کارآمدی استراتژی تبلیغی، در دفاع از انقلاب اسلامی (5)

رهیافت هایی از امام خمینی (ره) برای دفاع از آرمان های انقلاب اسلامی با تکیه بر الگوی تبلیغات دینی)
 

د) اهمیت نقش روحانیت در نظام اجتماعی ایران
 

بخش مهمی از سخنان امام خمینی درباره روحانیت و تبلیغ، توجه به اهمیت نقشی است که این گروه به عنوان متخصصان دین در ترویج و اشاعه اسلام و حفظ آن و انتقال آن به نسل های آتی دارند. در این بخش از سخنان ایشان است که اهمیت نقش تبلیغی روحانیون کاملا واضح و نمایان می شود و نشان می دهد که تا چه حد تبلیغات و به ویژه تبلیغاتی که از سوی روحانیون انجام می شود دارای ضرورت و اهمیت است تا جایی که گاهی تبلیغات را در رأس امور برای روحانیت قلمداد کرده اند.

- اهمیت نقش تبلیغی
 

در این رابطه سخنان امام خمینی کاملا آشکار نشان می دهد که وظیفه تبلیغی روحانیون تا چه حد اهمیت دارد به نحوی که ممکن است چنین برداشت شود که از وظایف بسیار مهم روحانی، تبلیغ است. موارد ذکر شده در این رابطه متعدد و متنوع است. در هر حال برخی از مواردی که ایشان به آنها اشاره کرده اند. عبارت اند از:
* تبلیغ و اهمیت آن (تبلیغات از دیدگاه امام خمینی، ص3-12)
* تکلیف بزرگ است (تبلیغ) (امام و روحانیت، ص316)
* تحصیل یک تکلیف است و تبلیغ بالاتر از آن، تبلیغات و تعلیمات دو فعالیت اساسی روحانیون (تبلیغات از دیدگاه امام خمینی، ص12)
* تحصیل مقدمه تشکیل حکومت (تبلیغات از دیدگاه امام خمینی، ص11)
* تبلیغات در رأس امور است (تبلیغات از دیدگاه امام خمینی، ص6)
* سلاح تبلیغات برنده از سلاح در میان جنگ و اهمیت قلم بالاتر از خون شهیدان (تبلیغات از دیدگاه امام خمینی، ص8،7)

- رسالت تاریخی
 

روحانیت به عنوان یک مجموعه یکپارچه دارای رسالتی تاریخی است. هدایت جنبش های اسلامی و حفظ و اقتدار اسلام در گروه فعالیت های این گروه شناخته می شود. هیچ گروه یا قشر اجتماعی دیگری به اندازه روحانیون در حفظ و اشاعه و اقتدار دین اسلام تأثیر ندارد هر چند یاری گر روحانیون باشد. در این رابطه امام خمینی به موارد متعددی اشاره کرده اند که به عنوان نمونه برخی از آنها ذکر می شود:
* حفظ اسلام، با همه ابعادش به دست روحانیون (امام و روحانیت، ص184،158؛ نقش روحانیت در اسلام، ص5)
* علما پیشرو حرکت های اصلاحی و انقلابی (امام و روحانیت، ص264،252 و 223)
* پیوند روحانی و اسلام (امام و روحانیت، ص342)
* کلکم راع و کلکم مسئول، رعی بیشتر برای علما مطرح است (امام و روحانیت، ص463
* روحانیون مظهر اسلام اند، روحانیت مظهر نبی اکرم (ص) هستند (امام و روحانیت، ص245؛ نقش روحانیت در اسلام، ص29)
* روحانیت نجات دهنده کشور در صورت داشتن تهذیب و تعهد (امام و روحانیت، ص270)
* روحانیون مبین قرآنند، روحانیت کارشناسان اسلام هستند (نقش روحانیت در اسلام، ص31)
* روحانیت حافظ معارف اسلام و فقه، حافظ اخلاق، حافظ فلسفه و احکام سیاسی اسلام است (اسلام و روحانیت، ص271؛ نقش روحانیت در اسلام، ص5)
* مجاهدت روحانیت عامل حفظ اسلام است. روحانیون پاسدارن اسلام هستند (امام و روحانیت، ص273،272)
* روحانیت نادرترین قشری است که زیر بار شرق و غرب نمی رود (امام و روحانیت، ص190
* روحانیت اساس اسلام است، اسلام منهای روحانیت اسلام منهای محتواست (امام و روحانیت، 191،190؛ نقش روحانیت در اسلام، ص17،16)
* روحانیت قدرت بزرگی است که با از دست دادن آن پایه های اسلام فرو می ریزند (نقش روحانیت در اسلام، ص36،35)

- ویژگی های شخصیتی
 

ویژگی هایی که به لحاظ شخصیتی، امام خمینی برای روحانیون بر می شمرند حاکی از اعتماد و باوری است که ایشان به این گروه داشته و از همین روست که رسالت تاریخی حفظ و اقتدار اسلام را از نقش های آنان دانسته اند. علاوه بر مواردی که در بحث رسالت تاریخی روحانیت ذکر شد و برخی از آنها را می توان به عنوان ویژگی های شخصیتی روحانیون ذکر کرد، امام خمینی از روحانیون به عنوان علمای ربانی، دانشمندان دیندار، حق پرستان شرافتمند، شرافتمندان وطن خواه و آماده برای جهاد و شهادت نام برده است (رک: امام و روحانیت، ص254)

- مردم گرایی
 

روحانیون در میان مردم نفوذ دارند و مردم آنها را قبول دارند و این در واقع رمز قدرت بالای روحانیت در پیش بردن جنبش ها و حرکت های اسلام خواهی و کفر ستیزی است. علاقه مردم به روحانیت به خاطر پیوندی است که روحانیت با اسلام دارد و مردم چون به اسلام علاقه مندند به روحانیت علاقه مند می شوند و روحانیون برایشان اعتبار دارند. این موضوع به دلیل اهمیتی که دارد یکی از اهداف تبلیغی دشمنان نیز به شمار می رود. به این معنا که مخالفان اسلام و انقلاب اسلامی همواره سعی در جدا کردن این دو گروه از یکدیگر داشته اند. موارد ذکر شده از پیوند مردم و روحانی در بیانات امام خمینی بسیار متعدد است. در اینجا به برخی از آنها اشاره می شود:
* مردم، بازار، کشاورزها، کارگرها، صنعتگرها و کارگرها دنبال روحانیت هستند (امام و روحانیون، ص191)
* روحانیون عمال اسلام هستند و مردم به اسلام علاقه مندند (نقش روحانیت در اسلام، ص35)
* روحانیت در بین مردم نفوذ دارند (امام و روحانیت، ص191)
* قدرت روحانیت لایزال است، قدرت مردم است (امام و روحانیت، ص191)
هـ) ابزارهای تبلیغی عالمان دینی در مواجهه با تهاجمات دشمنان انقلاب اسلامی
ابزارهای تبلیغی در مجموع صحبت های امام خمینی در مقایسه با اموری که می توان آنها را امور غیر ابزاری نامید و بیشتر اموری رفتاری قلمداد می شوند، کمتر مورد اشاره قرار گرفته اند. در هر حال صحبت های ایشان درباره ابزارهای تبلیغی به اندازه ای بوده است که در الگوی مطلوب طرح شده در این مطالعه که شامل پنج عامل است یکی از عوامل را به خود اختصاص داده است. ابزارها در مقایسه با نیروی انسانی (روحانیت) نقشی فرعی دارند و به هر حال ابزاری هستند در دست روحانیت. به عنوان مثال گفته ایشان مبنی بر اینکه «هیچ عذری پذیرفته نیست چرا که همه ابزارها در اختیار است» و یا «انبیا نه اینکه فقط تبلیغات لفظی کردند برای پاسداری، بلکه تبلیغات عملی آنها بوده است یعنی اعمال آنها در طول تاریخ سرمشق ما و همه اهل تاریخ تا ابد باید باشد» (تبلیغات از دیدگاه امام خمینی، ص10)

- اهمیت رادیو و تلویزیون
 

چنین استنباط می شود که در نظر امام خمینی رادیو و تلویزیون از مهم ترین ابزارهای رسانه ای برای تبلیغ به شمار می آیند و ایشان براین نکته تأکید کرده اند که تبلیغات باید بیشتر از طریق رادیو و تلویزیون باشد.

- اهمیت ابزار نوین
 

استفاده از ابزارهای نوین در عین توجه به شیوه ها و ابزارهای سنتی مورد توجه امام خمینی بوده اند. ایشان در مواردی بر استفاده از ابزارهای روز تأکید کرده و در این رابطه به ویژه به استفاده از زبان های زنده دنیا در مدارس و بهره گیری از آنها در امور تبلیغی اشاره نموده است (تبلیغات از دیدگاه امام خمینی، ص103)

- کتاب
 

آنچه در انتشار کتاب به عنوان یک ابزار تبلیغی بیشتر مورد توجه امام خمینی بوده است مستند بودن کتاب ها و صحت و سلامت مطالب موجود در آن است و تأکید بر این نکته که انتشار کتاب با مشورت فضلا بوده و چیز خلاف واقع در آنها منتشر نشود. اهمیت قلم در این رابطه به اندازه ای است که ایشان بارها تأکید کرده اند که امریکا با سرنیزه نمی آید و اینکه قلم های زهرآگین از سلاح گرم جنایت بارتر است.
البته در کنار سه عنصر مذکور نباید از نقش تاریخی مساجد، حسینیه ها، هیأت های مذهبی و سایر تشکل های سنتی در تبلیغات و ایجاد پایگاه های مقاومت در مقابل تهاجمات مدرن دشمنان و انقلاب اسلامی غافل شد.
با توجه به مطالب مذکور می توان گفت امام خمینی پنج متغیر اصلی را در رابطه با استراتژی تبلیغ دینی ازجانب دینداران و روحانیون در دفاع از انقلاب اسلامی و نشر آرمان های حکومت دینی مطرح کرده اند که توسط مولفان با تحلیل کیفی سخنان ایشان به دست آمد. این متغیرها عبارت اند از: 1- انجام وظیفه 2- توجه و مقابله با تبلیغات دشمنان 3- توجه و مقابله با مخاطرات درونی 4- توجه به اهمیت نقش تبلیغی 5- استفاده از ابزارهای تبلیغی. براین اساس الگوی مطلوب از دیدگاه امام خمینی برای روحانیون به شکل زیر قابل ترسیم است:

منابع:
* امام و انقلاب فرهنگی، تهران، انتشارات دفتر تحکیم وحدت، 1360.
* روحانیت طلایه دار اسلام فقاهت از دیدگاه امام خمینی، گردآوری: واحد بررسی و پژوهشهای علمی انتشارات میقات، 1361
* امام و روحانیت، گردآوری توسط دفتر سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1362
* نقش روحانیت در اسلام، مجموعه سخنرانی های امام خمینی (ره)، قم، دارالفکر، 1366
* مخاطبین در وصیتنامه سیاسی- الهی حضرت امام خمینی (ره)، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، 1371
* اخلاق از دیدگاه امام خمینی، محمدمهدی بهداروند، تهران، پیام آزادی، 1378
* روحانیت و سیاست از دیدگاه امام خمینی (قدس سره)، تهیه و تنظیم رسول سعادتمند، قم، انتشارات تسنیم، 1378
* تبلیغات از دیدگاه امام خمینی (ره)، تهیه و تنظیم رسول سعادتمند، قم، تسنیم، 1379
* امام خمینی (ره) و کارگزاران حکومت، تنظیم حسین نمازی، قم، یاقوت، 1380
* درس هایی از وصیتنامه امام خمینی (ره)، توسط سید محمد شفیعی مازندرانی، قم، معارف، 1380
* جلوه های معلمی امام خمینی (ره)، توس
منبع: 15 خرداد شماره 15