صهيونيسم وتوليد جديد يك مرجع
نويسنده:عليرضا رضوي(1)
معلوم نيست كه با پيشرفت سريع بشر در تمام علوم، شيوه سنگين دائره المعارف نويسي، شيوه خوبي باشد، چرا كه زمان، حجم مطالب و جامعيت موضوعات از اهم مواردي است كه با مؤلفه هاي منتسب به علم در حال حاضر همخواني ندارد. آيا مي توان به جامعيت و جديد بودن مقاله اي در دائره المعارف، آن هم پس از اضافه نمودن زمان و حجم مطالب ديگر، اطمينان كرد؟ حقيقت آن است كه دلايل ديگري نيز وجود دارد كه با درنگ و تأمل در آن مي توان اتخاد اين شيوه را تا حدي زير سؤال برد. ولي به هر جهت و با وجود تمام ابهامات، دائره المعارف نويسي همچنان ادامه دارد. آن هم به شيوه اي جديد در حوزه هاي مختلف از علوم. در واقع دائره المعارف نويسي شكل تخصصي يافته است و ديري نخواهد پاييد كه ما در زمينه كوچكترين موضوعات دائره المعارف داشته باشيم.(2)
يهوديان از جمله كساني هستند كه همچنان بر استمرار دائره المعارف نويسي آن هم به اشكال مختلف اهتمام دارند و عجيب است كه از اين عرصه براي نوشتن تاريخ يا ايجاد فرهنگ هاي متفاوت استفاده هاي فراواني برده اند. در واقع تاريخ پردازي و فرهنگ سازي، رايج ترين و بديهي ترين بهره يهود از دائره المعارف نويسي است كه به صورت جدي از سال 1906 با انتشار «دائره المعارف يهود» (Jewish Encyclopedia) به زبان انگليسي در نيويورك آغاز شد و به زبان هاي مختلف ديگر و در مناطق مختلف جهان تاكنون ادامه دارد.
نوع كامل تر و جامع تري از دائره المعارف آن هم در خصوص تاريخ و فرهنگ يهود و يهوديان پس از انتشار انواع ديگري از آن در قرن گذشته با نام «دائره المعارف جودائيكا» (Encyclopedia Judaica) نمود يافت. اين دائره المعارف نقطه متكاملي از تلاش هاي همه جانبه ومتنوع يهود در باب دائره المعارف نويسي است كه ويژگي هاي آن عبارت اند از:
1. انتشار آن به عبارتي زمان پايان مدخل نويسي آن سال 1972 مي باشد.
2. هم اكنون در 18 جلد عرضه مي شود. ولي در ابتدا در 16 جلد منتشر شد و مجلدات هفدهم و هجدهم به عنوان تكمله مداخل تا سال 1993 را در بر مي گيرند. در واقع دو جلد آخر اضافات مباحثي است كه در 16 جلد نيامده و 20 سال پس از انتشار اول اثر را شامل مي شود.
3. اين دائره المعارف 8000 عكس در اندازه هاي مختلف دارد كه از ميان آرشيو 25000 عددي به همين منظور انتخاب شده است.
4. در فهرست راهنما يا ايندكس اين اثر 25000 مدخل به عنوان موضوعات مستقل معرفي شدها ست كه در ذيل هر كدام مجموعا 200/000 موضوع ريز آمده است.
5. طراحي روي جلد دائره المعارف مذكورـ كه ابرام جيمز آن را بر عهده داشته است ـ در برگيرنده يك فراز از كتاب اشعيا در عهد عتيق است كه به گونه اي با زبان انگليسي بر رو و پشت جلد قرار گرفته است كه كلمات «لرد» به معناي خداوند و «صهيون» و «اورشليم» در زير همه در عطف قرار مي گيرد. اين جمله از کتاب اشعيا در بخش دوم و فراز سوم و چهارم به اين صورت آمده است:
بياييد تا به كوه خداوند و به خانه خداي يعقوب برآييم تا طريق هاي خويش را به ما تعليم دهد و به راه هاي وي سلوك نماييم، زيرا كه شريعت از صهيون و كلام خداوند از اورشليم صادر خواهد شد.
6. ويراستار اصلي كتاب مذكور سيسيل روث مي باشد كه البته تا قبل از انتشار اثر در سال 1970 مرده است.
7. در ابتداي دائره المعارف جودائيكا يعني در جلد اول علاوه بر مقدمه، عناويني همچون بخش هاي مختلف و ويراستاران مرتبط با آن آمده است و مسئولان و مديريت بخش هاي مختلف معرفي شده اند و در ادامه ويراستاران دائره المعارف با ذكر خلاصه از زندگينامه شان معرفي گرديده اند.
به دليل ذكر اختصار نام پديد آورندگان مداخل در پايان هر مدخل،نام كامل هر نويسنده به ترتيب حروف الفبا در ابتداي اثر و در جلد اول آمده است. اختصار نامه، بخش ديگري از بخش هاي آغازين جلد اول است كه با ذكر اختصاري كتاب شناسي اثر ادامه مي يابد.
ذكر تقويم يهودي از سال 1920 تا سال 2020 به صورت مجزا كه جمعا در برگيرنده تقويم يهودي در يك قرن است، از ويژگي هاي آغازين دائره المعارف جوادئيكاست.
ذكر شجره نامه چند خاندان معروف در يهوديت يا مكان شناسي در اراضي اشغالي که مصارف نقشه واطلس دارد، از بخش هاي ديگر جلد اول مي باشد.
معرفي روزنامه ها و نشريات ادواري يهودي ـ عبري در سراسر جهان با ذكر عنوان، محل نشر، ذكر دوره، تاريخ نشر و جهت گيري آن از بهترين مراجع مورد نياز جهت شناخت فعاليت هاي رسانه اي يهود است.
8. كاغذ مورد استفاده در چاپ سال 1996 كتاب، گلاسه است و قطع كتاب نيز رحلي تعريف مي شود.
9. به غير از جلد اول و هفدهم و هجدهم كه هر صفحه يك شماره دارد و يك صفحه حساب مي شود، جلد هاي دوم تا شانزدهم به دليل دو ستوني بودن، هر صفحه دو شماره دارد و دو صفحه حساب مي شود.
10. ناشر كتاب، مؤسسه اي بزرگ در فلسطين اشغالي است كه دومين انتشارات از حيث اعتبار و بزرگي در اين رژيم محسوب مي شود و نام آن : Keter Publishing House Jerusalem L td مي باشد.(3)
هم اكنون در سال 2007 ميلادي شاهد انتشار كتاب دائره المعارف جودائيكا در 22 جلد هستيم كه اتفاقا در هر 10 مورد معرفي شده از ويژگي هاي نسخه قبلي با نسخه فعلي تفاوت هايي وجود دارد.
نسخه جديد كه به ويرايش دوم معروف است. با قطعي كوچك تر و حتي طرح روي جلد متفاوت و با كاغذي نازك تر از گلاسه ـ كه به تحرير معروف است ـ در انتشارات تامسون گيل (Thomson Gale) ـ كه يكي از ناشران مرجع در امريكا است ـ با همكاري ناشر قبلي منتشر شده است.
سرويراستار اين نسخه فرد اسكولنيك (Fred Skolnik) و ويراستار اجرايي آن مايكل بيرنبائوم (Michael Berenbaum) است.
علاوه بر اضافات در هر مدخل، اين نسخه داراي 2650 مدخل جديد در قالب 4/7 ميليون كلمه و با استفاده از 30 هزار كتاب جديد به عنوان سند است.
بيش از 50 ويراستار و 1200 نويسنده در تهيه اين مطالب شركت داشته اند.
براي هر يك از صفحات اين نسخه يك شماره در نظر گرفته شده است در عين اينكه دو ستون دارد و نام كامل هر يك از نويسندگان در پايان مطلب يا مدخل به صورت كامل آمده است.
در نسخه جديد از آن 8000 تصوير ويرايش اول خبري نيست. تنها در وسط هر يك از مجلدات، 8 تصوير رنگي بزرگ از باستان شناسي، هنر، موضوعات مناسبتي، قوم نگاري، سرزمين مقدس در نقشه ها، چرخه زندگي، گياهان و حيوانات در كتاب مقدس، شابات يا شبات (4) و جشن ها، كنيسه ها و صهيونيسم به چشم مي خورد.
ناشران اين اثر در ويرايش جديد مدعي اند كه دوره 22 جلدي حاضر در برگيرنده مراجعه متقابل وسيعي است، ضمن آنكه نمايه اي بسيار بزرگ از موضوعات دارد و ليست نام مكان ها را نيز دارا مي باشد. اين اثر حاوي كرونولوژي و گاهشمار است و ليستي نيز از روزنامه ها و نشريات دوره اي يهود دارد. از جمله ويژگي هاي اين اثر وجود 600 نقشه، عكس، نمودار و تابلو است كه البته نسبت به ويرايش اول بسيار كم و يقينا كاهش دهنده كيفيت محتوايي اثر است.
مجموعه 22 هزار مدخلي جودائيكا در باب زندگي يهود و فرهنگ و تاريخ و مذهب آن مطالب به روز و مهمي گردآورده است كه اطلاعات جديدي از سه دهه باستان شناسي هاي اخير و تئوري ها و روش هاي تحليلي نيز به آنها اضافه شده است.
در خصوص اهميت اين اثر براي يهوديان، شايد ذكر نقل قولي از بن گوريون به عنوان اولين نخست وزير و وزير دفاع رژيم صهيونيستي شايان توجه باشد. در آنجايي كه مي گويد:
وظيفه هر يك از والدين يهودي در دنياي انگليسي زبان هاست که نسخه اي از دائره المعارف جودائيكا را براي استفاده نسل هاي آتي در خانه خود داشته باشند.
گلدا ماير نخست وزير زن رژيم صهيونيستي در سال هاي 1969 -1974 نيز در باب اهميت اين اثر مي گويد:
دائره المعارف جودائيكا يك ابزار بزرگ آموزشي براي عمق بخشيدن به ايمان، هويت و حس مشكلات تاريخي يهوديت است.
هم اكنون به ويژه با انتشار جديد اين نسخه شايد كمي زود باشد كه نسبت به كيفيت اثر از حيث محتوا قضاوت نمود، زيرا اين مراجع در طول زمان و با استفاده محققان كارايي و ضعف خود را نمايان مي كنند و اين احتمال وجود دارد كه پالايش مؤثري از اين اثر اتفاق افتاده باشد كه به زعم ويراستاران جديد، براي تطهير چهره يهود لازم است، چرا كه بسيار اتفاق افتاده است كه روز به روز يهوديت با ارائه مطالب و منابع جديد، به فكر اصلاح و يا حذف نكات و نقاطي تاريك از تاريخ و فرهنگ خود است. در بسياري از موارد اين اصلاحات و حذفيات حتي شامل عهد عتيق يا تورات نيز شده است.
يهوديان از جمله كساني هستند كه همچنان بر استمرار دائره المعارف نويسي آن هم به اشكال مختلف اهتمام دارند و عجيب است كه از اين عرصه براي نوشتن تاريخ يا ايجاد فرهنگ هاي متفاوت استفاده هاي فراواني برده اند. در واقع تاريخ پردازي و فرهنگ سازي، رايج ترين و بديهي ترين بهره يهود از دائره المعارف نويسي است كه به صورت جدي از سال 1906 با انتشار «دائره المعارف يهود» (Jewish Encyclopedia) به زبان انگليسي در نيويورك آغاز شد و به زبان هاي مختلف ديگر و در مناطق مختلف جهان تاكنون ادامه دارد.
نوع كامل تر و جامع تري از دائره المعارف آن هم در خصوص تاريخ و فرهنگ يهود و يهوديان پس از انتشار انواع ديگري از آن در قرن گذشته با نام «دائره المعارف جودائيكا» (Encyclopedia Judaica) نمود يافت. اين دائره المعارف نقطه متكاملي از تلاش هاي همه جانبه ومتنوع يهود در باب دائره المعارف نويسي است كه ويژگي هاي آن عبارت اند از:
1. انتشار آن به عبارتي زمان پايان مدخل نويسي آن سال 1972 مي باشد.
2. هم اكنون در 18 جلد عرضه مي شود. ولي در ابتدا در 16 جلد منتشر شد و مجلدات هفدهم و هجدهم به عنوان تكمله مداخل تا سال 1993 را در بر مي گيرند. در واقع دو جلد آخر اضافات مباحثي است كه در 16 جلد نيامده و 20 سال پس از انتشار اول اثر را شامل مي شود.
3. اين دائره المعارف 8000 عكس در اندازه هاي مختلف دارد كه از ميان آرشيو 25000 عددي به همين منظور انتخاب شده است.
4. در فهرست راهنما يا ايندكس اين اثر 25000 مدخل به عنوان موضوعات مستقل معرفي شدها ست كه در ذيل هر كدام مجموعا 200/000 موضوع ريز آمده است.
5. طراحي روي جلد دائره المعارف مذكورـ كه ابرام جيمز آن را بر عهده داشته است ـ در برگيرنده يك فراز از كتاب اشعيا در عهد عتيق است كه به گونه اي با زبان انگليسي بر رو و پشت جلد قرار گرفته است كه كلمات «لرد» به معناي خداوند و «صهيون» و «اورشليم» در زير همه در عطف قرار مي گيرد. اين جمله از کتاب اشعيا در بخش دوم و فراز سوم و چهارم به اين صورت آمده است:
بياييد تا به كوه خداوند و به خانه خداي يعقوب برآييم تا طريق هاي خويش را به ما تعليم دهد و به راه هاي وي سلوك نماييم، زيرا كه شريعت از صهيون و كلام خداوند از اورشليم صادر خواهد شد.
6. ويراستار اصلي كتاب مذكور سيسيل روث مي باشد كه البته تا قبل از انتشار اثر در سال 1970 مرده است.
7. در ابتداي دائره المعارف جودائيكا يعني در جلد اول علاوه بر مقدمه، عناويني همچون بخش هاي مختلف و ويراستاران مرتبط با آن آمده است و مسئولان و مديريت بخش هاي مختلف معرفي شده اند و در ادامه ويراستاران دائره المعارف با ذكر خلاصه از زندگينامه شان معرفي گرديده اند.
به دليل ذكر اختصار نام پديد آورندگان مداخل در پايان هر مدخل،نام كامل هر نويسنده به ترتيب حروف الفبا در ابتداي اثر و در جلد اول آمده است. اختصار نامه، بخش ديگري از بخش هاي آغازين جلد اول است كه با ذكر اختصاري كتاب شناسي اثر ادامه مي يابد.
ذكر تقويم يهودي از سال 1920 تا سال 2020 به صورت مجزا كه جمعا در برگيرنده تقويم يهودي در يك قرن است، از ويژگي هاي آغازين دائره المعارف جوادئيكاست.
ذكر شجره نامه چند خاندان معروف در يهوديت يا مكان شناسي در اراضي اشغالي که مصارف نقشه واطلس دارد، از بخش هاي ديگر جلد اول مي باشد.
معرفي روزنامه ها و نشريات ادواري يهودي ـ عبري در سراسر جهان با ذكر عنوان، محل نشر، ذكر دوره، تاريخ نشر و جهت گيري آن از بهترين مراجع مورد نياز جهت شناخت فعاليت هاي رسانه اي يهود است.
8. كاغذ مورد استفاده در چاپ سال 1996 كتاب، گلاسه است و قطع كتاب نيز رحلي تعريف مي شود.
9. به غير از جلد اول و هفدهم و هجدهم كه هر صفحه يك شماره دارد و يك صفحه حساب مي شود، جلد هاي دوم تا شانزدهم به دليل دو ستوني بودن، هر صفحه دو شماره دارد و دو صفحه حساب مي شود.
10. ناشر كتاب، مؤسسه اي بزرگ در فلسطين اشغالي است كه دومين انتشارات از حيث اعتبار و بزرگي در اين رژيم محسوب مي شود و نام آن : Keter Publishing House Jerusalem L td مي باشد.(3)
هم اكنون در سال 2007 ميلادي شاهد انتشار كتاب دائره المعارف جودائيكا در 22 جلد هستيم كه اتفاقا در هر 10 مورد معرفي شده از ويژگي هاي نسخه قبلي با نسخه فعلي تفاوت هايي وجود دارد.
نسخه جديد كه به ويرايش دوم معروف است. با قطعي كوچك تر و حتي طرح روي جلد متفاوت و با كاغذي نازك تر از گلاسه ـ كه به تحرير معروف است ـ در انتشارات تامسون گيل (Thomson Gale) ـ كه يكي از ناشران مرجع در امريكا است ـ با همكاري ناشر قبلي منتشر شده است.
سرويراستار اين نسخه فرد اسكولنيك (Fred Skolnik) و ويراستار اجرايي آن مايكل بيرنبائوم (Michael Berenbaum) است.
علاوه بر اضافات در هر مدخل، اين نسخه داراي 2650 مدخل جديد در قالب 4/7 ميليون كلمه و با استفاده از 30 هزار كتاب جديد به عنوان سند است.
بيش از 50 ويراستار و 1200 نويسنده در تهيه اين مطالب شركت داشته اند.
براي هر يك از صفحات اين نسخه يك شماره در نظر گرفته شده است در عين اينكه دو ستون دارد و نام كامل هر يك از نويسندگان در پايان مطلب يا مدخل به صورت كامل آمده است.
در نسخه جديد از آن 8000 تصوير ويرايش اول خبري نيست. تنها در وسط هر يك از مجلدات، 8 تصوير رنگي بزرگ از باستان شناسي، هنر، موضوعات مناسبتي، قوم نگاري، سرزمين مقدس در نقشه ها، چرخه زندگي، گياهان و حيوانات در كتاب مقدس، شابات يا شبات (4) و جشن ها، كنيسه ها و صهيونيسم به چشم مي خورد.
ناشران اين اثر در ويرايش جديد مدعي اند كه دوره 22 جلدي حاضر در برگيرنده مراجعه متقابل وسيعي است، ضمن آنكه نمايه اي بسيار بزرگ از موضوعات دارد و ليست نام مكان ها را نيز دارا مي باشد. اين اثر حاوي كرونولوژي و گاهشمار است و ليستي نيز از روزنامه ها و نشريات دوره اي يهود دارد. از جمله ويژگي هاي اين اثر وجود 600 نقشه، عكس، نمودار و تابلو است كه البته نسبت به ويرايش اول بسيار كم و يقينا كاهش دهنده كيفيت محتوايي اثر است.
مجموعه 22 هزار مدخلي جودائيكا در باب زندگي يهود و فرهنگ و تاريخ و مذهب آن مطالب به روز و مهمي گردآورده است كه اطلاعات جديدي از سه دهه باستان شناسي هاي اخير و تئوري ها و روش هاي تحليلي نيز به آنها اضافه شده است.
در خصوص اهميت اين اثر براي يهوديان، شايد ذكر نقل قولي از بن گوريون به عنوان اولين نخست وزير و وزير دفاع رژيم صهيونيستي شايان توجه باشد. در آنجايي كه مي گويد:
وظيفه هر يك از والدين يهودي در دنياي انگليسي زبان هاست که نسخه اي از دائره المعارف جودائيكا را براي استفاده نسل هاي آتي در خانه خود داشته باشند.
گلدا ماير نخست وزير زن رژيم صهيونيستي در سال هاي 1969 -1974 نيز در باب اهميت اين اثر مي گويد:
دائره المعارف جودائيكا يك ابزار بزرگ آموزشي براي عمق بخشيدن به ايمان، هويت و حس مشكلات تاريخي يهوديت است.
هم اكنون به ويژه با انتشار جديد اين نسخه شايد كمي زود باشد كه نسبت به كيفيت اثر از حيث محتوا قضاوت نمود، زيرا اين مراجع در طول زمان و با استفاده محققان كارايي و ضعف خود را نمايان مي كنند و اين احتمال وجود دارد كه پالايش مؤثري از اين اثر اتفاق افتاده باشد كه به زعم ويراستاران جديد، براي تطهير چهره يهود لازم است، چرا كه بسيار اتفاق افتاده است كه روز به روز يهوديت با ارائه مطالب و منابع جديد، به فكر اصلاح و يا حذف نكات و نقاطي تاريك از تاريخ و فرهنگ خود است. در بسياري از موارد اين اصلاحات و حذفيات حتي شامل عهد عتيق يا تورات نيز شده است.
پي نوشت:
1 ـ محقق.
2 ـ انتشارات Thomson Gale در بروشور 2007 خود به عنوان يكي از ناشران معروف دائره المعارف در جهان عناويني را معرفي و عرضه كرده است. ده عنوان ذيل گزيده اي از يك بروشور 211 صفحه اي است:
1. Schrimer Encyclopedia of Film.
2. The Scribner Encyclopedia of American Lives.
3. U.X.L Encyclopedia of world Biography.
4. Encyclopedia of products & industries- Manufacturing.
5. Gale Encyclopedia of E-Commerce.
6. Encyclopedia of history of American management.
7. Encyclopedia of Education
8. Encyclopedia of Association.
9. The Gale Encyclopedia of nursing a Allied health.
10. Encyclopedia of American foreign policy.
3ـ براي اطلاع بيشتر از ويژگي هاي اين اثر رك: فصلنامه هفت آسمان،، ش 8، زمستان 1379. در اين شماره خلاصه اي از ترجمه مقدمه كتاب آمده است.
4 ـ روز شنبه كه در يهوديت هر هفته تعطيل است و آداب و مقررات خاص خود را دارد.
