نویسنده: دکتر سعید فاطمی
«سی بل» Cybele یا «رئا» Rhea خواهر و در عین حال همسر «ساتورن» (کرنوس) و مادر همه خدایان است. با اینکه شوهرش (کرنوس) پدر خدایان درجه اول همچون ژوپیتر (زئوس)، نپتون (پوزئیدن) و پلوتن (هادس) است اما شاعران او را پدر همه خدایان نمیدانند و گاهی بسبب خشونت و بیرحمی و بلعیدن کودکانش مورد نفرت نیز قرار میدهند.
همسرش، «رئا» بعکس او، مورد محبت سرایندگان است و به او نام های مختلفی در زبان شعر داده و حتی گاهی نام کوههای «فریژی Phrygie» نظیر «دین دیم Dindyme» و «ایدا Ida» و «برسنت Berecinthe» را باو منسوب نموده و «مادربزرگ» یا «کمک کننده Ops» و یا «مادر زمین Tellus» باو نام نهاده اند.
«رئا» بصورت زنی نیرومند و قوی هیکل با تاجی که از برگهای درخت بلوط ساخته شده نشان داده میشود؛ و این اشاره به استفاده انسان از میوه و چوب درخت بلوط است. بر بالای سر او برجی قرار گرفته که نشان دهنده حمایت او از شهرهاست و کلیدی که در دست دارد «سمبل» گنج هائی است که در درون خاک نهفته و بصورت محصولات در تابستان نمودار میشوند.
او بر روی ارابه ای نشسته است که چند شیر آنرا حرکت میدهند و حیوانات وحشی دیگر در اطراف او در جنب و جوش هستند. طبلی بزرگ نزدیک اوست و جامه اش به انواع گلها و ریاحین زینت یافته است. هنگامیکه «ساتورن» از آسمان رانده شد، «رئا» شوهر خود را در خاک ایتالیای امروز دنبال نمود. شاعران «عصر طلائی» را گاهی به «قرن رئا» تعبیر میکنند.
«رئا» چنانکه مذکور افتاد یکی از «تی تانید»هائی است که دختر آسمان و زمین (اورانوس- گایا) است.
«هزیود» اعتقاد دارد که او از «کرنوس» 6 فرزند آورد (در دوره رومی ها بود که رئا Rhea الهه زمین با سی بل Cybele یکی شد و مادر خدایان نام گرفت. غالب داستان نویسان یونانی معتقدند که سی بل همان «رئا» است که در کوههای سی بله Cybele واقع در فریژی ستایش میشده است).
داستان جالبی که از او ساخته و پرداخته اند مربوط به چوپانی بنام «آتیس Attis»یا «Atys» است که ویرا عاشق «سی بل» و گاهی مصاحب او و زمانی «سی بل» را عاشق او دانسته اند.
«مادربزرگ» که در حقیقت او را «حوا» باید دانست به «اتیس» برگزاری رسوم و آئین خاص خویش را واگذار نمود بشرط آنکه هرگز ازدواج نکند اما «آتیس» سوگند خویش را از یاد برد و با «سانگارید Sangaride» و یا «ساگاریتیس Sagaritis» ازدواج نمود.
«اوید» در «متامورفوز» میگوید: «سی بل» از روی حسادت همسر «آتیس» را نابود کرد و خود او را نیز چنان مسحور ساخت که دیوانه شد و در حال جنون خویشتن را اخته نمود و سپس مرد و «سی بل» او را بشکل درخت صنوبر درآورد!
«اوید» مینویسد که عشق «سی بل» باین چوپان جوان جنبه افلاطونی داشته است.
در هر حال از زمان دومین جنگهای «پونیک Punique(1)» مراسم مذهبی مربوط به سی بل در «فریژی» و «کرت Crete» و روم رواج یافت.
آئین خاص «سی بل» که باندازه آئین «باکوس Bacchus» خداوند تاک گستاخانه است با صداهای مبهم قره نی (هوت بوآ) و سنج و دهل برگزار میشود و هنگام قربانی کردن عربده هائی که عاشقان مراسم خاص «سی بل» میکشند ترس آور و چندش آور است.
یک خوک ماده که نشانه باروری و وفور نعمت است و یک گاو نر که مظهر زورمندی است و یک بز در پای معبد او قربانی میکنند و حتی پیشوای آئین مربوط به «سی بل» گناهکارانی را که بر روی زمین نشسته و کف دست های خود را نیز روی زمین گذاشته اند قربانی میکند.
اینکه چرا درخت صنوبر و شمشاد مخصوص آئین «سی بل» است باید گفت که چون از چوب صنوبران فلوت و قره نی برای آئین او ساخته میشد و «سی بل» نیز «آتیس» را بشکل صنوبر درآورد، این سنت بدین طریق بر جای ماند و چوب شمشاد سمبل بدبختی های آتیس است که سی بل از عشق او قرار نداشت.
کشیشانی که مراسم بخصوص سی بل را برگزار میکردند همه «خواجه» و «اخته» بودند و این نیز بدان جهت بود که «آتیس» در حال جنون خود را اخته کرده بود.
ارابه «سی بل» مظهر زمین است که توازن خود را در میان هوا حفظ کرده و دائماً میچرخد و شیرهائی که به ارابه او بسته شده نشانه این است که هیچ قدرت وحشی در جهان وجود ندارد که با محبت آنرا نشود رام نمود و هیچ زمین بایری نمیتوان یافت که در اثر تربیت و تلاش بارور نشود.
جامه های «سی بل» همه جا سبز رنگ است و این نشانه و مظهر شگفتگی و سبزی جهان بشمار میرود و طبل که در مراسم او نواخته میشود نشانه جهان است که گرد و مدور است و سنج علامت خشونت و بیقراری بشمار میرود. تنی چند از شاعران سی بل را دختر «مئون Meon» و «دیندیم Dindyme» پادشاه و ملکه «فریژی» دانسته اند.
مردم «فریژی» بافتخار سی بل بازیها و مسابقات مهمی که بنام «مگالزین Megalesiens» نامیده میشد، در روم بهنگام «نبردهای پونیک» برگزار میکردند و زنان و مردان در برابر معبد «سی بل» آنقدر میرقصیدند که بحالت خلسه فرو میرفتند.
نکته جالب در شخصیت افسانه ای «سی بل» این استکه سنگ سیاه علامت مشخصه او است و خود کلمه «سی بل» را یونانیها «کیبل» تلفظ میکنند.
این سؤال برای هر کاوشگر غیر متعصبی پیش میآید که آیا میتوان فصل مشترکی بین سنگ سیاه یا حجرالاسود و کلمه «کیبل» که تلفظ آن نزدیک به «قبله» است پیدا نمود؟
همسرش، «رئا» بعکس او، مورد محبت سرایندگان است و به او نام های مختلفی در زبان شعر داده و حتی گاهی نام کوههای «فریژی Phrygie» نظیر «دین دیم Dindyme» و «ایدا Ida» و «برسنت Berecinthe» را باو منسوب نموده و «مادربزرگ» یا «کمک کننده Ops» و یا «مادر زمین Tellus» باو نام نهاده اند.
«رئا» بصورت زنی نیرومند و قوی هیکل با تاجی که از برگهای درخت بلوط ساخته شده نشان داده میشود؛ و این اشاره به استفاده انسان از میوه و چوب درخت بلوط است. بر بالای سر او برجی قرار گرفته که نشان دهنده حمایت او از شهرهاست و کلیدی که در دست دارد «سمبل» گنج هائی است که در درون خاک نهفته و بصورت محصولات در تابستان نمودار میشوند.
او بر روی ارابه ای نشسته است که چند شیر آنرا حرکت میدهند و حیوانات وحشی دیگر در اطراف او در جنب و جوش هستند. طبلی بزرگ نزدیک اوست و جامه اش به انواع گلها و ریاحین زینت یافته است. هنگامیکه «ساتورن» از آسمان رانده شد، «رئا» شوهر خود را در خاک ایتالیای امروز دنبال نمود. شاعران «عصر طلائی» را گاهی به «قرن رئا» تعبیر میکنند.
«رئا» چنانکه مذکور افتاد یکی از «تی تانید»هائی است که دختر آسمان و زمین (اورانوس- گایا) است.
«هزیود» اعتقاد دارد که او از «کرنوس» 6 فرزند آورد (در دوره رومی ها بود که رئا Rhea الهه زمین با سی بل Cybele یکی شد و مادر خدایان نام گرفت. غالب داستان نویسان یونانی معتقدند که سی بل همان «رئا» است که در کوههای سی بله Cybele واقع در فریژی ستایش میشده است).
داستان جالبی که از او ساخته و پرداخته اند مربوط به چوپانی بنام «آتیس Attis»یا «Atys» است که ویرا عاشق «سی بل» و گاهی مصاحب او و زمانی «سی بل» را عاشق او دانسته اند.
«مادربزرگ» که در حقیقت او را «حوا» باید دانست به «اتیس» برگزاری رسوم و آئین خاص خویش را واگذار نمود بشرط آنکه هرگز ازدواج نکند اما «آتیس» سوگند خویش را از یاد برد و با «سانگارید Sangaride» و یا «ساگاریتیس Sagaritis» ازدواج نمود.
«اوید» در «متامورفوز» میگوید: «سی بل» از روی حسادت همسر «آتیس» را نابود کرد و خود او را نیز چنان مسحور ساخت که دیوانه شد و در حال جنون خویشتن را اخته نمود و سپس مرد و «سی بل» او را بشکل درخت صنوبر درآورد!
«اوید» مینویسد که عشق «سی بل» باین چوپان جوان جنبه افلاطونی داشته است.
در هر حال از زمان دومین جنگهای «پونیک Punique(1)» مراسم مذهبی مربوط به سی بل در «فریژی» و «کرت Crete» و روم رواج یافت.
آئین خاص «سی بل» که باندازه آئین «باکوس Bacchus» خداوند تاک گستاخانه است با صداهای مبهم قره نی (هوت بوآ) و سنج و دهل برگزار میشود و هنگام قربانی کردن عربده هائی که عاشقان مراسم خاص «سی بل» میکشند ترس آور و چندش آور است.
یک خوک ماده که نشانه باروری و وفور نعمت است و یک گاو نر که مظهر زورمندی است و یک بز در پای معبد او قربانی میکنند و حتی پیشوای آئین مربوط به «سی بل» گناهکارانی را که بر روی زمین نشسته و کف دست های خود را نیز روی زمین گذاشته اند قربانی میکند.
اینکه چرا درخت صنوبر و شمشاد مخصوص آئین «سی بل» است باید گفت که چون از چوب صنوبران فلوت و قره نی برای آئین او ساخته میشد و «سی بل» نیز «آتیس» را بشکل صنوبر درآورد، این سنت بدین طریق بر جای ماند و چوب شمشاد سمبل بدبختی های آتیس است که سی بل از عشق او قرار نداشت.
کشیشانی که مراسم بخصوص سی بل را برگزار میکردند همه «خواجه» و «اخته» بودند و این نیز بدان جهت بود که «آتیس» در حال جنون خود را اخته کرده بود.
ارابه «سی بل» مظهر زمین است که توازن خود را در میان هوا حفظ کرده و دائماً میچرخد و شیرهائی که به ارابه او بسته شده نشانه این است که هیچ قدرت وحشی در جهان وجود ندارد که با محبت آنرا نشود رام نمود و هیچ زمین بایری نمیتوان یافت که در اثر تربیت و تلاش بارور نشود.
جامه های «سی بل» همه جا سبز رنگ است و این نشانه و مظهر شگفتگی و سبزی جهان بشمار میرود و طبل که در مراسم او نواخته میشود نشانه جهان است که گرد و مدور است و سنج علامت خشونت و بیقراری بشمار میرود. تنی چند از شاعران سی بل را دختر «مئون Meon» و «دیندیم Dindyme» پادشاه و ملکه «فریژی» دانسته اند.
مردم «فریژی» بافتخار سی بل بازیها و مسابقات مهمی که بنام «مگالزین Megalesiens» نامیده میشد، در روم بهنگام «نبردهای پونیک» برگزار میکردند و زنان و مردان در برابر معبد «سی بل» آنقدر میرقصیدند که بحالت خلسه فرو میرفتند.
نکته جالب در شخصیت افسانه ای «سی بل» این استکه سنگ سیاه علامت مشخصه او است و خود کلمه «سی بل» را یونانیها «کیبل» تلفظ میکنند.
این سؤال برای هر کاوشگر غیر متعصبی پیش میآید که آیا میتوان فصل مشترکی بین سنگ سیاه یا حجرالاسود و کلمه «کیبل» که تلفظ آن نزدیک به «قبله» است پیدا نمود؟
پی نوشت ها :
1- (جنگهای پونیک نبردهای تاریخی است که بین روم و کارتاژ انجام شده و پس از 3 نبرد کارتاژ مغلوب روم گردید. اولین جنگهای پونیک در 241-264 قبل از میلاد و دومین آن بسال 201-218 قبلاً از میلاد بود که آنیبال سردار بزرگ کارتاژ رومیها را شکست داد اما کار او نتیجه قطعی نداد و رومی ها بوسیله سردار «فابیوس Fabius» شکست خود را جبران کردند. جنگ سوم پونیک در 146-149 قبل از میلاد بود که فریاد «کارتاژ را باید خراب کنید» از سینه رومیها بلند شد و کارتاژ بکلی مغلوب گردید. پس از این دوره بود که سنگ سیاهی را که مظهر و سمبل سی بل بشمار میرفت و مدتها در محلی بنام «پسی نونت Pessinunte» نگاهداری میشد بمعبد «پیروزی Victoire» بر روی قلعه «پالاتن Palatin» منتقل کردند.
پالاتن یکی از 7 تپه معروف روم قدیم است که بنا به سنت های دیرین نخستین ساکنان روم در این ناحیه سکونت داشته و نیر مقر امپراطوران روم بوده است.
