بیداری اسلامی از منظر امام خمینی (ره)

مقدمه
 

شاید سی و سه سال پیش که انقلاب اسلامی در ایران به وقوع پیوست کسی فکر نمی‌کرد تشعشعات آن دیگر کشورها را هم بگیرد، طوری که امروز شاهد موج گسترده بیداری اسلامی در بسیاری از کشورهای منطقه هستیم. اما بررسی انگیزه‌ها و نوع عملکرد بنیانگذار انقلاب اسلامی و دیدگاه‌های ایشان درباره بیداری اسلامی یکی از مواردی است که نشان می‌دهد این مسأله خیلی هم غیرقابل انتظار نبوده است.

1ـ شناخت دقیق امام از مکتب اسلام، عامل توجه آن حضرت به بیداری اسلامی
 

اصلی‌ترین عامل توجه حضرت امام(ره) به بیداری اسلامی نشأت گرفته از شناخت دقیق و صحیح ایشان از مکتب اسلام است طوری که نگاهشان نسبت به آیین مقدس اسلام همه‌جانبه و عمیق است و همواره از نگاه ناقص به اسلام هشدار می‌دادند و این مسأله را توطئه بیگانگان می‌خواندند، تا جایی که می‌فرمایند:
«دست‌های اجانب برای این‌که مسلمین و روشنفکران مسلمان را که نسل جوان ما باشند، از اسلام منحرف کنند، وسوسه کرده‌اند که اسلام چیزی ندارد، اسلام پاره‌ای احکام حیض و نفاس است! آخوندها باید حیض و نفاس بخوانند!» 1
همین نگاه دقیق و جامع ایشان به اسلام و شناخت درست از احکام اسلام موجب شد در وهله اول خود ایشان در برابر ظلم و حکومت جور مقاومت کنند و حکومت اسلامی را برپا دارند و همچنین دیگران را هم به مقابله با ستم و حاکمان طاغوت دعوت کنند.

2ـ معرفی صحیح اسلام به مردم به ویژه جوانان
 

«شما قوانین اسلام و آثار اجتماعی و فواید آن را بنویسید و نشر کنید. روش و طرز تبلیغ و فعالیت خودتان را تکمیل کنید. اعتماد به نفس داشته باشید و بدانید که از عهده این کار بر می‌آیید. اسلام را به مردم معرفی کنید تا نسل جوان تصور نکند که آخوندها در گوشه نجف یا قم احکام حیض و نفاس می‌خوانند و کاری به سیاست ندارند و باید دیانت از سیاست جدا باشد.
این را که دیانت باید از سیاست جدا باشد و علمای اسلام در امور اجتماعی و سیاسی دخالت نکنند، استعمارگران گفته و شایع کرده‌اند، این را بی‌دین‌ها می‌گویند». 2
«اگر ما مسلمانان کاری جز نماز خواندن و دعا و ذکر گفتن نداشته باشیم، استعمارگران و دولت‌های جائر متحد آنها هیچ کاری به ما ندارند». 3

3ـ جامعه‌نگری امام به اسلام
 

همه این دیدگاه‌ها نشان‌دهنده تأکید فراوان امام به وجه سیاسی ـ اجتماعی اسلام و ناشی از جامعه‌نگری ایشان نسبت به دین است که اسلام را از چند دستور عبادی و فردی فراتر می‌دانند، لذا بر همین مبنا و با توجه به شناخت دقیق و درست از اسلام، ایشان همواره بر مبارزه با ظلم و بیدرای اسلامی و این‌که نباید زیر بار حکومت ظالمی ـ ولو یک ساعت ـ و همه ما مکلفیم که این حکومت‌هایی که روی کار آمده‌اند و برخلاف موازین الهی و موازین قانونی ـ حتی قانونی خودشان ـ هستند، همه ما مکلفیم که با آنها مبارزه بکنیم. هر کس به هر مقدار که می‌تواند باید با اینها معارضه و مبارزه بکند و هیچ عذری پذیرفته نیست». 4

4ـ تأکید بر خودسازی و تزکیه نفس
 

حضرت امام، همان‌طور که خودشان فردی پرهیزگار و عارف بودند و پس از سال‌ها خودسازی و کسب معارف عالی و نیل به درجات والای انسانی و اخلاقی، نهضت اسلامی ایران را شروع کردند، لذا همواره بر خودسازی و تزکیه نفس تأکید فراوان دارند. با مطالعه در آرای ایشان می‌توان دریافت که عدم تزکیه و خودسازی را عامل بسیاری از مشکلات مسلمانان و ظلم کردن و پذیرش ظلم را هم نتیجه همین مسأله می‌دانند.
لذا یکی دیگر از مؤلفه‌هایی که در نگاه حضرت امام نسبت به بیداری و مقابله با ظلم دیده می‌شود این است که ایشان بی‌تفاوتی نسبت به ظلم و خود ظلم کردن را نتیجه عدم تزکیه و خودسازی افراد می‌دانند و تزکیه را مقدمه نفی ظلم می‌دانند.
«زیر بار ظلم رفتن مثل ـ ظالم ـ ظلم کردن، هر دویش ازناحیه عدم تزکیه است ...
تزکیه، ذکر اسم الله و صلوۀ، اینها مراتبی است، اگر ما به این رسیده بودیم، نه حال انفعالی پیدا می‌کردیم برای پذیرش ظلم و نه ظالم بودیم. همه از این است که تزکیه نشدیم. دولت‌ها تزکیه نشدند و نخواهند شد ـ مگر خدا عنایت کند ـ و ظالمند. ملت‌هایی هم که تزکیه نشده‌اند، بار ظلم را به دوش می‌گیرند». 5

5ـ الگو بودن قاعده «کل یوم عاشورا کل ارض کربلا»
 

یکی از زیباترین و مهم‌ترین مختصات دیدگاه امام در زمینه بیداری اسلامی تبلور قاعده «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» در اندیشه انسان است. «همه روز باید ملت ما این معنا را داشته باشد که امروز روز عاشوراست و ما باید مقابل ظلم بایستیم و همین جا هم کربلاست و باید نقش کربلا را ما پیاده کنیم، انحصار به یک زمین نداشته، انحصار به افراد نداشته. قضیه کربلا منحصر به یک جمعیت هفتاد و چند نفری و یک زمین کربلا نبوده. همه زمین‌ها باید این نقشه را اجرا کنند و همه روزها غفلت نکنند. ملت‌ها باید غفلت نکنند از این‌که همیشه باید مقابل ظلم باشند. 6

6ـ قاطعیت و عدم سازشکاری امام
 

شاید بتوان گفت یکی از اصلی‌ترین عواملی که امام(ره) را از بسیاری افراد و مبارزان دیگر متمایز کرده و موجب پیروزی نهضت ایشان در ایران شد، قاطعیت عمل ایشان در مقابله با طاغوت و ظلم و جور آنها بود و این‌که ایشان در این زمینه هیچ‌گونه سازشی را نمی‌پذیرفتند. مثلاً در جریان مشروطه هم موقعیت مناسبی برای رهبران آن به وجود آمد، لیکن آنچه موجب عدم پیشبرد بهتر شد، تسامح و تساهل و سازشی بود که آنها پیش گرفتند

7ـ مختصات و مؤلفه‌های ظلم‌ستیزی و بیداری اسلامی
 

تأکید بر ظلم‌ستیزی و بیداری اسلامی در نگاه حضرت امام خمینی(ره) دارای مختصات و مؤلفه‌های متعددی است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود.
1ـ امام نه تنها احکام اسلام که به طور کلی بعثت پیامبر را هم در راستای ظلم‌ستیزی و نفی طاغوت معرفی می‌کنند و اعتقاد دارند از اهداف اصلی پیامبران مبارزه با ظلم و حاکمان جور بوده است. تأکید ایشان بر ظلم‌ستیزی و نفی ظلم به قدری است که اصلاً مکتب اسلام را خلاصه در زیر بار ظلم نرفتن و ظلم نکردن می‌دانند که البته بدون شک این نوع نگاه هم نتیجه دریافت دقیق و جامع ایشان نسبت به دین است.
«نبوت اصلاً آمده است، نبی اصلش مبعوت شده است برای این‌که قدرتمندهایی که به مردم ظلم می‌کنند پایه‌های ظلم آنها را بشکند». 7
«ملت اسلام پیرو مکتبی است که برنامه آن مکتب خلاصه می‌شود در دو کلمه؛ لاتظلمون و لا تظلمون». 8
2ـ از مؤلفه‌های دیگر بیداری اسلامی در نگاه امام این است که ایشان همواره بر بیداری همه ملت‌ها، صرف‌نظر از جغرافیایی که در آن قرار دارند، تأکید کرده و مبارزه را در هر جا که باشد مدنظر دارند. مقابله با ظلم و طاغوت را منحصر در جا و مکان خاصی نمی‌دانند و تأکید دارند که مسلمانان در هر جای عالم هستند نباید اجازه جور حاکمان را بدهند. «برای من مکان مطرح نیست، آنچه مطرح است مبارزه بر ضد ظلم است. هر جا بهتر این مبارزه صورت بگیرد آنجا خواهم بود». 9
3ـ یکی دیگر از مختصات بیداری اسلامی که در بینش امام جلب توجه می‌کند این است که ایشان مقابله با ظلم را نه تنها حق مسلمانان می‌دانند که آن را به عنوان تکلیف بر می‌شمارند و تأکید می‌کنند هیچ مسلمانی حق ندارد رضایت بر حکومت ظلم و جور بدهد و باید به وظیفه خود نسبت به ایستادگی در برابر حکومت جور هر مقدار که می‌تواند عمل کند. اعتقاد به این‌که نفش ظلم علاوه بر این‌که تکلیف مسلمانان است، حق آنها هم هست منبعث از نگاهی است که در پیشبرد این هدف هم تأثیر بیشتری خواهد داشت.
«هیچ مسلمی حق ندارد که رضایت بدهد به سازش آنها با ابرقدرت‌هاست اما یکی از مؤلفه‌های امام خمینی(ره) درباره بیداری این است که ایشان سازش با ابرقدرت‌ها را ظلم بر بشر می‌دانند و می‌گویند: «سازش با ظالم، ظلم بر مظلومین است، سازش با ابرقدرت‌ها، ظلم بر بشر است. آنهایی که به ما می‌گویند سازش کنید، آنها یا جاهل هستند یا مزدور».10

8ـ تفرقه، جدی‌ترین راهبرد دشمنان اسلام و مسلمین
 

این‌که دولت‌های استکباری و استعمارگران از دیرباز تفرقه‌افکنی بین مسلمانان را یکی از جدی‌ترین راهبردهای خود برای اعمال سلطه بر آنها در دستور کار داشته‌اند، چیزی نیست که امروز دیگر بر کسی پوشیده باشد. آنها در طول سال‌های گذشته با افکندن بذر تفرقه بین مسلمانان به ویژه طرح مباحثی مانند شیعه و سنی و دامن زدن به آن، تا امروز هم دارند از ماحصل آن بهره‌برداری می‌کنند اما حضرت امام همواره بر این توطئه دشمنان تأکید کرده و آن را گوشزد می‌کردند.
ایشان همواره بر وحدت کلمه بین مسلمین تأکید داشته و آن را یکی از لازمه‌های اصلی بیداری می‌دانند. «مستضعفین جهان، چه آنها که زیر سلطه آمریکا و چه آنها که زیر سلطه سایر قدرتمندان هستند اگر بیدار نشوند و دستشان را به هم ندهند و قیام نکنند، سلطه‌های شیطانی رفع نخواهد شد». 11

9ـ صدور تجربه انقلاب اسلامی برای بیداری ملت‌ها
 

و دیگر این‌که امام بر صدور تجربه‌های حاصل از انقلاب اسلامی برای بیداری دیگر کشورها تأکید می‌کنند و می‌فرمایند: «ما به تمام جهان تجربه‌هایمان را صادر می‌کنیم و نتیجه مبارزه و دفاع با ستمگران را بدون کوچک‌ترین چشم‌داشتی، به مبارزان راه حق انتقال می‌دهیم و مسلماً محصول صدور این تجربه‌ها، جز شکوفه‌های پیروزی و استقلال و پیاده شدن احکام اسلام برای ملت‌های دربند نیست».12
ایشان همچنین می‌فرمایند: «معنی صدور انقلاب ما این است که همه ملت‌ها بیدار بشوند و همه دولت‌ها بیدار بشوند و خودشان را از این گرفتاری که دارند و از این تحت سلطه بودنی که هستند و از این‌که همه مخازن آنها دارد به باد می‌رود و خودشان به نحو فقر زندگی می‌کنند نجات بدهند». 13
«مسئولان ما باید بدانند که انقلاب ما محدود به ایران نیست. انقلاب مردم ایران نقطه شروع انقلاب بزرگ جهان اسلام به پرچمداری حضرت حجت ـ ارواحنا فداه ـ است که خداوند بر همه مسلمانان و جهانیان منت نهد و ظهور و فرجش را در عصر حاضر قرار دهد». 14

پی‌نوشت‌ها:
 

1- کتاب ولایت فقیه حضرت امام خمینی(ره)، ص 12.
2- کتاب ولایت فقیه امام خمینی(ره)، صص 21 و 22.
3- همان، ص 22.
4- صحیفه امام، جلد 5، صص 29 و 30.
5- صحیفه امام، جلد 8، ص 499.
6- صحیفه امام، جلد 10، صص 122 و 123.
7- صحیفه امام، جلد 4، ص 162.
8- صحیفه امام، جلد 4، ص 81.
9- صحیفه امام، جلد 5، ص 301.
10- صحیفه امام، جلد 18، ص 500.
11- صحیفه امام، جلد 17، ص 429.
12- صحبفه امام، جلد 20، ص 325.
13- صحبفه امام، جلد 20، ص 325.
14- صحیفه امام، جلد 21، ص 327.
 

منبع : فصلنامه اخوت شماره 15
ارسال توسط کاربر محترم سایت :sukhteh