمومي نظاميان فراري عراق تا 19 اسفند مان تضمين گرديده بود_.
از جمله مسائلي که بعد ازعمليات والفجر مطرح گرديد، به کار بردن موشک هاي اگزوست اهدائي فرانسه به عراق و بکار بردن آن عليه کشتي هاي نفت کش در خليج فارس بود که اين امر خود بر شدت مخاصمات افزود و سبب نگراني بيشتر کشورهاي جنوبي خليج فارس گرديد.
عراقي ها براي بزرگتر نشان دادن موفقيت خود در نبرد والفجر، تعدادي از اسراي ايراني را سوار بر کاميون کرده و در شهرهاي بزرگ ازجمله بغداد و بصره به نمايش گذاشتند. در طول 29 ماه جنگ، اولين باري بود که ارتش عراق به چنين اقدامات نمايشي دست مي زد. نتيجه نهائي آن که حمله نيروهاي ايران گرچه از نظر نظامي موفقيت چنداني به دست نياورده بود، اما از نظر رواني ضربت سختي به حکومت عراق و حاميان او وارد ساخته بود. به نحوي که بعد از اين نبرد حکومت عراق و حاميان او برآورد قطعي کردند که اين حمله ايران آخرين حمله نخواهد بود. بلکه سرآغاز حملات متناوب در سطحي وسيع تر خواهد بود. زيرا موضع رهبران سياسي ايران بعد از اين نبرد نه تنها تضعيف نگرديده بلکه قوي تر شده است. رهبران سياسي ايران در اعلام خواسته هاي خود مبني بر سرنگوني حکومت بعثي عراق و احقاق حقوق تضييع شده ملت ايران راسخ ترشده اند. اما موقعيت حکومت عراق نيز بعد ازاين نبرد مستحکم تر شد و حاميان عراق اعتماد بيشتري به قدرت مقاومت عراق در حملات نيروهاي ايران پيدا کردند و بر نتايج ادامه پشتيبانيهاي خود اميدوارترشدند به عنوان نمونه خبرگزاري آسوشتيد پرس در 24 بهمن گزارش داد: موقعيت عراق در مقابل ايران خوب است و اين کشور خيلي محکم در مقابل آخرين تهاجم ايران ايستادگي کرد. اسام البار مشاور رئيس جمهور مصر گفت: جبهه عراق از نظر سياسي و معنوي بسيار متحد و يکپارچه است و موقعيت عراق قابل اطمينان است.
راديو صداي آمريکا در تحليل جنگ ايران و عراق بپه سفر کلود سشون وزير خارجه فرانسه به عراق اشاره کرد و از قول مقامات عراقي گفت: مقامات هر دو کشور علاقه خود را براي گسترش مناسباتي که منافع هر دو طرف را در بر داشته باشد اعلام کرده اند.
بالاخره از 25 بهمن ماه، به علت آرام شدن جبهه هاي نبرد، به تدريج حساسيت محافل سياسي و رسانه هاي گروهي جهان درباره جنگ تحميلي به حالت معمولي خود بازگشت و جريان جنگ به حالت عادي خود ادامه يافت.
منبع: حسيني،سيد يعقوب ،عملیات والفجر مقدماتی،انتشارات هيئت معارف جنگ ،1389
