منشور غذايي براي کودکان بيمار (3)

نگاهي بر الگوي غذايي کودکان در دوران بيماري
 

در قسمت قبل اين مقاله در مورد الگوي غذايي کودکان در دوران بيماري ها بحث کرديم و در اين ارتباط، برنامه غذايي کودکان در دوران بيماري هاي شايع در کشورمان يعني سرماخوردگي و عفونت هاي تنفسي و نيز اسهال را مورد بررسي قرار داديم و به بحث درباره مواد غذايي و غذاهايي که در اين بيماري به وسيله والدين براي کودکان تحريم مي شوند، پرداختيم. همچنين اشاره اي داشتيم بر پاره اي مواد خوراکي که بنا بر باور تعدادي از والدين مصرف آنها به هنگام بروز بيماري براي کودکان مفيد است.

در اين مقوله به بررسي اثرات اين مواد بر سلامت کودکان به هنگام بيماري مي پردازيم:
 

- برخي از افراد معتقدند که افزودن شکر به مواد غذايي براي تخفيف اسهال و نفخ و نيز تامين انرژي مورد نياز کودکان مبتلا به اسهال، مفيد است و به همين علت مقدار قابل توجهي قند و شکر به غذاي کودک اضافه مي کنند. اين مادران عزيز بايد توجه داشته باشند که قند و شکر براي کنترل و درمان اسهال به هيچ وجه موثر نيست و صرفا مقدار زيادي انرژي در بدن شخص توليد مي کنند و فاقد هر نوع ماده مغذي ديگري مي باشند، به اضافه اينکه افراط در مصرف قند و شکر زمينه بروز چاقي را در کودک فراهم مي نمايد، بدون آنکه هيچ گونه ماده مغذي مفيدي به بدن او برساند. همچنين مصرف مواد شيرين به سلامت دندان ها نيز لطمه مي زند و موجب خرابي و پوسيدگي دندان ها مي شود. جهت تامين انرژي از دست رفته در اسهال، مي توان از مواد خوراکي حاوي ارزش تغذيه اي بالا استفاده نمود.
- بعضي از مادران بر اين باورند که مصرف نوشابه هاي گازدار همراه غذا و يا به تنهايي به عنوان ميان وعده مي تواند در کنترل و درمان اسهال مفيد باشد. اين باور صحيح نيست، زيرا مصرف اين قبيل نوشيدني ها موجب تشديد اسهال مي شود. ضمناً اين آشاميدني ها فاقد ارزش تغذيه اي مناسب مي باشند و به علت دارا بودن مقدار زيادي قند مي توانند موجب بروز چاقي در کودک بشوند. لازم به ذکر است که نوشابه هاي گازدار به علت دارا بودن فسفر زياد، مانع جذب کلسيم غذا شده و به رشد کودکان لطمه مي زنند.
- يکي از زيان هاي قابل توجهي که مصرف نوشابه هاي گازدار مي تواند در دوران اسهال براي اطفال داشته باشد، اين است که آنان را به مصرف اين قبيل آشاميدني هاي فاقد ارزش تغذيه اي ترغيب مي کند، بنابراين پس از بهبودي نيز موجب برقراري عادت غلط مصرف نوشابه در آنها مي شود.
- افزايش مصرف چاي و يا قهوه نيز در زمان بروز اسهال توصيه نمي شود، زيرا اين نوشيدني ها حاوي کافئين زياد هستند و به تشديد اسهال کمک مي کنند. ضمنا کافئين موجود در آنها موجب بروز اختلالاتي از جمله بي خوابي، تپش قلب و عوارض ديگر در کودکان مي شود که براي سلامت آنان مفيد نيست.
- برخي از والدين معتقدند که جهت تامين ويتامين هاي از دست رفته از بدن کودک در دوران اسهال، بايد از منابع دارويي ويتامين ها استفاده نمود و به خصوص بسياري از آنان به استفاده از قرص هاي ويتامين C و يا افزودن آب ليموترش به مقدار زياد به غذاي کودک مبادرت مي ورزند. توجه به اين نکته ضروري است که اولاً استفاده از منابع دارويي ويتامين ها و مواد معدني صرفاً بايد به دستور پزشک و با احتياط صورت گيرد و مصرف خودسرانه داروها و مکمل ها به هيچ وجه توصيه نمي شود. ثانيا مصرف ويتامين C به مقدار زياد به تشديد اسهال کمک مي کند. بهتر است با پيروي از يک برنامه غذايي صحيح و استفاده از محلول ORS در طول دوران اسهال، به تامين برخي از نيازمندي هاي تغذيه اي ضروري کودک کمک نمود.
- مصرف موز به علت دارا بودن پکتين به بهبود اسهال کمک مي کند. ضمنا چون اين ميوه حاوي پتاسيم بالايي است و در اسهال مقداري پتاسيم از دست مي رود، لذا موز در تامين اين ماده مغذي مفيد مؤثر مي باشد.
- يکي از مواد غذايي که مصرف آن دراسهال در حد وسيعي مورد استفاده قرار مي گيرد، ماست است. ماست از مواد خوراکي مفيدي است که حاوي ارزش تغذيه اي بالايي مي باشد. به علاوه اين ماده غذايي در کنترل و بهبود اسهال نيز موثر است، اما توجه داشته باشيد که مصرف ماست چرب نه تنها در بهبود اسهال مفيد نيست، بلکه موجب تشديد آن نيز مي شود. البته در مصرف ماست نيز نبايد افراط نمود، زيرا جلوي اشتهاي کودک را براي مصرف غذاي اصلي مي گيرد.
- نگاهي به مطالب فوق به ما نشان مي دهد که در بسياري از موارد ممکن است باورهايمان در مورد تغذيه، به خصوص به هنگام بيماري کودکان صحيح نباشد. در دوران بيماري ها که قدرت ايمني اطفال کاهش مي يابد و بدن آنان در برابر انواع امراض آسيب پذير مي شود، لازم است جهت تامين نيازمندي هاي تغذيه اي آنها به خصوص در اين دوران حتما با يک فرد متخصص و آگاه در زمينه تغذيه کودکان مشورت شود.
- اختلال ديگري که معمولاً در کودکان شيوع زيادي دارد، يبوست است. اشکال مهمي که در مورد اين عارضه در کودکان وجود دارد، اين است که بسياري از اطفال در مورد يبوست آگاهي ندارند و اختلال در تخليه روده و مشکل بودن عمل دفع در نظرشان امري عادي و طبيعي جلوه مي نمايد، به همين علت، اکثرا والدين خود را در جريان اين عارضه قرار نمي دهند و تصور مي نمايند که تخليه دستگاه گوارش بايد به همين حالت باشد. اين مسأله موجب مي شود که مادر اطلاعي از اين مشکل کودک به دست نياورد و زماني متوجه آن بشود که به سلامت طفل لطمه وارد شده است، لذا لازم است والدين عزيز توجه بيشتري در ارتباط با اين عارضه شايع و به طور کلي سلامت فرزندان خود مبذول نمايند.
- از جمله مشکلاتي که يبوست در شخص ايجاد مي نمايد، اين است که موجب بروز نفخ و سنگيني و گاه درد در دستگاه گوارش مي شود و به اين ترتيب آرامش را از فرد سلب مي کند و اين موضوع در کودکان شدت بيشتري دارد.
- به علت دفع نشدن مواد زائد و باقي ماندن اين مواد (که براي بدن مفيد نيست) در دستگاه گوارش، به سلامت شخص لطمه وارد مي شود.
- به علت کند بودن دفع، مواد سمي و فاکتورهاي سرطانزا مدتي طولاني در مجاورت مخاط دستگاه گوارش قرار مي گيرند، بنابراين يبوست هاي طولاني مدت و مداوم، خطر بروز سرطان هاي دستگاه گوارش را افزايش مي دهند.
- کودکان مبتلا به يبوست به علت عدم دفع کافي و باقي ماندن مواد زائد در دستگاه گوارش، دچار بي اشتهايي مي شوند و تمايلي به مصرف غذا ندارند که اين امر خود به خطر بروز سوءتغذيه و کمبود مواد مغذي در آنان مي افزايد.
- با توجه به زيان هايي که عارضه يبوست براي کودکان در بردارد لازم است هرچه سريع تر به درمان اين اختلال مزاحم و ناراحت کننده و مضر پرداخته شود.
کيفيت الگوي غذايي تاثير زيادي در بروز يا پيشگيري از يبوست دارد.
- مصرف مواد فاقد باقيمانده (فاقد فيبر غذايي) و يا حاوي مقدار کم فيبر غذايي يکي از عوامل مهم بروز اين عارضه است.
- کمبود مصرف آب نيز از علل مهم ابتلا به يبوست مي باشد.
- عدم تحرک جسمي (مانند پياده روي، ورزش و ...) هم مي تواند منجر به بروز يبوست شود.
- برخي از افراد به طور خودسرانه و بي رويه از داروهاي ملين استفاده مي نمايند که اين امر مي تواند به سلامت آنان لطمه وارد سازد.
- بعضي از مادران بيش از آنکه دغدغه درمان عارضه يبوست کودکان خود باشند، نگران بي اشتهايي طفل و رساندن غذاي کافي به او هستند، به همين علت سعي مي کنند به هر ترفندي متوسل شوند تا نيازهاي تغذيه اي او را تأمين نمايند. بر اين اساس تلاش مي کنند مقدار زيادي غذا در هر وعده به فرزند خود که رغبتي به مصرف غذا ندارد بخورانند. اين روش نه تنها مفيد و چاره ساز نيست، بلکه موجب دلزدگي و تنفر بيشتر کودک نسبت به غذا مي شود و بي اشتهايي او را تشديد مي نمايد.
- در بسياري از موارد، مادران وقتي با بي اشتهايي فرزند خود نسبت به مصرف غذا مواجه مي شوند، با تصور اينکه غذاهاي جامد منجر به تشديد يبوست مي گردند، برنامه غذايي کودک مبتلا به يبوست را منحصر به مواد مايع مي نمايند، اين کار موجب يکنواختي برنامه غذايي مي شود و او را هرچه بيشتر از غذا خوردن متنفر مي کند.
- تعدادي از والدين از گنجاندن مواد حاوي فيبر مانند حبوبات و انواع سبزي ها و ميوه هاي با پوست در الگوي غذايي اطفال مبتلا به يبوست خودداري مي کنند و باور آنان اين است که اين قبيل خوراکي به علت آنکه نفاخ هستند، موجب بروز اختلالات گوارشي، دل درد و نفخ در دوران يبوست مي شوند.
- مصرف آب نيز در برخي خانواده ها از برنامه غذايي کودکاني که دچار يبوست هستند حذف مي شود. والدين اين کودکان معتقدند که آب با پر کردن معده کودک به ايجاد اختلالات گوارشي، نفخ و بي اشتهايي فرزندشان کمک مي کند.
- برخي از مادران براي رفع يبوست کودکشان، به جاي ميوه هاي تازه، از کمپوت در برنامه غذايي او استفاده مي نمايند.
به علت آزاردهنده بودن عارضه يبوست و عواقب و مضراتي که در افراد به خصوص در کودکان در بر دارد، لازم است هرچه سريع تر و جدي تر به مبارزه با اين بلاي قرن پرداخته و اين اختلال پر زيان را سرکوب نمود.

در اينجا بهتر است اشاره اي داشته باشيم بر مشخصات تغذيه صحيح در عارضه يبوست:
 

- يکي از مهم ترين موادي که در دوران ابتلا به يبوست در درمان اين اختلال بسيار مفيد و مؤثر مي باشد، آب است. استفاده از آب سالم و بهداشتي به ميزان کافي، مي تواند در بهبود بيماري تأثير قابل توجهي داشته باشد.
- افزايش فيبر درالگوي غذايي کودکان مبتلا به يبوست از اساس درمان اين احتلال است. به طور کلي کمبود مصرف مواد گياهي يکي از مهم ترين عوامل ابتلا به يبوست محسوب مي شود.
- غذاهاي حاوي حبوبات که از منابع غني فيبر محسوب مي شوند، علاوه بر آنکه بسيار خوشمزه و لذيذ هستند و در برنامه غذايي افراد ايجاد تنوع مي نمايند، به تخليه مواد زائد از روده ها کمک مي کنند و در رفع يبوست بسيار مؤثرند. علاوه بر اين، حبوبات داراي ارزش تغذيه اي بالايي هستند و به حفظ سلامت شخص کمک مي نمايند.
- سبزي ها و ميوه ها (به خصوص با پوست) نيز از منابع غني فيبر محسوب مي شوند و به بهبود يبوست کمک زيادي مي کنند. علاوه بر آن، سبزي ها و ميوه ها با دارا بودن مقادير قابل توجهي از انواع ويتامين ها و پاره اي از مواد معدني، در پيشگيري از بيماري ها تأثير مهم دارند. سبزي ها، به خصوص سبزي هاي داراي برگ سبز و تعدادي از ميوه ها، داراي ويتامين هاي آنتي اکسيدان هستند و در سلامت انسان و پيشگيري از بيماري هاي مزمن که در قرن حاضر شيوع فراوان دارند، بسيار مؤثرند.
- غلات با سبوس نيز حاوي مقادير قابل توجهي فيبر هستند و به رفع يبوست کمک زيادي مي نمايند. بهتر است به جاي مصرف کمپوت، از ميوه هاي تازه به خصوص با پوست استفاده گردد، زيرا فيبر در اثر پختن به ميزان قابل توجهي از بين مي رود و نيز به علت افزودن شکر به کمپوت، مصرف آن به مقدار زياد و يا به طور مداوم موجب بروز چاقي در کودک مي شود و نيز سلامت دندان هاي او را به مخاطره مي اندازد. ضمناً باعث برقراري عادت نامناسب مصرف مواد شيرين در او مي گردد. با توجه به علل بروز يبوست مي بينيم بسياري از باورهاي موجود در زمينه تغذيه کودکان مبتلا به اين عارضه، خلاف واقع بوده و به تشديد يبوست و دامن زدن به عوارض آن منجر مي شود. اين موضوع در مورد بسياري از بيماري هاي ديگر نيز صدق مي کند. بنابراين لازم است والدين عزيز براي درمان تغذيه اي کودکان خود در دوران بيماري، با مشورت با متخصص تغذيه و رژيم شناس، به تنظيم برنامه غذايي صحيح، مناسب و مفيد براي فرزندانشان مبادرت نمايند تا ضمن کمک به بهبودي هرچه سريع تر آنان، به حفظ مقاومت کودکان در برابر بيماري ها کمک کنند.
منبع: نشريه دنياي تغذيه/شماره103.