نویسنده: موریس واعیس
ترجمه: سید حامد رضیئی

اقیانوس کبیر بعد از سال 1945 محل رویارویی قدرت های بزرگ قرار گرفت و بیشتر از قبل بر اهمیت آن افزوده شد. در طی جنگ دوم جهانی نبردهایی در اقیانوس آرام صورت گرفت که در طول جنگ سرد با جنگ های کره شمالی و جنوبی و جنبش های استقلال طلبی، مرکز مناقشات شرق و غرب بود. مجمع الجزایر موجود در اقیانوس کبیر یکی بعد از دیگری استقلال خود را کسب کردند: جزایر فیجی در سال 1970، پاپوآ گینه نو در سپتامبر 1974، مجمع الجزایر هبرید که توسط فرانسه و بریتانیا مشترکاً اداره می شدند تحت عنوان وانو آتو در ژوئیه 1980 مستقل شدند. به خاطر انگیزه هایی که در قطب های بزرگ جهان و کشورهای طرفدار آن ها وجود داشت جزایر اقیانوس کبیر تحت نفوذ قدرت های بزرگ قرار گرفتند و ایالات متحده امریکا، اتحاد جماهیر شوروی، ژاپن و چین شطرنج بازان بزرگ این منطقه شدند. به خاطر حضور ایالات متحده امریکا از آلاسکا تا جزایر فیلیپین و پایگاه های نظامی در سوبیک بای و کلارک (1) (تا سپتامبر 1992) و پایگاه هایی در ساخالین، ولادی ووستوک در شوروی، کام-ران و دانانگ در سواحل ویتنام شمالی چند برابر کند.
اقیانوس آرام از «حوزه آبی امریکایی» خارج ولی منافع جدیدی برای این کشور در منطقه پدیدار شد و به صورت مرکز ثقل تجارت فرااقیانوس آرامی درآمد که اهمیت بیشتری از تبادلات فرا تجاری چین توسط تنگ شیائو پینگ (2) بازار جدیدی در اقیانوس آرام به وجود آورد و توانست با رقابت با ژاپن و چهار اژدهای آسیای جنوب شرقی به رقابت بپردازد.

منطقه جنوب اقیانوس آرام متشکل از دولت های بسیار کوچکی ود که توسط استرالیا به عنوان ژاندارم منطقه در چارچوب پیمان آنزوس (استرالیا، زلاندنو و ایالات متحده امریکا) که در 1951 به امضا رسیده بود،

حمایت می شد. در طی سال های قبل از آن تنش های سیاسی در این منطقه افزایش یافت: کودتا در مجمع الجزایر فیجی؛ شورش های متعددی در منطقه، بحران های مربوط به قانون اساسی سرزمین های تازه استقلال یافته متجلی و توازنی که در زمان استعمار در این سرزمین وجود داشت در حال از بین رفتن بود. زلاندنو انزواطلبی سیاسی را پیشه خود کرد و با توقف زیردریایی های هسته ای قدرت های بزرگ در این منطقه مخالفت کرد، اجرای پیمان آنوزس را مورد تردید قرار داده و بر نقش استرالیا به عنوان قدرت نظامی منطقه افزود. سرزمین های اقیانوس آرام مثل گذشته جای امنی برای ناآرامی های بین المللی بود.
کالدونیای جدید یکی از سرزمین های ماوراء بحار دولت فرانسه از معادن نیکل مهمی برخوردار و صحنه رویارویی قدرت های بزرگ بود. این جزایر با مساحت نوزده هزار و یکصد و سی کیلومتر مربع وسعت و جمعیت یکصد و نود و شش هزار و هشتصد و سی و شش هزار نفری متشکل از اروپاییان و بومی های نژاد ملانزی است. حاکمیت فرانسه بر این جزایر و به خصوص بر جزیره بزرگ کالدونیا مورد اعتراض «جبهه آزادی بخش سوسیالیستی کاناک» (3) قرار گرفت که بلافاصه حالت فوق العاده در این سرزمین توسط فرانسه به وجود آمد. هرچند که خشونت در این سرزمین وجود داشت ولی مخالفان استقلال جزیره توانستند در انتخابات 1985 اکثریت آرا را کسب کنند. در ششم نوامبر 1988 همه پرسی برای ساختار کالدونیای جدید برگزار شد و بازگشت به آرامش مناقشات را از بین برد. حضور فرانسه در کالدونیای جدید، یکی از مناطق کلیدی اقتصادی و استراتژیکی اقیانوس آرام، از اهمیت خاصی برخوردار بود. فرانسه علاقه خاصی به اقدامات آزاد در موروروآ در پولی نزی (4) فرانسه در فاصله یکهزار و دویست کیلومتری تاهیتی داشت که مرکز آزمایش های اقیانوس آرام است. از دست دادن چنین سرزمین هایی برای فرانسه بسیار ناگوار بود و دیگر نمی توانست آزمایش های اتمی خود را اجرا کند. دولت های منطقه اقیانوس آرام و سازمان طرفداران حفظ محیط زیست (5) در دهم ژوئیه 1985 با عملیات «جنگ افروزان رنگین کمان» (6) اعتراض خود را علیه آزمایش های اتمی فرانسه در اقیانوس آرام ابراز کردند. ارزش های اقتصادی منطقه آسیای جنوب شرقی، اقیانوس آرام و اهمیت خاص استراتژیکی آن باعث گردیده تا بعد از این تاریخ یکی از مناطق اساسی و مهم استراتژیکی جهانی باشد.

پی نوشت ها :

1. subic Bay et clarke
2. Teng Hsiao-ping
3. Front de liberation kanake socialiste
4. Mururoa Atoll de la polynesie francaise dans l archipel Tuamotu
5. organisation pacifiste et ecologiste
6. Rainbow-warrior=les guerriers d arc - en - ciel

منبع: واعیس، موریس؛ تاریخ روابط بین الملل از 1945 تا 2008، تهران: امیر کبیر، 1390.