تغذيه در ماه رمضان
در ماه مبارک رمضان، رژيم غذايي ما نبايد به نسبت قبل خيلي تغيير کند و در صورت امکان بايد ساده باشد.رژيم غذايي همچنين بايد طوري تنظيم شود که بر روي وزن تاثير زيادي نداشته باشد.
با توجه به ساعات طولاني ناشتا بودن،بايد غذاهايي را مصرف کنيم که به کندي هضم مي شوند مثل غذاهاي حاوي فيبر زياد.غذاهاي ديرهضم معمولاً 8 ساعت در دستگاه گوارش مي مانند، در حاليکه غذاهاي سريع الهضم فقط 3 تا 4 ساعت در معده باقي مي مانند.
- غذاهاي ديرهضم عبارتند از:حبوبات مثل جو، گندم، جو دو سر، لوبيا، عدس، آرد، غلات برنج با پوست و ...(که کربوهيدراتها ناميده مي شوند).
- غذاهاي سريع الهضم عبارتند از:غذاهايي که حاوي قند، آرد سفيد و ...هستند (که به اين گروه کربوهيدراتهاي تصفيه شده گفته مي شود).
- غذاهاي حاوي فيبر عبارتند از:غذاهاي حاوي سبوس گندم، گندم سبوس دار، غلات و حبوبات، سبزيها، مانند لوبياي سبز، نخود، ذرت، اسفناج، برگ چغندر، ميوه هاي با پوست، ميوه خشک شده مثل برگه زردآلو، انجير، آلو خشک، بادام و ...
غذاهاي مصرفي بايد در حالت تعادل با يکديگر باشند.و از همه گروه هاي غذايي مثل ميوه سبزيجات، گوشت، مرغ، ماهي، نان، حبوبات و محصولات لبني در رژيم غذايي بايد وجود داشته باشد.غذاهاي سرخ شده بايد محدود شوند؛ زيرا باعث عدم هضم، سوزش سردل و اختلال در وزن مي شوند.
2-غذاهاي حاوي قند زياد
3-خوردن غذاي زياد، بخصوص هنگام سحر
4-خوردن چاي زياد هنگام سحر، چاي باعث افزايش ادرار شده و از اين طريق نمک هاي معدني که در طول روز بدن به آنها نياز دارد دفع مي شوند.
5-اگر شما نمي توانيد سيگار را به يکباره قطع کنيد از هفته هاي قبل از ماه رمضان شروع به مصرف کم آن کنيد.
2-حليم يک منبع عالي پروتئين بوده و از غذاهايي است که ديرهضم مي شود.
3-خرما يک منبع عالي قند، فيبر، کربوهيدارت پتاسيم و منيزيم مي باشد.
4-مغز بادام غني از پروتئين و فيبر بوده و حداقل چربي را دارا مي باشد.
5-موز يک منبع خوب پتاسيم، منيزيوم و کربوهيدارت مي باشد.
مصرف زياد آب يا آب ميوه در صورت امکان در فاصله بين افطار و زمان خواب، باعث تامين آب مورد نياز بدن مي شود.
علل يبوست:مصرف کربوهيدراتهاي تصفيه شده،مصرف کم آب و ميزان ناکافي فيبر در غذا از علل عمده يبوست مي باشند.
درمان:اجتناب از مصرف زياد کربوهيدراتهاي تصفيه شده،افزايش مصرف آب، استفاده از نان سبوس دار و استفاده آردهاي قهوه اي
درمان:از پرخوري اجتناب کنيد، آب ميوه يا آب بنوشيد.از غذاهاي سرخ کردني اجتناب کنيد.
علل:مصرف کمتر مايعات و کاهش مصرف نمک
درمان:به مکانهاي گرم نرويد و مصرف نمک و مايعات را افزايش دهيد.
توجه:افت فشار خون بايد با گرفتن فشار خون در هنگام بروز علائم تأييد شود.افراد داراي فشار خون بالا ممکن است در طول ماه رمضان نياز به تنظيم مجدد داروهاي خود توسط پزشک باشند.
درمان:در طول يکي دو هفته قبل از ماه رمضان به صورت تدريجي کافئين و تنباکو را قطع کنيد.چاي سبز و بدون کافئين جايگزين خوبي مي باشد.همچنين برنامه خود را در طول ماه رمضان طوري ترتيب دهيد که خواب کافي داشته باشيد.
علل در افراد غير ديابتي:خوردن مقدار زياد قند مثل کربوهيدارتهاي تصفيه شده، مخصوصاً در هنگام سحر باعث مي شود که بدن مقدار زيادي انسولين توليد کرده و باعث افت قند خون بشود.
درمان:خوردن غذا هنگام سحر و محدود کردن نوشيدني ها و غذاهاي حاوي قند.
توجه:افراد ديابتي ممکن است به تنظيم مجدد داروهاي خود در ماه رمضان احتياج داشته باشند و بايد با پزشک خود مشورت کنند.
درمان:خوردن غذاهاي غني از مواد معدني فوق براي مثال:سبزيجات، ميوه جات، محصولات لبني، گوشت و خرما
توجه:افراد تحت درمان فشار خون بالا و افراد دچار سنگ کليه بايد با پزشک خود مشورت کنند.
درمانهاي طبي براي کنترل سطح اسيد در معده وجود دارند و افراد مبتلا قبل از روزه گرفتن بايد با پزشک خود مشورت کنند.
سيب، گلابي، انگور، هلو، شليل، هندوانه، خربزه، انجير و موز و ...در مورد انگور يک خوشه معمولي معادل يک ميوه است و در مورد هندوانه و خربزه يک قاچ 300 تا 400 گرمي معادل يک عدد ميوه متوسط است.
همچنين اگر آب ميوه دوست داريد، مي توانيد به جاي يک عدد ميوه، نصف تا يک ليوان آب ميوه مصرف کنيد.البته به شرطي که آبميوه طبيعي باشد و بصورت سانديس و آبميوه هاي پاکتي نباشد.ولي اگر تهيه آب ميوه طبيعي برايتان سخت بود، مي توانيد از يک ليوان آب ميوه پاکتي يا سانديس استفاده کنيد.
همچنين اگر اشتها داشتيد مي توانيد در وعده ي سحر هم يک عدد ميوه يا يک ليوان آب ميوه مصرف کنيد.مثلا به جاي يک ليوان شير معمولي، يک ليوان شير موز بخوريد.
2-گروه نان و غلات شامل انواع نان، برنج، ماکاروني و سيب زميني است.توصيه مي کنم تا جايي که مي توانيد از نان سبوس دار مثل نان سنگک استفاده کنيد، زيرا بعلت داشتن سبوس، منبع خوبي ازويتامين هاي گروه B و فيبر غذايي است.ويتامين هاي گروه B در سوخت و ساز بدن و حفظ سلام اعصاب و پوست و مو نقش مهمي دارند.فيبرهاي غذايي هم درجلوگيري از يبوست و حفظ سلامتي روده ها مفيد هستند.
البته اگر تهيه نان سنگک برايتان مشکل است، مي توانيد از بربري، تافتون، لواش يا باگت استفاده کنيد.
3-گروه سبزي ها شامل سالاد، سبزي خوردن، سبزي پخته در غذا مثل سوپ، خورش و کوکو و ...مي باشد.سبزي ها منبع خوبي از فيبر غذايي نامحلول، آنتي اکسيدان ها و ويتامين هاي A و C هستند؛ مثلاً هويج و اسفناج از منابع خوب ويتامين A هستند.
سبزي ها شامل:خيار، گوجه فرنگي، کرفس، باميه، هويج، کاهو، انواع کلم، قارچ، فلفل سبز، فلفل دلمه اي، بادنجان، کدو سبز، پياز و سير و ...است.
4-سعي کنيد روزانه يک ليوان شير و يک ليوان ماست را حتماً مصرف کنيد.شير و لبنيات منبع خوبي از کلسيم و ويتامين هاي A و Dو B2 و B12 است.
افراد چاق و کساني که کلسترول خونشان بالاست، بهتر است نوع کم چرب آنها را تهيه کنند.ولي براي کودکان و نوجوانان با وزن متناسب و براي افراد لاغر شير و ماست پرچرب، کره و خامه هم مفيد است.به جاي نوشابه هم از دوغ استفاده کنيد.
پنير با اينکه جزء لبنيات است ولي در تنظيم برنامه غذايي در گروه گوشت قرار دارد، يعني هر 30 گرم گوشت کم چرب، معادل 30 گرم پنير است.
5-گروه گوشت هم شامل گوشت قرمز، مرغ، ماهي، تخم مرغ، حبوبات و آجيل است.اين گروه منبع خوبي از پروتئين، ويتامين هاي گروه B و املاحي مانند آهن، روي و فسفر است.افرادي که دچار نقرس هستند، بايد گوشت و حبوبات را خيل يکم مصرف کنند.افرادي هم که دچار کلسترول خون بالا هستند بايد جگر، دل و قلوه، کله پاچه و گوشت پرچرب را مصرف نکنند و به جاي گوشت قرمز بيشتر از مرغ و ماهي استفاده کنند.ولي براي افراد کم خون مصرف انواع گوشت مفيد است.بيماران قلبي هم بهتر است تا حد ممکن گوشت قرمز را کمتر مصرف کنند.غير از بيماراني که در بالا نام برده شد، تمامي افراد سالم مي توانند در حد نياز خود از گوشت، تخم مرغ و حبوبات مصرف کنند.به خصوص افراد ورزشکار براي ساخت عضله حتماً حتماً در کنار ورزش بايد از منابع غني پروتئيني مصرف کنند.
6-سبزي و ميوه براي سلامتي بدن بسيار مفيد هستند، پس تا جايي که مي توانيد از اين مواد غذايي بيشتر مصرف کنيد، البته افراد چاق بيشتر از سه تا چهار عدد ميوه در روز مصرف نکنند.
7-آجيل سرشار از مواد مغذي است، بنابراين بعد از افطار چند عدد بادام، فندق، پسته و ...مصرف کنيد.
8-از مصرف انواع دسرها و شيريني هايي با شکر زياد در برنامه افطار و سحر خودداري کنيد.توصيه مي کنم به جاي مصرف زولبيا و باميه، از خرما استفاده کنيد، به خصوص افراد چاق، زيرا زولبيا و باميه داراي قند و روغن زيادي هستند.
9-سعي کنيد شام را دير مصرف نکنيد، حداکثر تا ساعت 8-9 شام را بخوريد، زيرا اگر با فاصله ي کمي از غذا خوردن بخوابيد، هضم مواد غذايي دچار اشکال مي شود، به خصوص اينکه با خوابيدن، متابوليسم بدن کاهش مي يابد و غذاها به طور مؤثر نمي سوزند تا بدن از انرژي و مواد مغذي آنها استفاده کند.
10-در صورت نياز در سحري و افطار مي توانيد چاي بنوشيد، فقط از مصرف چاي زياد در سحري خودداري کنيد، زيرا کافئين موجود در چاي دفع ادرار را افزايش مي دهد و از اين طريق نمک هاي معدني که در طول روز بدن به آنها نياز دارد، دفع مي شوند.
11-مصرف گردو با پنير شايد از اثرات مضر پنير در کاهش حافظه بکاهد.
12-شيره انگور سرشار از مواد مغذي است، به خصوص براي افرادي که دچار ضعف در طي روز مي شوند بسيار مفيد است، اثرات مفيد شيره انگور شامل:افزايش اشتها، تقويت کلي بدن، افزايش شير در خانم هاي شيرده و ...است.
به جاي عسل يا مربا مي توانيد شيره ي انگور را با شير يا خامه ميل کنيد.همچنين مي توانيد مقداري از اين شيره را در آب خنک بريزيد و با افزودن کمي آب ليموي ترش به آن، يک شربت خوشمزه درست کنيد که براي افزايش اشتها خوب است و به اي نوشابه هاي گازدار مي توانيد آن را مصرف کنيد.البته افراد ديابتي نبايد از اين شيره مصرف کنند.
13-بعضي از افراد عادت دارند در سحري هم غذاي پخته مصرف کنند.اين مسئله بستگي به ميل و عادت غذايي آنها دارد.ولي مصرف يک وعده غذايي پخته در طي روز کافي است، مگر اينکه فرد لاغر يا کودک يا نوجوان باشد.در اين صورت بايد هر دو را کامل مصرف کند.
فراموش نکنيد که پرخوري در هنگام سحر نه تنها از احساس گرسنگي در ساعات انتهايي روز جلوگيري نمي کند، بلکه در ساعات ابتدايي بعد از سحر، فشار زيادي را به معده و دستگاه گوارشي فرد وارد مي کند که سبب بروز علائمي نظير سوء هاضمه، درد و نفخ معده مي شود.بنابراين سحري را سبک بخوريد و از مصرف غذاهاي چرب و پرحجم براي سحري پرهيز کنيد.
14-در اين برنامه غذايي سعي شده يک بار خورش سبزي دار، يک بار گوشت قرمز، يک بار گوشت مرغ، يک بار ماهي، يک بار پلو با حبوبات، و يک بار پلو با سبزيجات قرار داده شود.شما مي توانيد در هفته هاي بعدي، بسته به سليقه ي خود غذاهايي که معادل اين غذاها هستند را تهيه کنيد.مثلاً به جاي خورش کرفس، از خورش قورمه سبزي، به جاي لوبيا پلو از کلم پلو، به جاي کتلت گوشت از کباب با برنج، به جاي ته چين مرغ از جوجه کباب يا مرغ و پلو به جاي قيمه از آبگوشت استفاده کنيد.ولي حتماً سعي کنيد يک بار در هفته ماهي بخوريد که مي تواند بصورت ماهي کبابي در فر، قليه ماهي، ماهي شکم پر، کتلت ماهي يا ماهي سرخ شده در کمي روغن باشد.اگر گاهي اوقات امکان تهيه و پخت ماهي در هفته براي شما وجود نداشت، مي توانيد به جاي آن از تن ماهي استفاده کنيد، البته افراد چاق نبايد روغن تن را مصرف کنند.
15-شما مي توانيد غير از غذاهاي بالا، از انواع سوپ، اش، کوکو، املت، دلمه و ..استفاده کنيد.لي سعي کنيد تا جايي که امکان دارد خودتان در منزل غذا تهيه کنيد و غذاهاي بيرون را نخوريد، زيرا در تهيه غذاهاي بيرون که بيشتر انواع پيتزا و ساندويچ مي باشد، از سوسيس و کالباس و سوس زيادي استفاده شده است.اين مواد دارا ي چربي بالا و مواد نگهدارنده هستند که در صورت مصرف زياد براي سلامتي بدن مضر هستند، خصوصاً افراد چاق، داراي چربي خون بالا و فشار خون بالا و کساني که ناراحتي معده دارند، نبايد اصلاً اين مواد غذايي را مصرف کنند.
16-به مقدار کافي بين افطار تا وقت خواب آب بنوشيد تا از کم آبي بدن جلوگيري شود.
يک روزه دار در طول روز با کمبود آب و نمک ها يا الکتروليت و قند مواجه است.بنابراين در هنگام افطار به نحو شايسته اي اين کمبودها بايد جبران شود.
شروع افطار با مايعات گرمي مانند آب، چاي، شير، سوپ سبزيجات به همراه چند عدد خرما مناسب است.
مصرف نان، پنير، سبزي و مايعات، به همراه خرما بهترين افطار به شمار مي رود و صرف شام به منظور جلوگيري از ولع بعد از افطار دو ساعت بعد توصيه مي شود.اما در مورد نوجوانان و افرادي که تازه به سن تکليف رسيده اند (چون در دوران رشد هستند)بايد افطار و شام در يک وعده با هم خورده شوند.
همانطور که به چنين بيماراني در ايام غير از ماه رمضان توصيه مي شود 8 ليوان آب مايعات بنوشند، در ماه رمضان هم با تقسيم دفعات نوشيدن آب و مايعات در ساعات بين افطار تا سحر، مي توانند روزه خود را بگيرند.
افراد از نوشيدن نوشابه هاي گازدار در ابتداي افطار بپرهيزند، چرا که اين نوشابه ها هم موجب کمبود کلسيم در بدن و هم باعث تورم معده و ايجاد سيري کاذب مي شود.
مصرف بادمجان، فلفل و ساير ادويه ها در هنگام سحر به دليل ايجاد احساس تشنگي، بيش تر، براي روزه داران توصيه نمي شود.
اگرچه نمي توان براي همه بيماران مزمن، يک حکم کلي صادر کرد و هر بيمار، شرايط خاص خود را دارد و فقط و فقط به پزشک معالجش مي تواند درباره اين که او مي تواند روزه بگيرد يا نه، نظر قطعي بدهد؛ با اين حال نکاتي در مورد هر بيماري وجود دارد که مي تواند به تصميم گيري درست بيمار و پزشکان کمک کند.
مرور اين نکات، شايد چند فايده مهم داشته باشد؛ اول اين که در هر شرايطي، روزه گرفتن به صلاح فرد نيست و حتي از لحاظ شرعي هم توصيه نمي شود.دوم اين که مي توان با ايجاد برخي تنظيم ها در برنامه غذايي و دارويي و آگاهي از علائم هشدار، در بسياري از بيماري ها به راحتي روزه داري کرد، بدون اينکه هيچ مشکلي جدي اي به وجود آيد.
در اين نوشتار، براي رعايت اختصار، تنها به چند بيماري مزمن که شيوع بيشتري دارد، اشاره مي شود.
حفظ مقدار قند خون در محدوده طبيعي، بين 60 تا 140 ميلي گرم هدف اصلي در درمان ديابت است:از طرف ديگر نوع تغذيه، و بالطبع روزه داري، مي تواند روي اين شاخص مهم سلامت بيمار، تاثير جدي بگذارد.
کارشناسان اعتقاد دارند افرادي که قادر به کنترل قند خون خود در حد طبيعي هستند، با داروهاي خوراکي يعني قرص، با رعايت شرايط خاص و اندازه گيري به موقع قند خون شان، مي توانند با سلامت و اطمينان کافي در اين فريضه الهي شرکت کنند.بنابراين ، شايد بتوان گفت:
اولين قدم براي فرد ديابتي که مي خواهد در فريضه روزه همگام سايرين باشد، اين است که تجهيزات لازم براي اندازه گيري قند خون، يا حداقل ادرار را در منزل داشته باشد.
بدون پايش مداوم قند خون، يا تخمين آن از طريق آزمايش ادرار، نمي توان از ايمن بودن روزه داري اطمينان کافي داشت.
به گفته متخصصان، ميزان قند خون بيماران ديابتي روزه دار بايد قبل از سحر حداکثر 120 ميلي گرم درصد، دو ساعت بعد از سحر حداکثر 160 ميلي گرم درصد،بين ساعت 1 تا 3 بعد ازظهر حداقل 70 ميلي گرم درصد، قبل از افطار حداکثر 120 ميلي گرم درصد و دو ساعت بعد از افطار حداکثر 160 ميلي گرم درصد باشد.
پزشکان توصيه مي کنند بيماران روزه دار در هنگام افطار، قبل از خوردن هر غذايي، قرص خود را ميل کنند و پس از گذشت مدتي، غذا خوردن را آغاز کنند.
اما قضيه در مورد بيماران تحت درمان با انسولين فرق مي کند.استفاده از اين دارو با احتمال بالاي افت قند خون همراه است.بنابراين لازم است اين بيماران در فواصل نزديک به هم غذا ميل کنند، به همين دليل، روزه داري به هيچ عنوان براي آنها توصيه نمي شود.
ضمن اينکه بيماران انسوليني، معمولاً نمي توانند نوبت تزريق خود را، مگر در موارد خاص و زير نظر مستقيم پزشک معالج، حذف يا جابه جا کنند.به همين دليل توصيه تمام پزشکان و متخصصان به اين بيماران اين است که روزه نگيرند.
اما درباره افرادي که کارشان از اين مرحله گذشته و به اين بيماري مبتلا شده اند، چون بايد داروهاي خود را راس ساعت مشخصي مصرف کنند، اغلب اجازه روزه گرفتن به آنها داده نمي شود.
افت سطح داروهاي قلبي، باعث عوارض جبران ناپذيري نظير بزرگ شدن قلب و حتي سکته و حملات قلبي مي شود.ضمن اين که به دليل حساسيت اين بيماران به انواع استرس ها، حتي احساس گرسنگي برايشان مناسب نيست.
منبع:اطلاعات علمي شماره11
با توجه به ساعات طولاني ناشتا بودن،بايد غذاهايي را مصرف کنيم که به کندي هضم مي شوند مثل غذاهاي حاوي فيبر زياد.غذاهاي ديرهضم معمولاً 8 ساعت در دستگاه گوارش مي مانند، در حاليکه غذاهاي سريع الهضم فقط 3 تا 4 ساعت در معده باقي مي مانند.
- غذاهاي ديرهضم عبارتند از:حبوبات مثل جو، گندم، جو دو سر، لوبيا، عدس، آرد، غلات برنج با پوست و ...(که کربوهيدراتها ناميده مي شوند).
- غذاهاي سريع الهضم عبارتند از:غذاهايي که حاوي قند، آرد سفيد و ...هستند (که به اين گروه کربوهيدراتهاي تصفيه شده گفته مي شود).
- غذاهاي حاوي فيبر عبارتند از:غذاهاي حاوي سبوس گندم، گندم سبوس دار، غلات و حبوبات، سبزيها، مانند لوبياي سبز، نخود، ذرت، اسفناج، برگ چغندر، ميوه هاي با پوست، ميوه خشک شده مثل برگه زردآلو، انجير، آلو خشک، بادام و ...
غذاهاي مصرفي بايد در حالت تعادل با يکديگر باشند.و از همه گروه هاي غذايي مثل ميوه سبزيجات، گوشت، مرغ، ماهي، نان، حبوبات و محصولات لبني در رژيم غذايي بايد وجود داشته باشد.غذاهاي سرخ شده بايد محدود شوند؛ زيرا باعث عدم هضم، سوزش سردل و اختلال در وزن مي شوند.
از چه چيزهايي پرهيز کنيم؟
2-غذاهاي حاوي قند زياد
3-خوردن غذاي زياد، بخصوص هنگام سحر
4-خوردن چاي زياد هنگام سحر، چاي باعث افزايش ادرار شده و از اين طريق نمک هاي معدني که در طول روز بدن به آنها نياز دارد دفع مي شوند.
5-اگر شما نمي توانيد سيگار را به يکباره قطع کنيد از هفته هاي قبل از ماه رمضان شروع به مصرف کم آن کنيد.
چه غذاهايي را مصرف کنيم؟
2-حليم يک منبع عالي پروتئين بوده و از غذاهايي است که ديرهضم مي شود.
3-خرما يک منبع عالي قند، فيبر، کربوهيدارت پتاسيم و منيزيم مي باشد.
4-مغز بادام غني از پروتئين و فيبر بوده و حداقل چربي را دارا مي باشد.
5-موز يک منبع خوب پتاسيم، منيزيوم و کربوهيدارت مي باشد.
مصرف زياد آب يا آب ميوه در صورت امکان در فاصله بين افطار و زمان خواب، باعث تامين آب مورد نياز بدن مي شود.
مشکلات سلامتي در ماه رمضان و علل درمان آن:
يبوست
علل يبوست:مصرف کربوهيدراتهاي تصفيه شده،مصرف کم آب و ميزان ناکافي فيبر در غذا از علل عمده يبوست مي باشند.
درمان:اجتناب از مصرف زياد کربوهيدراتهاي تصفيه شده،افزايش مصرف آب، استفاده از نان سبوس دار و استفاده آردهاي قهوه اي
سوء هاضمه و نفخ معده
درمان:از پرخوري اجتناب کنيد، آب ميوه يا آب بنوشيد.از غذاهاي سرخ کردني اجتناب کنيد.
ضعف (افت فشار خون)
علل:مصرف کمتر مايعات و کاهش مصرف نمک
درمان:به مکانهاي گرم نرويد و مصرف نمک و مايعات را افزايش دهيد.
توجه:افت فشار خون بايد با گرفتن فشار خون در هنگام بروز علائم تأييد شود.افراد داراي فشار خون بالا ممکن است در طول ماه رمضان نياز به تنظيم مجدد داروهاي خود توسط پزشک باشند.
سردرد
درمان:در طول يکي دو هفته قبل از ماه رمضان به صورت تدريجي کافئين و تنباکو را قطع کنيد.چاي سبز و بدون کافئين جايگزين خوبي مي باشد.همچنين برنامه خود را در طول ماه رمضان طوري ترتيب دهيد که خواب کافي داشته باشيد.
کاهش قند خون
علل در افراد غير ديابتي:خوردن مقدار زياد قند مثل کربوهيدارتهاي تصفيه شده، مخصوصاً در هنگام سحر باعث مي شود که بدن مقدار زيادي انسولين توليد کرده و باعث افت قند خون بشود.
درمان:خوردن غذا هنگام سحر و محدود کردن نوشيدني ها و غذاهاي حاوي قند.
توجه:افراد ديابتي ممکن است به تنظيم مجدد داروهاي خود در ماه رمضان احتياج داشته باشند و بايد با پزشک خود مشورت کنند.
انقباضات عضلاني
درمان:خوردن غذاهاي غني از مواد معدني فوق براي مثال:سبزيجات، ميوه جات، محصولات لبني، گوشت و خرما
توجه:افراد تحت درمان فشار خون بالا و افراد دچار سنگ کليه بايد با پزشک خود مشورت کنند.
زخم معده، سوزش سردل، التهاب معده
درمانهاي طبي براي کنترل سطح اسيد در معده وجود دارند و افراد مبتلا قبل از روزه گرفتن بايد با پزشک خود مشورت کنند.
سنگ کليه
توصيه هاي تغذيه اي در رعايت برنامه غذايي
سيب، گلابي، انگور، هلو، شليل، هندوانه، خربزه، انجير و موز و ...در مورد انگور يک خوشه معمولي معادل يک ميوه است و در مورد هندوانه و خربزه يک قاچ 300 تا 400 گرمي معادل يک عدد ميوه متوسط است.
همچنين اگر آب ميوه دوست داريد، مي توانيد به جاي يک عدد ميوه، نصف تا يک ليوان آب ميوه مصرف کنيد.البته به شرطي که آبميوه طبيعي باشد و بصورت سانديس و آبميوه هاي پاکتي نباشد.ولي اگر تهيه آب ميوه طبيعي برايتان سخت بود، مي توانيد از يک ليوان آب ميوه پاکتي يا سانديس استفاده کنيد.
همچنين اگر اشتها داشتيد مي توانيد در وعده ي سحر هم يک عدد ميوه يا يک ليوان آب ميوه مصرف کنيد.مثلا به جاي يک ليوان شير معمولي، يک ليوان شير موز بخوريد.
2-گروه نان و غلات شامل انواع نان، برنج، ماکاروني و سيب زميني است.توصيه مي کنم تا جايي که مي توانيد از نان سبوس دار مثل نان سنگک استفاده کنيد، زيرا بعلت داشتن سبوس، منبع خوبي ازويتامين هاي گروه B و فيبر غذايي است.ويتامين هاي گروه B در سوخت و ساز بدن و حفظ سلام اعصاب و پوست و مو نقش مهمي دارند.فيبرهاي غذايي هم درجلوگيري از يبوست و حفظ سلامتي روده ها مفيد هستند.
البته اگر تهيه نان سنگک برايتان مشکل است، مي توانيد از بربري، تافتون، لواش يا باگت استفاده کنيد.
3-گروه سبزي ها شامل سالاد، سبزي خوردن، سبزي پخته در غذا مثل سوپ، خورش و کوکو و ...مي باشد.سبزي ها منبع خوبي از فيبر غذايي نامحلول، آنتي اکسيدان ها و ويتامين هاي A و C هستند؛ مثلاً هويج و اسفناج از منابع خوب ويتامين A هستند.
سبزي ها شامل:خيار، گوجه فرنگي، کرفس، باميه، هويج، کاهو، انواع کلم، قارچ، فلفل سبز، فلفل دلمه اي، بادنجان، کدو سبز، پياز و سير و ...است.
4-سعي کنيد روزانه يک ليوان شير و يک ليوان ماست را حتماً مصرف کنيد.شير و لبنيات منبع خوبي از کلسيم و ويتامين هاي A و Dو B2 و B12 است.
افراد چاق و کساني که کلسترول خونشان بالاست، بهتر است نوع کم چرب آنها را تهيه کنند.ولي براي کودکان و نوجوانان با وزن متناسب و براي افراد لاغر شير و ماست پرچرب، کره و خامه هم مفيد است.به جاي نوشابه هم از دوغ استفاده کنيد.
پنير با اينکه جزء لبنيات است ولي در تنظيم برنامه غذايي در گروه گوشت قرار دارد، يعني هر 30 گرم گوشت کم چرب، معادل 30 گرم پنير است.
5-گروه گوشت هم شامل گوشت قرمز، مرغ، ماهي، تخم مرغ، حبوبات و آجيل است.اين گروه منبع خوبي از پروتئين، ويتامين هاي گروه B و املاحي مانند آهن، روي و فسفر است.افرادي که دچار نقرس هستند، بايد گوشت و حبوبات را خيل يکم مصرف کنند.افرادي هم که دچار کلسترول خون بالا هستند بايد جگر، دل و قلوه، کله پاچه و گوشت پرچرب را مصرف نکنند و به جاي گوشت قرمز بيشتر از مرغ و ماهي استفاده کنند.ولي براي افراد کم خون مصرف انواع گوشت مفيد است.بيماران قلبي هم بهتر است تا حد ممکن گوشت قرمز را کمتر مصرف کنند.غير از بيماراني که در بالا نام برده شد، تمامي افراد سالم مي توانند در حد نياز خود از گوشت، تخم مرغ و حبوبات مصرف کنند.به خصوص افراد ورزشکار براي ساخت عضله حتماً حتماً در کنار ورزش بايد از منابع غني پروتئيني مصرف کنند.
6-سبزي و ميوه براي سلامتي بدن بسيار مفيد هستند، پس تا جايي که مي توانيد از اين مواد غذايي بيشتر مصرف کنيد، البته افراد چاق بيشتر از سه تا چهار عدد ميوه در روز مصرف نکنند.
7-آجيل سرشار از مواد مغذي است، بنابراين بعد از افطار چند عدد بادام، فندق، پسته و ...مصرف کنيد.
8-از مصرف انواع دسرها و شيريني هايي با شکر زياد در برنامه افطار و سحر خودداري کنيد.توصيه مي کنم به جاي مصرف زولبيا و باميه، از خرما استفاده کنيد، به خصوص افراد چاق، زيرا زولبيا و باميه داراي قند و روغن زيادي هستند.
9-سعي کنيد شام را دير مصرف نکنيد، حداکثر تا ساعت 8-9 شام را بخوريد، زيرا اگر با فاصله ي کمي از غذا خوردن بخوابيد، هضم مواد غذايي دچار اشکال مي شود، به خصوص اينکه با خوابيدن، متابوليسم بدن کاهش مي يابد و غذاها به طور مؤثر نمي سوزند تا بدن از انرژي و مواد مغذي آنها استفاده کند.
10-در صورت نياز در سحري و افطار مي توانيد چاي بنوشيد، فقط از مصرف چاي زياد در سحري خودداري کنيد، زيرا کافئين موجود در چاي دفع ادرار را افزايش مي دهد و از اين طريق نمک هاي معدني که در طول روز بدن به آنها نياز دارد، دفع مي شوند.
11-مصرف گردو با پنير شايد از اثرات مضر پنير در کاهش حافظه بکاهد.
12-شيره انگور سرشار از مواد مغذي است، به خصوص براي افرادي که دچار ضعف در طي روز مي شوند بسيار مفيد است، اثرات مفيد شيره انگور شامل:افزايش اشتها، تقويت کلي بدن، افزايش شير در خانم هاي شيرده و ...است.
به جاي عسل يا مربا مي توانيد شيره ي انگور را با شير يا خامه ميل کنيد.همچنين مي توانيد مقداري از اين شيره را در آب خنک بريزيد و با افزودن کمي آب ليموي ترش به آن، يک شربت خوشمزه درست کنيد که براي افزايش اشتها خوب است و به اي نوشابه هاي گازدار مي توانيد آن را مصرف کنيد.البته افراد ديابتي نبايد از اين شيره مصرف کنند.
13-بعضي از افراد عادت دارند در سحري هم غذاي پخته مصرف کنند.اين مسئله بستگي به ميل و عادت غذايي آنها دارد.ولي مصرف يک وعده غذايي پخته در طي روز کافي است، مگر اينکه فرد لاغر يا کودک يا نوجوان باشد.در اين صورت بايد هر دو را کامل مصرف کند.
فراموش نکنيد که پرخوري در هنگام سحر نه تنها از احساس گرسنگي در ساعات انتهايي روز جلوگيري نمي کند، بلکه در ساعات ابتدايي بعد از سحر، فشار زيادي را به معده و دستگاه گوارشي فرد وارد مي کند که سبب بروز علائمي نظير سوء هاضمه، درد و نفخ معده مي شود.بنابراين سحري را سبک بخوريد و از مصرف غذاهاي چرب و پرحجم براي سحري پرهيز کنيد.
14-در اين برنامه غذايي سعي شده يک بار خورش سبزي دار، يک بار گوشت قرمز، يک بار گوشت مرغ، يک بار ماهي، يک بار پلو با حبوبات، و يک بار پلو با سبزيجات قرار داده شود.شما مي توانيد در هفته هاي بعدي، بسته به سليقه ي خود غذاهايي که معادل اين غذاها هستند را تهيه کنيد.مثلاً به جاي خورش کرفس، از خورش قورمه سبزي، به جاي لوبيا پلو از کلم پلو، به جاي کتلت گوشت از کباب با برنج، به جاي ته چين مرغ از جوجه کباب يا مرغ و پلو به جاي قيمه از آبگوشت استفاده کنيد.ولي حتماً سعي کنيد يک بار در هفته ماهي بخوريد که مي تواند بصورت ماهي کبابي در فر، قليه ماهي، ماهي شکم پر، کتلت ماهي يا ماهي سرخ شده در کمي روغن باشد.اگر گاهي اوقات امکان تهيه و پخت ماهي در هفته براي شما وجود نداشت، مي توانيد به جاي آن از تن ماهي استفاده کنيد، البته افراد چاق نبايد روغن تن را مصرف کنند.
15-شما مي توانيد غير از غذاهاي بالا، از انواع سوپ، اش، کوکو، املت، دلمه و ..استفاده کنيد.لي سعي کنيد تا جايي که امکان دارد خودتان در منزل غذا تهيه کنيد و غذاهاي بيرون را نخوريد، زيرا در تهيه غذاهاي بيرون که بيشتر انواع پيتزا و ساندويچ مي باشد، از سوسيس و کالباس و سوس زيادي استفاده شده است.اين مواد دارا ي چربي بالا و مواد نگهدارنده هستند که در صورت مصرف زياد براي سلامتي بدن مضر هستند، خصوصاً افراد چاق، داراي چربي خون بالا و فشار خون بالا و کساني که ناراحتي معده دارند، نبايد اصلاً اين مواد غذايي را مصرف کنند.
16-به مقدار کافي بين افطار تا وقت خواب آب بنوشيد تا از کم آبي بدن جلوگيري شود.
روزه بي سحر، نه!
يک روزه دار در طول روز با کمبود آب و نمک ها يا الکتروليت و قند مواجه است.بنابراين در هنگام افطار به نحو شايسته اي اين کمبودها بايد جبران شود.
شروع افطار با مايعات گرمي مانند آب، چاي، شير، سوپ سبزيجات به همراه چند عدد خرما مناسب است.
مصرف نان، پنير، سبزي و مايعات، به همراه خرما بهترين افطار به شمار مي رود و صرف شام به منظور جلوگيري از ولع بعد از افطار دو ساعت بعد توصيه مي شود.اما در مورد نوجوانان و افرادي که تازه به سن تکليف رسيده اند (چون در دوران رشد هستند)بايد افطار و شام در يک وعده با هم خورده شوند.
سنگ کليه بيماري نيست
همانطور که به چنين بيماراني در ايام غير از ماه رمضان توصيه مي شود 8 ليوان آب مايعات بنوشند، در ماه رمضان هم با تقسيم دفعات نوشيدن آب و مايعات در ساعات بين افطار تا سحر، مي توانند روزه خود را بگيرند.
افراد از نوشيدن نوشابه هاي گازدار در ابتداي افطار بپرهيزند، چرا که اين نوشابه ها هم موجب کمبود کلسيم در بدن و هم باعث تورم معده و ايجاد سيري کاذب مي شود.
مصرف بادمجان، فلفل و ساير ادويه ها در هنگام سحر به دليل ايجاد احساس تشنگي، بيش تر، براي روزه داران توصيه نمي شود.
روزه در بيماران ديابتي و قلبي
اگرچه نمي توان براي همه بيماران مزمن، يک حکم کلي صادر کرد و هر بيمار، شرايط خاص خود را دارد و فقط و فقط به پزشک معالجش مي تواند درباره اين که او مي تواند روزه بگيرد يا نه، نظر قطعي بدهد؛ با اين حال نکاتي در مورد هر بيماري وجود دارد که مي تواند به تصميم گيري درست بيمار و پزشکان کمک کند.
مرور اين نکات، شايد چند فايده مهم داشته باشد؛ اول اين که در هر شرايطي، روزه گرفتن به صلاح فرد نيست و حتي از لحاظ شرعي هم توصيه نمي شود.دوم اين که مي توان با ايجاد برخي تنظيم ها در برنامه غذايي و دارويي و آگاهي از علائم هشدار، در بسياري از بيماري ها به راحتي روزه داري کرد، بدون اينکه هيچ مشکلي جدي اي به وجود آيد.
در اين نوشتار، براي رعايت اختصار، تنها به چند بيماري مزمن که شيوع بيشتري دارد، اشاره مي شود.
بيماران ديابتي
حفظ مقدار قند خون در محدوده طبيعي، بين 60 تا 140 ميلي گرم هدف اصلي در درمان ديابت است:از طرف ديگر نوع تغذيه، و بالطبع روزه داري، مي تواند روي اين شاخص مهم سلامت بيمار، تاثير جدي بگذارد.
کارشناسان اعتقاد دارند افرادي که قادر به کنترل قند خون خود در حد طبيعي هستند، با داروهاي خوراکي يعني قرص، با رعايت شرايط خاص و اندازه گيري به موقع قند خون شان، مي توانند با سلامت و اطمينان کافي در اين فريضه الهي شرکت کنند.بنابراين ، شايد بتوان گفت:
اولين قدم براي فرد ديابتي که مي خواهد در فريضه روزه همگام سايرين باشد، اين است که تجهيزات لازم براي اندازه گيري قند خون، يا حداقل ادرار را در منزل داشته باشد.
بدون پايش مداوم قند خون، يا تخمين آن از طريق آزمايش ادرار، نمي توان از ايمن بودن روزه داري اطمينان کافي داشت.
به گفته متخصصان، ميزان قند خون بيماران ديابتي روزه دار بايد قبل از سحر حداکثر 120 ميلي گرم درصد، دو ساعت بعد از سحر حداکثر 160 ميلي گرم درصد،بين ساعت 1 تا 3 بعد ازظهر حداقل 70 ميلي گرم درصد، قبل از افطار حداکثر 120 ميلي گرم درصد و دو ساعت بعد از افطار حداکثر 160 ميلي گرم درصد باشد.
پزشکان توصيه مي کنند بيماران روزه دار در هنگام افطار، قبل از خوردن هر غذايي، قرص خود را ميل کنند و پس از گذشت مدتي، غذا خوردن را آغاز کنند.
اما قضيه در مورد بيماران تحت درمان با انسولين فرق مي کند.استفاده از اين دارو با احتمال بالاي افت قند خون همراه است.بنابراين لازم است اين بيماران در فواصل نزديک به هم غذا ميل کنند، به همين دليل، روزه داري به هيچ عنوان براي آنها توصيه نمي شود.
ضمن اينکه بيماران انسوليني، معمولاً نمي توانند نوبت تزريق خود را، مگر در موارد خاص و زير نظر مستقيم پزشک معالج، حذف يا جابه جا کنند.به همين دليل توصيه تمام پزشکان و متخصصان به اين بيماران اين است که روزه نگيرند.
بيماران قلبي
اما درباره افرادي که کارشان از اين مرحله گذشته و به اين بيماري مبتلا شده اند، چون بايد داروهاي خود را راس ساعت مشخصي مصرف کنند، اغلب اجازه روزه گرفتن به آنها داده نمي شود.
افت سطح داروهاي قلبي، باعث عوارض جبران ناپذيري نظير بزرگ شدن قلب و حتي سکته و حملات قلبي مي شود.ضمن اين که به دليل حساسيت اين بيماران به انواع استرس ها، حتي احساس گرسنگي برايشان مناسب نيست.
منبع:اطلاعات علمي شماره11
