مقدمه:
آیا تا کنون به سرانجام بی نمازان و کاهل نمازان و کسانیکه نماز را سبک می شمارند و برای نماز اهمیتی قائل نیستند فکر کرده اید.واقعا در دین اسلام چه عاقبتی برای کاهل نماز در نظر گرفته اند.
اگر می خواهید از عاقبت کاهل نماز در روایات معصومین علیهم السلام اطلاعی داشته باشید.در این مطلب راسخون برآنیم تا روایاتی که در این رابطه وارد شده است را برای شما بیاوریم. با این مطلب همراه شوید.
عاقبت کاهل نماز در روایات معصومین علیهم السلام
عاقبت کاهل نماز از منظر رسوال اکرم (ص)
1- قال النبی(ص): حافظوا علی الصلوات فان الله تبارک و تعالی اذا کان یوم القیامة یاتی بالعبد فاول شیء یساله عنه الصلاة فان جاء بها تامة و الا زخ فی النار(1).
پیامبر(ص) فرمودند: بر نمازهای خود محافظت بکنید خدای متعال فردای قیامت زمانی که بنده او وارد محشر شود اوّل چیزی که از او سؤال نماید نماز می باشد.
پس اگر نماز را و این فریضه مهم را در دنیا به طور کامل و تامّ انجام داده باشد عقاب بر او نخواهد بود وگرنه او را در آتش جهنّم وارد خواهند نمود.
2- قال النبی(ص): لاتضیعوا صلاتکم فان من ضیع صلاته حشره الله مع قارون و فرعون و هامان لعنهم الله و اخزاهم و کان حقا علی الله ان یدخله النار مع المنافقین فالویل لمن لم یحافظ صلاته(2).
پیامبر (ص) فرمودند: نمازهای خود را ضایع مکنید پس کسی که نماز خود را ضایع گرداند خداوند او را با قارون و فرعون و هامان که خداوند آنها را لعنت کرده و خوار و ذلیل نموده محشور گرداند و سزاوار است برخدا که چنین شخصی که ضایع نموده نماز خود را با منافقین در آتش جهنّم داخلش گرداند.
3- قال النبی(ص): تکاسل المرء فی الصلاة من ضعف الایمان(3).پیامبر (ص) فرمودند: بی رغبتی و مشتاق نبودن برای عبادت خدا در حال نماز از ضعف و سستی ایمان می باشد.
4- قال النبی(ص): اما یخاف الذی یحول وجهه فی الصلاة ان یحول الله وجهه وجه حمار(4).پیامبر(ص) فرمودند: آیا آن کسی که صورت خود را در حال نماز برمی گرداند نمی ترسد از آنکه خدا صورت او را به شکل صورت حیوان تغییر دهد.
5- قال النبی(ص): اعبد الله کانک تراه فان لم تکن تراه فانه یراک(5).پیامبر(ص) فرمودند: عبادت کن خدا را مثل این که تو خدا را می بینی پس اگر چنین حالی در تو نبود از نظر حضور قلب که خدا را نبینی پس مسلّم بدان که او تو را می بیند.
6- قال النبی(ص): من صلی رکعتین و لم یحدث فیهما نفسه بشیء من امورالدنیا غفر الله غفرالله له ذنوبه(6).پیامبر (ص) فرمودند: کسی که دو رکعت نماز را بخواند و در آن چیزی از اموردنیایی به خاطر نیاورد، خداوند جمیع گناهان او را ببخشد.
7- قال النبی(ص): حبب الی من دنیاکم النساء و الطیب و جعل قرة عینی فی الصلاة(7).پیامبر(ص) فرمودند: از دنیای شما دو چیز نزد من محبوب است یکی زن ها و دیگری بوی خوش امّا نور چشم من در نماز قرار داده شده است.
8- قال رسول الله(ص): الصلاة عماد الدین فمن ترک صلاته متعمدا فقد هدم دینه، و من ترک اوقاتها یدخل الویل و الویل واد فی جهنم کما قال الله تعالی (فویل للمصلین الذین هم عن صلاتهم ساهون)(8).
پیامبر فرمودند: نماز ستون دین است کسی که آن را عمداً ترک کند پس گویا دین خود را خراب نموده (همانند ساختمانی که اگر ستون های آن را خراب نموده سقف او هم خراب می شود).
و کسی که نماز را به وقت نخواند خدا او را داخل در ویل که چاهی است در جهنّم می کند کما این که خداوند در قرآن صریحاً فرموده است ویل للمصلّین...
9- قال رسول الله(ص): ان عمود الدین الصلاة، و هی اول ما ینظر فیه من عمل ابن آدم فان صحت، نظر فی عمله و ان لم تصح لم ینظر فی بقیة عمله(9).
پیامبر اکرم(ص) فرمود: نماز ستون دین است، و اوّل چیزی که در قیامت مورد نظر قرار می گیرد نماز است، پس اگر صحیح بود بقیه اعمال او هم بررسی می شود، امّا اگر صحیح نبود به سایر اعمالش هم نظری نخواهد شد (و برایش فایده ای ندارد).
عاقبت کاهل نماز از منظر فاطمه زهرا(س)
10- عن سیدة النساء فاطمة ابنه سید الانبیاء صلوات الله علیها و علی ابیها و علی بعلها و علی ابنائها الاوصیاء انها سالت ابا ها محمدا(ص)، فقالت: یا ابتاه ما لمن تهاون بصلاته من الرجال و النساء؟
قال: یا فاطمة من تهاون بصلاته من الرجال و النساء ابتلاه الله بخمس عشرة خصلة، ست منها فی دارالدنیا و ثلاث عند موته و ثلاث فی قبره و ثلاث فی القیامة اذا خرج من قبره.
فاما اللواتی تصیبه فی دارالدنیا: فالاولی یرفع الله البرکة من عمره، و یرفع الله البرکة من رزقه، ویمحوا الله عزوجل سیماء الصالحین من وجهه، و کل عمل یعمله لا یوجر علیه، ولا یرتفع دعاوه الی السماء، والسادسة لیس له حظ فی دعاء الصالحین، و اما اللواتی تصیبه عند موته، فاولاهن انه یموت ذلیلا، و الثانیة یموت جائعا و الثالثة یموت عطشانا فلو سقی من انهار الدنیا لم یرو عطشه.
و اما اللواتی تصیبه فی قبره فاولاهن یوکل الله به ملکا یزعجه فی قبره و الثانیة یضیق علیه قبره و الثالثة تکون الظلمة فی قبره و اما اللواتی تصیبه یوم القیامة اذا خرج من قبره، فاولاهن ان یوکل الله به ملکا یسحبه علی وجهه و الخلائق ینظرون الیه و الثانیة یحاسب حسابا شدیدا و الثالثة لاینظر الله الیه و لایزکیه و له عذاب الیم(10).
فاطمه سرور زنان دختر پیامبر بزرگ اسلام که درود و رحمت خدا براو و بر شوهرش و بر دو پسرش اوصیای الهی آن حضرت باد سؤال نمود از پدر خود حضرت محمد(ص)، پس گفت برای کسی که سستی نماید به نماز خود خواه مرد باشد یا زن چه عقوبتی است؟
پیامبر (ص) فرمودند: خدا او را به پانزده خصلت مبتلا می کند که شش تای از آنها در دنیا و سه تای آنها به هنگام مرگ و سه تا در قبر و سه خصلت از آنها در قیامت زمانی که از قبر خارج شود.
پس آن شش خصلت که در دنیا به او می رسد،
1- خداوند برکت را از عمر او بر می دارد.
2- خدا برکت را از رزق او بر می دارد.
3- خدا صورت او را از سیمای بندگان صالح خود محو می گرداند.
4- هر عملی که انجام می دهد خداوند اجر و پاداش به او نخواهد داد.
5- دعاهای او هم مورد قبول واقع نخواهد شد.
6- بندگان صالح خود هر وقت به طور عموم دعا کنند این دعا شامل حال این شخص که نسبت به نماز سستی می کرده نمی شود.
و امّا آن سه خصلت که به هنگام مرگ به سراغش خواهند آمد:
1- مرگ او ذلّت بار خواهد بود.
2- به حال تشنگی خواهد مرد، حتی اگر او را از رودها سیراب کنند عطش او برطرف نخواهد شد.
3- این که گرسنه خواهد مرد ولو این که تمام غذاهای روی زمین را بخورد.
وامّا سه خصلتی که در قبر با آن مواجه می شود:
1- ملکی را خدا موکّل می گرداند که او را در قبر شکنجه دهد.
2- قبر را بر او تنگ می گرداند.
3- تاریکی قبر را برای او قرار می دهد.
و امّا آن سه خصلت که در روز قیامت زمانی که از قبر خارج شد می بیند:
1- خداوند ملکی را موکّل او می گرداند که او را با صورت به زمین می کشد در حالی که بندگان خدا به او نظر می کنند.
2- در موقع حساب از او به شدّت بازخواست می نماید.
3- نظر رحمت به او نمی افکند بلکه او را معذّب به عذاب دردناک می کند.
عاقبت کاهل نماز از منظر امام علی (ع)
11- عن امیرالمومنین(ع) انه قال فی کلام یوصی اصحابه: تعاهدوا امرالصلاة و حافظوا علیها و استکثروا منها و تقربوا بها فانها (کانت علی المومنین کتابا موقوتا) الا تسمعون الی جواب اهل النار حین سالوا (ما سلککم فی سقر قالوا لم نک من المصلین) و انها لتحط الذنوب حظ الورق و تطلقها اطلاق الریق(11).
امیرالمومنین(ع) در سخنانی که با آن اصحاب خود را وصیّت می نمود فرمود: متعهّد باشید نسبت به امر نماز و محافظت بر انجام آن داشته باشید و زیاد بخوانید و آن را وسیله نزدیکی خود به خدا قرار دهید.
به درستی که نماز یک امرواجبی است بر مومنین که به وقتی که معیّن شده است باید خوانده شود، آیا گوش نمی دهید به جواب اهل آتش که به هنگام سؤال از علّت کشیده شدن به جهنّم گویند: به خاطر آنکه ما از نمازگزاران نبودیم.
خواندن نماز گناهان را می ریزد مثل باد خزان که برگ درختان را می ریزد.
عاقبت کاهل نماز از منظر امام صادق
اگر می خواهید از عاقبت کاهل نماز در روایات معصومین علیهم السلام اطلاعی داشته باشید.در این مطلب راسخون برآنیم تا روایاتی که در این رابطه وارد شده است را برای شما بیاوریم. با این مطلب همراه شوید.
عاقبت کاهل نماز در روایات معصومین علیهم السلام
عاقبت کاهل نماز از منظر رسوال اکرم (ص)
1- قال النبی(ص): حافظوا علی الصلوات فان الله تبارک و تعالی اذا کان یوم القیامة یاتی بالعبد فاول شیء یساله عنه الصلاة فان جاء بها تامة و الا زخ فی النار(1).
پیامبر(ص) فرمودند: بر نمازهای خود محافظت بکنید خدای متعال فردای قیامت زمانی که بنده او وارد محشر شود اوّل چیزی که از او سؤال نماید نماز می باشد.
پس اگر نماز را و این فریضه مهم را در دنیا به طور کامل و تامّ انجام داده باشد عقاب بر او نخواهد بود وگرنه او را در آتش جهنّم وارد خواهند نمود.
2- قال النبی(ص): لاتضیعوا صلاتکم فان من ضیع صلاته حشره الله مع قارون و فرعون و هامان لعنهم الله و اخزاهم و کان حقا علی الله ان یدخله النار مع المنافقین فالویل لمن لم یحافظ صلاته(2).
پیامبر (ص) فرمودند: نمازهای خود را ضایع مکنید پس کسی که نماز خود را ضایع گرداند خداوند او را با قارون و فرعون و هامان که خداوند آنها را لعنت کرده و خوار و ذلیل نموده محشور گرداند و سزاوار است برخدا که چنین شخصی که ضایع نموده نماز خود را با منافقین در آتش جهنّم داخلش گرداند.
3- قال النبی(ص): تکاسل المرء فی الصلاة من ضعف الایمان(3).پیامبر (ص) فرمودند: بی رغبتی و مشتاق نبودن برای عبادت خدا در حال نماز از ضعف و سستی ایمان می باشد.
4- قال النبی(ص): اما یخاف الذی یحول وجهه فی الصلاة ان یحول الله وجهه وجه حمار(4).پیامبر(ص) فرمودند: آیا آن کسی که صورت خود را در حال نماز برمی گرداند نمی ترسد از آنکه خدا صورت او را به شکل صورت حیوان تغییر دهد.
5- قال النبی(ص): اعبد الله کانک تراه فان لم تکن تراه فانه یراک(5).پیامبر(ص) فرمودند: عبادت کن خدا را مثل این که تو خدا را می بینی پس اگر چنین حالی در تو نبود از نظر حضور قلب که خدا را نبینی پس مسلّم بدان که او تو را می بیند.
6- قال النبی(ص): من صلی رکعتین و لم یحدث فیهما نفسه بشیء من امورالدنیا غفر الله غفرالله له ذنوبه(6).پیامبر (ص) فرمودند: کسی که دو رکعت نماز را بخواند و در آن چیزی از اموردنیایی به خاطر نیاورد، خداوند جمیع گناهان او را ببخشد.
7- قال النبی(ص): حبب الی من دنیاکم النساء و الطیب و جعل قرة عینی فی الصلاة(7).پیامبر(ص) فرمودند: از دنیای شما دو چیز نزد من محبوب است یکی زن ها و دیگری بوی خوش امّا نور چشم من در نماز قرار داده شده است.
8- قال رسول الله(ص): الصلاة عماد الدین فمن ترک صلاته متعمدا فقد هدم دینه، و من ترک اوقاتها یدخل الویل و الویل واد فی جهنم کما قال الله تعالی (فویل للمصلین الذین هم عن صلاتهم ساهون)(8).
پیامبر فرمودند: نماز ستون دین است کسی که آن را عمداً ترک کند پس گویا دین خود را خراب نموده (همانند ساختمانی که اگر ستون های آن را خراب نموده سقف او هم خراب می شود).
و کسی که نماز را به وقت نخواند خدا او را داخل در ویل که چاهی است در جهنّم می کند کما این که خداوند در قرآن صریحاً فرموده است ویل للمصلّین...
9- قال رسول الله(ص): ان عمود الدین الصلاة، و هی اول ما ینظر فیه من عمل ابن آدم فان صحت، نظر فی عمله و ان لم تصح لم ینظر فی بقیة عمله(9).
پیامبر اکرم(ص) فرمود: نماز ستون دین است، و اوّل چیزی که در قیامت مورد نظر قرار می گیرد نماز است، پس اگر صحیح بود بقیه اعمال او هم بررسی می شود، امّا اگر صحیح نبود به سایر اعمالش هم نظری نخواهد شد (و برایش فایده ای ندارد).
عاقبت کاهل نماز از منظر فاطمه زهرا(س)
10- عن سیدة النساء فاطمة ابنه سید الانبیاء صلوات الله علیها و علی ابیها و علی بعلها و علی ابنائها الاوصیاء انها سالت ابا ها محمدا(ص)، فقالت: یا ابتاه ما لمن تهاون بصلاته من الرجال و النساء؟
قال: یا فاطمة من تهاون بصلاته من الرجال و النساء ابتلاه الله بخمس عشرة خصلة، ست منها فی دارالدنیا و ثلاث عند موته و ثلاث فی قبره و ثلاث فی القیامة اذا خرج من قبره.
فاما اللواتی تصیبه فی دارالدنیا: فالاولی یرفع الله البرکة من عمره، و یرفع الله البرکة من رزقه، ویمحوا الله عزوجل سیماء الصالحین من وجهه، و کل عمل یعمله لا یوجر علیه، ولا یرتفع دعاوه الی السماء، والسادسة لیس له حظ فی دعاء الصالحین، و اما اللواتی تصیبه عند موته، فاولاهن انه یموت ذلیلا، و الثانیة یموت جائعا و الثالثة یموت عطشانا فلو سقی من انهار الدنیا لم یرو عطشه.
و اما اللواتی تصیبه فی قبره فاولاهن یوکل الله به ملکا یزعجه فی قبره و الثانیة یضیق علیه قبره و الثالثة تکون الظلمة فی قبره و اما اللواتی تصیبه یوم القیامة اذا خرج من قبره، فاولاهن ان یوکل الله به ملکا یسحبه علی وجهه و الخلائق ینظرون الیه و الثانیة یحاسب حسابا شدیدا و الثالثة لاینظر الله الیه و لایزکیه و له عذاب الیم(10).
فاطمه سرور زنان دختر پیامبر بزرگ اسلام که درود و رحمت خدا براو و بر شوهرش و بر دو پسرش اوصیای الهی آن حضرت باد سؤال نمود از پدر خود حضرت محمد(ص)، پس گفت برای کسی که سستی نماید به نماز خود خواه مرد باشد یا زن چه عقوبتی است؟
پیامبر (ص) فرمودند: خدا او را به پانزده خصلت مبتلا می کند که شش تای از آنها در دنیا و سه تای آنها به هنگام مرگ و سه تا در قبر و سه خصلت از آنها در قیامت زمانی که از قبر خارج شود.
پس آن شش خصلت که در دنیا به او می رسد،
1- خداوند برکت را از عمر او بر می دارد.
2- خدا برکت را از رزق او بر می دارد.
3- خدا صورت او را از سیمای بندگان صالح خود محو می گرداند.
4- هر عملی که انجام می دهد خداوند اجر و پاداش به او نخواهد داد.
5- دعاهای او هم مورد قبول واقع نخواهد شد.
6- بندگان صالح خود هر وقت به طور عموم دعا کنند این دعا شامل حال این شخص که نسبت به نماز سستی می کرده نمی شود.
و امّا آن سه خصلت که به هنگام مرگ به سراغش خواهند آمد:
1- مرگ او ذلّت بار خواهد بود.
2- به حال تشنگی خواهد مرد، حتی اگر او را از رودها سیراب کنند عطش او برطرف نخواهد شد.
3- این که گرسنه خواهد مرد ولو این که تمام غذاهای روی زمین را بخورد.
وامّا سه خصلتی که در قبر با آن مواجه می شود:
1- ملکی را خدا موکّل می گرداند که او را در قبر شکنجه دهد.
2- قبر را بر او تنگ می گرداند.
3- تاریکی قبر را برای او قرار می دهد.
و امّا آن سه خصلت که در روز قیامت زمانی که از قبر خارج شد می بیند:
1- خداوند ملکی را موکّل او می گرداند که او را با صورت به زمین می کشد در حالی که بندگان خدا به او نظر می کنند.
2- در موقع حساب از او به شدّت بازخواست می نماید.
3- نظر رحمت به او نمی افکند بلکه او را معذّب به عذاب دردناک می کند.
عاقبت کاهل نماز از منظر امام علی (ع)
11- عن امیرالمومنین(ع) انه قال فی کلام یوصی اصحابه: تعاهدوا امرالصلاة و حافظوا علیها و استکثروا منها و تقربوا بها فانها (کانت علی المومنین کتابا موقوتا) الا تسمعون الی جواب اهل النار حین سالوا (ما سلککم فی سقر قالوا لم نک من المصلین) و انها لتحط الذنوب حظ الورق و تطلقها اطلاق الریق(11).
امیرالمومنین(ع) در سخنانی که با آن اصحاب خود را وصیّت می نمود فرمود: متعهّد باشید نسبت به امر نماز و محافظت بر انجام آن داشته باشید و زیاد بخوانید و آن را وسیله نزدیکی خود به خدا قرار دهید.
به درستی که نماز یک امرواجبی است بر مومنین که به وقتی که معیّن شده است باید خوانده شود، آیا گوش نمی دهید به جواب اهل آتش که به هنگام سؤال از علّت کشیده شدن به جهنّم گویند: به خاطر آنکه ما از نمازگزاران نبودیم.
خواندن نماز گناهان را می ریزد مثل باد خزان که برگ درختان را می ریزد.
عاقبت کاهل نماز از منظر امام صادق
12- قال الصادق(ع): قال رسول الله(ص): من صلی الصلاة لغیر وقتها رفعت له سوداء مظلمة تقول: ضیعک الله کما ضیعتنی.و اول ما یسال العبد اذا وقف بین یدی الله عزوجل عن الصلاة، فان زکت صلاته زکی سائر عمله و ان لم تزک صلاته لم یزک عمله(12).
امام صادق(ع) فرمود: رسول خدا فرمودند: کسی که نماز را در غیر وقت انجام دهد عوض نماز سیاهی تاریکی بالا می رود و می گوید خدا تو را ضایع گرداند همان طوری که تو مرا ضایع گردانیدی.
و اوّل چیزی که فردای قیامت از بنده موقعی که در پیشگاه الهی ایستاده است سؤال می شود نماز خواهد بود، پس اگر نماز او بدون عیب و نقص و مورد قبول واقع شود دیگر اعمال او هم چنین خواهد بود.
13-قال الصادق(ع): قال رسول الله(ص) فی مرضه الذی توفی فیه و اغمی علیه ثم افاق فقال: لا ینال شفاعتی من اخر الصلاة بعد وقتها(13).
امام صادق(ع) فرمود: رسول خدا در حال کسالتی که در آن وفات یافت بی هوش شده بود و بعد به هوش آمد، پس فرمود: هرکس نماز را تاخیر بیندازد و بعد از وقت بخواند فردای قیامت به شفاعت من نخواهد رسید.
14- قال الصادق(ع): قال النبی(ص): ما من صلاة یحضر وقتها الا نادی ملک بین یدی الناس: ایها الناس قوموا الی نیرانکم التی اوقدتموها علی ظهورکم فاطفئوها بصلاتکم(14).
امام صادق(ع) فرمود: پیامبر فرمود: وقت هر نماز فرا رسد ملکی درمیان مردم صدا می زند: ای مردم برخیزید و آن آتش هایی را که خود روشن نموده اید (کنایه از این که گناهانی که انجام داده اید و بارگناه را بر دوش گرفته اید آن را) خاموش کنید و با خواندن نمازهایتان بار آن گناهان را سبک گردانید.
15-عن ابی بصیر قال: دخلت علی ام حمیدة اعزیها بابی عبدالله(ع) فبکت و بکیت لبکائها ثم قالت: یا ابا محمد لو رایت اباعبدالله(ع) عند الموت لرایت عجبا فتح عینیه ثم قال: اجمعوا لی کل من بینی و بینه قرابة، قالت: فلم نترک احدا الا جمعناه، قالت فنظر الیهم. ثم قال: ان شفاعتنا لا تنال مستخفا بالصلاة(15).
ابی بصیر گفت: داخل شدم بر مادر امام صادق(ع) که او را در عزای فرزندش تسلیت دهم، پس او گریه کرد و من هم از گریه وی به گریه افتادم، پس گفت:
ای ابا محمد اگر به هنگام مرگ فرزندم امام صادق حاضر بودی چیز عجیبی را مشاهده می نمودی، او چشمان خود را باز نمود و فرمود همه خویشان را نزد من جمع کنید، پس به آنها نظر افکند و گفت: «کسانی که نماز را سبک شمرند به شفاعت ما نائل نشوند».
16- قال الصادق(ع): امتحنوا شیعتنا عند ثلاث، عند مواقیت الصلوات کیف محافظتهم علیها، و عند اسرارهم کیف حفظهم لها عن عدونا، والی اموالهم کیف مواساتهم لاخوانهم فیها(16).
امام صادق(ع) فرمود: با سه چیز شیعیان ما را امتحان کنید، چگونه محافظت اوقات نماز می کنند، چگونه اسرار خود را حفظ می کنند و آن را از دشمنان ما پنهان می دارند و این که با اموال خود چگونه با برادران خود همدردی و دلجویی می کنند.
17- قال الصادق(ع): قال رسول الله(ص): لا تنال شفاعتی غدا من اخر الصلاة المفروضة بعد وقتها(17).
امام صادق(ع) فرمود: رسول خدا فرمودند: کسی که نمازهای پنج گانه واجب را تأخیر بیندازد و آنها را بعد از وقت بخواند و نسبت بدان ها اهمال و سستی کند فردای قیامت به شفاعت من نائل نخواهد شد.
18- قال الصادق(ع) اذا صلیت صلاة فریضة فصلها لوقتها صلاة مودع یخاف ان لا یعود الیها ابدا ثم اصرف بصرک الی موضع سجودک فلو تعلم من عن یمینک و شمالک لاحسنت صلاتک و اعلم انک بین یدی من یراک و لاتراه(18).
امام صادق(ع) فرمود: زمانی که نماز واجب خود را به جا می آوری، آن را در وقت خود بخوان (نماز کامل و با شرائط) همانند کسی که آخرین نماز خود را می خواند و با آن وداع می کند و ترس این دارد که دیگر موفق به خواندن نماز نشود.
دیگر این که توجّه خود را به محلّ و موضع سجده قرار ده و اگر بدانی در طرف راست و چپ تو کیست نماز را هرچه بهتر انجام خواهی داد، و بدان در مقابل کسی هستی که او تو را می بیند اما تو او را نمی بینی.
19- قال الصادق(ع): اول ما یحاسب به العبد الصلاة فان قبلت قبل سائر عمله و اذا ردت رد علیه سائر عمله(19).
امام صادق(ع) فرمودند: اول چیزی که فردای قیامت محاسبه می شود به آن بنده خدا نماز می باشد، پس اگر نماز قبول شود سائر اعمال هم قبول خواهد شد و اگر نماز قبول نشود و رد گردد، سایر اعمال هم ردّ می شود.
20- قال الصادق(ع): لکل صلاة وقتان اول الوقت افضلهما(20).امام صادق(ع) فرمودند: برای هر نماز واجب شبانه روز دو وقت می باشد یکی اوّل وقت که این بهتر است از وقت دوّم که غیرافضل می باشد.
21- قال الصادق(ع): لفضل الوقت الاول علی الاخیر خیر للرجل من ولده و ماله.(21)امام صادق(ع) فرمودند: فضیلت و برتری نماز اوّل وقت بر نماز آخر وقت بهتر است از برای مرد از فرزندان او و مالش.
22- قال الصادق(ع) ان فضل الوقت الاول علی الاخر کفضل الاخرة علی الدنیا(22).امام صادق(ع) فرمودند: محقّقاً فضیلت و برتری نماز اوّل وقت بر آخر وقت، همانند فضیلت آخرت است بر دنیا.
23- قال الصادق(ع) فی حدیث: ان ملک الموت یدفع الشیطان عن المحافظ علی الصلاة و یلقنه شهادة ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله فی تلک الحالة العظیمة(23).
امام صادق(ع) در ضمن حدیث شریفی فرمودند: ملک الموت شیطان را دور می کند از کسی که مواظب بر انجام نمازهای واجب خود بوده است و در این حالت سخت شهادتین را به او تلقین می کند.
24- قال الصادق(ع): قال رسول الله(ص): الصلاة میزان من وفی استوفی(24).
امام صادق(ع) فرمود: پیامبر(ص) فرمودند: نماز همانند میزان می باشد که هر چه کفه او از متاع پر باشد ثمن و پاداش او هم بیشتر خواهد بود، پس نماز را هم هر چه انسان کامل تر بخواند از ثواب و پاداش بیشتر استفاده و بهره برداری می کند.
یا به تعبیر مرحوم فیض کاشانی ره:
معنی کلام حضرت این است که نماز معیار تقرّب بنده خدا و منزلت او به معبود خود می باشد پس هر چه نماز را با آداب و شروط مطرح شده بخواند تقرّب و نزدیکی او به خدا بیشتر خواهد بود و هرچه رعایت نکند تمام اجر و پاداش را بهره نخواهد گرفت و سبب نقص ثواب خواهد شد.
25- قال الصادق(ع): قال رسول الله(ص): لایزال الشیطان ذعرا من المومن ما حافظ علی الصلوات الخمس فاذا ضیعهن تجرا علیه فادخله فی العظائم(25).
امام صادق(ع) فرمود: حضرت رسول (ص) فرمودند: مؤمنینی که محافظت بر نمازهای پنج گانه بنمایند و به آنها اهمیّت بدهند همیشه شیطان از چنین مؤمنی ترس و خوف دارد.
امّا اگر شخصی نمازهای واجب خود را ضایع گرداند شیطان جرأت بر آن شخص پیدا می کند و او را داخل در گناهان کبیره می کند.
26- قال الصادق(ع): اذ قام العبد فی الصلاة فخفف صلاته قال الله تبارک و تعالی لملائکته: اما ترون الی عبدی کانه یری ان قضاء حوائجه بید غیری أ ما یعلم ان قضاء حوائجه بیدی(26).
امام صادق(ع) فرمودند: زمانی که بنده خدا مشغول نماز می شود امّا نماز را سبک می شمرد و اهمیت به آن نمی دهد و توجّه به خدا ندارد.
بلکه توجه او به غیر خداست خداوند به ملائکه خود خطاب می کند آیا نظر نمی کنید به بنده من گویا او گمان می کند حوائج او به دست غیر من برآورده می شود آیا نمی داند حوائجش را من برآورده می کنم؟
27- قال معاویة بن وهب: سالت اباعبدالله (ع) عن افضل ما یتقرب به العباد الی ربهم و احب ذلک الی الله عزوجل ما هو؟فقال(ص): ما اعلم شیئا بعد المعرفة افضل من هذه الصلاة، الا تری ان العبد الصالح عیسی ابن مریم(ع) قال (و اوصانی بالصلاة و الزکاة ما دمت حیا)(27).
معاویة بن وهب می گوید: از امام صادق(ع) سؤال نمودم برترین چیزی که به وسیله آن بندگان به خداوند نزدیک می شوند چیست؟ و محبوب ترین اعمال نزد خدای متعال کدام است؟
حضرت فرمودند: بعد از معرفت خدای تعالی عملی را بهتر از نماز نمی شناسم، آیا نمی بینی که عیسی بن مریم بنده صالح خدا گفت: سفارش به نماز شده ام (که) تا زنده هستم (آن را به جا آورم).
عاقبت کاهل نماز از منظرامام باقر (ع)
28- قال الباقر(ع): الصلاة عمود الدین، مثلها کمثل عمود الفسطاط اذا ثبت العمود ثبت الاوتاد و الاطناب و اذا مال العمود و انکسر لم یثبت وتد ولا طنب(28).
امام باقر (ع) فرمودند: نماز ستون دین است مَثَل آن مثل ستون خیمه است زمانی که ثابت باشد ستون آن، طناب و میخ آن هم ثابت می ماند و زمانی که انحراف پیدا کند و شکسته شود طناب و میخ آن هم ثابت نمی ماند.
29- قال الباقر(ع): قال رسول الله (ص): اذا قام العبد المومن فی صلاته نظر الله عزوجل الیه او قال اقبل الله علیه حتی ینصرف و اظلته الرحمة من فوق راسه الی افق السماء و الملائکة تحفه من حوله الی افق السماء و وکل الله به ملکا قائما علی راسه یقول له ایها المصلی لو تعلم من ینظر الیک و من تناجی ماالتفت ولازلت من موضعک ابدا...(29).
امام باقر(ع) فرمود: پیامبر(ص) فرمودند: زمانی که بنده مؤمن مشغول نماز می باشد خدا نظر رحمت خود را به سوی او می افکند تا موقعی که از نماز فارغ شود.
و همچنین رحمت خدا سایه افکنده است از بالای سر این بنده تا آسمان و ملائکه اطراف او می باشند تا آسمان و خدا ملکی را موکّل او قرار داده که بالای سراو بایستد و به او خطاب نماید که:
ای شخص نمازگزار اگر تو بدانی که چه کسی به تو نظر افکنده و با چه شخصی مناجات می کنی توجّه خود را از او بر نمی داری و همیشه در چنین حال و موضع عبادت باقی می مانی.
30- قال الباقر(ع): دخل رجل مسجدا فیه رسول الله(ص) فخفف سجوده دون ما ینبغی و دون ما یکون من السجود، فقال رسول الله(ص) نقر کنقر الغراب، لو مات هذا علی هذا مات علی غیر دین محمد(30).
امام باقر(ع) فرمودند: مسجدی که حضرت رسول در آن تشریف داشتند مردی داخل شد و ایستاد به نماز امّا سجده نماز خود را خیلی کوتاه و مختصر انجام داد.
به طوری که در شأن یک سجده نبوده، بلکه به اندازه مقدار واجب سجده که پیشانی روی زمین قرار بگیرد هم نبود سپس چون پیامبر چنین سجده ای را از آن مرد مشاهده نمودند، فرمودند:
این مرد همانند کلاغ نوک بر زمین می زند و اگر با چنین حالتی از دار دنیا برود مرده است بر غیر دین محمد.
عاقبت کاهل نماز از منظرامام رضا(ع)
31- قال الرضا(ع): فی الدیک الابیض خمس خصال من خصال الانبیاء، معرفته باوقات الصلاة، و الغیرة، والسخاء، والشجاعة و کثرة الطروقة(31).
امام رضا(ع)فرمودند: در خروس سفید پنج صفت از صفات پیامبران می باشد، شناخت او به اوقات نماز، غیرت، سخاوت، شجاعت و زیادی کثرت همبستری.
32- قال الرضا(ع): حافظوا علی مواقیت الصلوات فان العبد لا یامن الحوادث و من دخل علیه وقت فریضة فقصر عنها عمدا متعمدا فهو خاطی من قول الله: (فویل للمصلین الذین هم عن صلاتهم ساهون)(32)، یقول عن وقتهم [وقتها] یتغافلون(33).
امام رضا(ع) فرمودند: بر اوقات نمازهای واجب محافظت کنید، پس بنده خدا ایمن نیست از حوادث (ممکن است در تأخیر با حادثه ای روبه رو شود و نتواند نماز واجب خود را انجام دهد).
و کسی که وقت نماز واجب بر او داخل شد، پس کوتاهی کرد و عمداً نمازش را نخواند، پس او نسبت به این آیه از سوره ماعون بی توجّه بوده است که خدا می فرماید ویل (که وادیست در جهنّم) از برای نمازگزارانی است که از وقت نماز؛ غفلت کرده اند.
«فویل للمصلّین» در قرآن»
در پایان فقط به یک آیه قرآن توجه کنید تا تکمیل کننده مباحث فوق باشد.
فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ" (ماعون/ 4-5)؛یعنى آنهایى که از نمازشان غافلند اهتمامى به امر نماز ندارند، و از فوت شدنش باکى ندارند چه اینکه به کلى فوت شود و چه اینکه بعضى از اوقات فوت گردد.
و چه اینکه وقت فضیلتش از دست برود و چه اینکه ارکان و شرایطش و احکام و مسائلش را ندانسته نمازى باطل بخوانند. (ترجمه المیزان، 20/ 634)؛ زیرا عبادتی که هدف آفرینش است،
عبادتی است که محصولی چون یقین داشته باشد و عابدانی که از نورانیّت و صفای باطن و شهود بیبهرهاند، چنین عبادتی ندارند. اینان همانند درختانی هستند که تناور شده و به برگ نشسته اما به بار ننشسته اند که قرآن کریم درباره آنان میفرماید:
«فویل للمصلّین»؛ کسی که نماز را برای رفع تکلیف میخواند گرفتار این ویل است، اما تارکان نماز ویل سنگین تری دارند. (تفسیر تسنیم، 1/ 432)
در آیه شریفه تکذیبگر روز جزا به چنین نمازگزارانى تطبیق شده، چون حرف" فاء" که بر سر جمله آمده مىفه ماند جمله مزبور نتیجه تکذیب روز جزا است و مى رساند چنین نمازگزارانى خالى از نفاق نیستند.
چون تکذیب روز جزا تنها به این نیست که به کلى آن را منکر شود، کسى هم که تظاهر به ایمان مىکند و نماز مسلمانان را مىخواند، اما طورى مىخواند که عملا نشان مىدهد باکى از روز جزا ندارد، او نیز روز جزا را تکذیب کرده.
کلمه ویل برای چه کسانی بکار رفته است؟
کلمه «ویل» اغلب درباره تحریف کنندگان دین، ریاکاران و غافلان نماز، بدگویان عیبجو، تکذیب کنندگان قیامت، دین و کتابهای آسمانی، کافران از حیث حضور در روز قیامت و عذاب، مشرکان، ظلم کنندگان،بکار می رود
همچنین دروغگویان گناه پیشه، سخت دلان از یاد خدا، کم فروشان و توصیف کنندگان توحید و نبوت و معاد به شکل منحرف و نادرست، به کار رفته است.
به تعبیری دیگر میشود گفت؛ واژه یاد شده در قرآن درباره ظالمان اقتصادی، مسخره کنندگان حقایق دینی و الهی، خائنین فرهنگی و منحرفان اعتقادی یعنی کافران و مشرکان استعمال شده است.
از نگاه طبرسى ویل لفظى است که اگر شخصی در مهلکه واقع شود آن را بکار میبرد و آن در اصل عذاب و هلاک است.
راغب از اصمعى نقل کرده ویل بمعنى قبح است و گاهى در تحسّر و تأسف بکار رود. در هر حال این کلمه حکایت از بد بختى و عذاب دارد خواه شخص گرفتار خودش بگوید.
مثل «یا وَیْلَتَنا ما لِهذَا الْکِتابِ لا یُغادِرُ صَغِیرَةً وَ لا کَبِیرَةً إِلَّا أَحْصاها» (کهف/ 49) و خواه از دیگرى به دیگرى باشد مثل «وَیْلَکَ آمِنْ» (احقاف/ 17).
واژه ویل از نگاه مفسران
علامه جوادی آملی؛ به معنای وادی خاص در جهنّم آمده که کافر در آن سرازیر میشود و پس از چهل سال به قعر آن میرسد، از قبیل تطبیق بر مصداق است. (تفسیر تسنیم، جلد 5 صفحه 299).
همچنین گفته شده؛ منظور از ویل کوهى است در آتش جهنّم. خدرى از نبى اکرم روایت کرده که ویل درّهاى است در جهنم که کافر پس از فرو رفتن در آن چهل پائیز - کنایه از چهل سال است – به عمق آن برسد.
این واژه در مقام دردمندى و تحسّر گفته میشود و از زبان ناراحت و گرفتار مصیبت بیرون میآید. (ترجمه مجمع، 1/ 231)
همچنین کلمه وعید نیز بوده و به کفّار گفته میشود. به گمان بعضى ویل عبارتست از وادى جوشانى از صدید یعنی «چرک و خون» جهنّمیان. (همان،22/ 340)
ویل کلمه اى است عرب آن را به کسى میگوید که در هلاکت افتاده است.(همان،23/ 333) ویل سخن خشن و ناروایى است که بر نفس دشوار باشد .(همان، 25/ 231)
امام صادق(ع) فرمود: رسول خدا فرمودند: کسی که نماز را در غیر وقت انجام دهد عوض نماز سیاهی تاریکی بالا می رود و می گوید خدا تو را ضایع گرداند همان طوری که تو مرا ضایع گردانیدی.
و اوّل چیزی که فردای قیامت از بنده موقعی که در پیشگاه الهی ایستاده است سؤال می شود نماز خواهد بود، پس اگر نماز او بدون عیب و نقص و مورد قبول واقع شود دیگر اعمال او هم چنین خواهد بود.
13-قال الصادق(ع): قال رسول الله(ص) فی مرضه الذی توفی فیه و اغمی علیه ثم افاق فقال: لا ینال شفاعتی من اخر الصلاة بعد وقتها(13).
امام صادق(ع) فرمود: رسول خدا در حال کسالتی که در آن وفات یافت بی هوش شده بود و بعد به هوش آمد، پس فرمود: هرکس نماز را تاخیر بیندازد و بعد از وقت بخواند فردای قیامت به شفاعت من نخواهد رسید.
14- قال الصادق(ع): قال النبی(ص): ما من صلاة یحضر وقتها الا نادی ملک بین یدی الناس: ایها الناس قوموا الی نیرانکم التی اوقدتموها علی ظهورکم فاطفئوها بصلاتکم(14).
امام صادق(ع) فرمود: پیامبر فرمود: وقت هر نماز فرا رسد ملکی درمیان مردم صدا می زند: ای مردم برخیزید و آن آتش هایی را که خود روشن نموده اید (کنایه از این که گناهانی که انجام داده اید و بارگناه را بر دوش گرفته اید آن را) خاموش کنید و با خواندن نمازهایتان بار آن گناهان را سبک گردانید.
15-عن ابی بصیر قال: دخلت علی ام حمیدة اعزیها بابی عبدالله(ع) فبکت و بکیت لبکائها ثم قالت: یا ابا محمد لو رایت اباعبدالله(ع) عند الموت لرایت عجبا فتح عینیه ثم قال: اجمعوا لی کل من بینی و بینه قرابة، قالت: فلم نترک احدا الا جمعناه، قالت فنظر الیهم. ثم قال: ان شفاعتنا لا تنال مستخفا بالصلاة(15).
ابی بصیر گفت: داخل شدم بر مادر امام صادق(ع) که او را در عزای فرزندش تسلیت دهم، پس او گریه کرد و من هم از گریه وی به گریه افتادم، پس گفت:
ای ابا محمد اگر به هنگام مرگ فرزندم امام صادق حاضر بودی چیز عجیبی را مشاهده می نمودی، او چشمان خود را باز نمود و فرمود همه خویشان را نزد من جمع کنید، پس به آنها نظر افکند و گفت: «کسانی که نماز را سبک شمرند به شفاعت ما نائل نشوند».
16- قال الصادق(ع): امتحنوا شیعتنا عند ثلاث، عند مواقیت الصلوات کیف محافظتهم علیها، و عند اسرارهم کیف حفظهم لها عن عدونا، والی اموالهم کیف مواساتهم لاخوانهم فیها(16).
امام صادق(ع) فرمود: با سه چیز شیعیان ما را امتحان کنید، چگونه محافظت اوقات نماز می کنند، چگونه اسرار خود را حفظ می کنند و آن را از دشمنان ما پنهان می دارند و این که با اموال خود چگونه با برادران خود همدردی و دلجویی می کنند.
17- قال الصادق(ع): قال رسول الله(ص): لا تنال شفاعتی غدا من اخر الصلاة المفروضة بعد وقتها(17).
امام صادق(ع) فرمود: رسول خدا فرمودند: کسی که نمازهای پنج گانه واجب را تأخیر بیندازد و آنها را بعد از وقت بخواند و نسبت بدان ها اهمال و سستی کند فردای قیامت به شفاعت من نائل نخواهد شد.
18- قال الصادق(ع) اذا صلیت صلاة فریضة فصلها لوقتها صلاة مودع یخاف ان لا یعود الیها ابدا ثم اصرف بصرک الی موضع سجودک فلو تعلم من عن یمینک و شمالک لاحسنت صلاتک و اعلم انک بین یدی من یراک و لاتراه(18).
امام صادق(ع) فرمود: زمانی که نماز واجب خود را به جا می آوری، آن را در وقت خود بخوان (نماز کامل و با شرائط) همانند کسی که آخرین نماز خود را می خواند و با آن وداع می کند و ترس این دارد که دیگر موفق به خواندن نماز نشود.
دیگر این که توجّه خود را به محلّ و موضع سجده قرار ده و اگر بدانی در طرف راست و چپ تو کیست نماز را هرچه بهتر انجام خواهی داد، و بدان در مقابل کسی هستی که او تو را می بیند اما تو او را نمی بینی.
19- قال الصادق(ع): اول ما یحاسب به العبد الصلاة فان قبلت قبل سائر عمله و اذا ردت رد علیه سائر عمله(19).
امام صادق(ع) فرمودند: اول چیزی که فردای قیامت محاسبه می شود به آن بنده خدا نماز می باشد، پس اگر نماز قبول شود سائر اعمال هم قبول خواهد شد و اگر نماز قبول نشود و رد گردد، سایر اعمال هم ردّ می شود.
20- قال الصادق(ع): لکل صلاة وقتان اول الوقت افضلهما(20).امام صادق(ع) فرمودند: برای هر نماز واجب شبانه روز دو وقت می باشد یکی اوّل وقت که این بهتر است از وقت دوّم که غیرافضل می باشد.
21- قال الصادق(ع): لفضل الوقت الاول علی الاخیر خیر للرجل من ولده و ماله.(21)امام صادق(ع) فرمودند: فضیلت و برتری نماز اوّل وقت بر نماز آخر وقت بهتر است از برای مرد از فرزندان او و مالش.
22- قال الصادق(ع) ان فضل الوقت الاول علی الاخر کفضل الاخرة علی الدنیا(22).امام صادق(ع) فرمودند: محقّقاً فضیلت و برتری نماز اوّل وقت بر آخر وقت، همانند فضیلت آخرت است بر دنیا.
23- قال الصادق(ع) فی حدیث: ان ملک الموت یدفع الشیطان عن المحافظ علی الصلاة و یلقنه شهادة ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله فی تلک الحالة العظیمة(23).
امام صادق(ع) در ضمن حدیث شریفی فرمودند: ملک الموت شیطان را دور می کند از کسی که مواظب بر انجام نمازهای واجب خود بوده است و در این حالت سخت شهادتین را به او تلقین می کند.
24- قال الصادق(ع): قال رسول الله(ص): الصلاة میزان من وفی استوفی(24).
امام صادق(ع) فرمود: پیامبر(ص) فرمودند: نماز همانند میزان می باشد که هر چه کفه او از متاع پر باشد ثمن و پاداش او هم بیشتر خواهد بود، پس نماز را هم هر چه انسان کامل تر بخواند از ثواب و پاداش بیشتر استفاده و بهره برداری می کند.
یا به تعبیر مرحوم فیض کاشانی ره:
معنی کلام حضرت این است که نماز معیار تقرّب بنده خدا و منزلت او به معبود خود می باشد پس هر چه نماز را با آداب و شروط مطرح شده بخواند تقرّب و نزدیکی او به خدا بیشتر خواهد بود و هرچه رعایت نکند تمام اجر و پاداش را بهره نخواهد گرفت و سبب نقص ثواب خواهد شد.
25- قال الصادق(ع): قال رسول الله(ص): لایزال الشیطان ذعرا من المومن ما حافظ علی الصلوات الخمس فاذا ضیعهن تجرا علیه فادخله فی العظائم(25).
امام صادق(ع) فرمود: حضرت رسول (ص) فرمودند: مؤمنینی که محافظت بر نمازهای پنج گانه بنمایند و به آنها اهمیّت بدهند همیشه شیطان از چنین مؤمنی ترس و خوف دارد.
امّا اگر شخصی نمازهای واجب خود را ضایع گرداند شیطان جرأت بر آن شخص پیدا می کند و او را داخل در گناهان کبیره می کند.
26- قال الصادق(ع): اذ قام العبد فی الصلاة فخفف صلاته قال الله تبارک و تعالی لملائکته: اما ترون الی عبدی کانه یری ان قضاء حوائجه بید غیری أ ما یعلم ان قضاء حوائجه بیدی(26).
امام صادق(ع) فرمودند: زمانی که بنده خدا مشغول نماز می شود امّا نماز را سبک می شمرد و اهمیت به آن نمی دهد و توجّه به خدا ندارد.
بلکه توجه او به غیر خداست خداوند به ملائکه خود خطاب می کند آیا نظر نمی کنید به بنده من گویا او گمان می کند حوائج او به دست غیر من برآورده می شود آیا نمی داند حوائجش را من برآورده می کنم؟
27- قال معاویة بن وهب: سالت اباعبدالله (ع) عن افضل ما یتقرب به العباد الی ربهم و احب ذلک الی الله عزوجل ما هو؟فقال(ص): ما اعلم شیئا بعد المعرفة افضل من هذه الصلاة، الا تری ان العبد الصالح عیسی ابن مریم(ع) قال (و اوصانی بالصلاة و الزکاة ما دمت حیا)(27).
معاویة بن وهب می گوید: از امام صادق(ع) سؤال نمودم برترین چیزی که به وسیله آن بندگان به خداوند نزدیک می شوند چیست؟ و محبوب ترین اعمال نزد خدای متعال کدام است؟
حضرت فرمودند: بعد از معرفت خدای تعالی عملی را بهتر از نماز نمی شناسم، آیا نمی بینی که عیسی بن مریم بنده صالح خدا گفت: سفارش به نماز شده ام (که) تا زنده هستم (آن را به جا آورم).
عاقبت کاهل نماز از منظرامام باقر (ع)
28- قال الباقر(ع): الصلاة عمود الدین، مثلها کمثل عمود الفسطاط اذا ثبت العمود ثبت الاوتاد و الاطناب و اذا مال العمود و انکسر لم یثبت وتد ولا طنب(28).
امام باقر (ع) فرمودند: نماز ستون دین است مَثَل آن مثل ستون خیمه است زمانی که ثابت باشد ستون آن، طناب و میخ آن هم ثابت می ماند و زمانی که انحراف پیدا کند و شکسته شود طناب و میخ آن هم ثابت نمی ماند.
29- قال الباقر(ع): قال رسول الله (ص): اذا قام العبد المومن فی صلاته نظر الله عزوجل الیه او قال اقبل الله علیه حتی ینصرف و اظلته الرحمة من فوق راسه الی افق السماء و الملائکة تحفه من حوله الی افق السماء و وکل الله به ملکا قائما علی راسه یقول له ایها المصلی لو تعلم من ینظر الیک و من تناجی ماالتفت ولازلت من موضعک ابدا...(29).
امام باقر(ع) فرمود: پیامبر(ص) فرمودند: زمانی که بنده مؤمن مشغول نماز می باشد خدا نظر رحمت خود را به سوی او می افکند تا موقعی که از نماز فارغ شود.
و همچنین رحمت خدا سایه افکنده است از بالای سر این بنده تا آسمان و ملائکه اطراف او می باشند تا آسمان و خدا ملکی را موکّل او قرار داده که بالای سراو بایستد و به او خطاب نماید که:
ای شخص نمازگزار اگر تو بدانی که چه کسی به تو نظر افکنده و با چه شخصی مناجات می کنی توجّه خود را از او بر نمی داری و همیشه در چنین حال و موضع عبادت باقی می مانی.
30- قال الباقر(ع): دخل رجل مسجدا فیه رسول الله(ص) فخفف سجوده دون ما ینبغی و دون ما یکون من السجود، فقال رسول الله(ص) نقر کنقر الغراب، لو مات هذا علی هذا مات علی غیر دین محمد(30).
امام باقر(ع) فرمودند: مسجدی که حضرت رسول در آن تشریف داشتند مردی داخل شد و ایستاد به نماز امّا سجده نماز خود را خیلی کوتاه و مختصر انجام داد.
به طوری که در شأن یک سجده نبوده، بلکه به اندازه مقدار واجب سجده که پیشانی روی زمین قرار بگیرد هم نبود سپس چون پیامبر چنین سجده ای را از آن مرد مشاهده نمودند، فرمودند:
این مرد همانند کلاغ نوک بر زمین می زند و اگر با چنین حالتی از دار دنیا برود مرده است بر غیر دین محمد.
عاقبت کاهل نماز از منظرامام رضا(ع)
31- قال الرضا(ع): فی الدیک الابیض خمس خصال من خصال الانبیاء، معرفته باوقات الصلاة، و الغیرة، والسخاء، والشجاعة و کثرة الطروقة(31).
امام رضا(ع)فرمودند: در خروس سفید پنج صفت از صفات پیامبران می باشد، شناخت او به اوقات نماز، غیرت، سخاوت، شجاعت و زیادی کثرت همبستری.
32- قال الرضا(ع): حافظوا علی مواقیت الصلوات فان العبد لا یامن الحوادث و من دخل علیه وقت فریضة فقصر عنها عمدا متعمدا فهو خاطی من قول الله: (فویل للمصلین الذین هم عن صلاتهم ساهون)(32)، یقول عن وقتهم [وقتها] یتغافلون(33).
امام رضا(ع) فرمودند: بر اوقات نمازهای واجب محافظت کنید، پس بنده خدا ایمن نیست از حوادث (ممکن است در تأخیر با حادثه ای روبه رو شود و نتواند نماز واجب خود را انجام دهد).
و کسی که وقت نماز واجب بر او داخل شد، پس کوتاهی کرد و عمداً نمازش را نخواند، پس او نسبت به این آیه از سوره ماعون بی توجّه بوده است که خدا می فرماید ویل (که وادیست در جهنّم) از برای نمازگزارانی است که از وقت نماز؛ غفلت کرده اند.
«فویل للمصلّین» در قرآن»
در پایان فقط به یک آیه قرآن توجه کنید تا تکمیل کننده مباحث فوق باشد.
فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ" (ماعون/ 4-5)؛یعنى آنهایى که از نمازشان غافلند اهتمامى به امر نماز ندارند، و از فوت شدنش باکى ندارند چه اینکه به کلى فوت شود و چه اینکه بعضى از اوقات فوت گردد.
و چه اینکه وقت فضیلتش از دست برود و چه اینکه ارکان و شرایطش و احکام و مسائلش را ندانسته نمازى باطل بخوانند. (ترجمه المیزان، 20/ 634)؛ زیرا عبادتی که هدف آفرینش است،
عبادتی است که محصولی چون یقین داشته باشد و عابدانی که از نورانیّت و صفای باطن و شهود بیبهرهاند، چنین عبادتی ندارند. اینان همانند درختانی هستند که تناور شده و به برگ نشسته اما به بار ننشسته اند که قرآن کریم درباره آنان میفرماید:
«فویل للمصلّین»؛ کسی که نماز را برای رفع تکلیف میخواند گرفتار این ویل است، اما تارکان نماز ویل سنگین تری دارند. (تفسیر تسنیم، 1/ 432)
در آیه شریفه تکذیبگر روز جزا به چنین نمازگزارانى تطبیق شده، چون حرف" فاء" که بر سر جمله آمده مىفه ماند جمله مزبور نتیجه تکذیب روز جزا است و مى رساند چنین نمازگزارانى خالى از نفاق نیستند.
چون تکذیب روز جزا تنها به این نیست که به کلى آن را منکر شود، کسى هم که تظاهر به ایمان مىکند و نماز مسلمانان را مىخواند، اما طورى مىخواند که عملا نشان مىدهد باکى از روز جزا ندارد، او نیز روز جزا را تکذیب کرده.
کلمه ویل برای چه کسانی بکار رفته است؟
کلمه «ویل» اغلب درباره تحریف کنندگان دین، ریاکاران و غافلان نماز، بدگویان عیبجو، تکذیب کنندگان قیامت، دین و کتابهای آسمانی، کافران از حیث حضور در روز قیامت و عذاب، مشرکان، ظلم کنندگان،بکار می رود
همچنین دروغگویان گناه پیشه، سخت دلان از یاد خدا، کم فروشان و توصیف کنندگان توحید و نبوت و معاد به شکل منحرف و نادرست، به کار رفته است.
به تعبیری دیگر میشود گفت؛ واژه یاد شده در قرآن درباره ظالمان اقتصادی، مسخره کنندگان حقایق دینی و الهی، خائنین فرهنگی و منحرفان اعتقادی یعنی کافران و مشرکان استعمال شده است.
از نگاه طبرسى ویل لفظى است که اگر شخصی در مهلکه واقع شود آن را بکار میبرد و آن در اصل عذاب و هلاک است.
راغب از اصمعى نقل کرده ویل بمعنى قبح است و گاهى در تحسّر و تأسف بکار رود. در هر حال این کلمه حکایت از بد بختى و عذاب دارد خواه شخص گرفتار خودش بگوید.
مثل «یا وَیْلَتَنا ما لِهذَا الْکِتابِ لا یُغادِرُ صَغِیرَةً وَ لا کَبِیرَةً إِلَّا أَحْصاها» (کهف/ 49) و خواه از دیگرى به دیگرى باشد مثل «وَیْلَکَ آمِنْ» (احقاف/ 17).
واژه ویل از نگاه مفسران
علامه جوادی آملی؛ به معنای وادی خاص در جهنّم آمده که کافر در آن سرازیر میشود و پس از چهل سال به قعر آن میرسد، از قبیل تطبیق بر مصداق است. (تفسیر تسنیم، جلد 5 صفحه 299).
همچنین گفته شده؛ منظور از ویل کوهى است در آتش جهنّم. خدرى از نبى اکرم روایت کرده که ویل درّهاى است در جهنم که کافر پس از فرو رفتن در آن چهل پائیز - کنایه از چهل سال است – به عمق آن برسد.
این واژه در مقام دردمندى و تحسّر گفته میشود و از زبان ناراحت و گرفتار مصیبت بیرون میآید. (ترجمه مجمع، 1/ 231)
همچنین کلمه وعید نیز بوده و به کفّار گفته میشود. به گمان بعضى ویل عبارتست از وادى جوشانى از صدید یعنی «چرک و خون» جهنّمیان. (همان،22/ 340)
ویل کلمه اى است عرب آن را به کسى میگوید که در هلاکت افتاده است.(همان،23/ 333) ویل سخن خشن و ناروایى است که بر نفس دشوار باشد .(همان، 25/ 231)
نتیجه:
روایات چهارده معصوم تکمیل کننده و تفسیر آیات الهی هستند.اگر در قرآن اقم الصلوة وجود دارد اگر ویل للمصلین وجود دارد.یعنی خداوند دعوت می کند ، امر می کند ، دستور می دهد و واجب می کند.اگر اهمیت ندادیم آنوقت تهدید می کند.
و معنای این تهدید را در 33 روایات معصوم با موضوع عاقبت کاهل نماز بخوبی دانستیم.لذا بر هر مسلمانی واجب است به هشدارهای معصومین در رابطه با کاهل نمازی و به عاقبت بی خیالی در نماز بیشتر فکر کنیم.
پی نوشت:
1- بحارالأنوار، جلد 79 صفحه 202.
2- بحارالأنوار، جلد 79 صفحه 202، حدیث2.
3- وسائل الشّیعة: جلد4 صفحه 37.
4- بحارالأنوار: جلد 81 صفحه 259، حدیث 58.
5- بحارالأنوار: جلد 69 صفحه 279.
6- بحارالأنوار: جلد 81 صفحه 249.
7- بحار الانوار: جلد 79 صفحه 211، حدیث 22.
8- بحارالأنوار: جلد 79 صفحه 202، حدیث 1.
9- وسائل الشّیعة: جلد4 صفحه 34.
10- بحارالأنوار: جلد 80 صفحه 21، حدیث 39.
11- وسائل الشّیعة، جلد 4 صفحه 30.
12- بحارالأنوار، جلد 80 صفحه19، حدیث 32.
13- بحار الأنوار، جلد 80 صفحه 20، حدیث 35.
14- بحارالأنوار، جلد 79 صفحه 209، حدیث 21.
15- بحارالأنوار، جلد 80 صفحه 19، حدیث 31.
16- بحارالأنوار، جلد 80 صفحه 22، حدیث 40.
17- بحارلانوار، جلد 80صفحه 22، حدیث 39.
18- وسائل الشّیعة، جلد 4 صفحه 34.
19- انوار الهدایة: جلد 1 صفحه 199، حدیث 2
20- فروع کافی: جلد3 صفحه 274، حدیث 4.
21- فروع کافی: جلد3 صفحه 274، حدیث 7.
22- فروع کافی: جلد3 صفحه 274، حدیث 6.
23- وسائل الشّیعة، جلد4 صفحه 29.
24- فروع کافی: جلد 3 صفحه 266، حدیث 1.
25- فروع کافی: جلد 3 صفحه 269، حدیث 8.
26- فروع کافی: جلد3 صفحه 269، حدیث 10.
27- فروع کافی: جلد3 صفحه 264، حدیث 1.
28. وسائل الشّیعة، جلد 4 صفحه 27
29- وسائل الشّیعة: جلد 4 صفحه 32.
30- وسائل الشّیعة: جلد4 صفحه 37
31- سوره ماعون، 3.
32- بحارالأنوار، جلد80 صفحه 20، حدیث 37.
33- وسائل الشّیعة: جلد4 صفحه 34.
منبع:
https://roshd.balagh.ir/content/14
* این مقاله در =تاریخ 1401/10/12 بروز رسانی شده است.
