تغييرات پويا در نواحي شمالي مريخ

بر اساس نتايج به دست آمده از تصاوير مدارگرد ناسا تپه هاي شني در نواحي وسيعي از شمال مريخ، كه مدت ها تصور مي شد با گذشت زمان يخ بسته است، با حركاتي هم ناگهاني و هم تدريجي در حال تغيير است. اين تپه هاي شني ناحيه اي را تقريباً به وسعت نصف ايران، مانند نواري به دور سياره، در لبه ي كلاهك قطبي شمالي مريخ در بر مي گيرند. يافته هاي جديد نشان مي دهند كه اين مناطق از فعال ترين سرزمين هاي روي مريخ اند. هرچند
دوشنبه، 15 اسفند 1390
تخمین زمان مطالعه: 5 دقیقه
موارد بیشتر برای شما
تغييرات پويا در نواحي شمالي مريخ

تغييرات پويا در نواحي شمالي مريخ
تغييرات پويا در نواحي شمالي مريخ


 

ترجمه: الهام شعباني




 
بر اساس نتايج به دست آمده از تصاوير مدارگرد ناسا تپه هاي شني در نواحي وسيعي از شمال مريخ، كه مدت ها تصور مي شد با گذشت زمان يخ بسته است، با حركاتي هم ناگهاني و هم تدريجي در حال تغيير است.
اين تپه هاي شني ناحيه اي را تقريباً به وسعت نصف ايران، مانند نواري به دور سياره، در لبه ي كلاهك قطبي شمالي مريخ در بر مي گيرند. يافته هاي جديد نشان مي دهند كه اين مناطق از فعال ترين سرزمين هاي روي مريخ اند. هرچند پيش از چندين نوبت عكاسي با دوربين آزمايش گر تصويربرداري علمي با وضوح بالا (به نام هاي رايز) سوار بر مدارگرد اكتشافي مريخ، تغييرات كمي در اين شن هاي تيره آشكار شده بود. مدارگرد اكتشافي مريخ (MRO) پنج سال پيش به مريخ رسيد.
به گفته ي خانم كَنديس هَنسِن، پژوهشگر و معاون مدير هاي رايز در مؤسسه ي علوم سياره اي تاكسان آريزونا: «دانشمندان اين شن ها را نسبتاً راكد فرض كرده بودند و نيز مي پنداشتند كه آن مدت ها پيش شكل گرفته اند؛ يعني زماني كه بادها بر سطح سياره بسيار شديدتر از چيزي بوده كه امروز مي بينيم.» اما چندين مجموعه از تصاوير گذشته و امروز رايز طي دوره اي كه دو سالِ مريخي- برابر با 4 سال زميني- را در بر مي گيرد بازگو كننده ي ماجراي ديگري است.
هنسن مي گويد: «تعداد و مقياس تغييرات به راستي حيرت انگيز است.» گزارش هنسن و همكارانش در مجله ي ساينس نشان مي دهد كه يك عامل تغيير، پديدار و ناپديد شدن فصليِ يخ دي اكسيدكربن است و عامل ديگر بادي است كه بسيار شديدتر از انتظارمان مي وزد.
لايه اي فصلي از دي اكسيدكربن منجمد، يا يخ خشك، منطقه اي را در فصل زمستان مي پوشاند و در بهار مستقيماً به حالت گازي شكل در مي آيد. هنسن مي گويد: «اين جريان گاز، شن موجود در تپه ها را متزلزل مي كند و سبب فروختن بهمن مانند شن و ايجاد تاق هاي جديد، آب راه ها و لايه هاي شني در تپه هاي شني مريخ مي شود. ميزان فرسايش فقط در يك سال مريخي واقعاً حيرت انگيز است. در بعضي مكان ها صدها متر مكعب شن از سطح تپه ها پايين مي آيد.»
باد سبب ايجاد تغييرات ديگري هم مي شود. كشف حيرت انگيز اين بود كه باد فقط طي يك سال مريخي اثرات بهمن هاي شني قبلي را تا حدّي محو كرده بود. مدل هاي جوّ مريخ حاكي از آن است كه بادهاي مريخ آن قدر شديد نيستند كه ذرات شن را بلند كنند و اطلاعات حاصل از مريخ نوردها نشان مي دهد كه بادهاي شديد نادرند. به گفته ي هنسن: «شايد منشأ سرعت بالاي بادها آب و هواي قطبي باشد».
در مجموع، طي اين دو سال مريخي در حدود 40 درصد از نواحي بررسي شده ي دوردست شمالي تغييراتي ديده شده است.

تغييرات پويا در نواحي شمالي مريخ

پژوهشگران بارها با هاي رايز از اين تپه ها در همه ي عرض هاي جغرافيايي عكس گرفتند تا به نقش بادها در آب و هواي كنوني مريخ پي ببرند. در تپه هايي در عرض هاي پايين تر از گستره ي يخ دي اكسيدكربن فصلي آب راه هاي جديد ديده نمي شوند. به گفته ي هنسن: «معلوم مي شود كه فرايندهاي پوياي بسياري در مريخ وجود دارد كه با كلاهك هاي قطبي فصلي مرتبط اند».
دانشمندان در تلاش اند تا، به كمك اين يافته هاي جديد، نقشِ فرايندهاي كنوني در ايجاد ويژگي هاي عوارض مريخي را درك كنند و نيز بفهمند كه كدام يك از ويژگي ها و عوارض نيازمند شرايطي متفاوت اند.
به گفته ي آلفرد مك ايوِن، پژوهشگر ارشد هاي رايز از دانشگاه آريزونا: «نخستين گام اساسي در درك فرايندهاي اصلي سياره و چگونگي تغييرات مريخ طي زمان اين است كه بدانيم مريخ امروز چگونه تغيير مي كند. فعاليت هاي جاري بسياري در نواحي پوشيده شده از يخ دي اكسيدكربن فصلي وجود دارد؛ فرايندي كه مشابه اش را در زمين نمي بينيم. شناخت تأثيرات كنوني اين فرايند ناشناخته مهم است تا به اشتباه آن ها را با شرايط متفاوت پيش ارتباط ندهيم.»
سه تصوير از يك مكان در زمان هاي متختلف نشان دهنده ي كنش هاي فصلي اند كه سبب بروز بهمن هاي شن و تغييرات موج دار روي تپه اي مريخي شده است. هر سال مناطق شني در عرض هاي جغرافيايي بالاتر، با كلاهك قطبي فصلي از جنس دي اكسيد كربن فشرده (يخ خشك) پوشيده مي شوند. شن هاي ليزخورده از بالاي تپه تاق هاي جديدي را مي سازند و به لايه ي باقي مانده در پايين اضافه مي شوند. تصوير بالايي در تابستان مريخي گرفته شده است؛ زماني كه تپه ها يخ خشك فصلي ندارند. دانشمندان دريافتند كه در فصل بهار (تصوير مياني) اين منطقه را لايه اي از يخ فصلي مي پوشاند. تبخير اين لايه ي يخ فصلي به صورت رگه هاي تيره اي از ذرات ريز نشان داده شده كه با فرار گازها به بالاي لايه ي يخي منتقل مي شوند. هنگامي كه يخ از حالت جامد به صورت گاز درمي آيد گاز جريان يافته در زير، شن را متزلزل مي كند و سبب پايين آمدن ناگهاني تپه (به صورت بهمن) مي شود. تصوير پاييني حاصل اين تغييرات را نمايش مي دهد كه در تابستان بعدي و زماني آشكار مي شود كه يخ از بين مي رود. موج هاي جديد باد را مي توان بر لايه ي باقي مانده ديد. اين تصاوير را دانشمندان با دوربين هاي رايز سوار بر مدارگرد اكتشافي مريخ گرفته اند. هر تصوير ناحيه اي به ابعاد 140*285 متر را نشان مي دهد.
منبع: ماهنامه نجوم، شماره 206.



 



ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
مقالات مرتبط
موارد بیشتر برای شما
انا علی العهد؛ تجدید بیعت با شهیدان
انا علی العهد؛ تجدید بیعت با شهیدان
حضور اصحاب رسانه در محل عروج شهید نصرالله
play_arrow
حضور اصحاب رسانه در محل عروج شهید نصرالله
سردار سلامی: اگر صد بار دیگر به دنیا بیایم همین لباس را می‌پوشم
play_arrow
سردار سلامی: اگر صد بار دیگر به دنیا بیایم همین لباس را می‌پوشم
توضیحات قاضی پرونده قتل مرحوم خالقی در محل بازسازی صحنه جرم
play_arrow
توضیحات قاضی پرونده قتل مرحوم خالقی در محل بازسازی صحنه جرم
قالیباف: کشورهای فرامنطقه‌ای حق دخالت در امورات منطقه را ندارند
play_arrow
قالیباف: کشورهای فرامنطقه‌ای حق دخالت در امورات منطقه را ندارند
مرحوم خالقی چگونه به قتل رسید؟
play_arrow
مرحوم خالقی چگونه به قتل رسید؟
امضا اسناد تحویل اجساد اسرا بین القسام و صلیب سرخ
play_arrow
امضا اسناد تحویل اجساد اسرا بین القسام و صلیب سرخ
تعبیر خواب به روش جناب خان: اگر خواب لک‌لک ببینی دشمن باردار داری!
play_arrow
تعبیر خواب به روش جناب خان: اگر خواب لک‌لک ببینی دشمن باردار داری!
بازسازی صحنه قتل مرحوم خالقی با حضور فرمانده انتظامی تهران
play_arrow
بازسازی صحنه قتل مرحوم خالقی با حضور فرمانده انتظامی تهران
پیرترین کروکودیل نیل با ۱۲۴ سال سن و ۵ متر طول
play_arrow
پیرترین کروکودیل نیل با ۱۲۴ سال سن و ۵ متر طول
امکانات بی‌نظیر مرسدس بنز میباخ ۵۰ میلیاردی!
play_arrow
امکانات بی‌نظیر مرسدس بنز میباخ ۵۰ میلیاردی!
خط و نشان جدی سرلشکر باقری علیه متجاوزان به ایران
play_arrow
خط و نشان جدی سرلشکر باقری علیه متجاوزان به ایران
روایت فعال سیاسی آمریکایی از محل شهادت سید حسن نصرالله
play_arrow
روایت فعال سیاسی آمریکایی از محل شهادت سید حسن نصرالله
صحبت‌های دلنشین مرحوم منوچهر والی‌زاده در آخرین حضورش در صدا و سیما
play_arrow
صحبت‌های دلنشین مرحوم منوچهر والی‌زاده در آخرین حضورش در صدا و سیما
بازدید رییس جمهور از واحد یکم نیروگاه اتمی بوشهر
play_arrow
بازدید رییس جمهور از واحد یکم نیروگاه اتمی بوشهر