مداخله؟ کي؟ کجا؟

اگرچه از زمان جا باز کردن « مداخله بشر دوستانه» در حقوق بين المللي برخي از دولت ها به نحو فاحشي مرتکب نقض حقوق بشر شده اند، اما قرعه مداخله بشر دوستانه و اعزام قواي نظامي براي پايان بخشيدن به نقض حقوق بشر، تنها به نام اندکي از اين دولت ها افتاده است. نکته جالب آن کشورهاي برخوردار از قواي طراز اول نظامي سازمان پيمان آتلانتيک شمالي (ناتو) نظير ايالات متحده آمريکا، انگلستان، فرانسه، ايتاليا و... همواره پاي ثابت اين مداخله ها بوده اند و به همين خاطر پر بيراه نيست که گفته مي شود بهانه مداخله بشر دوستانه اعتبار ويژه اي به اين پيمان نظامي داده است. با اين وجود در برخي از اين مداخله ها اوضاع حقوق بشر نه تنها بهبودي حاصل نکرده، که پس روي آن نيز قابل مشاهده است.

1991
 

عراق
 

آغاز: هم زمان با خروج ارتش عراق از کويت در 1991، شيعيان اين کشور دست به تظاهرات زدند و 9 استان جنوبي عراق را به تسلط خود درآوردند. ارتش صدام حسين در پاسخ به اين اعتراضات، به نحو گسترده اي به معترضان حمله و موفق به باز پس گيري استان هاي از دست رفته شد. صدام حسين، «علي حسن المجيد» مشهور به «علي شيميايي» را مامور کشتار معترضان کرد.
مجوز قانوني مداخله: قطعنامه 688 شوراي امنيت/ آوريل 1991.
کشورهاي مداخله کننده: آمريکا، انگلستان، فرانسه، استراليا، هلند و ترکيه.
نتيجه: برقراري مناطق پرواز ممنوع در شمال و جنوب عراق/قطعنامه شوراي امنيت نتوانست شيعيان آواره شده در دولت هاي همسايه عراق را به کشورشان باز گرداند/ جنايات صدام حسين هم چنان ادامه يافت.
تعداد کشته ها پيش از مداخله: 100 هزار تا 180 هزار نفر از شيعيان و کردهاي عراقي.

1992
 

سومالي
 

آغاز: با شروع تنش هاي سياسي در 1977 رفته رفته برخي از گروه ها مناطقي را در سومالي به تصرف خود درآورده و اعلام استقلال کردند. برخوردهاي نظامي ميان اين مناطق از يک طرف و دولت مرکزي از طرف ديگر ضعف ممتد اقتصادي دولت را فراهم آورد.
مجوز قانوني مداخله: قطعنامه 794 شوراي امنيت/ دسامبر 1992.
کشورهاي مداخله کننده: آمريکا، فرانسه، ايتاليا، پاکستان و...
نتيجه: شکست نيروهاي سازمان ملل متحد از نيروهاي مقابل/ تاکنون سازمان ملل متحد عايدي از قطعنامه هاي متعدد خود درباره سومالي نداشته است. سومالي هم چنان محل زد و خوردهاي سنگين نظامي ميان طرف هاي درگير است.
تعداد کشته ها پيش از مداخله: تاکنون هيچ منبعي آمار دقيقي از تعداد کشته هاي درگيري داخلي در سومالي اعلام نکرده است. تخمين زده مي شود 350 هزار تا 500 هزار نفر کشته شده باشند.

1994
 

هائيتي
 

آغاز: با وقوع کودتا عليه دولت قانوني «ژان بر تراند آريستيد»، کودتاچيان «امانوئل کنستانت» مخبر سازمان سيا در هانيتي را مأمور سازماندهي شبه نظاميان براي تعقيب و کشتار هواداران آريستيد کردند.
نتيجه: دولت کودتا برکنار و آريستيد به قدرت بازگشت. او در 1997 و با پايان دوران رياست جمهوري اش قدرت را ترک کرد/ امانوئل کنستانت به آمريکا گريخت اما اين کشور از استرداد او به هائيتي خودداري نمود/ آريستيد در 2004 در انتخابات رياست جمهوري شرکت کرد، اما تقلب در انتخابات او را از تصدي مجدد اين پست محروم ساخت.
تعداد کشته ها پيش از مداخله: تقريباً 5 هزار نفر از هواداران آريسيتيد.

1999
 

يوگسلاوي
 

آغاز: ادامه تنش هاي قومي ميان برخي مناطق و دولت مرکزي يوگسلاوي سابق باعث شد تا ارتش يوگسلاوي با اين استدلال که کوزوو متعلق به صربستان است حملات گسترده اي را به مسلمانان کوزوو آغاز کند و استقلال اين منطقه خود مختار را زير پا گذارد.
مجوز قانوني مداخله: ندارد.
کشورهاي مداخله کننده: اعضاي ناتو.
نتيجه: سرنگوني حکومت ميلوسويچ در يوگسلاوي/ عقب نشيني صرب ها از منطقه کوزوو/ آوارگي ده ها هزار نفر از مردم بوسني به دليل سنگيني حملات ناتو/ کشته شدن 1500 تا 2500 نفر از غير نظاميان يوگسلاوي در حملات ناتو.
تعداد کشته ها پيش از مداخله: رقم دقيقي در دست نيست. برخي آمار از قتل عام هزاران نفر شامل مسلمانان و کروات ها حکايت دارد.

2011
 

ليبي
 

آغاز: مردم ليبي در پي بازداشت «فتحي تاريل» فعال حقوق بشر توسط نيروهاي امنيتي، در برخي از شهرهاي اين کشور به ويژه «بنغازي» دست به اعتراض زدند. اين حرکت انقلابي جوانان ليبي با واکنش سهمگين دولت قذافي روبه رو شد.
مجوز قانوني مداخله: قطعنامه 1973 شوراي امنيت/ مارس 2011
کشورهاي مداخله کننده: اعضاي ناتو و هم پيمانان آن شامل آمريکا، انگلستان، فرانسه، ايتاليا، قطر، اردن، امارات متحده عربي، بلژيک و...
نتيجه: سرنگوني دولت معمر قذافي/ در مجموع 25 هزار تا 30 هزار نفر در درگيري هاي نظامي در ليبي کشته، 50 هزار نفر مجروح و چهار هزار نفر نيز مفقود شدند.
تعداد کشته ها پيش از مداخله: آمار ارائه شده به شدت متناقض است. بخش هاي خبري صدا و سيما تعداد کشته شده ها را 10 هزار نفر اعلام کرد. مخالفان قذافي آن را چهار هزار تا شش هزار نفر مي دانند. سازمان عفو بين المللي اما با رد اين آمار آن را 170 نفر مي داند.
منبع: ماهنامه همشهري ماه شماره 94.