ناخن جويدن

همسرم ناخن هايش را با دندان کوتاه مي کند به خصوص هنگام تماشاي تلويزيون، فرزندم نيز همين کار را در پيش گرفته، در هنگام اضطراب و عصبانيت يا وقتي که خوابش مي آيد اين کار در او تشديد مي شود بارها به او تذکر داده ام اما فايده اي نداشته چه کنم؟
خانمي ديگر مي گويد: دخترم دائماً دستش را در بيني خود مي کند، آنقدر اين کار را تکرار مي کند که معمولا از دماغش خون جاري مي شود، به چه طريقي مي توانl مانع او شوم؟
شرايط نامساعد محيطي، گاهي موجب مي شود که کودکان به دستکاري قسمت هاي مختلف بدن بپردازند مانند: انگشت در بيني کردن، مکيدن انگشت، جويدن ناخن و اشياء ديگر، حرکات غيرعادي دست ها و بازي کردن با آن ها، کشيدن مداوم موها يا خاراندن سر و زدن آن به ديوار...
ناخن جويدن يکي از اختلالات عادتي نوروتيک است، معمولاً از يک سالگي آغاز مي شود و در بين کودکان و نوجوانان شايع است، حدود 20 درصد آن ها در اين دوران اين حرکت را تجربه مي کنند و در دختران کمتر از پسران است. در بين همه گروه هاي سني و اجتماعي وجود داشته و با افزايش سن معمولاً از شدت و ميزان آن کاسته مي شود ولي در پنج درصد افراد اين عارضه تا بزرگسالي نيز ادامه مي يابد و ترک آن بسيار بغرنج تر و پيچيده تر خواهد شد. علائم و نشانه ها: يکي از ويژگي هاي اين عمل آن است که هنگام ناراحتي و نگراني تشديد مي شود. اين وضعيت معمولاً با ديگر مشکلات نظير شب ادراي، پرخوري يا کم خوري همراه است. ناخن جويدن با انگشت مکيدن فرق دارد، اولي وسيله اي جبراني براي کاهش فشارهاي دروني است و با تنش و استرس همراه است، در حالي که دومي يک عادت دوران خردسالي است و با لذت و آرامش توام است. ناخن جويدن علائم متعددي دارد که عبارتند از: بي حوصلگي، احساس ناامني و ناآرامي، انقباض غير ادراري آرواره ها، تيک، بي قراري حرکتي، اختلال خواب، نگراني، ترس، شک و ترديد نسبت به شايستگي ها و عملکرد خويش، اضطراب، عصبانيت و هيجان پذيري بسيار، دلواپسي، تحرک زياد، شب ادراري، بي قراري، دندان قروچه، خشم، حساسيت زياد نسبت به انتقاد، خوبيني، خودمداري، زودرنجي، تمارض، قدرت طلبي، يأس و بدبيني، بي اشتهايي، اختلال در ناخن ها، پنهان کردن ناخن ها از ديگران، خون آمدن ناخن ها و خرابي دندان هاي جلو. علل: علل اين کار در افراد مختلف متفاوت است که عبارتند از: احساس ناخشنودي و نگراني، اختلافات و کشمکش هاي خانوادگي، فشارها و نگراني هاي دروني، عادت، احساس ناامني و محروميت، تربيت نادرست، اختلالات شخصيتي، خودآزاري، تثبيت در مرحله دهاني، يادگيري و تقليد از اطرافيان، رابطه نامطلوب کودک با مادر يا پدر، کمبود محبت، ضعف جسماني و کمبود ويتامين، توقع بيش از حد والدين از کودک، مشاهده فيلم ها و صحنه هاي وحشتناک، نکوهش کودک و انتقاد مستمر از او. درمان: ابتدا بايد انگيزه ها و علل آن ها مشخص گردد، سپس درمان شروع شود، مهم آن که هيچ گاه نبايد براي درمان، از زور، کتک و فشار استفاده شود. پيشگيري از عادات ناپسند بايد مقدم بر درمان باشد، يعني والدين بايد از همان آغاز، مراقب و مواظب رفتارها وحرکات کودک خود باشند و هر عمل نامناسب را خيلي زود و به طور مناسب برطرف سازند. درمان ناخن جويدن امکان پذير است، روش هايي نظير تلخ کردن و بستن ناخن، تهديد يا تمسخر کودک که احتمال دارد به طور موقت به رفع علائم بينجامد، در درمان ارزش چنداني ندارد. همين طور اصرار و فشار به کودک براي آن که ناخنش را نجود، اثر منفي دارد و باعث تشديد و تثبيت اين عمل مي شود. در ذيل پيشنهاداتي ارائه مي شود که مي تواند براي حل اين مشکل کارساز باشد:
1- با فرزندتان صحبت کنيد و توجه او را به اين عادت جلب کنيد، شايد اصلا او متوجه نباشد تا چه حدي اين کار را انجام مي دهد، دلايل لزوم توقف اين حرکت را برايش توضيح دهيد.
2- دقت کنيد در چه اوقاتي بيشتر به جويدن ناخن مي پردازد، مثلاً در حال تماشاي تلويزيون، در ماشين يا در موقعيت هاي ديگر، طي اين اوقات چيزي به او بدهيدکه دست هايش به آن مشغول باشد، مانند يک رشته گردن بند مهره دار، تسبيح، عروسک و يا يک تکه سنگ صاف.
3- با گفت و گوي ملايم در مورد ناخن جويدن، همکاري او را جلب کنيد، يادآوري هاي آرام شما بيشتر از غرزدن و شرمنده کردن او، نتيجه بخش تر خواهد بود.
4- از يک «تلنگر» ناخودآگاه استفاده کنيد. به او بگوييد که دستش را به طرف دهانش ببرد و سپس در حالي که به سرعت دست هايش را پشت سرش به هم قفل مي کند بگويد: نه، اين کار را 10/3 بار تمرين کنيد و سپس آن را چندين بار در طول روز تکرار کند. با کمال شگفتي خواهيد ديد که پس از مدتي تمرين، خود اين کار بدون اين که فرزندتان متوجه باشد، انجام مي گيرد. (درست مانند يک عادت)
5- براي ترک اين کار، جايزه اي در نظر بگيريد، در مورد دوره نهايي خاص و تغيير رفتار خاص، توافق کنيد. يکي از روش هاي رايج اين است که هر روز صبح 10 اسکناس يا سکه (با توجه به سن او) به او بدهيد و بگوييد که هر بار که اورا در حال جويدن ناخن هايش ببينيد، يکي از پول ها را از او خواهيد گرفت. شب، اسکناس ها يا سکه هاي باقي مانده را مي تواند براي خودش نگه دارد. براي دخترها مي توانيد قول دهيد که اگر ناخن هايش بلند شد يک شيشه لاک براي او بخريد.
6- کشمکش و بحث هاي بين خود و همسرتان را نزد کودک برپا نکنيد، بعد از رفتن او به مهد يا خوابيدنش مي توانيد به اين دعواهاي بي نتيجه و لذت بخش همچنان ادامه دهيد.
7- به او توجه کنيد، نوازش هاي کلامي و فيزيکي را بيشتر انجام دهيد، او را ساعاتي از روز در آغوش گرفته لمسش کنيد، شوخي کرده و به او بگوييد که دوستش داريد.
8- ستايش و تشويق و رفتارهاي مناسب،اعتماد به نفس او را ترميم خواهد کرد و به حل مسئله کمک مي کند.
9- او را به نقاشي، نوشتن و بازي بيشتر تشويق کنيد.
10- ساعات تماشاي تلويزيون را کم کنيد، مهم تر آن که او را از ديدن فيلم ها و کارتون هاي خشن و بازي هاي رايانه اي مهيج باز داريد.
11- در حضور کودک از وقايع خوشايند و شادي آفرين صحبت کنيد تا ناراحتي ها و نگراني او برطرف شود.
12- آموزه هاي مذهبي مانند: سخن گفتن از عشق خداوند و خوبي ها و نعمت هايش نسبت به کودکان، مراقبت هميشگي او از فرزندتان، توجه ائمه و فرشتگان و کمک دائمي آنان از او، گفتن از خوشي هاي جهان و امکانات و زيبايي هايي که در آن برايمان ارائه شده مثل: زيبايي آسمان، ستارگان، وجود پدر و مادر مهربان، خوراکي هاي خوشمزه، اسباب بازي هاي قشنگ، باغ ها، پارک ها، چمنزارها و... مي تواند اطمينان قلبي و آرامش را در او تشديد کند.
کلام آخر اينکه لطف در نزد اطفال از نگراني هايتان، کمبودها، گراني ها، بدي هاي کشورتان و رويايي بودن ملل ديگر که در خانواده ها مد شده سخن نگوييد، صحبت هاي اميدوار کننده، حرکات شاد، دوستان خندان، شکرگزار بودن و آن را عملا نشان دادن، کودک را در موقعيت صلح و صفا با جهان قرار مي دهد، پدر و مادر مضطرب نمي توانند کودکاني مطمئن و آرام پرورش دهند، پس بياييم ابتدا خودمان را اصلاح کنيم، ترمز دستي زندگي را بکشيم پياده شويم و ساعتي فکر کنيم، کجاييم، کجا بايد باشيم، به کجا مي خواهيم برويم. آيا راهمان به ناکجا آباد نيست؟ و بعد از اطمينان از وضعيت درست رفتاري و حرکتي دوباره دست همسر و فرزند را گرفته و به سوي آينده اي زيبا فارغ از تنش هاي ساختگي و کاذب حرکت کنيم. موافقيد؟
منبع: نشريه راه کمال شماره 37